aedes-magazine 24/200950

aedes-magazine 24/2009 51

BOUWEN MET WOONKEUR

Woningen voor iedereenWoonKeur geldt steeds meer als hét keurmerk voor

levensloopgeschikte woningen. Toch twijfelen veel corporaties om

volgens die normen te bouwen. Onnodig vindt SKW CertiF catie,

want het kost nauwelijks meer tijd en geld. Bovendien zijn

WoonKeur-woningen voor iedereen geschikt, nu en in de toekomst.

Tekst: John Ekkelboom, foto’s: Simone-Michelle, Zutphen.

aedes-magazine 24/200952

‘Er zijn teveel keurmerken en labels voor woningen. Erg verwar-

rend allemaal’, constateert Willem Englebert, directeur van SKW

CertiDcatie in Almere. Om die reden werd in het jaar 2000

WoonKeur in het leven geroepen. Er bestonden toen bijvoorbeeld het

Seniorenlabel, het Handboek voor Toegankelijkheid van de Gehandi-

captenraad, het Politiekeurmerk Veilig Wonen en de VAC-Kwaliteits-

wijzer. Consumentenorganisaties, en onder meer Aedes en de SEV,

besloten om deze kwaliteitsaanduidingen te stroomlijnen en op basis

daarvan onder de naam WoonKeur een nieuw keurmerk te ontwikke-

len. Aandachtspunten waren vooral toegankelijkheid, bedienings-

gemak, binnenklimaat, gebruiksveiligheid, sociale veiligheid en

inbraakpreventie.

Nu negen jaar later zijn er nog steeds allerlei labels en keurmerken

voor woningen, variërend van nul-tredenwoningen, het Sterren-

systeem, de levensloopbestendige woning van Humanitas voor men-

sen die zorg behoeven en het GPR Gebouw in Tilburg. Met uitzonde-

ring van het Seniorenlabel zijn ook de eerdergenoemde nog in

omloop. Evenals Englebert stoort Sia van Waveren-van Voorst zich aan

deze wildgroei. Zij is vanuit de CSO (Centrale Samenwerkende Oude-

renbonden) lid van het college van deskundigen voor WoonKeur. ‘Het

zijn vooral containerbegrippen die niet zoveel zeggen. Ze zijn niet

voorzien van een eenduidig transparant eisenpakket. De consument

– en daar gaat het natuurlijk om – weet totaal niet meer waar hij aan

toe is. Niemand is hierbij gebaat.’

LUIE TRAP

In tegenstelling tot andere labels en keurmerken is aan WoonKeur een

certiDcering gekoppeld. SKW toetst bij ieder WoonKeur-project het

bestek en de tekeningen en het eindresultaat tijdens de oplevering.

Het college van deskundigen voor WoonKeur actualiseert elk jaar het

eisenpakket. Dat gebeurt op basis van informatie die het ontvangt van

bijvoorbeeld architecten, bouwers en keurmeesters.

Vanaf 2000 is WoonKeur diverse keren bijgesteld. Englebert weet

dat veel bouwers en corporaties denken dat WoonKeur nog steeds

dezelfde eisen stelt als in de beginjaren. Omdat die destijds nogal

hoog waren ingezet, hebben velen moeite om onder dit keurmerk

te bouwen. De huidige eisen zijn veel reëler, zegt de SKW-directeur.

Zo is de aanvankelijke eis van een minimale lifthoogte van 2,3 meter

verlaten. Fabrikanten maken dergelijke liften bijna nooit en kosten

daarom zo’n 60.000 euro extra. De voorwaarde dat de bergruimte een

vast percentage moet zijn van de totale woningoppervlakte, is even-

eens uit het eisenpakket geschrapt. Vooral bij grote woningen gaf dit

problemen omdat zo’n berging dan onevenredig groot werd.

Englebert: ‘Ook zijn er eisen uitgehaald omdat die zijn overgenomen

in het Bouwbesluit. In WoonKeur vind je de luie trap en de minimale

deurhoogte van 2,3 meter niet meer terug omdat iedere woning

inmiddels aan deze eisen moet voldoen.’

Englebert betreurt de vele misverstanden rondom WoonKeur. Zo leeft

de gedachte dat WoonKeur veel te duur is. Klopt niets van, is zijn stel-

lige reactie. Als een architect vanaf het ontwerp al de eisen van het

keurmerk verwerkt, dan kost het vrijwel niets meer dan conventioneel

bouwen. Alleen de certiDcatiekosten zijn extra, zegt hij. ‘Gemiddeld,

met toetsing op bestek en tekeningen en de controle tijdens de

op levering, kost dat ongeveer 100 euro per woning. Waar praat je

dan over.’

MISVERSTAND

Het lijstje misverstanden is nog langer. Vaak wordt beweerd dat

WoonKeur-woningen alleen voor senioren zijn bedoeld. Niets is

minder waar volgens Englebert. Iedereen, van jong tot oud, kan met

veel plezier en met een veilig gevoel in deze levensloopgeschikte

woningen wonen. Als interessant neveneaect noemt hij dat er geen

ouderenenclaves ontstaan maar juist zeer gemêleerde wijken. Nog

een verkeerde inschatting is dat bouwen onder WoonKeur tijdrovend

is. Englebert geeft toe dat een organisatie in het begin natuurlijk erva-

ring moet opdoen, maar dat daarna de nieuwe aanpak evenveel tijd

kost als de conventionele. Ten slotte noemt hij de onterechte gedachte

dat WoonKeur ook eisen stelt aan de woonomgeving. De voorschriften

beperken zich echter tot de bouwkavel en tot aan de openbare weg.

aedes-magazine 24/2009 53

Hoewel al deze misverstanden hardnekkig zijn en bouwers zich daar-

door terughoudend opstellen, zijn er ook genoeg voorbeelden van

partijen die onder WoonKeur bouwen. Een daarvan is de gemeente

Heiloo. Jacob Ouderkerken, die als wethouder Ruimtelijke Ordening

onder andere het project Wonen, Welzijn en Zorg in zijn portefeuille

heeft, zegt dat zijn gemeente al vanaf de introductie van het keur-

merk ernaar streeft om alle nieuwbouwwoningen volgens de Woon-

Keur-eisen te bouwen. De reden voor deze keuze was dat Heiloo sterk

aan het vergrijzen is en dat in WoonKeur alle relevante keurmerken en

labels zijn samengebracht.

FINANCIËLE HULP

Bij huurwoningen werkt de gemeente nauw samen met de corpora-

ties Kennemer Wonen en Woonwaard. Zij probeert deze organisaties

in sommige gevallen Jnancieel tegemoet te komen. Zo geeft de

gemeente bij sociale koop- en huurwoningen een bijdrage uit het

Fonds Sociale Woningbouw om de onrendabele toppen iets te vermin-

deren en meer Jnanciële ruimte te bieden voor WoonKeur. Verkoopt

de gemeente grond aan een projectontwikkelaar, dan mag deze er

alleen op bouwen volgens de WoonKeur-voorschriften. Particulieren

die op eigen grond willen bouwen, kan de gemeente alleen adviseren

maar niets verplichten.

Toch lukt het niet altijd om WoonKeur-projecten helemaal volgens de

eisen uit te voeren. Zo moest Kennemer Wonen bij vijf bij elkaar gele-

gen appartementencomplexen in Heiloo in totaal drie parkeerplaat-

sen voor mindervaliden realiseren. Omdat er helemaal geen mensen

met een handicap wonen, zouden die plekken voor het grootste deel

van de tijd onbenut blijven, vertelt Ouderkerken. ‘Dan zijn we prag-

matisch. We hebben besloten zo’n plek pas te creëren als iemand met

een handicap in dat complex komt te wonen. Dit betekent wel dat

SKW geen WoonKeur-certiJcaat kon uitgeven, terwijl de woningen

zelf aan alle eisen voldoen. Ook hebben we meegemaakt dat door

een krappe bouwlocatie het achterpad te smal was. Voor een aantal

woningen hebben we de certiJcatie toen laten schieten.’ Englebert

merkt op dat SKW dan wel een Verklaring WoonKeur afgeeft, waarin

staat dat de woning voldoet aan WoonKeur, op een beperkt aantal

gespeciJceerde eisen na.

LOGEERKAMER

Corporatie Habion, gespecialiseerd in huisvesting voor senioren in

heel Nederland, laat ook alle nieuwbouw onder WoonKeur bouwen.

Gezien zijn doelgroep vindt directeur Peter BoerenJjn dat ook niet

meer dan wenselijk. Maar Habion gaat verder. In 2007 heeft de corpo-

ratie onderzocht hoe de woonwensen van senioren zich de komende

WoonKeur bestaat uit een verplicht basispakket met eisen over de

directe woonomgeving (voor zover die onder verantwoordelijkheid

van de opdrachtgever valt), het woongebouw en de woning. Daar-

naast zijn er drie aanvullende pluspakketten: veiligheid, gebruiks-

kwaliteit en toekomstwaarde. Habion bouwt in Arnhem het project

Campus Veste onder WoonKeur. Op de foto’s details van WoonKeur-

eisen uit het basispakket voor de woning: handgrepen met een

teruggebogen model, drempels niet hoger dan 20 millimeter,

doorkijk mogelijkheid in de voordeur van de woning, in de woning

geen drempels en doorzicht in de balkonafscheiding.

aedes-magazine 24/200954

30 jaar zullen ontwikkelen. Op basis daarvan zijn drie eigen labels

ontwikkeld met extra kwaliteit bovenop de standaardeisen van Woon-

Keur. BoerenBjn: ‘De babyboomgeneratie die er nu aankomt, heeft

wat te besteden. Die generatie vraagt meer dan WoonKeur. Vandaar

dat wij Habion Comfort, Habion Comfort-plus en Habion Comfort-

de-luxe hebben ontwikkeld. Dit betekent dat we woningen aanbieden

met bijvoorbeeld extra brede parkeerplaatsen, deuren die automa-

tisch opengaan, oplaadpunten voor scootmobielen, dienstenpakket-

ten, recreatieruimten en logeerkamers. Bij ieder project doen we eerst

een regionaal marktonderzoek naar de woonwensen om te bepalen

onder welk label we gaan bouwen.’

Omdat de eigen labels in het programma van eisen staan, kost

deze gestandaardiseerde aanpak geen extra tijd, is de ervaring van

BoerenBjn. De meerkosten beperken zich volgens hem tot de certiB-

catie. Hij merkt dat het handig is om onder WoonKeur te bouwen,

omdat dit keurmerk redelijk bekend is bij gemeenten. ‘Als we boven-

dien extra kwaliteit leveren met onze labels, raken gemeenten hele-

maal enthousiast.’ Met die labels biedt Habion ook de mogelijkheid

woningen te bouwen waarin zorg wordt verleend. Daarmee loopt de

corporatie vooruit op het nieuwe Pluspakket Zorg van WoonKeur, dat

SKW CertiBcatie onlangs heeft ontwikkeld samen met onder andere

Aedes-Actiz, Woonzorg Nederland en Bouwend Nederland en dat in

december wordt geïntroduceerd. Englebert: ‘Simpel gesteld kun je bij

een basispakket van WoonKeur met een handbewogen rolstoel in

een woning wonen. Een pluspakket is geschikt voor mensen met een

elektrische rolstoel. Die hebben meer zorg en daardoor extra ruimte

nodig, zodat het bijvoorbeeld mogelijk is iemand met een tillift van

het bed naar de rolstoel te verplaatsen. Aedes-Actiz heeft het pro-

gamma Zorg in Woningen ontwikkeld waarmee ontwerpers kunnen

zien aan welke eisen ze moeten voldoen.’

TEVREDEN BEWONERS

Drie jaar geleden heeft Vallei Wonen in Woudenberg besloten dat

voortaan al haar nieuwe appartementen moeten voldoen aan Woon-

Keur. Bij nieuwe eengezinswoningen neemt de corporatie de elemen-

ten daarvan ook zoveel mogelijk mee. Maar om die allemaal levens-

loopgeschikt te maken, vindt directeur-bestuurder Bart Rozemeijer te

kostbaar. Bovendien weet hij dat de markt daar niet altijd op zit te

wachten. Kijkend naar de toekomst richt Vallei Wonen, die bouwt in

de sociale sector, haar vizier vooral op de appartementen.

Aanvankelijk twijfelde de corporatie om ook bij appartementen de

WoonKeur-eisen integraal over te nemen. Na een gesprek met SKW en

Aedes bleek dat Vallei Wonen de eisen te hoog interpreteerde. Daarom

besloot zij alsnog met WoonKeur aan de slag te gaan. De directeur-

bestuurder heeft de start wel als tijdrovend ervaren. ‘Er zitten zoveel

eisen in dat WoonKeur en sommige daarvan leiden tot beheertechni-

sche problemen. Het kostte ons aardig wat tijd om ermee te kunnen

werken. Inmiddels wordt het een herhaling van het kunstje en kost

het bij nieuwe projecten nauwelijks extra tijd. Voorwaarde is wel dat

de architect weet wat WoonKeur inhoudt en er ook ervaring mee

heeft opgedaan.’

Hoewel de meerkosten meevallen, vindt Rozemeijer het redelijk als

gemeenten een passende bijdrage leveren uit de WMO-pot. De levens-

loopgeschikte appartementen hoeven immers in de toekomst nauwe-

lijks te worden aangepast wanneer een mindervalide daar gaat

wonen. Nu kan zo iemand voor aanpassingen aan een bestaande

woning een beroep doen op WMO-geld. Rozemeijer: ‘Als maatschap-

pelijk ondernemer vinden we bouwen onder WoonKeur zo belangrijk,

dat we niet op zo’n bijdrage gaan zitten wachten. We vinden de extra

investering de moeite waard. Op termijn komt die investering er wel

weer uit. Ook krijgen we heel positieve reacties van de bewoners van

onze eerste WoonKeur-appartementen. Dat stimuleert ons uiteraard

om ermee door te gaan.’

Symposiumreeks

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Aedes

organiseren de symposiumreeks Lokaal aan de slag met WMO

en wonen (LADS). De symposia in Noord-Holand en Flevoland

zijn inmiddels geweest. In Noord-Brabant en Utrecht staan

nog symposia gepland voor volgende jaar.

Meer informatie www.aedesnet.nl, trefwoord ‘lads’.

Meer informatie over WoonKeur www.woonkeur.nl.