gegroet

Vocabularium

Nederlands Latijn

(2e druk)

Beste leerling,december 2005

Latijn is een heel breed vak. In de eerste plaats leer je bij Latijn de taal Latijn, maar je leert er ook heel veel over de geschiedenis, de cultuur en de mythologie van de Romeinen. Deze woordenlijst is bedoeld voor het leren van de taal. En daar zullen we het nu even over hebben. Jij bent een van de weinige leerlingen in Nederland die leert om Latijn te schrijven. Op de meeste scholen leren de leerlingen alleen Latijnse teksten te lezen. Dat is om verschillende redenen erg jammer: als mensen horen dat je Latijn hebt, vragen ze vaak onmiddellijk: oh, zeg eens wat in het Latijn. En dan staan de meeste leerlingen met een mond vol tanden. Jij niet, want jij bent op het Van Lodenstein College actief bezig om ook Latijn te produceren. We noemen dit ook wel actieve taalbeheersing. Wat is het doel daarvan? Wel verschillende: a. het is gewoon leuk om Latijn te kunnen spreken en schrijvenb. je krijgt hierdoor meer inzicht in de taal, waardoor je veel beter Latijn leert lezenc. wie weet of het je ooit nog eens van pas komt Omdat veel scholen niet aan actieve taalbeheersing doen, heeft de methode Lingua Latina die wij gebruiken ook geen woordenlijst Nederlands-Latijn. Daarom hebben we zelf een woordenlijst gemaakt, waarin vrijwel alle woorden zijn opgenomen uit Lingua Latina (deel 1 en 2) en uit Via Nova (deel 1 en 2). Bovendien zijn er vele woorden aan toegevoegd uit een andere methode. Het is de bedoeling dat je deze woordenlijst gebruikt: als je in het Latijn een verhaaltje moet schrijven als je een Nederlandse tekst in het Latijn moet vertalen als je met iemand een gesprekje moet voeren in het Latijn als je een presentatie in het Latijn moet houden

Veel plezier in het gebruiken van deze woordenlijst!

J.A. Karels en J.M. Pauw

A

aan boord gaan- conscendereaan de kant gaan- cedereaan komen rennen-accurrereaanbieden-offerreaandacht (zorg)- curaaandachtig-intentus, -a, -umaandragen-adferreaandringen-instare + dataangenaam-dulcis, -e, gratus, -a, -um, iucundus, -a, -umaanheffen-tollereaankijken-aspicereaanklagen- accusareaankomen-accedere, advenire, pervenireaankondigen-nuntiareaanraden-monreaanraken-tangereaanslag- insidiae mvaansporen-incitare, (ad)monreaanstichter-auctor (auctoris F)aantal-numerusaantonen-demonstrareaanvallen- petereaanvallen-invadereaanvoerder-dux (ducis - M)aanvuren-incendereaanwenden-adhibreaanwezig zijn-adesseaanwijzen-monstrareaanzienlijk-nobilis, -eaard-naturaaarde-terra, orbis terrarumaardig- bellus, -a, -umaarzelen- dubitareachterlaten- relinquereadem-animaadvies-consiliumadviseren-monreafbeelding-imago (imaginis F)afbreken-destruereafdalen-descendereafgunst- invidiaafhakken-decidereafkeuren- vituperareafmaken- finire, perficereafmaken-conficereafstaan- concedereafweren-arcreafwezig zijn-abesseafwisselend-varius, -a, -umakker- ageral (reeds)-iamalgemeen-communis, -ealle-omnis, -ealle(n)-cuncti, -ae, -a mv, omnesalleen (bijw.)- modoalleen maar-tantumalleen-solus, -a, -umalles-omniaals (voegw.)- cumals niet- nisials volgt- sicals- ut, sialtaar- araaltijd (bijw.)-semperaltijd, voor- aeternus, -a, -umander-alius, -a, -umandere(n)-ceteriangst- timor (timoris M), metus (-us)angstig-anxius, -a, -umantwoord-responsumantwoorden-respondreapplaudisseren- plauderearm(oedig)-pauper, -earrogantie-superbiaatrium-atrium

B

bang maken-terrrebang zijn (voor)-timrebang-timidus, -a, -umbarbaar-barbarusbarbaars-barbarus, -a, -um baren- gignerebasis-fundamentumbebouwen-colerebed-lectusbedanken-gratias agerebedekken-sternerebedenken- fingere, cogitarebedoelen-dicerebedreigen- imminre + dat.bedroefd zijn (over)- dolre (+ abl.)bedroefd- maestus, -a, -um, tristis, -ebedrog-dolus, fraus (fraudis F)beindigen-finire, perficerebeeld-imago (imaginis F), simulacrumbeen brengen, op de-compararebeest-bestiabeetje-paulumbegeleiden-deducerebegeleider-comes (comitis M)begeren-cupere (cupio)begin-initiumbeginnen-inciperebegrijpen- comprehendere, intellegerebegroeten-salutarebegunstigen- favre + dat.behalen-parere (pario)behalve- nisibehoort, het (dat ik)-oportet (me)behoud-salus (salutis - F)behouden- servarebeide(n)-ambobenvloeden- movrebekend zijn-constarebekend- notus, -a, -um, insignis, -e, nobilis, -ebeker-poculumbekijken-inspicerebeklimmen-ascendere, conscenderebekommeren om, zich-curarebekritiseren- vituperarebelangrijk- magnus, -a, -umbeledigen- laedere, offenderebelegeren-oppugnarebelemmmeren-impedirebeloven -promittere, vovrebeminnen- amarebenoemen- nominareberaadslagen-consulereberaadslaging-consiliumbereid-paratus, -a, -umberg-mons (montis M)berichten-nuntiareberoemd- clarus, -a, -um, celeber, -bris, -bre, nobilis, -eberoven van-privare + abl., spoliare + ablberucht- infamis, -e, insignis, -ebeschaafd-humanus, -a, -umbeschermen- protegerebeschouwen als-putare + dubb. acc.beschuldigen- accusarebeslist- certebesluit-consiliumbesluiten- decernere, constituere, statuerebespotten- irridrebespreken- disputare best doen, zijn- studrebest-optimus, -a, -umbestaan-constarebestijgen- conscenderebestormen-oppugnarebestraffen-punirebesturen-administrare, regerebetalen-solverebeter-melior, meliusbetrekking hebben op-pertinre adbetrouwbaar- certus, -a, -umbevallen- placre, delectarebevaren- navigarebevatten-continrebevel-imperiumbevelen-iubrebevelhebber-imperator (imperatoris M)bevestigen-affirmarebevrijden (van)- liberare (a) (+ abl.)bewaken-custodirebewaker-custos (custodis M)bewaren-servarebewegen -movrebeweren-affirmarebewonderen-stuprebewonderenswaardig-mirabilis, -ebewondering-admiratio (admirationis F)bezet-occupatus, -a, -umbezetten-occuparebezig-occupatus, -a, -umbezit hebben, in-obtinrebezit houden, in-obtinrebezit krijgen, in-obtinrebezit nemen, in -occuparebezitten-possidrebezoeken-viserebezorgd-anxius, -a, -umbidden (tot)-orarebieden-praebrebij-ad + acc, apud + acc, in + abl, prope + acc.bijeenbrengen- comparare, conferrebijeenkomen-convenirebijeenroepen-convocarebijeenzetten-componerebijgeloof-religio (religio M)bijna- fere, paene bwbinden-vincirebinnen komen- intrarebinnenbrengen-inferrebinnengaan-intrarebinnenvallen-invadereblij zijn- gaudreblij-laetus, -a, -umblijdschap-gaudiumblijken-apparreblijven staan-stare, consistereblijven-manrebloed-sanguis (sanguinis M)bloeien-florrebloot-nudus, -a, -umblussen-exstinguerebode-nuntiusboei-vinculumboeien-vincireboek- liberboer-agricolaboete-poenabondgenoot-sociusboom- arbor (arboris M)boos-iratus, -a, -umbos-silvabouwen- aedificare, condere, statuere, construerebouwwerk- opus (operis N)boven (bijw.)-supraboven het hoofd-supra caputboven vz-super + accbovendien-praetereabrand steken, in-incenderebranden-ardrebreed- latus, -a, -umbreken-frangere, rumperebrengen naar -adducere, adferrebrengen-ducere, ferrebrief- epistula, litterae (mv)broer- frater (fratris M)brutaliteit- audaciabuitengewoon-singularis, -eburcht-arx (arcis - F)burger-civis (civis M)

C

Caesar- Caesar (Caesaris M)Carthago-Carthago (Carthaginis F)centurio-centurio (centurionis - M)circus- circusconsul- consul (consulis M)corrigeren-corrigere

D

daar-ibidaarna- posteadaarom - itaque, igitur, ideo, ob eam causam, qua de causadader-auctor (auctoris F)dag (groet)-ave!, vale!dagelijks-cotidie bwdame-matronadan niet?- nonne?dan-tumdank betuigen-gratias ageredankbaar-gratus, -a, -umdapper-fortis, -edapperheid-virtus (virtutis F)dat- quod, id, illudde ander (van twee)- alterde een (van twee)- alterde een de ander- alius aliusde een de ander-alter alterdeel vallen, ten-contingere + datdeel-pars (partis F)denken-cogitaredenken (menen)-putaredergelijk-talis, -edeze, dit-hic, haec, hocdeze, dit-is, ea, iddichtbij (bijw.)- prope dichtbij de stad-prope urbemdichtbij- propinquus, -a, -umdichter-poetadictator- dictator (dictatoris M)die- qui, quae, is, ea, ille, illadie, dat-is, ea, iddie, dat-iste, ista, istuddie, dat (betr. vnw)-qui, quae, quoddienen -servirediep-altus, -a, -umdier-animal (animalis N)dierbaar-carus, -a, -umdikwijls- saepediscussiren (over)- disputare (de)dit, dat-iddochter- filiadoden-caedere, interficere (interficio), necare, occidere, perimeredoel-finis (finis M)doen alsof-simularedoen-agere, facere (facio)dood (bijv.nw.)-mortuus, -a, -umdood (zelfst.nw.)- mors (mortis F), nex (necis F)doodslaan- occideredoor - a / ab + abl.door (heen)- per + acc.door het huis (heen)-per domumdoorbrengen-perageredoorgaan-perseveraredoven-exstingueredraaien-verteredracht-habitus (-us)dragen-ferre, gerere, portaredreigen- imminre + dat.drijven-agitaredrinken-biberedruk bezig (met)-occupatus, -a, -um (+ abl.)drukbezocht-frequens (frequentis), celeber, -bris, -bredrukken-premereduidelijk zijn-apparreduidelijk- clarus, -a, -umdurven-audredus- ergo, itaque, igiturdwalen-erraredwingen- cogere

E

echt-verus, -a, -umechter-autem (staat op 2e plaats in de zin)echtgenoot-coniunx (coniugis - M)echtgenote- uxor (uxoris F),coniunx (coniugis F)edel-nobilis, -eeen beetje- paulumeen paar-paucieen voor een -singuli, -ae, -a mvn- unus, -a, -umeens-aliquando, quondameens (ooit)-olimeer- decus (decoris - N), gloria, honor (honoris M)eerbewijs-honor (honoris M)eerder-anteaeerder-prius bweerst - primo bweerst (van twee)-prius bweerst-primum bweerste-primus, -a, -um bneetkamer-tricliniumeeuwig- aeternus, -a, -um, perpetuus, -a, -umeigen- privatus, -a, -umeiland- insulaeinde maken aan, een- finireeinde-finis (finis - M)eindelijk-tandemeisen- poscereelk-omnis, -eelkaar- alter alterumellende-labor (laboris - M)ellendig- miseren - et, -que, atqueen niet-nequeenige(n)- nonnulli, -ae, -a mvenkele(n)-nonnulli, -ae, -a mvenorm-ingens (ingentis)enthousiasme-studiumeraan komen- appropinquareerbij betrekken-adhibreerbij halen-adhibreere-ambt-honor (honoris - M)erfgenaam- heres (heredis M/F)erg vinden-graviter ferreervaren (in)-peritus, -a, -um + geneten (voedsel)-cibuseven (korte tijd)-paulum

F

fabel-fabulafel-acer, -cris, -creforum-forumfundament-fundamentum

G

gaan aanliggen-accumberegaan naar-accendere ad, adire, incedere, contendere ad, peteregaan staan-consisteregaan zien-viseregaan zitten -consideregaan- ire, vaderegast-hospes (hospitis M)gave- donumgebed-votumgebeuren-accidere, contingere + dat, eveniregebied-fines mv, regio (regionis F)gebod-imperiumgebouw-aedificiumgebruik- mos (moris M)gebruiken-adhibregedaan krijgen-efficeregedurende-per + accgeen -nullus, -a, -umgeen enkel-nullus, -a, -umgeest -anima, animus, mens (mentis F)gegroet- salve(te), avegeheel-omnis, -e, totus, -a, -umgeheim, in het-clamgeheugen-memoriagehoorzamen-obtemperare + dat., parre + dat.geld-pecuniageleerd- doctus, -a, -umgelegen-situs, -a, -umgelegenheid-copia, facultas (facultatis F), potestas (potestatis - F)gelijk (aan)-par (paris) bn, similis, -e (+ dat)geloven-credere + dat.geluid-sonusgeluk-fortunagelukkig-beatus, -a, -um, felixgemakkelijk-facilis, -egemeenschappelijk-communis, -egenoeg-satis bwgereed-paratus, -a, -umgereedmaken- pararegeroep- clamor (clamoris M)geschenk-donumgeschikt-aptus, -a, -um, utilis, -e, opportunus, -a, -umgeschreeuw-clamor (clamoris M)geslacht-gens (gentis F)gesprek-sermo (sermonis F)gestalte-formagetal- numerusgevaar- periculumgevaarlijk-periculosus, -a, -umgevaarlijke situatie- discrimen (discriminis N)gevangenis- carcer (carceris M)gevangennemen-capere (capio)gevecht-proelium, pugnageven- dare, donare, tribuere, concederegeweld-vis (viris F)gewend zijn-solregewoon zijn- solregewoonte- mos (moris M)gezag-auctoritas (auctoritatis - F), imperiumgezant-legatusgezicht-vultus (-us)gezond zijn-valregezondheid-salus (salutatis F)gieten-funderegift- donumgisteren-herigladiator- gladiator (gladiatoris M)god-deusgoddelijk-divinus, -a, -umgodin- deagodsdienst-religio (religionis F)goed (bijv. nw)-bonus, -a, -um, diligensgoed (bijw.)-benegoede daad-beneficiumgolf-fluctus (-us)gooien-iacere (iacio)goud-aurum zngouden- aureus, -a, -um bngraag-libentergraf- sepulcrumgrens-finis (finis - M)Griek-GraecusGriekenland- GraeciaGrieks-Graecus, -a, -umgrijpen- comprehendere, capere (capio), capesseregroeien-cresceregroeten-salutare, salutem dicere + dat.grof- aspergrond -terragroot-magnus, -a, -umgrootbrengen- educaregrootst-maximus, -a, -um, summusgrootvader- avusgroter-maior, maiusgunstig gezind zijn- favre + dat.

H

haar (eigen)-suus, -a, -umhaasten, zich- properarehaat-odiumhallo- salve(te), avehandelen-agerehandwerker- faberhangen-pendrehard lopen- currerehard werken- laborarehard- asper, acer, -e, durus, -a, -umhart- animahebben-habreheel wat-aliquotheer (des huizes)-dominusheerschappij- imperium, regnumheersen (over)-regnare (+ gen.)heftig-acer, -cris, -cre, vehemensheilig-sacer, -cra, -crumhelder- clarus, -a, -umhelemaal niet-haud, minimehelpen-adiuvare, iuvarehem (object)-eumhemel-caelumhen (object)-eosherder- pastor (pastoris M)herhalen-repetereherinner mij, ik-memini + gen prfherinneren-(ad)monreherinnering roepen, in-memorareherinnering-memoriaherkennen-cognoscereherstellen-reficerehet beste!- vale!het bevalt (mij)-placet (mihi)het doet me plezier- iuvat mehet is (mij) toegestaan-licet (mihi)het is geoorloofd- licethet is leuk- iuvathet is mogelijk- licethet is nodig-necesse esthet is prettig- iuvathet meest-maximehet minst-minimehevig-vehemenshielen zitten, op de-instare + dathier-hic bwhierheen-huchij, zij, het-is, ea, idhij/zij zegt-inquithij/zij zei-inquithij/zij/het- is, ea, idhinderlaag- insidiae (v. mv.)hoe (in uitroep)- quamhoe groot- quantus, -a, -umhoe veel- quot, quantus, -a, -umhoe-quomodohoeven- debrehoewel-quamquamhond-canis (canis M/F)hoofd-caput (capitis N)hoog-altus, -a, -umhoogmoed- superbiahoogmoedig-superbus, -a, -umhoogst-summus, -a, -umhooste, grootste-summus, -a, -umhopen-sperarehoren-audirehouden van- amarehouden- tenre, habrehuilen-lacrimarehuis-domushuis, naar-domumhuis, uit- domohulp- auxiliumhun (eigen)-suus, -a, -um

I

ieder-omnis, -eiemand-aliquisiets-aliquidijver-studiumijzer-ferrumik - egoik mag- licet mihiimmers-enim, namin - in + abl.in beweging brengen- movrein bezit nemen-occuparein brand staan-ardrein de smaak vallen- placre, delectarein de steek laten- desererein het atrium-in atrioin het geheim-clamin het oog houden- observarein overvloed hebben- abundare + abl.in plaats van- pro + abl.in verwarring brengen- perturbareinderdaad- profectoindien-siinformeren (iemand)-docreinnemen-capere (capio), expugnareinspannen, zich- laborareinspanning-labor (laboris - M)integendeel-immointussen-intereainzicht-prudentia

J

ja zeker-itaveroja- itajaar- annusjaloezie- invidiajij-tujonge vrouw-virgo (virginis F), adulescens (adulescentis - F)jongeman-iuvenis (iuvenis M), adulescens (adulescentis - M)jongen-puerjou- tejouw-tuus, -a, -umjuist-modojullie (bez. vnw.)-vester, -tra, -trumjullie (pers. vnw.)-vos

K

karakter- mores (mv morum M)keizer- imperator (imperatoris M)kennen- scirekennen, niet-ignorarekerel- virkerker- carcer (carceris M)kiezen (tot)-crearekiezen-legerekijk-eccekijken naar-aspicere, spectare, observarekinderen-liberi mvklaar-paratus, -a, -umklaarmaken-parareklappen, in zijn handen- plauderekleding(stuk)-vestis (vestis F), habitus (-us)klein-parvus, -a, -umkleiner-minor, minuskleinst-minimus, -a, -umkleinzoon- nepos (nepotis M)knap (geleerd)- doctus, -a, -umknap (mooi)- pulcherkom op!- age!kom!-age!komen (naar)- accedere, venire (ad + acc.)komen aanrennen-accurrerekoning zijn (over)-regnare (+ gen.)koning- rex (regis M)koningin- reginakoningschap-regnumkoninkrijk- regnumkoopman- mercator (mercatoris M)kopen-emerekort-brevis, -ekorte tijd- paulumkortgeleden-nuperkortom-deniquekoude-frigus (frigoris - N)kracht-vis (viris F)krachten-vires (virum F)kreet- clamor (clamoris M)kring(loop)-orbis (orbis M)kritiek leveren- vituperarekunnen-possekunst-ars (artis F)kust- litus (litoris N)kwellen-vexarekwetsen- laedere

L

laag-humilis, -elaat (bijw.)- sero laat, te laat- tardus, -a, -umlachen-ridrelagere volk- plebs (plebis F)land- terralang (bijv. nw.).-longus, -a, -umlang (bijw.)-diulangdurig- diuturnus, -a, -umlange tijd-diulastig-molestus, -a, -umlaten zien-ostenderelater bijw.-postlater-postealeeftijd-aetas (aetatis - F)leefwijze- mores (mv morum M)leeg-vacuus, -a, -umleerling-dicipuluslef-audacialeger- exercitus (-us)legerkamp-castra (castrorum N) mvleggen-ponerelegioen- legio (legionis F)leiden tot-pertinre adleiden-ducereleider-dux (ducis M), princeps (principis M)leraar-grammaticuslerares- magistraleren kennen-cognoscereleren-discereletten op- observareletter-litteraleuk, ik vind het- iuvat meleven (w.w.)-vivereleven (z.n.w.)-vita, animaleven leiden, een- vitam agereleven-vitalevend wezen-animal (animalis N)lezen-legerelichaam-corpus (corporis N)licht-lux (lucis F)lied, gedicht-carmen (carminis N)liefde- amor (amoris M)liever (bijw.)- magisliever willen-malleliggen-iacreliggend- situs, -a, -umlist-doluslof-laus (laudis - F)lof-laus (laudis F)lopen- vaderelosmaken-solverelot- fortuna, sors (sortis F), fatumlot-sors (sortis - F)loven- laudareluid- clarus, -a, -umluisteren-audire

M

maaltijd-cenamaar als-sinmaar niet - nequemaar-autem, sedmacht- imperium, potestas (potestatis - F)mag, ik- licet mihimaken (tot)-redderemaken-facere (facio)man-vir, homo (hominis M), iuvenis (iuvenis M)manier-modusmarkt(plein)-forummassa-turbamateriaal- materiamedeburger-civis (civis M)medelijden-misericordiameedelen-proderemeedogenloos-crudelis (crudelis)meenemen-raperemeer (bijw.)- magismeer-magis, plus, pluresmeest-plurimus, -a, -ummeester-dominus, magistermeester-magistermeesteres- domina, magistrameisje-puella, virgo (virginis F)melden-nuntiare, referremenen -censre, putaremengen-miscremenigte-turba, multitudo (multitudinis F), numerusmening-sententiamens- homo (hominis M), mortalis (mortalis)menselijk-humanus, -a, -ummerken-cognoscere, sentiremet moeite-vixmet- cum + abl.meteen-statimmetgezel-comes (comitis M)middelste-medius, -a, -ummidden-medius, -a, -ummij- memijn, van mij-meus, -a, -ummilitair (bv)-militaris, -emilitair- miles (militis M)minachten-contemnereminder-minus, -a, -ummisdaad- scelus (sceleris N)misdrijf- scelus (sceleris N)misschien-fortassemissen-carre + abl.moed- audaciamoeder-mater (matris F)moedig-audax moeilijk-difficilis, -emoeilijkheid-difficultas (difficultatis - F)moeite-labor (laboris - M)moeten-debremogelijkheid-facultas (facultatis F)monster- monstrummooi-pulcher, -chra, -chrummoord- nex (necis F)muren-moenia (moenium N)muur-murus

N

na het eten-post cenamna- post + acc.naam-nomen (nominis N)naar beneden gaan-descenderenaar beneden gooien- deicerenaar de leraar-ad grammaticumnaar Rome- Romamnaar- ad + acc., in + acc.naast-iuxta + accnabijgelegen- propinquus, -a, -umnaburig- propinquus, -a, -umnacht-noxnadat-postquam + perfnadenken (over)- deliberare + de + abl., cogitarenaderen- accedere, appropinquare, succedere + datnakomelingen-posteri mvnamelijk- nam, enimnatuur-naturanauwelijks-vixnederlaag- clades (cladis F)neergooien-deicereneerleggen-deponere, ponere, sternereneerslaan- caedereneervallen-decidereneerzetten-(de)ponerenemen-capere (capio), sumerenemen, op zich-subirenergens-nusquamniemand-nemo (neminis M/F)niet en ook niet- neque nequeniet alleenmaar ook-non solum sed etiamniet hebben-carre + abl., vacare + abl.niet langer- non iamniet meer-iam non / non iamniet weten -ignorare, nescireniet-nonniet?-nonnenieten ook niet-neque nequeniets-nihilnieuw-novus, -a, -um, recensnoch noch- neque nequenodig zijn-opus est + abl.noemen- nominare, vocare, appelare, dicerenog (steeds)-adhucnog in leven zijn-superessenog niet-nondumnoodlot-fatumnooit-numquamnu - nuncnu eens dan weer- modo modo nuttig-utilis, -e

O

oefenen-exercreof-aut, veloffer-sacrificiumofferen-sacrificareoffergave-votumofschoon- quamquamom raad vragen-consulere + acc.ombrengen-interficere (interficio)omdat-quia, quod, quoniamomdraaien-vertereomgeven- circumdareomhoog gaan-ascendereomhooghouden-sustinreomkijken-respicere (respicio)omkomen -perireomroeper-nuntiusomsingelen- circumdare, circumvenireonder druk zetten-premereonder- inter + acc., sub + ablonderdrukken-opprimereondergaan-subireonderhandelen-agereonderofficier-centurio (centurionis M)onderscheid- discrimen (discriminis N)onderscheiden-cernereondervragen-interrogareonderwerp- materiaonderwijzen-docreonderwijzer- magisteronecht-falsus, -a, -umonenigheid-discordiaongedeerd-incolumis, -eongelooflijk-incredibilis, -eongelukkig-infelix, miser, -ra, -rumongerust maken-sollicitareongetwijfeld- certeongeveer-fere bwonmiddellijk-statimonrecht- iniuriaonrechtvaardig- iniustus, -a, -umonrechtvaardigheid- iniuriaons-noster, -tra, -trumontdekken- invenireonthullen-prodereontkennen-negareontkomen- evadere, fugere (fugio) ontmoeten-convenireontroeren- movreontsnappen-evadereontvangen-accipere, recipere (recipio)ontvluchten-fugere (fugio) (+ acc.)ontvoeren- abducereontzien- parcere + dat.onze-noster, -tra, -trumoog-oculusooit-aliquando, quondam, umquamook al- etiamsiook niet- neque, ne quidemook-quoque, et, etiamoordelen-censreoorlog voeren tegen-bellum inferre + datoorlog-bellumoorzaak-causaop dat moment-tuncop de been brengen- comparareop de vlucht jagen- fugareop dit moment-nuncop weg gaan naar-petereop weg zijn naar-contendere adop zich nemen-suscipereop zijn hoede zijn (voor)- cavreop-in + abl.opa-avusopbergen-condereopdracht-mandatumopdragen-mandareopdrijven-agitareopenbaar-publicus, -a, -umopenbare leven, het- publicumopenen-aperireopenstaan-patreopeten-consumereopgewassen tegen-par, pares bnopheffen-tollereophouden-desinere, desistereopmerken-cognoscereopnemen-recipere (recipio)opnieuw-iterumoppassen (voor)-cavreoprichten- aedificareoproer- seditio (seditionis F)opsluiten- claudereopstaan-surgereopstand- seditio (seditionis F)opstellen-collocare, instruereoptillen-tollereopvallend-insignis, -eopvangen-excipereopvoeden- educareopvolgen-succedere + datopwekken- movreorakel-oraculum, sors (sortis - F)ordenen-componereoud-antiquus, -a, -um, vetus (veteris)oude man-senex (senis M)ouder-parens (parentis M/F)over ( heen)-trans + acc., per + acc., super + accover de muur-trans murumover- de + abl.overal-ubiqueoverbrengen-perferre, transportareoverdragen- tradereovereenkomen-convenireovergeven-dedere, tradereoverhandigen-dedere, tradereoverig-reliquus, -a, -umoverige(n)-ceterioverleg-consiliumoverleggen-consulereoverleven-superesseoverleveren- tradere, prodereovermoed-audaciaovermoedig-audax overschrijven-describereoversteken-traicereovertreffen (in)-praestare + dat. (+ abl.)overtreffen-superareovervloed- copiaoverwegen- deliberare, cogitare, consulereoverweldigen-opprimereoverwinnaar-victor (victoris - M)overwinnen-vincereoverwinning-victoria

P

paard-equuspakken-capere (capio), capesserepas geleden-recenspas-demumpatricirs-patrespersen-exprimerepersoonlijk- privatus, -a, -umplaat-tabulaplaats van, in-pro + ablplaats-locusplaatsen in/op-imponereplaatsen-collocare, ponere, statuereplan-consiliumplank-tabulaplezier- gaudiumplicht-officiumplotseling-subitoplunderen-diripere (diripio)poort-portaprettig, ik vind het- iuvat mepriester-sacerdos (sacerdotis - M)priesteres-sacerdos (sacerdotis F)prijs-pretiumprijzen-laudareprikkelen- lacessereproberen- temptareprofeet-vates (vatis M)profetes-vates (vatis F)projectiel-telumprovincie- provinciapubliek-publicus, -a, -um

R

raad-consiliumraadgeven-admonreraadplegen-consulere + acc.rapporteren-referrerecht-ius (iuris F)rechtbank-iudiciumrechtschapen-probus, -a, -umrechtsregel-ius (iuris F)rechtvaardig-iustus, -a, -umredden-servareredding-salus (salutis F)reden-causareeds-iamregelen- administrare, regereregeren (over)-regnare (+ gen.)reis-iter (itineris N)renbaan- circusrennen naar-accurrererennen-currererest- ceteri (m. mv.)reusachtig-ingens (ingentis)ridder-pars (partis F)rijk-dives (divitis) bnrijk -imperium, regnum znrijkdom- divitiae mvrivier- flumen (fluminis - N), fluviusroem- gloria, laus (laudis F)roepen-vocare, clamare, appelareRomein-RomanusRomeins-Romanus, -a, -umrondkijken-circumspectarerondom-circum + accrots(blok)- saxumroven-rapereruig- asperruiter-eques (equitis M)rust-quies, silentiumruw- asper

S

samen met -cum + ablsamenkomen-conveniresamenstellen-componeresamenzwering- coniuratio (coniurationis - F)schaamte- pudor (pudoris - M)schaden- nocre + datschanddaad- flagitiumschare- agmen (agminis N)schatmeester-quaestor (quaestoris M)schelden (op)- vituperarescherp- acer, -cris, -cre, asperschiet op-ageschip-navis (navis F)schokken-tremereschool- ludusschoonheid- formaschouwspel-spectaculumschreeuwen-clamareschrijven-scribereschrijver-auctor (auctoris F)schuilhouden, zich-latreschuld-culpasenaatsgebouw- Curiasenator- senator (senatoris M)senatoren-patressieraad- decus (decoris - N)slaaf zijn-servireslaaf-servusslapen-dormireslavernij- servitus (servitutis - F)slavin-ancilla, servaslecht-malus, -a, -umslechter-peior, peiusslechts-tantum, modoslechtst-pessimus, -a, -umslepen-trahereslimheid-prudentiasluiten-clauderesmeekbede- preces mvsmekeling(e)- supplex (supplicis M/F)smeken- oraresnel (bijv. nw.)-celer, -ris, -re, citus, -a, -umsnel (bijw.)-celeriter, cito snelheid-celeritas (celeritatis F)soldaat- miles (militis M)sommige(n)-nonnuli, -ae, -a mvsommigen anderen- alii aliisoms? - num?sparen-parcere + dat.spel-ludusspelen-luderespoedig-moxspreken-dicerestaan-starestaat-civitas (civitatis F)staats- -publicus, -a, -umstad- civitas (civitatis - F), oppidum, urbs (urbis F)stadsmuren-moenia (moenium N)stam-gens (gentis F)stamvader-auctor (auctoris F)standhouden (tegen)-sustinresteeds- sempersteeg- vicussteen- lapis (lapidis - M)stem- vox (vocis - F)sterfelijk-mortalis (mortalis)sterk-firmus, -a, -um, fortis, -esterveling-mortalis (mortalis)sterven -perire, vita cederestevig- firmus, -a, -umstichten- conderestichter-auctor (auctoris F)stiekem (bijw.)- clamstil-tacitus, -a, -umstilte- silentiumstoel-sedes (sedis F)stoet-agmen (agminis N)stola-stolastom- stultus, -a, -umstorm-tempestas (tempestatis)storten (hals over kop)-praecipitare storten-funderestoten tegen- offenderestraat-viastraatje- vicusstraf-poenastraffen-punirestrand-litus (litoris N)streek-regio (regionis F)streng- asper, acer, -e, severus, -a, -umstrijd - certamen (certaminis - N), pugnastrijden- dimicare, pugnarestrijdkrachten-vires (virum F)strijdmacht-vires (virum F)studeren- studresturen-mittere

T

taak-officiumtaal-linguatafel-mensatalrijk- frequenstand-dens (dentis M)te gronde richten- perderete vondeling leggen- exponerete weten komen-cognosceretegelijkertijd- simultegemoetkomend-obvius, -a, -umtegen-ad + acc.tegen--adversus, -a, -umtegenhouden- detinre, retinretegenkomen-conveniretegenover- contra + acctegenoverstaand-adversus, -a, -umteken-signumtelkens weer- iterum atque iterumtemidden van - inter + acc.tempel- templumtenslotte- denique, tandem, postremotentoonstellen-exponereterugbrengen- referre, reducereteruggaan-redireteruggeven- reddereterugkomen-revenireterugtrekken, zich-se recipere (recipio)terwijl-dum + prstevergeefs (bijw.)-frustra tevergeefs- nequiquamtevreden (met)- contentus, -a, -um (+ abl.)thuis-domitien-decemtijd (periode)- aetas (aetatis - F)tijd- tempus (temporis N), horatijdens- intertoch (bij imperativus)-tandemtoch niet? - num?toch wel?-nonne?toch- tamentoen (bijw.)- tum, tunctoen (voegw.)- cum, ubitoeschouwer-spectator (spectatoris M)toestaan-permittere, concederetoeval-fortunatoevallig- fortetoevertrouwen- committeretoevoegen-adderetoga-togatonen-monstrare, ostenderetoorn- iratoren-turris (turris F)tot (in)-in + acctot onder-sub + acctot stand brengen- conciliaretot-ad + acc.totdat- donectragedie- tragoediatrekken-traheretreuren (om)- dolre (+ abl.)treurig- maestus, -a, -um, tristis, -etreurspel- tragoediatribuun- tribunustrillen-tremeretriomftocht- triumphustroep- agmen (agminis N)troepen- copiae mv, vires (virum F)Trojaan-TrojanusTrojaans-Trojanus, -a, -umtrompet- tubatrots (bijv. nw.)-superbus, -a, -umtrots- superbia zntrouw-fidelis, -etrouwen- uxorem duceretuin-hortustussen de mensen-inter hominestussen- inter + acc.twaalf-duodecimtwee-duotweedracht-discordiatweeling-geminitweemaal- bistwijfelen- dubitare

U

u-tuuit de eetkamer-e tricliniouit huis-domouit- e, ex + abl.uitdagen- lacessereuitdelen-tribuereuitdrukken-exprimereuiteenzetten- exponereuiteindelijk-tandemuithouden-sustinreuitkijken- cavreuitkomen- evenireuitlachen- (ir)ridreuitleggen-explicareuitnodigen-invitareuitroepen-exclamareuitspreiden- sternereuitstallen-exponereuitstrekken tot, zich- pertinre aduitstrekken, zich- patreuittrekken-extrahereuitvoeren- explreuitzonderlijk- singularis, -euur-hora

V

in verwarring brengen- turbarevaak-saepevaardigheid-ars (artis F)vader- pater (patris M)vaderland- patriavallen-caderevals- falsus, -a, -umvan af- de + abl.van alle kanten-undiquevan de muur af-de murovan de staat-publicus, -a, -umvan huis-domovan jullie-vester, -tra, -trumvan plan zijn- in animo habrevan verre-proculvan- a / ab + abl., e, ex + abl.van(af)-de, a/ab + abl.vandaag-hodievaren- navigarevast staan- constarevasthouden-detinre, retinre, tenrevaststaan- constare, continrevaststellen-statuerevechten-pugnareveel-multus, -a, -umveilig-tutus, -a, -umveld-agerveldheer- imperator (imperatoris M), dux (ducis M)velen-multi, -ae, -a mvver (weg)-proculverachten- contemnereveranderen-mutareverbazingwekkend-incredibilis, -everbergen- condereverbeteren-corrigereverbieden-vetareverbinden- iungereverbinding- vinculumverblijden- delectareverborgen zijn-latreverbruiken- consumereverdelen- tribuereverder gaan- pergereverdienen- merreverdragen- perferre, sustinreverdrijven- depellere, fugare, pellerevereren-colerevergankelijk-mortalis, -evergeving- veniavergissen, zich- errarevergroten- augreverhaal-fabulaverheugen- delectareverheugen, zich- gaudreverjaardag- dies natalisverjagen- fugareverkopen-vendereverlangen- voluntas (voluntatis - F)znverlangen-cupere (cupio) wwverlaten- cedere (+ abl.), deserere, relinquereverlenen- tribuere verliefd zijn- amareverliezen- amittere, perderevermeerderen-augrevermijden- vitarevernemen-cognoscerevernietigen- perdere. delreveroveren-expugnareverraden- prodereverschaffen-praebreverscheidene(n)-complures mv verschijnen- apparreverschillend- varius, -a, -umverschuldigd zijn- debreverslaan- pellereverstand- mens (mentis - F), prudentiaverstandig-prudens, -eversteld staan-stupreversterken- munirevertellen- memorare, narrarevertrouwen op- confidere + datvertrouwen-credere + dat.vervolgens-deinde, tumvervullen- explreverwachten- exspectare, sperareverwekken- gignereverwerven-parere (pario)verwijderen- removreverwoesten-delre, diripere (diripio)verwonden-vulnerareverzamelen-colligere, legereverzekeren- affirmare, confirmareverzorgen- curarevestingstad-oppidumvier-quattuorvieren-celebrarevijand- inimicus, hostis (hostis M)vijandig- inimicus, -a, -umvijf-quinquevinden (menen)- putarevinden-invenirevlam-flammavliegen- volarevloot- classis (classis F)vlucht jagen, op de- fugarevlucht-fugavluchten (voor)-confugere (confugio), fugere (fugio) (+ acc.)voelen-sentirevoet-pes, pedesvoetspoor- vestigiumvol (met)-plenus, -a, -um (+ gen.)vol verlangen (naar)- cupidus, -a, -um (+ gen.)volbrengen- perferrevoldoende (bijw.)- satisvolgende dag-postridievolharden-perseverarevolhouden- sustinre, perseverarevolk-populus, plebs (plebis F), gens (gentis F)voltooien-perficere (perficio)vonnis-iudiciumvoor altijd- aeternus, -a, -umvoor de winkel-ante tabernamvoor zeker houden- pro certo habrevoor zich winnen- conciliare sibivoor-ante + acc, pro + ablvooral-imprimis, maxime, praesertimvoorbeeld-exemplumvoorbereiden- pararevoordat- antequamvoordragen-recitarevoorhoofd- frons (frontis - F)voorkeur geven aan- praeferrevoornaamste- princeps (principis - M)voorraad- copiavoorstellen-proponerevoorstelling-ludus, spectaculumvoortbrengen- gignere, parerevoortdrijven-agitarevoortdurend- perpetuus, -a, -umvoorteken- omen (ominis - N)voortgaan-incedere, procederevoren brengen, naar- proferrevorige dag- pridievorm- formavormen- fingerevorst- princeps (principis - M)vragen-rogare, quaerere, petere, orarevrede- pax (pacis - F)vrees- timor (timoris M), metus (-us)vreugde- gaudiumvrezen-metuere, timrevriend-amicusvriendelijk-humanus, -a, -umvriendin-amicavrij maken- liberarevrij zijn van- vacare + abl., carre + abl.vrij- liber, -era, -erumvrijheid-libertas (libertatis F)vroeger-olimvrolijk- laetus, -a, -umvrouw des huizes-matronavrouw- femina, mulier (mulieris F), uxor (uxoris F)vullen-complrevuur-ignis (ignis F)

W

waar- verus, -a, -um bnwaar-ubiwaard zijn- valrewaard- dignus, -a, -um + ablwaardigheid- dignitas (dignitatis - F)waarheen?- quo?waarom-cur, quare, qua de causawaarschuwen-(ad)monrewaarvandaan-undewachten op-exspectarewakker maken-excitarewandelen-ambularewanhopen- desperarewanneer (voegw.)-cumwanneer (vraagw.)- quandowant-nam, enimwapens-armawassen-lavarewat (uitroep)- quamwat groot- quantus, -a, -umwat later- paulo postwat veel- quot, quantus, -a, -umwat-quidwater-aquawedstrijd- certamen (certaminis - N)week- mollis, -eweer-iterumweerstaan-sustinreweg-viawegbrengen- auferrewegens-ob + accweggaan (uit)-discedere (e/ex), abireweghalen- auferrewegleiden (van)-abducere (a/ab)wegnemen- adimere, tollerewegvluchten- aufugerewegvoeren- abducereweigeren- negare, recusareweinig (mv)-pauci, -ae, -a mvweldaad-beneficiumweldra- moxwelgesteld-dives mv divitesweliswaar maar- quidem sedwelk, welke- qui, quae, quodwelkom-gratus, -a, -umwelzijn- salus (salutis - F)wenden-verterewensen-cupere (cupio), desiderare, optarewereld-orbis terrarumwerk- labor (laboris - M), opus (operis N)werkelijk- profectowerken-laborarewerkman-faberwerkplaats-tabernawerkvertrek-tabliniumwerpen-iacere (iacio)wet-lex (legis F)weten-scirewetenschap-litteraewetstafel-tabulawie-quiswij-noswijden- vovrewijn-vinumwijsheid-prudentiawijzen-monstrarewil-voluntas (voluntatis F)willen- velle, cupere (cupio)willen, niet- nollewind-ventuswinkel-tabernawinnaar- victor (victoris M)winter-hiems (hiemis F)wisselen-mutarewoede- irawoedend-iratus, -a, -umwoest-ferox, saevus, -a, -umwolf - lupuswolvin- lupawonderlijk- mirabilis, -e, mirus, -a, -umwonen- habitarewoning-sedes (sedis F)woonplaats-sedes (sedis F)woord-verbumwoud-silvawreed-crudelis (crudelis)wreedheid-crudelitas (crudelitatis F)

Z

zaak-causazacht- mollis, -ezee-mare (maris N)zeer goed-optimus, -a, -umzeer groot-maximus, -a, -umzeer klein-minimus, -a, -umzeer slecht-pessimus, -a, -umzeer veel-plurimus, -a, -umzeer-valdezeggen dat niet-negarezeggen-dicerezegt, hij- inquitzeker (bijv.nw.)-certus, -a, -umzeker (bijw.)- certezelf-ipse, ipsa, ipsumzelfs niet- ne quidemzelfs-etiamzenden-mitterezetel-sedes (sedis F)zetten-ponerezich (acc./abl. sg.)-se (acc./abl.)zich (dat. sg.)- sibi (dat.)zich haasten-festinarezich schuilhouden-latrezich terugtrekken-se recipere (recipio)zich verzetten-resistereziek- aeger, -gra, -grumziel- animazien-cernere, vidre, conspicereziener(es)-vates (vatis M/F)zij- eazijn (eigen)-suus, -a, -umzijn (w.w.)-essezijn best doen- studrezijn toevlucht nemen-confugere (confugio)zilver-argentumzingen-canerezitplaats- sedes (sedis - F)zitten-sedrezo groot als- tantus, -a, -um ... quantus, -a, -umzo veel- tantus, -a, -umzo-ita, sic, tamzo(danig) als- talis, -e qualis, -ezomogelijk-quam + supzoals-ut, sicutzodra- simulac, ubizoeken-quaerere, peterezoet-dulcis, -ezojuist-nuper, modozon-sol (solis F)zonder twijfel-sine dubiozonder-sine + ablzoon-filiuszorg- curazorgen voor-curare, colere, consulere + dat. zorgvuldig-diligenszorgvuldigheid-diligentiazoveel- totzowel .. als- et etzozeer- adeozus- soros (sororis F)zwaar-gravis, -ezwaard-gladius, ferrumzwaardvechter- gladiator (gladiatoris M)zweren-iurarezwijgen-tacrezwijgend-tacitus, -a, -um

5