Woord vooraf

Strategische beleidsnota 2003-2007

Woord vooraf

Onderwijs staat middenin een snel evoluerende maatschappij. Daarom moeten wij ons voortdurend bezinnen over de opdracht, de rol en de verantwoordelijkheid ervan met het oog op de harmonische ontwikkeling van jonge mensen en hun integratie in de wereld van morgen.

Het gemeenschapsonderwijs weet alvast waar het naartoe wil. Die toekomstvisie is uitgeschreven in de voorliggende strategische beleidsnota, die de veranderingstrajecten uitstippelt voor het hele net over de periode 2003 tot 2007. Deze nota is dan ook de ruggengraat van een beleid dat de kernwaarden en de cultuur van de organisatie moet uitstralen, namelijk: kwaliteit, innovatie en creativiteit, respect voor diversiteit, betrokkenheid, openheid en verdraagzaamheid, oog voor de maatschappelijke werkelijkheid en voor de vorming van de totale persoon.

Het gemeenschapsonderwijs vertrekt daarvoor vanuit zijn fundamentele opdracht om overal in Vlaanderen en in Brussel de vrije schoolkeuze te waarborgen. Het heeft daarbij een duidelijke visie op onderwijs en vorming en stelt een waardegerichte opvoeding centraal.Vanuit deze kernwaarden, deze missie en deze visie wil het gemeenschapsonderwijs zich zo efficiënt mogelijk van zijn maatschappelijke taak kwijten door kwaliteitsonderwijs te bieden dat voor iedereen toegankelijk is, zonder onderscheid van geloofsovertuiging of van etnische of maatschappelijke afkomst. Daartoe worden duidelijke strategische en functionele doelstellingen geformuleerd die uitmonden in concrete acties op korte, middellange en lange termijn.

Het is de bedoeling van deze beleidsnota om een breed draagvlak te creëren, waarbij alle participanten elkaar ontmoeten in een gemeenschappelijke visie. Aldus versterkt de nota de eenheid van het net en vormt ze een krachtig instrument inzake kwaliteitszorg. Het was dan ook logisch om bottom-up te werk te gaan en alle geledingen van het gemeenschapsonderwijs bij de totstandkoming van dit strategisch beleidsplan te betrekken.

Woord vooraf

Daarom ook bestond de reflectiegroep, die vorig jaar in het leven werd geroepen, uit vertegenwoordigers van de ouders, de leerkrachten, de directies, de algemeen directeurs, de Pedagogische Begeleidingsdienst en de centrale administratieve diensten. Tevens werd een stuurgroep opgericht die samengesteld was uit vertegenwoordigers van de verschillende bestuursorganen. Onze oprechte dank gaat uit naar de leden van beide werkgroepen.

Concreet bevat deze beleidsnota meer dan tweehonderd potentiële acties, die stuk voor stuk de basis kunnen vormen voor projecten en activiteiten op de verschillende bestuursniveaus. De manier waarop aan de realisatie van de doelstellingen wordt gewerkt, behoort tot de autonomie van de respectieve geledingen.

Als fundament van een algemeen strategisch plan formuleert de nota acties op maat van alle onderwijsparticipanten: ouders, leerlingen, schoolteams, medewerkers op het niveau van de scholengroep, personeelsleden van de Pedagogische Begeleidingsdienst, van het Centrum voor Nascholing, van de Permanente Ondersteuningscel van de CLB’s en van de centrale administratieve diensten.

Ook u kunt dus actief meebouwen aan de ontwikkeling van ons gemeenschapsonderwijs.

Als democratische en pluralistische organisatie wenst het Gemeenschapsonderwijsimmers dit beleidsplan te realiseren in nauwe samenwerking met alle betrokkenen, vanuit een flexibele organisatiestructuur en een maatschappelijk en pedagogisch project. Hierbij heeft het maar één doel voor ogen: de onderwijskwaliteit, waarop elk kind en elke adolescent recht heeft, behouden en in de mate van het mogelijke nog verbeteren.

Paul De Knop Peter Steenhautvoorzitter van de Raad afgevaardigd bestuurdervan het Gemeenschapsonderwijs van het Gemeenschapsonderwijs

Samenstelling werkgroepen

Samenstelling reflectiegroep

mevr. Rita De Boeckmevr. Martine Decaessteckerdhr. Jan De Maeyerdhr. Jan D’Hauwedhr. Marc Lemmensmevr. Greet Lisondhr. Guy Onderbekemevr. Marie-Rose Philippensdhr. Rudy Rydantmevr. Annita Smetdhr. Marc Smetsdhr. Eric Sorgeloos dhr. Herman Swertsdhr. Benny Vanderlindendhr. Paul Vanderstukkendhr. Flor Van Gheemdhr. Alain Van Hoeckedhr. Jozef Verplancke

Samenstelling stuurgroep

dhr. André Huisseunedhr. André Macharisdhr. Peter Steenhautmevr. Lut Stroobantsdhr. Johan C. Van den Brandedhr. Jef Wellensdhr. Hans Weyns

Interne coördinatoren

mevr. Daisy Denolfdhr. Gerrit Pearce

Externe begeleiding KPMG

dhr. Eddy Ringoir

Structuur strategische beleidsnota

1111

22

Missie, waarden en visie GemeenschapsonderwijsMissie, waarden en visie GemeenschapsonderwijsMissie, waarden en visie GemeenschapsonderwijsMissie, waarden en visie Gemeenschapsonderwijs

3333

Strategische doelstellingen 2003-2007 Strategische doelstellingen 2003-2007

Functionele doelstellingen 2003-2007Functionele doelstellingen 2003-2007Functionele doelstellingen 2003-2007Functionele doelstellingen 2003-2007

Onze missie

De missie van het Gemeenschapsonderwijs betreft haar werkelijke reden van bestaan en omschrijft haar fundamentele opdracht(en). De missie verwoordt het algemeen doel van de organisatie en geeft een antwoord op de vraag: wat doen we voor wie?

Bij de omschrijving van de missie van het Gemeenschapsonderwijs hebben we rekening gehouden met de regelgevende bepalingen terzake maar hebben we ook een eigen klemtoon willen leggen m.b.t. de specifieke kenmerken van onze organisatie. We hebben eveneens inspiratie gezocht bij eerder hierover gevoerde onderzoeken en gepubliceerde documenten.

We hebben geopteerd voor een korte, maar krachtige, concrete, duidelijke en heldere missie, waarin de participanten, de medewerkers en alle andere belanghebbenden van de organisatie zich moeten kunnen herkennen.

Onze missie

Het Gemeenschapsonderwijs heeft als opdracht de vrije schoolkeuze in Vlaanderen en Brussel te garanderen. Het waarborgt het grondwettelijke recht van de ouders en leerlingen op kwaliteitsvol en open onderwijs met eerbiediging van de rechten van het kind en van de mens, zonder onderscheid van geslacht, afkomst, aard of overtuiging en met eerbiediging van de ideologische, filosofische en godsdienstige opvattingen van de individuele persoon.

Het Gemeenschapsonderwijs richt zich op de ontwikkeling van de totale persoon en tracht met iedere leerling een maximale leerwinst te realiseren.

Het Gemeenschapsonderwijs kiest voor een democratisch bestuur.

Onze organisatiewaarden

De personeelsleden van het Gemeenschapsonderwijs onderschrijven de gemeenschappelijke waarden, de doelstellingen en het ideaal van dit onderwijs, zoals geformuleerd in het “Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs” (hierna afgekort tot PPGO).

Om zijn missie te realiseren, hanteert het Gemeenschapsonderwijs als organisatie een constante gedragslijn. Deze steunt op de volgende zeven kernwaarden binnen de filosofie van zijn Pedagogisch Project:

Kwaliteit Innovatie en creativiteit Respect voor diversiteit Betrokkenheid Openheid en verdraagzaamheid Oog voor de maatschappelijke werkelijkheid Vorming van de totale persoon

Kwaliteit

het Gemeenschapsonderwijs streeft kwaliteit na, die gedefinieerd wordt als: de hoogst mogelijke leerwinst voor iedere leerling een hoog welbevinden in de leef- en werkomgeving van zijn participanten de maximale en voortdurende professionalisering van haar personeel

Innovatie en creativiteit het Gemeenschapsonderwijs moedigt intellectuele nieuwsgierigheid en creatief denken en handelen aan. In die zin staat het open voor verbetering en vernieuwing op alle niveaus van de organisatie

Respect voor diversiteit het Gemeenschapsonderwijs neemt zijn rol op in de multiculturele en

pluriforme samenleving en streeft naar eenheid in verscheidenheid

Betrokkenheid het Gemeenschapsonderwijs betrekt zijn participanten actief bij het beleid het Gemeenschapsonderwijs communiceert op transparante wijze met al zijn participanten

Onze waarden

Openheid en verdraagzaamheid Het Gemeenschapsonderwijs is gericht op de volgende waarden:

het waardeert de eigenheid van zijn participanten het bestrijdt vooroordelen en discriminatie het respecteert de emotionele en religieuze opvatting van zijn participanten het respecteert de morele en culturele opvatting van zijn participanten het stelt het pluralisme als een fundamentele waarde voorop en verbindt zich ertoe om die waarde aan zijn leerlingen door te geven het is gericht op waarden het is gericht op de ontwikkeling van de persoonlijkheid van elke leerling, met respect voor ieders specificiteit

Oog voor de maatschappelijke werkelijkheid het Gemeenschapsonderwijs bereidt voor op participatie in een democratische samenleving het Gemeenschapsonderwijs houdt bij de uitbouw van zijn pedagogisch project rekening met economische, sociale, culturele, politieke en technologische evoluties

Vorming van de totale persoon het Gemeenschapsonderwijs is gericht op de vorming van de totale persoon en beoogt zelfstandigheid door mondigheid, kritische ingesteldheid en

verantwoordelijkheidszin te stimuleren het Gemeenschapsonderwijs stimuleert levenslang en levensbreed leren

Onze waarden

Onze visie

De strategische visie van het Gemeenschapsonderwijs is de omschrijving van de koers die de organisatie wenst te varen. Een visie is een potentiële realiteit, daardoor is ze per definitie toekomstgericht en een bron van inspiratie. De visie van de organisatie motiveert, ze toont nieuwe wegen en wordt tastbaar in de wijze waarop menselijke energie binnen de organisatie wordt gemobiliseerd.

De strategische visie van het Gemeenschapsonderwijs gaat over zijn participanten, zijn belanghebbenden, zijn diensten, alsook over zijn personeelsleden, kerncompetenties, organisatiestructuren en -systemen, organisatiecultuur en partners.

Het Gemeenschapsonderwijs heeft voor de periode 2003-2007 gekozen voor een ambitieuze en inspirerende visie, met duidelijke beleidskeuzes.

De strategische visie van het Gemeenschapsonderwijs van morgen vormt, samen met de missie en de kernwaarden (zie hoger), de “beleidsverklaring” van de organisatie. Ze is de “kapstok” waaraan de strategiebepaling wordt opgehangen. Prioriteiten en doelstellingen worden er rechtstreeks uit afgeleid.

Onze visie-omschrijving

Het Gemeenschapsonderwijs wil als democratische en pluralistische organisatie, model staan voor een opvoeding die kinderen vormt tot bewuste, sociale, kritische, mondige en tolerante wereldburgers. Het zal mede daarom en waar nodig, flexibel inspelen op de steeds wisselende eisen die de samenleving aan het onderwijs stelt.

Het Gemeenschapsonderwijs wenst dit te realiseren in nauwe samenwerking met andere onderwijsverstrekkers, vanuit een flexibele organisatiestructuur en een maatschappelijk en pedagogisch project, gesteund op eigentijds en kwalitatief hoogstaand onderwijs.

Het actiedomein van het Gemeenschapsonderwijs omvat momenteel naast het basisonderwijs en secundair onderwijs, ook het volwassenenonderwijs, de internaten en opvangcentra, het deeltijds kunstonderwijs, de centra voor leerlingenbegeleiding, de voor- en naschoolse opvang, de kinderdagverblijven en de vervolg- en nevenvoorzieningen.

Onze visie-omschrijving

Het Gemeenschapsonderwijs zal deze visie concretiseren o.m. door:

het hanteren en verder ontwikkelen van middelen om de maximale leerwinst voor elke leerling te optimaliseren, waarbij de school de essentiële pedagogische entiteit is;

de verantwoordelijkheid van de beheers- en ondersteunende taken te leggen op dat niveau waar de toegevoegde waarde het grootst is;

optimalisering van de samenwerking en synergie tussen alle participanten, zowel binnen als buiten de organisatie;

een efficiënt en effectief beheer van de beschikbare (personele, financiële, logistieke, educatieve, technologische) middelen;

het permanent nastreven van kwaliteitsverbetering ondermeer door de optimale inzet, de competentie en het engagement van de organisatie en haar participanten.


1111

22


3333



De strategiebepaling 2003-2007

Een strategie bepalen betekent een keuze maken uit beleidsprioriteiten. Op basis

van de weerhouden prioriteiten worden de strategische en functionele

doelstellingen bepaald, evenals een reeks te ondernemen acties op korte,

middellange of lange termijn

De strategische doelstellingen geven een antwoord op de vraag welk resultaat de

organisatie wil bereiken en zijn derhalve gericht op de gewenste veranderingen in

de externe omgeving.

Op basis van een omgevingsanalyse en in overeenstemming met de missie, de

waarden en de visie, heeft het Gemeenschapsonderwijs voor de periode 2003-2007

een aantal doelstellingen vastgelegd binnen de zeven strategische

beleidsdomeinen die we hierna voorstellen en bespreken.

Onze strategische beleidsdomeinen

Kw

aliteitM

arktaandeelS

ynergie en netwerking

Positionering t.o.v. andere netten

Positionering t.o.v. de overheid

Marketing en externe com

municatie

Diensten

Strategische doelstellingen 2003-2007

Beleidsdomein 1: kwaliteit

Doelstellingen Het behouden en verder uitbouwen van het kwaliteitsniveau van het

Gemeenschapsonderwijs

Versterken van een positief kwaliteitsbeeld en van het imago van het Gemeenschapsonderwijs

Systematisch waarneembaar en meetbaar maken van de leerwinst van iedere leerling en deze verhogen door de betrokkenheid en het welbevinden van alle participanten voortdurend te bewaken en te versterken



Te ondernemen acties Inventariseren en in kaart brengen van alle bestaande relevante informatie en

methodologieën m.b.t. het voeren van een kwaliteitsbeleid

Stimuleren, ontwikkelen en begeleiden van projecten inzake kwaliteitszorg en zelfevaluatie en verspreiden van goede praktijkvoorbeelden terzake

Ondersteunen en coördineren van deze projecten, met oog voor de missie, de waarden, de visie en de leerplannen van het Gemeenschapsonderwijs, en met als voornaamste objectieven en prioriteiten:

mobiliseren en sensibiliseren van de hele organisatie rond thema’s als kwaliteitsdenken, kwaliteitssystemen, zelfevaluatie, zorgverbredend handelen, kwaliteitsopvolging en bewaking



Te ondernemen acties scholen ondersteunen om collectief te leren en hun kwaliteitsprofiel ook

zichtbaar te maken

samen met scholen dit ontwikkelingsproces inzake kwaliteit en collectief leren, verwoorden in een kwaliteitshandboek, met bijzondere aandacht voor:

o strategieën voor het leren van schoolorganisaties (visieontwikkeling, strategisch plan, persoonlijk ontwikkelingsplan en reflecterend handelen)

o de definitie en het bevorderen van leerwinst in relatie tot de specificiteit van iedere leerling

o een duidelijke visie op, de omschrijving en het gebruik van een kwaliteitsvol leerlingenvolg- en toetsingssysteem, inclusief de kwaliteitsstandaarden, de meetcriteria en de -normen



Te ondernemen acties ontwikkelen, bekendmaken en aanreiken van instrumenten en

methodieken voor zelfevaluatie en kwaliteitsontwikkeling en –bewaking voor de scholen

ontwikkelen, bekendmaken en aanreiken van inhouden en methoden om het pedagogisch beleid van de school te optimaliseren en het kwaliteitsprofiel van scholen sterker te ontwikkelen

verhogen van de kwaliteitsbetrokkenheid en kwaliteitscompetentie bij de centrale diensten, de scholengroepen, de directies en het personeel via deskundigheidsbevordering en gerichte opleiding (zie hierna ook organisatiedomein 4)

Permanent werken aan een aangenaam, ordelijk en participatief leer- en werkklimaat waarin zelfdiscipline, zelfrespect, zelfrealisatie, zelfevaluatie en zelfverantwoordelijkheid van de leerlingen vooropstaan



Te ondernemen acties Verbeteren van de omkadering van de Pedagogische Begeleidingsdienst, het

Centrum voor Nascholing en de Permanente Ondersteuningscel

Schoolorganisaties stimuleren en ondersteunen bij het ontwikkelen van hun reflecterend handelen m.b.t. kwaliteitszorg, zelfevaluatie en kwaliteitsbewaking, inclusief interne kwaliteitscontroles

Opzetten van samenwerking rond onderwijsevaluatie en kwaliteitsmeting

Uitwisselen van goede praktijkvoorbeelden binnen het eigen net en met andere netten

Versterken van de competenties op elk niveau

Intern en extern communiceren en verspreiden van succesvolle kwaliteitsprojecten


Beleidsdomein 2: marktaandeel

Doelstelling Vergroten van het marktaandeel van het Gemeenschapsonderwijs,

gedifferentieerd naar alle niveaus en regio’s en in functie van een voldoende spreiding van het studieaanbod met inachtname van de principes van het PPGO



Te ondernemen acties Onderzoeken van oorzaken en gevolgen van de stagnatie en/of

achteruitgang/vooruitgang van het marktaandeel van het Gemeenschapsonderwijs binnen de verschillende niveaus en regio’s

Blijven beklemtonen van het principe van de vrije schoolkeuze

Streven naar het behoud van de huidige inplanting van scholen en/of de uitbouw van nieuwe vestigingen, in functie van plaatselijke omstandigheden

Onderzoeken van de mogelijkheden, opportuniteiten en voordelen van schaalvergroting of gestructureerde samenwerking



Te ondernemen acties Ontwikkelen van een resultaatgericht instroom-, doorstroom- en uitstroom-

beheer, via:

systematisch schoolloopbaanonderzoek, bijvoorbeeld:

o verder onderzoek naar trends bij de overgang binnen en tussen de onderwijsniveaus

o onderzoek van fenomenen als neveninstroom en nevenuitstroom

o onderzoek van de relatie uitstroom ASO – instroom TSO/BSO

bevorderen van doorstroming, zowel binnen het Gemeenschapsonderwijs (doorstroom kinderdagverblijf/basisschool/ middenschool/bovenbouw) als vanuit andere dan Gemeenschapsonderwijs-instellingen



Te ondernemen acties aanbieden van een aantrekkelijke schoolloopbaan binnen de school en/of

het net

bevorderen van samenwerking tussen de scholengroepen op het vlak van programmatie en vermijden van ongezonde interne concurrentie

actualiseren van het profiel van de TSO/BSO-studierichtingen

Verder ontwikkelen en beklemtonen van de toegevoegde waarde van een strategie van positionering (zie beleidsdomein 5)

Systematisch opdrijven en optimaliseren van de onderwijskwaliteit (zie beleidsdomein 1) en het beter communiceren van de onderwijskwaliteit

Stimuleren van het beleidsvoerend vermogen van scholen

Promoten van het Gemeenschapsonderwijs door en bij het eigen personeel

Bevorderen van de loyauteit door en bij het eigen personeel


Beleidsdomein 3: synergie en netwerking

Doelstellingen Verhogen en verbeteren van de samenwerking tussen en binnen alle geledingen

van het Gemeenschapsonderwijs

Actief participeren aan een open pluralistisch netwerk, door samenwerking met, en indien mogelijk, integratie van de officiële scholen en eventueel privaatrechtelijke scholen

Aantoonbaar verhogen en verbeteren van de synergie en van diverse samenwerkingsvormen met brede lagen van het maatschappelijk en socio-culturele-economisch veld



Te ondernemen acties Inventariseren van verschillen en overeenkomsten tussen de netten en scholen

en onderzoeken van samenwerkingsopportuniteiten

Verderzetten van formele gesprekken met vertegenwoordigers van de verschillende onderwijsnetten en scholen met het oog op het intensifiëren en concretiseren van de samenwerking

Stimuleren en uitbreiden van bestaande initiatieven en pilootprojecten naar andere steden en gemeenten op het vlak van samenwerking en geleidelijke integratie

Onderbrengen van de officiële Centra voor Leerlingenbegeleiding (hierna afgekort tot CLB) in een autonome entiteit



Te ondernemen acties Optimaliseren van bestaande vormen van netoverschrijdende samenwerking en

bevorderen van nieuwe vormen van samenwerking en netwerking, via o.m.

netoverschrijdende convenanten, bv. voor unieke studierichtingen

beschikbaar stellen en uitwisselen van technische know how en infrastructuur

samenwerking met pedagogische begeleidingsdiensten van andere netten, bv. via uitwisseling van pedagogische deskundigheid

streven naar gelijkaardige leerplannen en handboeken in samenwerking met alle onderwijsnetten

samenwerking tussen ouderverenigingen van het officieel onderwijs



Te ondernemen acties samenwerking tussen de CLB’s

samenwerking tussen de Centra voor Volwassenenonderwijs (hierna afgekort tot CVO)

samenwerking tussen de nascholingscentra

samenwerking op het vlak van extra-scolaire activiteiten



Te ondernemen acties Uitbreiden en optimaliseren van samenwerkingsverbanden en bevorderen van

nieuwe samenwerkingsinitiatieven met de industrie, het bedrijfsleven en andere maatschappelijke geledingen, o.m. via:

het actualiseren en structureren van het bestaand maatschappelijk en socio-cultureel-economisch netwerk van het Gemeenschapsonderwijs

het drastisch verhogen van het aantal samenwerkingsverbanden en convenanten met ondernemingen uit zowel de profit als de non-profit sector, o.m. met het oog op de kwantitatieve en kwalitatieve optimalisatie van de stages

het afsluiten van samenwerkingsverbanden en convenanten met universiteiten en hogescholen en scholen met een verwant pedagogisch project

het uitbouwen van samenwerking met de jeugd- en welzijnssector


Beleidsdomein 4: positionering t.o.v. de overheid

Doelstelling Er naar streven dat de overheid alle middelen voorziet opdat het

Gemeenschapsonderwijs kwaliteitsvol onderwijs kan inrichten, hierbij in acht nemend dat objectieve verschillen een ongelijke financiering verantwoorden en dat gelijke rechten gepaard gaan met gelijke plichten



Te ondernemen acties Bij de overheid beklemtonen dat het de taak van het Gemeenschapsonderwijs is

garant te staan voor een democratisch onderwijs en voor de grondwettelijke keuzevrijheid

Bij de overheid blijven beklemtonen dat een gelijke behandeling van de onderwijsnetten slechts kan wanneer de overheid identieke verplichtingen oplegt

Van de overheid bekomen dat een netonafhankelijke beheersstructuur inzake huidige en toekomstige gebouwen wordt geïnstalleerd, waarin de infrastructuur van alle netten wordt ondergebracht. Deze beheersstructuur blijft eigenaar van de gebouwen en stelt deze ter beschikking van alle netten

Van de overheid bekomen dat het politiek akkoord van 18 juni 1998 betreffende de hervorming van het Gemeenschapsonderwijs wordt uitgevoerd in die zin dat eenvormige financiële verplichtingen en controle voor alle netten worden opgelegd

Van de overheid bekomen dat de ontwikkeling van de leerplannen netoverschrijdend gebeurt, onder auspiciën van een gespecialiseerde dienst



Te ondernemen acties Het tegengaan van de dualisering binnen het onderwijs door alle tussenschotten

tussen de onderwijsvormen “ASO”, “KSO”, “TSO” en “BSO” weg te werken via een wijziging van de regelgeving

Van de overheid bekomen dat de bevoegdheden van de scholengroepen, zoals vastgelegd in het BDGO, worden gerespecteerd. Het creëren van scholengemeenschappen mag hier geen afbreuk aan doen.

Vanwege de overheid bekomen dat de actueel ontoereikende middelen voor infrastructuur, inclusief eigenaarsonderhoud, substantieel worden verhoogd

Vanwege de overheid bekomen dat het vak cultuurbeschouwing kan georganiseerd worden binnen het officieel onderwijs

Nastreven van de realisatie van de overdracht van het leerlingenvervoer naar De Lijn en de MIVB


Beleidsdomein 5: positionering t.o.v. de andere netten

Doelstelling Permanent verduidelijken en waarneembaar maken van de meerwaarde van het

PPGO, zowel vanuit zijn maatschappelijke missie als vanuit zijn specifieke visie op onderwijs en educatie

Realiseren van een open pluralistisch net



Te ondernemen acties Verhogen, zowel binnen als buiten de organisatie, van de graad van

implementatie en concretisering van het PPGO, o.m. via:

actualisering en vertaling van het PPGO naar de verschillende interne en externe participanten

verspreiding en promotie van de missie, de waarden en de visie van het Gemeenschapsonderwijs via de meest aangewezen communicatiekanalen (website, onthaalruimtes, schoollokalen, folders, huisstijldocumenten, toespraken, …)

vertaling en communicatie van de pijlers van het PPGO naar de andere netten van het officieel onderwijs

toetsen van het implementatieniveau van het PPGO bij de voornaamste participanten van het Gemeenschapsonderwijs



Te ondernemen acties Benadrukken van de zorg en de uitgesproken keuze voor een gedifferentieerd

onderwijs, via o.m.

optimalisatie en doelgerichte communicatie van de huidige kwaliteitsvolle gedifferentieerde aanpak van leerlingen

opwaardering van het TSO en BSO, middels o.a.

o betere afstemming van TSO/BSO op het bedrijfsleven

o tegengaan van de “uitstoot” zonder getuigschrift binnen het BSO

o verhogen van de betrokkenheid van de leerlingen in het BSO

voeren van een actief toelatings-, aanvaardings- en ondersteuningsbeleid



Te ondernemen acties Versterken en efficiënter maken van de democratische werking en participatieve

besluitvorming binnen het Gemeenschapsonderwijs, o.m. via

onderzoek van mogelijkheden om overlapping van de werking leerlingenraad/oudercomité/lerarenraad/ schoolraad tegen te gaan

onderzoek van mogelijkheden tot vertegenwoordiging in en/of deelname van leerlingen aan de werkzaamheden van de schoolraad

onderzoek van de opportuniteit voor het oprichten van leerlingenraden in alle basisscholen

verbetering van de timing en de kwaliteit van de informatieverstrekking door directies aan de leden van de schoolraad

voorzien van bijkomende middelen om de participatie en betrokkenheid van de ouders bij het schoolgebeuren nog te verhogen

Voor de acties m.b.t. het realiseren van een open pluralistisch net zie ook de acties onder beleidsdomein 3 Synergie en netwerking


Beleidsdomein 6: marketing & externe communicatie

Doelstelling Ontwikkelen en implementeren, op alle niveaus van de organisatie, van een

eenduidige, transparante en resultaatgerichte marketing- en communicatie-strategie, met het oog op een positieve beeldvorming van het Gemeenschapsonderwijs



Te ondernemen acties Onderzoeken van de meest efficiënte en economische methode bij het

organiseren van marketingcampagnes

Organiseren van een regelmatig imago-onderzoek m.b.t. het intern en extern imago van het Gemeenschapsonderwijs

Organiseren van een nulmeting en een regelmatig onderzoek inzake het imago en de werking van de scholengroepen en scholen

Ontwikkelen van een professionele, coherente en dynamische communicatie- en PR-strategie, op centraal, meso- en lokaal niveau, o.m. via

inventarisatie, actualisering en uitbreiding van alle bestaande contacten

een communicatie- en PR-verantwoordelijke per scholengroep



Te ondernemen acties voeren van assertieve aanwezigheidspolitiek, van centraal niveau tot op

schoolniveau, in (nationale, regionale en lokale) pers en media

aanwenden van de bestaande marketinginstrumenten en optimaliseren van de informatie- en communicatiedragers

Verduidelijken en afstemmen van afspraken met betrekking tot het gebruik van de huisstijl (niveau centraal versus scholengroep versus school)

Sensibiliseren en mobiliseren van alle personeelsleden, op alle organisatie-niveaus, m.b.t. tot het uitdragen van een positief imago en het vervullen van een “ambassadeursfunctie”, in overeenstemming met de missie en de waarden van het Gemeenschapsonderwijs (zie hierna ook organisatiedomein 2)



Te ondernemen acties Onderzoeken en definiëren van de rol die bepaalde (groepen van) participanten of

sympathisanten kunnen vervullen bij de belangenbehartiging van het Gemeenschapsonderwijs en het tot stand brengen van een positief imago en een breed draagvlak, zoals:

ouderverenigingen

verenigingen oud-leerlingen

bekende Vlamingen (BV’s) of bekende bedrijfsleiders

intellectuelen en kunstenaars

politici

…


Beleidsdomein 7: diensten

Doelstellingen Vrijwaren en, waar mogelijk en aangewezen, verbreden van een voldoende

gediversifieerd aanbod inzake onderwijs en ondersteunende diensten op het niveau van scholen en scholengroepen; de verstrekte diensten, zowel vanuit het standpunt van de afnemers als van de dienstverlener, moeten voor iedereen financieel haalbaar zijn.

Uitbouwen van de maatschappelijk-culturele-sociale functie van het

Gemeenschapsonderwijs



Te ondernemen acties Inventariseren en progressief wegwerken van de “pijnpunten” en “witte vlekken”

binnen het globaal studieaanbod en diensten van het Gemeenschapsonderwijs

Beter afstemmen van het globaal studieaanbod op de socio-economische realiteit en nieuwe onderwijsontwikkelingen, met aandacht voor specifieke doelgroepen en zgn. “knelpuntberoepen”

Verzekeren binnen iedere school van een zo breed mogelijk aantal dienstverlenende faciliteiten, o.m. inzake leerlingenvervoer, maaltijden, kinderopvang, boekenfonds, PC-aanbod, huiswerkbegeleiding, toegankelijkheid andersvaliden, …



Te ondernemen acties Meer bepaald bijzondere aandacht besteden aan de volgende prioriteiten:

ontwikkelen van een coherent beleid inzake voor- en naschoolse opvang, al dan niet in samenwerking met andere partners

verhogen van PC-aanbod voor de leerlingen

organiseren van de boekenaankoop via een eigen VZW of een overkoepelende dienst

Verhogen van de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de pluralistische scholen en versterken van hun maatschappelijke rol en sociale functie, o.m. via bijvoorbeeld:

verbeteren van de samenwerking met plaatselijke besturen

verhuur van infrastructuur aan bedrijven en verenigingen

aanbieden van nascholing aan ouders en grootouders (taallessen, informatica, …)



Te ondernemen acties bevorderen van het levenslang en levensbreed leren door het dagelijks én

overdag openstellen van de CVO’s, en het ontwikkelen van CVO’s als nascholingscentra en centra voor contractonderwijs

aantrekken van het verenigingsleven en vakantiewerking voor leerlingen

verbeteren van de samenwerking met het bedrijfsleven en de sociale sector (zie hierover ook beleidsdomein 3)


1111

22


3333



Functionele doelstellingen

De functionele doelstellingen zijn onontbeerlijk voor het ondersteunen en operationeel maken van de globale strategie. Ze hebben betrekking op het intern functioneren van de organisatie en moeten op korte, middellange en lange termijn de verandering op het terrein helpen waarneembaar maken.

Het Gemeenschapsonderwijs heeft geopteerd voor een reeks korte-, middellange- en langetermijndoelstellingen in zeven specifieke organisatie-domeinen met een hoog zichtbaarheidsgehalte. We hebben ze, waar mogelijk, geformuleerd volgens het smart-principe, namelijk:

Specifiek: precies en helder omschreven

Meetbaar: uitgedrukt in termen van resultaat

Aanvaard: aanvaard door de verschillende bestuursorganen

Realistisch: ambitieus maar tegelijk haalbaar

Tijdsgebonden: gelinkt aan opleveringstermijnen

De functionele doelstellingen van het Gemeenschapsonderwijs, die opgenomen zijn in deze strategische nota, zullen vertaald en geconcretiseerd moeten worden in operationele projecten en acties, die de te realiseren strategie mee gestalte moeten geven.

Functionele doelstellingen per organisatiedomein

(1)

Organisatie-structuur

(2) Organisatie-

cultuur

(3)Financieel management

(4)HR

management

(5)Omgang met onderwijs-

participanten

(6)Interne

communicatie

(7)Facilitair beheer

Functionele doelstellingen 2003-2007

Organisatiedomein 1: organisatiestructuur

Doelstelling Maximaal benutten op alle niveaus in de organisatie van de mogelijkheden en

kansen geboden door de nieuwe organisatiestructuur De verantwoordelijkheid van de beheers- en ondersteunende taken leggen op dat

niveau waar de toegevoegde waarde het grootst is



Te ondernemen acties Verduidelijken van de rollen, taken, functies en bevoegdheden van het centrale

niveau als inrichtende macht en als belangenvertegenwoordiger en woordvoerder van het Gemeenschapsonderwijs

Verduidelijken en zo mogelijk vereenvoudigen van de overlegstructuren tussen de centrale diensten (centrale administratie, pedagogische begeleidingsdienst, centrum voor nascholing, permanente ondersteuningscel CLB)

Verduidelijken van beslissingsbevoegdheden en delegaties bij onderhandelingen en vertegenwoordigingen

Optimaliseren van de lokale autonomie, gekoppeld aan een politiek van verregaande responsabilisering en openheid

Verder ondersteunen van de algemeen directeur als coördinator-manager van de scholengroep



Te ondernemen acties Verbeteren en professionaliseren van de scholengroepen en

scholengemeenschappen en de efficiëntie van de verschillende overlegorganen, o.m. via:

verbeteren kwaliteit voorbereiding van de vergaderingen verhogen van de vergadertechnische kwaliteit van de vergaderingen verduidelijken van de rol van de voorzitters van de centrale adviescommissies doelmatiger maken van de besluitvorming creëren van een functioneel en pedagogisch gericht kader van functies die

efficiënter op een bovenschools niveau kunnen georganiseerd worden (bv. op het vlak van ICT-coördinatie, kwaliteitsopvolging, school- en studiekeuzebegeleiding, ondersteuning schoolmanagement, coaching nieuwe directies, ...)

Evalueren van de samenstelling en de grootte van de scholengroepen


Organisatiedomein 2: organisatiecultuur

Doelstelling Tot stand brengen van een breed intern draagvlak voor de strategische

krachtlijnen en het daarmee gepaard gaand veranderingsproces, zoals verwoord in onderhavige nota, en meer bepaald de missie, waarden en toekomstvisie van het Gemeenschapsonderwijs


Organisatiedomein 2: organisatiecultuur

Te ondernemen acties Via watervalsysteem communiceren binnen de organisatie van de strategische

toekomstnota

Evalueren en creëren van veranderingsbereidheid op alle niveaus van de organisatie

Actief betrekken van zoveel mogelijk participanten bij de implementatie en realisatie van het strategisch plan en het uitdragen van het PPGO

Tot stand brengen op alle niveaus van de organisatie van een mentaliteits-wijziging, o.m. via acties die tot doel hebben:

de loyauteit t.o.v. het Gemeenschapsonderwijs te verhogen de beschikbaarheid en inzetbaarheid van sommige personeelsleden te verhogen de identificatie met en trouw aan de organisatie te versterken het “wij-gevoel” en de beroepsfierheid te versterken de voorbeeldfunctie aan te moedigen


Organisatiedomein 3: financieel management

Doelstelling Elke scholengroep streeft ernaar minimum 15% van de werkingsdotatie te

besteden aan didactische uitrusting, leermiddelen, schoolbehoeften en pedagogische middelen



Te ondernemen acties Stimuleren en verder uitbouwen van een verantwoordelijk, open en transparant

financieel en budgettair beleid, zowel op centraal niveau als op niveau van de scholengroepen en scholen, met name via:

beklemtonen van de voorbeeldfunctie vanwege centraal inzake een open en transparant financieel en budgettair beleid

optimaliseren van de financiële informatiestromen van de financiële cel naar algemene directies en directies

verspreiden en toelichten van financiële gegevens bij alle belanghebbenden (o.m. bij de ouders en/of via de schoolraad en de algemene vergadering van de scholengroep)



Te ondernemen acties Zoeken naar besparingen en nieuwe inkomsten, die kunnen geïnvesteerd worden in

bijkomende didactische en pedagogische middelen, o.m. via: terugdringen kosten inzake meesters-, vak- en dienstpersoneel, energie,

verbruiksgoederen (o.m. grondstoffen) en diensten onderzoeken per scholengroep van mogelijkheden tot uitbesteding en/of

interne reorganisatie van diensten en uitrustingen, zoals: schoonmaak, onderhoud terreinen, technische onderhoudsdiensten, catering, keukenuitrusting, …

realiseren van schaalvoordelen via gezamenlijke aankopen en leveringen binnen scholengroepen (bv. agenda’s, stookolie, kopieertoestellen en -papier, telefonie, elektriciteit, …)

realiseren van schaalvoordelen inzake diensten, bv. door centralisatie van administratieve eenheden op één campus en de daaruit voortvloeiende besparingen op omkadering



Te ondernemen acties afsluiten van alternatieve tewerkstellingscontracten met daartoe

gespecialiseerde overheidsinstellingen (VDAB, OCMW’s, …) creatief zoeken naar nieuwe inkomsten, o.m. door het intensifiëren van de

samenwerking met CVO’s striktere controle op bepaalde boekhoudkundige procedures en

boekhoudkundige verrichtingen, o.m. o creëren van mogelijkheid tot registratie in boekhoudsysteem vanaf

bestelbon o algemeen directeur laten meetekenen vanaf bv. 5000 euroo responsabiliseren directeur tot zelfcontrole, aanmoedigen en belonen van

“goede huisvader mentaliteit”o controleren van reële bezetting oppervlakten t.o.v. de fysische normo strijd opvoeren tegen kleine diefstallen en sociale fraude

herwaarderen van het Technisch Centrum Gemeenschapsonderwijs als centrale dienst voor herstellingen van didactisch materiaal



Te ondernemen acties Verhogen van de financiële beleidscompetentie van de algemeen directeurs, leden

van de raad van bestuur, directeurs en andere betrokken personeelscategorieën, o.m. via:

financiële opleiding en nascholing in begrotings- en boekhoudkundige technieken voor deze doelgroep

verbeteren van hun deskundigheid bij het hanteren van het geïnformatiseerde boekhoudsysteem

bewustmaken van de belangrijke beleidsinformatie die de boekhouding inhoudt


Organisatiedomein 4: human resources management

Doelstelling Uitbouwen van een professioneel en modern human resources management,

zowel op centraal niveau als op niveau scholengroep en school



Te ondernemen acties Versterken en professionaliseren van het schoolmanagement o.m. door:

optimalisatie van het wervings- en selectiebeleid, zowel op centraal, meso- als lokaal niveau, met name van het leidend kader en de directeurs, o.a. middels

o duidelijke functie- en profielomschrijvingeno aangepaste selectiemethodes

invoering van moderne managementtechnieken en management by objectives, zowel op centraal, meso- als lokaal niveau

verbetering van de management- en leiderschapscapaciteiten van jonge directies, o.a. via coaching en vormen van senior-junior teaching

het verbeteren van de integratie van nieuwe personeelsleden en directies, bv. via onthaalpakket, onthaalseminaries, coaching, peterschap, …

verbetering van het beoordelingssysteem van directies en leerkrachten, o.a. via functionerings- en coachinggesprekken



Te ondernemen acties Analyseren van de kritische administratieve processen voor personeelsbeheer en onderzoeken

van mogelijkheden tot administratieve vereenvoudiging en optimalisatie/verduidelijking van de regelgeving

Invoeren van een behoeftengericht nascholingsbeleid op schoolniveau, o.m. door: uitvoeren van een opleidings- en nascholingsbehoeftenanalyse ontwikkelen en realiseren van een nascholingsplan op maat van elke scholengroep/school

en doelgroep, inclusief het organiseren van begeleiding en nascholing bij het opstellen van het plan en het voorzien van instrumenten voor nascholingseffectenevaluatie

stimuleren en beter afstemmen van opleidingen en nascholingen o.m. inzake praktijkgericht school- en klasmanagement, orthopedagogie, technische vakopleidingen, e-learning, ICT-trainingen, …

voorzien van een systematische opleiding vergadertechnieken voor iedereen die een vergadering moet leiden



Te ondernemen acties Ontwikkelen en invoeren van technieken en instrumenten met het oog op:

het bevorderen van het welbevinden, de tevredenheid en de motivatie van alle personeelsleden, o.m. via jobsatisfactie-onderzoek

het zoeken naar objectieve alternatieve vormen van beloning voor performante scholen en uitzonderlijk presterende personeelsleden

het opvangen, begeleiden en opvolgen van disfunctionerende personeelsleden of personeelsleden met problematisch gedrag (o.m. via mentorschap)

het terugdringen van de kosten en ongemakken, verbonden aan absenteïsme en disfunctie

het onderzoeken van de mogelijkheden inzake loopbaandifferentiatie binnen ons net



Te ondernemen acties het focussen op de pedagogische kerntaken en –verantwoordelijkheden van

de schooldirecties en leerkrachten, o.m. via: o terugdringen administratieve en toezichthoudende taken ten voordele

van pedagogische taken o verhogen zichtbaarheid, beschikbaarheid en bereikbaarheid directie

Bevorderen van samenwerking op het vlak van HR management tussen alle entiteiten en niveaus van de organisatie, o.m. via:

uitwisseling van goede HR praktijkvoorbeelden optimalisatie van afspraken tussen directies en pedagogische

begeleidingsdienst inzake nascholing en extra taken buiten de school


Organisatiedomein 5: omgang met onderwijsparticipanten

Doelstelling Uitbouwen van structuren en invoeren van instrumenten, op alle niveaus van de

organisatie die bijdragen tot een permanente vorm van interne en externe betrokkenheid, participatie en tevredenheid van alle belanghebbenden



Te ondernemen acties Regelmatig organiseren van een tevredenheidsonderzoek bij de leerlingen en de ouders

van het Gemeenschapsonderwijs, het vervolg- en hoger onderwijs, de profit en non-profit sector

Detecteren van en inspelen op potentiële ontevredenheid van leerlingen en ouders in andere netten

Optimaliseren van de kwaliteit van de verslaggeving van schoolresultaten, d.i. verslaggeving over evaluatie, feedback en remediëring

Ontwikkelen van een efficiënt en coherent leerlingendatabeheer op lokaal, meso-en centraal niveau, o.m. via:

tot stand brengen van een lokale gegevensdatabank aanmaken van een uniform formaat voor dataverwerking bij inschrijving van de leerling verzamelen van alle data noodzakelijk om een volledig leerlingendossier op te stellen en

bij te houden (o.a. socio-economische statusgegevens, oorzaken schoolverlaten, schoolloopbaangegevens, …)

stimuleren van het gebruik en de uitwisseling van leerlingendata binnen de scholengroepen (bv. bij mailings)



Te ondernemen acties Invoeren van een pro-actief beleid inzake onthaal van participanten, o.m. via:

opstellen van duidelijke kwaliteitseisen en -normen inzake telefonisch onthaal, balie-onthaal, klachtenopvang en -behandeling, …

uniformiseren van de werkmethode en kwaliteitsnormen bij het intake gesprek door de school

ontwikkelen van een onthaalpakket voor nieuwe leerlingen verbeteren van de integratie van nieuwe leerlingen o.a. via de introductie van

peter- en meterschap voor nieuwe leerlingen, … systematisch en steekproefmatig meten en vergelijken van de kwaliteit van

het onthaal, o.a. via mystery shopping optimaliseren van de werking en de kwaliteit van alle beschikbare

communicatiekanalen (mededelingen aan de ouders/leerlingen, schoolagenda, geprofessionaliseerd huisbezoek, website, …), die de relatie met de ouders en leerlingen kunnen bevorderen

Sensibiliseren en mobiliseren van alle personeelsleden rond het belang en de waarde van een professioneel omgaan met onderwijsparticipanten


Organisatiedomein 6: interne communicatie

Doelstelling Door een efficiënt en effectief beheer van de informatiestromen, de interne

communicatie binnen en tussen de verschillende organisatieniveaus verbeteren



Te ondernemen acties In kaart brengen, kritisch evalueren en vastleggen van alle bestaande interne

informatiestromen en -kanalen Verduidelijken van de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de

verschillende informatiebeheerders en -dragers (o.a. adviesproces, aanspreekpunten, …)

Opstellen en uitvoeren van een beleidsplan met alle betrokkenen steunend op de audit ICT

Optimaliseren van de werking van alle beschikbare interne communicatiekanalen (Website, TriGOnaal, DaGen, schoolweb, nieuwsbrief, schoolblad, …), door ze inhoudelijk en vormelijk beter af te stemmen op de verschillende doelgroepen en gebruikers

Opsporen van oorzaken en bestrijden van allerlei vormen van communicatieruis, communicatievalkuilen, geruchten, roddel, …



Te ondernemen acties Op punt zetten van bestaande communicatieplan(nen) en realiseren van een

communicatieplan per scholengroep of per school Stimuleren van samenwerking tussen ICT-ers binnen de afdeling informatie-

verwerking (AIV) en ICT-ers binnen de scholengroepen Bevorderen van de samenwerking en directe communicatie tussen de

verschillende organisatieniveaus Systematisch oog hebben voor leesvriendelijke, begrijpelijke en toegankelijke

informatie Beschikbaar stellen van de nodige databanken


Organisatiedomein 7: facilitair beheer

Doelstelling Een professionele ondersteuning van de schoolactiviteiten realiseren

Dit op een efficiënte wijze doen met het oog op een betere middelenbeheersing



Te ondernemen acties Voeren van een rationele en behoeftengerichte politiek inzake nieuwbouw,

vervanging van paviljoenen, renovatie van bestaande infrastructuur en onderhoud van gebouwen, die toelaat te zorgen voor een aangename werken leefomgeving in de scholen

Verder optimaliseren van de afstemming en planmatige samenwerking tussen administratie en scholengroepen bij bouwprojecten

Maximaal benutten en openstellen van schoolgebouwen ten dienste van de gemeenschap

Verkoopbeleid organiseren in functie van de rationele bezetting Systematisch oog hebben voor en creëren van geschikte werkomstandigheden

(ergonomie)



Te ondernemen acties Verder ondersteuning bieden aan de scholen door het meso-niveau en door het

centrale niveau inzake: communicatienetwerken het leveren van diensten het leveren van adviezen het leveren van consulting het instaan voor de helpdesk

Het behandelen door meso-niveau en/of ondersteuning bieden door meso- en/of centraal niveau op het vlak van

financiële dossiers juridische dossiers personeelsdossiers pedagogische begeleiding algemeen strategisch beleid

Acties op korte termijn 2003

Via watervalsysteem communiceren van de strategische toekomstnota en sensibiliseren en mobiliseren van de hele organisatie

Operationeel maken van een projectteam, belast met de opvolging van de implementatie van de strategische beleidsnota

Opstarten van een “toeters en bellen”- campagne voor de verspreiding van de nieuwe organisatiewaarden

Opstarten van een pilootproject “Kwaliteitsvol onthaal” met een 100-tal scholen Opstarten van een pilootproject “Optimale communicatie en relatie met ouders” met een

100-tal scholen Organiseren van een intensieve managementtraining voor de algemeen directeurs Organiseren van een praktijkgerichte training “Doelgericht vergaderen” voor alle

voorzitters van vergaderingen Organiseren van een teambuilding per scholengroep rond “Verandermanagement” Afspraken maken tussen alle bestuursorganen over een coherente toepassing van de

huisstijl In kaart brengen op centraal niveau van een aantal onontbeerlijke “personeels-

kengetallen” Opstarten van systematisch schoolloopbaanonderzoek via doorstroomprofiel

Acties op korte termijn 2003

1. Duidelijkheid creëren over de bevoegdheden binnen de nieuwe structuur

2. Verder zoeken naar het beter besteden van de beschikbare middelen

3. Openheid en samenwerking op alle niveaus van de organisatie versterken

4. Website op punt stellen

5. Bij het opstellen van de begroting meer aandacht besteden aan pedagogische middelen

6. Opstellen van een onthaalbrochure voor ouders

7. Opstellen van een onthaalbrochure voor nieuwe leerkrachten

8. Opstarten van een pilootproject “Bevorderen van de leerlingenparticipatie” met een 100-tal scholen

Kritische succesfactoren en randvoorwaardenvoor een succesvolle implementatie van de strategie

1. Vervullen van een voorbeeldfunctie door het management, op alle niveaus van de organisatie

2. Creëren van een breed acceptatiedraagvlak in alle organisatiegeledingen en van hoog tot laag voor de strategische koers en de daarmee gepaard gaande veranderingen

3. Vertalen van de strategische nota op alle beleidsniveaus (centraal/ scholengroep/school) van de organisatie in concrete projecten en operationele acties

4. Mobiliseren en betrekken van zoveel mogelijk participanten bij de uitvoering en opvolging van deze projecten en acties

5. Permanent communiceren en terugkoppelen van de resultaten van deze projecten en acties aan alle betrokken participanten

6. Vrijmaken van de (personele, financiële, logistieke, …) middelen om de strategische en functionele doelstellingen binnen het aangegeven tijdsbestek te realiseren

Een ambitieus plan voor het Gemeenschapsonderwijs

vv

Krachtige beleids-

verklaring

Strategische

beleidsnota

Strategische

beleidsnota

vv

Duidelijke prioriteite

nvv

Meetbare doelstelling

en en resultaten

Woord vooraf

Documents

Transcript of Woord vooraf