Wim DerksVertrouwenspact 12-06-20061 Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor...

Wim Derks Vertrouwenspact 12-06-2006 1

Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor

beleidsmakersWim Derks, Universiteit Maastricht

Peter Hovens, Bestuurskundig Adviesbureau Peter Hovens

Leo Klinkers, Klinkers Public Policy Consultants

www.bevolkingsdaling.nlwww.etil.nl

[email protected]


“Bevolkingsafname vereist ander beleid”

artikel in tijdschrift ESB, 7 april 2006

Wim Derks


Inhoud

A. Bevolkingsontwikkeling

B. Reacties van bestuurders

C. Gevolgen bevolkingsafname

D. Ander beleid bij bevolkingsafname


A. Bevolkingsontwikkeling

• Bevolkingsexplosie in 20e eeuw

• Ontgroening in laatste decennia 20e eeuw

• Vergrijzing 1924-2038

• Bevolkingsdaling in 21e eeuw


Vergrijzing niet nieuwwel versnelling

Bevolkingsdaling onder normale omstandigheden

volstrekt nieuw

Ontgroening: ervaring met dalingruim een kwart in ruim 10 jaar


Top bevolkingsomvang

Wereld rond 2075

Europa (werelddeel) nu

Nederland rond 2035

Limburg 2002

Drenthe en Zeeland rond 2010


Top bevolkingsomvang Corop-regio’s

Zuid-Limburg 1997

Agglomeratie Haarlem 2002

Het Gooi en Vechtstreek 2002

Delfzijl e.o 2003

Zeeuwsch-Vlaanderen 2003

Oost-Groningen 2003

Zuidoost-Friesland 2005

Achterhoek 2005

Noord-Limburg 2005


Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële beroepsbevolking)

Nederland 2011

Limburg 1995

Friesland 2004

Groningen 2005

Drenthe, Zeeland 2007-2008

Noord-Brabant 2008-2009


Top omvang bevolking 15-64 jaar(de potentiële beroepsbevolking)de helft van de Corop-regio’s

1985 Het Gooi en Vechtstr. 2003 20041988 Zuid-Limburg Delfzijl e.o Groot Rijnmond2000 Midden-Limburg Zeeuwsch-Vlaand. Oost-Groningen2002 Noord-Limburg Noord-Friesland

Oost-Zuid-Holland Zaanstreek Zuidoost-Zuid-H. Agglomeratie Haarlem Zuidwest-Friesland Zuidoost-Drenthe Zuidoost-N.-Br. 2005 Noordoost-N.-Brabant Twente Achterhoek

Zuidoost-FrieslandKop van Noord-H.


B. Reacties van bestuurders

1. Confrontatie met bevolkingsdaling2. Ontkennen, afwijzen3. Verzet: we bouwen om te groeien4. Acceptatie (VROM)5. Actief oppakken in beleid (Limburg)

Afscheid nemen van groeidenken is dus een “rouwproces”


C. Gevolgen bevolkingsafname

• Welvaart

• Wonen

• Arbeidsmarkt

• Woon-werkverkeer

• Ruimte voor economische activiteiten

• Concurrentie tussen regio’s


Welvaart afgelopen 50 jaar

• De materiële welvaart per inwoner is verdrievoudigd (2,2% per jaar)

• Het aantal gewerkte uren per inwoner is met een vijfde afgenomen (-0,5% per jaar)

• De arbeidsproductiviteit per uur is meer dan drie en een half keer zo groot geworden (2,7% per jaar)


Welvaart in de toekomst

Ondanks vergrijzing en bevolkingsafname,

gaat de stijging van de materiële welvaart gewoon door

als gevolg van de doorgaande stijging van de arbeidsproductiviteit

(CPB, 4 scenario’s 2040, november 2004)


Economie

• Vergrijzing: aantal ouderen groeit

• Alle vraag naar goederen en diensten voor ouderen groeit: groei senioreneconomie– Woningen– Vrijetijdsbesteding– Hulpmiddelen, domotica– Hulp en zorg, thuis en in instellingen– Gezondheidszorg


Woningen

• Daling gemiddelde woningbezetting, alleen al door vergrijzing

• Nog wel groei van woningvoorraad, maar steeds minder

• Soort woningen: daling van aantal jongeren, groei van aantal ouderen

• Toenemende sloop en vervangende nieuwbouw


Arbeidsmarkt

• Daling potentiële beroepsbevolking (bevolking 15-64 jaar)– 2011 in Nederland– Nu al in Limburg, Friesland, Groningen en de

helft van de Corop-regio’s

• Steeds geringere stijging van de arbeidsparticipatie

• Geringe groei en aankomende daling beroepsbevolking


Bevolking 15-64 jaar, potentiële beroepsbevolking, 1990-2006-2016, Nederland

10.000.000

10.200.000

10.400.000

10.600.000

10.800.000

11.000.000

11.200.000


Arbeidsparticipatie Nederland, 1990-2006-2016

50

55

60

65

70

75

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016


Beroepsbevolking Nederland, 1990-2006-2016

5.000.000

5.500.000

6.000.000

6.500.000

7.000.000

7.500.000

8.000.000


Werkzame Beroepsbevolking, Nederland 1990-2006-2016

60

70

80

90

100

110


Werkloze beroepsbevolking in % van beroepsbevolking, Nederland

1990-2006-2016

0

2

4

6

8

10


• Over een paar jaar

(na bijna 40 jaar ruime arbeidsmarkt):

structurele krapte op de arbeidsmarkt, zoals tijdelijk in de jaren zestig

• Vergrijzing personeelsbestand: leeftijdsbewust personeelsbeleid


• Groei van regio-gebonden activiteiten rond vergrijzing

• Vertrek van niet-regiogebonden activiteiten

• Om-, her- en bijscholing


Concurrentie tussen regio’s

• Tot nu ten aanzien van werkgelegenheid

• In de toekomst ten aanzien van

– Inwoners

– Arbeidskrachten


Concurrentie tussen werkgevers

• Loonstijgingen

• Secundaire arbeidsvoorwaarden

• Vaste arbeidscontracten


Mobiliteit

• Naderend einde groei aantal werkenden in steeds meer regio’s

• Naderend einde groei woon-werkverkeer in steeds meer regio’s


Bedrijventerreinen en kantoren

Versnelling van vertrek van

niet–regiogebonden activiteiten

Wat betekent dit voor de behoefte aan bedrijventerreinen?


D. Ander gemeentelijk/regionaal beleid bij daling (beroeps)bevolking• Bewustwording: doorloop rouwproces snel• Ga uit van realistische bevolkingsprognose met

marges (midden, hoog en laag)• Besef dat

– daling bij leeftijdsgroepen niet nieuw is (eerdere ontgroening ging zeer snel)

– langzame daling onder normale omstandigheden niet vergelijkbaar is met leegloop

– voorzieningen niet verdwijnen door bevolkingsdaling, maar door schaalvergroting


• Dalende inkomsten gemeenten• Concurrentie om inwoners• Imago

ANDER BELEID:• Tot nu toe: in welk tempo bedrijventerreinen,

wegen en woningen• Nu: van kwantiteit naar kwaliteit• Vanaf nu: hoeveel nog tot de top en wat daarna• KIJK OVER DE TOP


Ander beleid werkgevers

• Besef dat de arbeidsmarkt anders wordt dan in de afgelopen 35 jaar

• Concurrentie om werknemers – Primaire arbeidsvoorwaarden zoals loon– Secundaire arbeidsvoorwaarden

• Behoud van (productiviteit) werknemers– Vaste contracten– Leeftijdsbewust personeelsbeleid

Wim DerksVertrouwenspact 12-06-20061 Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor...

Documents

Transcript of Wim DerksVertrouwenspact 12-06-20061 Structurele bevolkingsdaling Een urgente nieuwe invalshoek voor...