SociologieInhoudsopgaveSociologie..................................................................................................................................1

Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief................................................................................3

1.1 Het sociale en de sociologie............................................................................................3

1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbanden...............................................................4

1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid wereldsamenleving..........................................6

1.4 Sociologische verbeeldingskracht...................................................................................7

1.5 Sociologie en sociaal engagement..................................................................................8

1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen..........................................................9

1.7 Sociologie & theorie......................................................................................................10

Hoofdstuk 2: Ordening en invloed van het sociale..................................................................11

2.1 Sociale structuren en verwachtingen............................................................................11

2.2 Objectieve en subjectieve ongelijkheid.........................................................................13

2.3 Hedendaagse klassenmaatschappij...............................................................................14

2.4 Sociale ongelijkheid in meervoud..................................................................................16

2.5 zelfdwang en socialisatie...............................................................................................18

2.6 Primaire, secundaire en tertiaire socialisatie................................................................19

2.7 Persoonlijke en collectieve identiteit............................................................................20

Hoofdstuk 3: Hedendaagse samenleven.................................................................................21

3.1. Gedifferentieerde maatschappij..................................................................................21

3.2. Moderniteit van sociologie...........................................................................................23

3.3. Globalisering, leven in wereldsamenleving.................................................................25

3.4. Over individualisering...................................................................................................27

3.5. Geïndividualiseerde samenleven.................................................................................28

Hoofdstuk 4: voorlopers en grondleggers sociologie..............................................................30

4.1. Ontdekking van het sociale..........................................................................................30

4.2. Uitvinding van sociologie.............................................................................................30

4.3. Marx over klassen........................................................................................................31

4.4. Marx materialistische maatschappijvisie.....................................................................32

4.5. Durkheims sociale feiten..............................................................................................34

4.6. Durkheims visie op sociale orde...................................................................................35

4.7. Webers begrijpende sociologie....................................................................................37

4.8. Weber over typen van handelen & sociale orde..........................................................38

4.9. Kapitalisme volgens Weber..........................................................................................39

Hoofdstuk 5: Sociologische visies in meervoud.......................................................................40

5.1 Van Marx naar Kritische Theorie...................................................................................40

5.2. De conflictsociologische traditie..................................................................................40

5.3. Bourdieu’s klassenmodel.............................................................................................42

5.4. Klassenhabitus en cultuur............................................................................................43

5.5. Sociale systeemtheorie versie Parsons.........................................................................44

5.6. Mertons functionalisme...............................................................................................45

5.7. Sociale systeemtheorie, versie Luhmann.....................................................................46

5.8. Symbolisch interactionisme volgens Blumer................................................................46

5.9. Basistegenstellingen binnen de sociologie...................................................................47

Hoodstuk 6: Cultuur als gedachtegoed...................................................................................48

6.1. Mentalistisch cultuurbegrip (Durkheim)......................................................................48

6.2. Geïnstitutionaliseerde cultuur......................................................................................48

6.3. Durkheim over zelfdoding............................................................................................50

6.4. De anomische mens.....................................................................................................51

6.5. Mertons herformulering van anomiebegrip.................................................................52

6.6. Vele cultuurdiagnoses..................................................................................................54

6.7 Cultuur als ideologie......................................................................................................54

Hoofdstuk 7: Cultuur als betekenisgeving...............................................................................55

7.1. Interpretatief cultuurbegrip (Max Weber)...................................................................55

7.2. Taal als cultuur.............................................................................................................56

7.3. Interpreteren als classificeren......................................................................................57

7.4. Culturele interpretatiestrijd & cultureel grenswerk.....................................................58

7.5. Gerealiseerde betekenissen.........................................................................................59

7.6. Tekenwaarde en interpretatie- of definitiemacht........................................................59

7.7 Kennis is macht.............................................................................................................60

Hoofdstuk 9: Sociale rollen en relaties....................................................................................61

9.1. Mens als rollenspeler...................................................................................................61

Hoofdstuk 1: Het sociologisch perspectief1.1 Het sociale en de sociologieSocioloog= houdt zich bezig met het sociale

Onderzoekt ‘het sociale’ (=het materiële object) vanuit een invalshoek (= het formele object)

Anthony Giddens: sociologie = studie van het menselijke sociale leven, van menselijke groepen en samenlevingen

Sociologie & andere sociale wetenschappen

Verschil GelijkenisSociologie niet 1 studieobject, wel specifieke vragen over dat studieobject

Zelfde materiële object (studieobject)

Eigen formele object (=manier van kijken naar het sociale, sociologische bril), sociologisch perspectief

Algemeen : oog voor indirecte afhankelijkheid van anderenbv. Onze kleren afhankelijk van kinderen in Bangladesh, transportmensen, verkoopster,..

= Relationele manier van denken GEVOLG: sociologisch verbeeldingskracht

Specifiek: 4 kernvragen van sociologie

1. Hoe is een geordend samenleven mogelijk?2. Hoe werkt het samenleven door de individuele levens?3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?

socius=compagnie

, gezel

Logos= taal, rede, wetenschap

Sociologie= wetenschap

van het sociale

4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?

1. Hoe is sociale ordening mogelijk?Door regels, onwaarschijnlijkheid, kwetsbaarheidVb. zelfs in oorlog zijn er regels

2. Hoe beïnvloeden sociale verhoudingen individuen?kinderen beïnvloeden ouders en andersom, kinderen ook beinvloedt door het sociale (bv. We kunnen niet wandelen waar we willen op voetpad)Vb. kinderen uit arme gezinnen kunnen niet snel naar unief

3. In wat voor maatschappij leven we en waar gaat die maatschappij naartoe?We leven in een globaliserende maatschappij of WERELDMAATSCHAPPIJVb. stromen van informatie, goederen, mensen,…

Vs.

We leven in een wereld van individualiseringVb. echtscheidingen, mensen streven naar zelfontplooiing

De maatschappij is geïndividualiseerd, geglobaliseerd, geëuropeaniseerd

4. Hoe komen we tot onderbouwde kennis over de eerste 3 vragen?

Door methoden en technieken van het sociaal wetenschappelijk onderzoek

Door:

• kwantitatief onderzoek: nadruk op ‘harde data’ (cijfers) en representativiteit bv. Enquete, surveyonderzoek

• kwalitatief onderzoek: gaat ‘in de diepte’ en streeft naar ‘levensechtheid’bv. Diepte interviews, participerende observatie! resultaten niet zomaar veralgemeenbaar

Sociologiebeoefening pendelt tussen 3 concepten = sociologische driehoek

1.2 Over sociale relaties, bindingen en verbandenBegrippen:

Beleid, sociale sturing

Theorie Empirie

Sociaal = neutraal woord, zowel positieve of negatieve relaties zijn sociaal

Sociale relaties zijn bouwstenen binnen sociale werkelijkheid berust op sociale handelingen handelen van actor georiënteerd op handelen van andere actoren =indiv. of collec

Max Weber:

sociaal handelen = handelen van actor* gericht op een of meerdere andere actorenActor:

Handelaar kan collectief of individu zijn heeft handelingsvermogen

Geen sociale relatie als er geen wederzijdse oriëntatie is!

Sociale verhouding = uitkomst van samenhandelen (handelingen van actoren verwijzen, refereren naar elkaar)

3 componenten bij het sociale:

1. Actoren= degene die de handeling doet (kan ook collectief zoals overheid zijn)

2. Handeling= handelen dat bedoeld is naar een ander persoon toe

3. Sociale relatie, verhouding, betrekking= sociale handelingen geraken verweven doordat ze op elkaar bedoeld waren

= SAMENHANDELEN

STAP 1: Basiskenmerken samenhandelen

1. Zelfreferentialiteitelke handeling verwijst naar een vorige, volgende

2. dynamisch, tijdsgebonden procestijd vormt sociale handelingen, relaties er is constant vernieuwing van de sociale handelingen nodig om sociale relatie in stand te houden

3. relatieve openheid of onvoorspelbaarheidgevolg van 2, je weet nooit wat er als volgende gaat gebeuren in de communicatie

4. bewuste of psychische betrokkenheidook om het eigen handelen te blijven sturen= reflexieve monitoring -A. Giddens (= bewuste sturing)

5. Afhankelijkheid

Actoren hebben elkaar nodigNorbert Elias: afhankelijkheidsverhouding

STAP 2 in samenhandelen:

een sociaal verband als een ziekenhuis of een bedrijf :

- is een samenhangend geheel van bindingen

- bezit een zekere duurzaamheid in de tijd

- heeft observeerbare grenzen

Norbert Elias: vlechtwerk van mensen die op elkaar zijn aangewezen, hun interdependenties is wat hen aan elkaar bindt

Bv. Manager is afhankelijk van transportmensen, baas, personeel,… meerdere bindingen, mensen zijn multisociale wezens:

4 soorten sociale bindingen

Soort bindingen voorbeeld verband

cognitieve bindingen lrkr/lln school

economische bindingen bakker/klant bakkerijpolitieke bindingen burgers/politici Politieke partijenaffectieve bindingen koppeltje Gezinnen

1.3 Van veralgemeende afhankelijkheid wereldsamenlevingin een moderne maatschappij zijn we

- van weinigen heel sterk afhankelijk (affectief)

- door arbeidsdeling van vele arbeiders een beetje afhankelijk = veralgemeende of gegeneraliseerde afhankelijkheid

Abram de Swaan: mensen zijn aangewezen geraakt op steeds meer andere mensen

sociale netwerken= lange kettingen van afhankelijkheden bv. 1 product verschillende productiedelen, mijn kennis komt uit duizenden dingen, mensen

De Swaan: elk product = concretisering van uitwisselings-, arbeidsdeling-, afhankelijkheidsnetwerk als belichaming van de vermaatschappelijking van menselijke arbeid

! Relationele grootheden (bv economie) te verzelfstandigen (bv naar dé markt) GEVAAR verdinglijking, reïficatie

maakt deel uit van samenleving:

Geheel van sociale relaties, bindingen, verbanden en netwerken

Maatschappij: alle uitingen, vormen van samenhandelen op 1 moment = hyperdynamische, veranderende realiteit

Nationale, regionale samenlevingo Heeft territoriale, politieke grenzeno Binnen die grenzen monopolie op geweld & belastingeno Nu alle afhankelijkheidskettingen verder dan die grenzen mondiaal vlak

Internationale relaties verbinden afzonderlijke natiestatenBv. Raad van Europese Unie (ministers van versch landen)

Transnationale niveau bestaat los van natiestatenBv. Europees parlement GLOBALISERING

Globalisering= verruiming, verdieping , versnellen van wereldwijde verbondenheid in alle dimensies van hedendaags sociale leven – David Held

2 dimensies globalisering:

Dimensie voorbeeldMeer sociale relaties, bindingen tussen geografisch verafgelegen actoren

Ik heb contact met vrienden uit Letland

Sociale netwerken, verbanden groeien met een mondiaal karakter

Coca Cola company, multinationals

Mensen handelen tegenwoordig in een wereldmaatschappij

= geheel van transcontinentale, in aanleg mondiale sociale relaties, bindingen, verbanden en netwerken

1. mondiale ongelijkheid2. Wereldbewustzijn (vb. we geven om mensen in arme landen, we denken na over milieu voor heel wereld)

GEVOLG: kosmopolitismevb. opwarming van de aarde -> samenwerking op mondiaal vlak

1.4 Sociologische verbeeldingskrachtRelationeel denken = denken in termen van sociale netwerken (je ziet geheel van afhankelijkheidsverhoudingen)

Je kan niet ‘zijn’ zonder afhankelijk te zijn aan anderen

Norbert Elias: het egocentrisch maatschappijbeeld

Samenleving = reeks van cirkels rond ego/ik, elke nieuwe cirkel groeit sociale afstand

! Belangrijk: decentrering, desubjectering= ego niet meer in het midden plaatsen, individuele levens worden ook beïnvloedt door sociale bindingen met onbekenden GEVOLG: ontstaan sociologische verbeeldingskracht

in brede zin: vermogen om zichzelf te observeren als knooppunt van meerdere sociale bindingen die eigen denken & handelen vorm geven -Mills (ook als het compleet onbekenden zijn)

In enge zin: vermogen om persoonlijke problemen met sociale feiten, veranderingen te verbindenbelangrijk WANT 1. Depersonalisering van probleem 2.ander perspectief op mogelijke oorzaken

Vb. scheidingPersoonlijk: eigen fouten in huwelijksociologische verbeeldingskracht: algemene trend van scheidingen, sociale druk

Sociologische verbeeldingskracht vb feminisme:

1. traditionele genderdeling (mannen > vrouwen)2. Eerste feministische golf: vrouwen willen ook publieklijk leven3. Tweede feministische golf: vrouwen starten hulpgroepen voor mishandeling vrouwen tegen te gaan

= maatschappelijk probleem ‘het patriarchaat’‘het persoonlijke is politiek’ = het ging niet om individuele problemen, maar structurele fouten in de maatschappij

Victim blaming = slachtoffer krijgt schuld en wordt zo medeverantwoordelijke

Vb1. na verkrachting ‘ze vroeg er zelf om, ze lokte het zelf uit’

Vb2. werklozen: probleemgroep bestaande uit individuen, geen sociaal probleem

Vb3. ‘The negro family’ – Daniel Patrick Moynihan: kansarmoede binnen zwarte getto’s verbinden met cultuurkenmerken, eigen schuld kritiek William Ryan: sociale mechanisme zorgen voor kansarmoede

1.5 Sociologie en sociaal engagementZygmunt Bauman & Tim May: to think sociologically is to make sense of the human condition via an analysis of the manifold webs of human interdependency

Defamiliarisering: vertrouwde stukjes sociale realiteit worden onvertrouwd, bekend terrein blijkt onbekende dimensies te herbergen

Vb. kunstenaars: denken dat hun werken pure zelfexpressie is (vergeet niet: sociale bindingen, gegeneraliseerde afhankelijkheid)

romans, orkesten, concerten, films,… = joint products (een samengevoegd geheel van samenwerkingen tussen verschillende mensen, dingen) – Howard Becker

= defamiliariserende kijk op kunst

Socioloog als mythejager: voordien evident bevonden fenomenen ontkrachten

Waarderingsvrijheid/ morele neutraliteit:

Howard Becker: Whose side are we on? machthebbers/machtelozen

kritische, geëngageerde sociologiebeoefening:

1. Harde kant: “socioloog pas juiste kijk op structurelere vormen van sociale ongelijkheid wanneer hij standpunt van onderdrukte inneemt”

= standpunttheorie

Dorothy E. Smith: sociologische denktrant weerspiegelt mannelijke dominantie

Standpunttheorie: in sociale wetenschappen is neutrale, strikt objectieve kennis onmogelijk want iedereen neemt bepaalde positie in my in (man, vrouw, ondergeschikte,..)

dus ook waarderingsvrijheid onmogelijk (altijd visie van persoon in bepaalde positie weerspiegelt)

2. Zachte kant: problemen zwakkeren minder zichtbaar in my dus Pierre Bourdieu: aandacht voor machtelozen

Waarderingsvrijheid= feiten vs waardenfeit: er is huishoudelijk geweldwaarden: ik vind huishoudelijk geweld niet goed

Standpunttheorie= visie van onderzoeker altijd weerspiegeltHuishoudelijk geweld is volgens mijn normen niet goed, dus ik trek de conclusie dat er een my probleem is

Max Weber: onderscheid het constateren van empirische feiten & praktische waardebepalingen (bv. Is goed/niet goed)

“Waarderingsvrij sociologisch onderzoekswerk is soms waardebetrokken maar niet direct waardegeladen” : onderzoeker kiest onderzoeksdomein maar onderzoek zelf puur objectief

1.6 Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgenSociale handelingen – onvoorspelbaar ook zo in bredere sociale netwerkenGEVOLG: mogelijk onbedoelde gevolgen

Bv. Overheid neemt maatregel, actoren kunnen anders reageren dan bedoeldbv. Overheid toeslagen op gezondheidsuitgaven van bewoners, die verhuizen, mensen armer + verhuisbeweging = onbedoeld gevolg (p.40)

Soorten onbedoelde gevolgen:

pervers effect = Interventies met als gevolg tegengesteld effect dan bedoeld (Raymond Boudon)

Bv. Ontwikkelingshulp zorgde voor econ afhankelijkheid van donoren

Bv. Herman Deleeck: Mattheüseffect (wie heeft zal krijgen)

Perverse effecten wijzen op relatieve openheid/onvoorspelbaarheid van sociale verhoudingen

“De paradox van de sociologische verbeeldingskracht”: individuele problemen leren zien als collectieve problemen MAAR besef dat aanpak voor nieuwe (onbedoelde) problemen kan zorgen

Vb. verzorgingsstaat was antwoord op mye problemen, nu zelf probleem

self-denying prophecy = aanvankelijk correcte voorspelling zorgt onbedoeld voor een handeling dat de voorspelling tenietdoet

self-fulfilling prophecy = zichzelfwaarmakende voorspellingRobert King Merton artikel over uitspraak William Thomas: Thomas-theorama (= when men define situations as real, they are real in their consequences)Vb. stereotypen

Mensen met sociaal aanzien kunnen voorspellingen laten uitkomen doordat mensen geneigd zijn hen sneller te geloven, als hun voorspelling dan uitkomt nog meer aanzien = sociale geloofscirkel

1.7 Sociologie & theorie Concept = label om begrippen te categoriseren, basis voor theorie Theorie = geheel van naar elkaar verwijzende abstracte begrippen en daaruit

afgeleide uitspraken

Sociologische theorieën gecategoriseerd naarmate hun theorievorming;

Zie papier

Grounded theory/gefundeerde theorie: inductief ontwikkelen van begrippen en conceptuele uitspraken vanuit concreet onderzoek – Barney Glaser & Anselm Strauss

Middle range theory/ theorie met beperkte rijkwijdte: geheel van concepten die zich situeren tussen empirische beschrijving van sociale fenomenen en theorie van het sociale -Robert King Merton

Grand theory/ supertheorie: theorieën met universalistische aanspraken supertheorie gaat uit van grondslagenonderzoek (= onderzoek naar kwesties die zich op fundamenten sociale wetenschappen focussen bv. Wat is een maatschappij) – Niklas Luhmann

Nut & nadeel sociologische theorie: werkt als conceptuele bril waarmee sommige dingen heel scherp worden gezien en andere nauwelijks of niet vanwege gekozen uitganspunten

theoretisch pluralisme: uiteenlopende referentiekaders binnen sociale wetenschappen

Theoretisch referentiekader = globale visie op basiselementen van het sociale en hoe die moeten worden bestudeerd divergerende theoretische referentiekaders vullen elkaar vaak aan en kunnen daarom in onderzoek worden gecombineerd

3 dominante referentiekaders:

1. Conflictsociologische benadering Karl Marx Focust op gespannen relaties tussen sociale groepen van wie de belangen en

macht sterk uiteenlopen Vb. arbeiders vs werkgevers klassenongelijkheid

2. Groepsgerichte benadering Emile Durkheim Focust op sociaal sturende rol van breed gedeelde opvattingen en dat over

sociale scheidslijnen heen 2 vormen:

Sociale systeemtheorie Functionalisme

3. Individugerichte benadering Max Weber Focust op sociale fenomenen vanuit persoonlijke motieven die individuen tot

samenhandelen aanzetten Bv. Economen denken vanuit het standpunt dat de mens uit eigenbelang

handelt

Overige benaderingen

Randall Collins: rational choice benadering Anthony Giddens: structuratietheorie Bruno Latour: Actor-Netwerk Theorie

Hoofdstuk 2: Ordening en invloed van het sociale2.1 Sociale structuren en verwachtingenFocus op 3 basisvragen sociologie:

Socialeordevraag = welke mechanisme maken geordend samenleven mogelijk?

Deze vraag = fundament sociologisch perspectief

Antwoord:

Zekere mate van voorspelbaarheid in handelen van actoren, relatief stabiel patroon van samenhandelenBv. Bij dokter; je weet wat hij gaat vragen etc

MAAR: sociale orde kan makkelijk doorbroken worden (bv. Jij antwoord niet op dokter) = sociale wanorde

Begrippen:

Sociale structuur/ sociale normen= globale richtingsaanwijzer voor het samenhandelen (geen concrete handelingen)= Regels die bindend voorschrijven hoe men in een bepaalde sociale relatie heeft te handelen ( basisidee regelgerichte visie op sociale orde)

+ voorgesorteerde handelingsmogelijkheden

Bv. Sociale structuur: in de klas zwijgen leerlingen, docent geeft les over vak voorgesorteerde handelsmogelijkheden leraar: saai, tof, anekdotisch,.. lesgeven

sociale positie= plaats die iemand inneemt binnen sociale relatie in verhouding tot anderen sociale positie bepaalt sociale normenHoe tot bepaalde positie komen?: diploma - beroep

positiebekleder= Persoon in sociale positieer zijn specifieke regels, normen bij die positie

Bv. Leraar; mag niet slaan

Sociale posities hebben 2 soorten normen:

Formele sociale normen Informele sociale normenJuridisch afdwingbare normen Juridisch niet afdwingbare normenVb. leraar mag leerlingen niet slaan Vb. leraar mag gedreven lesgeven

Sociale verwachtingenVerwachting dat men het gedrag uitvoert dat bij sociale norm hoortBv. leraar verwacht van leerlingen dat ze stil zijn

Sociale rol= geheel van verwachtingen over handelen van positiebeklederMensen = rollenspelers

Probabilistische / verwachtingsgerichte visie op sociale orde= Elkaar aanvullende sociale verwachtingen over handelen van positiebekleders structureren het samenlevenBv. Als ik aula binnenloop verwacht ik dat docent zijn les op tijd begint te geven

Mark Elchardus: de grondstof van het samenleven = verwachtingen

Samenleving bestaat uit (wederzijdse) verwachtingen

Vb. Harold Garfinkel: onderzoek ‘how are you’ -> letterlijk interpreteren = niet voldoen aan verwachtingen! (p.57) (ordeverstorende experimenten)

2.2 Objectieve en subjectieve ongelijkheidSociale orde = gestructureerd sociaal verkeer tussen sociaal ongelijken

Sociale ongelijkheid= bestaan van assymmetrie of hiërarchie tussen individuen of collectieve actorenOp basis van verschil in communicatiemogelijkheden, beslissingsmacht

2 dimensies van sociale ongelijkheid obv hiërarchische verschillen tussen sociale posities:

1. Harde verschillen in macht, inkomenBv. Gezin heeft hoger inkomen dan jouw gezin

2. Uiteenlopende bejegening van actoren in omgeving, sociaal aanzienBv. In de straat is iedereen veel formeler en netter tegen het andere gezin

Sociale ongelijkheid = oneven verdeling van sociale privilegesBv. Beslissingsmacht

Organisatiegebonden macht= het vermogen om voor andere leden van een organisatie bindende beslissingen te formuleren

Objectieve sociale ongelijkheid= sociaal ongelijke verdeling van schaarse en algemeen hooggewaardeerde zaken (bv. Inkomen, diploma’s, macht)

Ook ongelijke kansen op goede gezondheid = afgeleide van objectieve ongelijkheid in algemeen hooggewaardeerde zaken

= gevolg van sociaal gedeelde waardering van welbepaalde schaarse goederen (bv. Materiële rijkdom, niet levenswijsheid)Bv. Boeddhisten streven niet naar hetzelfde doel als meesten; inkomen objectieve sociale ongelijkheid hangt samen met sociaal dominante definities van

waardevol

Sociale, MYe ladder Treden hoog laag: verdeling schaarse, hooggewaardeerde zakenSociale stijging = positiefSociale daling = negatief

sociale stijging

sociale daling

Sociale mobiliteit

Sociale mobiliteit: Intragenerationele mobiliteit

= individu die stijgt/daalt binnen eigen levensloop Intergenerationele mobiliteit

= individu die stijgt/daalt tov ouders Macht van het getal

= hoe groter groep hoe meer machtdaarom mensen collectief organiseren (bv.vakbonden)

Sociaal aanzien, prestige, status= Bekomen door begeerde zaken te claimen

Subjectieve sociale ongelijkheid= ongelijke behandeling en waardering van individuen, sociale actoren‘subjectieve’: ongelijke benadering naar actoren

Status-, prestige ladderHangt samen met maatschappelijke ladder; meestal op beide ladders zelfde hoogte

MAAR soms niet: sociaal aanzien = zelfstandig fenomeen:Bv. Drugsbaron = hoog op maatschappelijke ladder, laag op prestige ladder

+ invloed op positie ladder door geslacht, afkomst, etnische achtergrondBv. Vrouwen moeilijker aan top dan mannen

statusincongruentie, statusinconsistentie= innemen van uiteenlopende posities binnen verschillende hiërarchische dimensies die sociaal aanzien, prestige of status definiërenBv. Marrokkaan (laag op prestigeladder) maar is wel rijk (hoog op mye ladder)GEVOLG: statusonzekerheid

Statusonzekerheid= onzekerheid bij status inconsistente individuen over hun sociale appreciatie en behandeling

De-skilling = ontwaardingHooggewaardeerde positie door veranderlijkheid niet meer hooggewaardeerdBv. Boekhouders door digitalisering niet meer nuttig

2.3 Hedendaagse klassenmaatschappij objectieve maatschappelijke ongelijkheid

= Objectieve sociale ongelijkheid binnen een nationale samenleving correlatie met beroepsposities op 2 vlakken:1. op maatschappelijk niveau verdeling inkomens, diploma’s, organisatiegebonden macht nauw met elkaar verweven2. hooggewaardeerde beroepen ook hoog inkomen, erkende kennis, macht

Sociaal stratum, sociale laag= groep van sociale posities die binnen objectieve dimensie van sociale ongelijkheid op ongeveer dezelfde hoogte zitten

Bv. Middenklasse; mensen met ongeveer zelfde aanzien, materiële machtBasis sociaal stratum = beroepsposities = klassen*

Sociale stratificatie= opdeling van een maatschappij in onderling ongelijke lagen van vergelijkbare sociale posities

Convivium = mensen gaan voornamelijk om met mensen uit dezelfde sociale stratum

Klasse= sociaal stratum van onderling vergelijkbare beroepsposities

Klassepositie=beroepspositie binnen bepaalde klasse

Vergelijken van beroepsposities obv inkomen, diploma, macht

Klassenindeling volgens John Goldthorpe:

“ binnen de klassen die we onderscheiden brengen we beroepen samen waarvan de beoefenaren ongeveer gelijke markt- en werksituaties* delen”

Marktsituatie (economisch kapitaal):A. Bron & hoogte inkomen verbonden met professionele activiteitB. Economische, werks- & inkomenszekerheidC. Mogelijkheden tot verbetering van economische positie (promotie, hoger

inkomen) Werksituatie (organisatiegebonden macht):

A. Positie van beroep binnen hiërarchische organisatieverbandenB. Mate van autonomie

☹ KRITIEK op Goldthorpe’s klassenindeling:

− Geen rekening gehouden met technische evolutieSublaag 3 is nu gedigitaliseerd nog steeds middenklasse?

! de-skilling− Geen rekening gehouden met economisch kapitaal buiten inkomen van beroep− Wat met klassenpositie van parttimers, werklozen

Oplossing: onderklasse van structureel overheidsafhankelijke individuen, gezinnen− Geslacht, etnische factor spelen bij verdeling individuen over de lagen

geslachts- & etnisch gebonden stratificatie die interfereert met klassenongelijkheid

− Hoe klasse toewijzen aan gezinnen (buiten beroep hebben ze ook nog levensstijl)Oplossing: gezinspositie bepalen adhv hoogst ingeschaalde beroep binnen huishouden MAAR soms moeilijk te bepalen wat dat is

2.4 Sociale ongelijkheid in meervoudKlassenongelijkheid

GEVOLGEN:

Oneven verdeling geld, diploma’s, macht beïnvloed individuele levensmogelijkheden ‘soort zoekt soort’: mensen uit dezelfde sociale laag zoeken elkaar op Subjectieve kant: oneven waardering, behandeling in sociale omgang

Wilkinson & Pickett: beschrijven effecten van klassenongelijkheid

Hoe groter verschil in inkomen = hoe slechtere prestatie obv (geestelijke) gezondheid, niveau op school kinderen, sociale mobiliteit, onderlinge vertrouwen

= hoe meer obesitas, tienerzwangerschappen, lagere levensverwachting, doodslag, gevangenen

Link milieu: egalitaire (gelijke) landen recycleren meer

Stelling Wilkinson & Pickett verondersteld sociologen klassenongelijkheid binnen 1 regio te bestuderen Ulrich Beck: methodologisch nationalisme => klassenmaatschappij = natiestaat

Methodologisch nationalisme= aandacht voor ongelijkheid binnen 1 regio, natie

“Methodologisch nationalisme maakt blind”: geen oog voor transnationale verwevenheid van effecten van objectieve sociale ongelijkheid in rijke landen met tegenhanger in arme regio’s

onderzoeken op regionaal, nationaal niveau zeggen niets over transnationale factoren die sociale ongelijkheid versterken MAAR geven ongelijkheid binnen die regio wel vorm

Methodologisch kosmopolitisme= mondiale benadering van ongelijkheidBv. Import kleding uit lageloonlanden verkleint indirect inkomensongelijkheid in BE

Globalisering = migratiebeweging van onderop (van arme -> rijke landen)vb. migranten zwart werk

Etnie= sociaal verband waarbinnen een wij-gevoel leeft vanwege gemeenschappelijk cultureel erfgoed (taal, geschiedenis, gewoonten,..)

Autochtone etnische meerderheidsgroepen Etnische minderheidsgroepen

- lager op sociale ladder- lager inkomen-hogere kans op werkloosheid- lagere scholingsgraad- minder macht op werk

Etnische stratificatie= opdeling van maatschappij in onderling ongelijke lagen die worden bevolkt door uiteenlopende etnische groepen

Wanneer objectieve sociale ongelijkheid negatief uitdraait bij etnische groepen heeft dat te maken met arbeids- & werksituatie

Geslachtsstratificatie= veelvormige objectieve sociale ongelijkheid tussen mannen en vrouwen

Pas aandacht voor sinds 1970 (2e feministische golf) Seksuele arbeidsdeling met dubbel karakter

o vrouwen in privésfeer huishoudelijke taken laag gewaardeerd MAAR is cruciale bijdrage aan my- Ivan Illich: schaduwarbeidDus buitenshuis vaker parttime jobs

o typische vrouwelijke jobs liggen in verzorgende sectorgevolg: sociale vooroordelen, stereotypenglazen muur minder gewaardeerde jobs voor vrouwen

geslachtsstratificatie = duaal WANT gaat over hiërarchie tussen 2 factoren

patriarchaat = de wet van de vader

Er leeft een duurzame mannelijke overheersing in de samenleving

Sylvia Walby: patriarchaat = systeem van sociale structuren, praktijken waarbinnen mannen vrouwen domineren, onderdrukken en uitbuiten

gebeurt binnen 6 sferen:

1) betaald werk2) huisarbeid3) seksualiteit4) de overheid

5) geweld6) cultuur, ideeëngoed dat leeft in maatschappij

Andere visie: duurzame sociale ongelijkheid tussen man en vrouw door GESLACHT/GENDER

2.5 zelfdwang en socialisatieSociale-invloedenvraag = hoe individuele handelingen gestructureerd samenhandelen

Invloeden van sociale:

1. we houden rekening met verwachtingen!positiebekleder, welke rol?

2. Wederzijdse dwang tot zelfdwangBv in auto rekening houden met andere bestuurders2.1 zelfdwang: drift&affect controle -Norbert Elias2.2 reflexieve zelfdwang: sociale dwang tot zelfdwang is heel zichtbaar binnen

sterke sociale bindingen2.3 automatische zelfdwang zonder zelfbesef: zonder dat we het beseffen

onszelf in bedwang houden controlled decontrolling

= geremde ongeremdheid (Norbert Elias)Zelfcontrole wordt op gecontroleerde manier versoepeldbv. Dansen op fuif -> niet tegen anderen botsen

Zelfdwang leren via internalisering/verinnerlijking: eerst aangeleerd, daarna wordt het eigen gemaakt

= socialisatie/ socialisatieprocessen

belerende leert individu samenhandelen 2 actoren: lerende/belerende leerrelatie: socialisatieverhouding waarin sociale vaardigheden worden aangeleerd voor algemeen sociale functioneren of specifiek sociaal verband 2 dimensies in socialisatieproces: praktisch (kunnen) & cognitief (kennen)

onderscheid aanleren vaardigheden / kennis om te kunnen functioneren in algemeen sociale functioneren of specifiek sociaal verband

2.6 Primaire, secundaire en tertiaire socialisatie1. Primaire socialisatie

Gebeurd in gezin, familie Eerste gewoonten (spreken, eten, slapen) Primaire habitus -Pierre Bourdieu• ‘habitus’ – ‘habitude’- ‘gewoonte’ = eerst verworven geheel van neigingen• Gevormd in fase van pril bewustzijn diepe sporen in persoonlijkheid• Belang sociale milieu:

Habitus = klassegebondenBv. Gezin vanonder sociale ladder; kind minder kansslagen op school, interesses,…

Habitus = geslachtsgebondenBv. Meisjes/jongens anders opgevoed, benaderd,.. verschil opvoeding man/vrouw = differentiële primaire socialisatie

Cumulatief effect:Wat eerst wordt geleerd bepaald wat later makkelijker is te lerenStructurele rol voor later leervermogen, opnamevermogen

Gebeurd impliciet ( niet nadrukkelijk, soms onbewust) onderwijs: expliciet dingen aanleren

2. Secundaire socialisatie Gebeurd in onderwijs Aanscherpen basisvaardigheden; taalvaardigheid, zelfdwang, sociale competenties,.. Kennismaking met peergroup Professioneel georiënteerde secundaire socialisatie bereidt voor op specifieke

vormen van beroepsmatig samenhandelen (waarvoor specifieke kennis, kunnen voor nodig is)dmv diploma (bewijs dat je professionele competenties hebt)

Belangrijke voorbereiding op de positietoewijzing of positieallocatie op arbeidsmarktHierbij kwalificeert onderwijs dubbel:1. beroepspositie op arbeidsmarkt2. klassenpositie op sociale ladder

‘onze onderwijs vormen delen leerlingen sociaal op’ onbedoeld gevolg van onderwijs = reproductie van sociale ongelijkheid= sociologica

3. Tertiaire socialisatie = elke vorm van socialisatie na de eerste en tweede socialisatie

Bv. Bejaardenvereniging, nieuwe vriendengroep,… ‘sociaal zijn’ = eerst sociaal worden dankzij anderen en als individu ook veranderen We doorlopen meerdere socialisatieprocessen

Anticiperende socialisatie: vooraf leren met de bedoeling op lidmaatschap van sociaal verband waarin men zal lerenBv. leren hockeyen voor je in een hockeyclub gaat

2.7 Persoonlijke en collectieve identiteitCharles Cooley: Alles wat ik zeg of denk is beinvloed door wat anderen hebben gezegd of gedacht en heeft op zijn beurt op de ene of andere manier een invloed

Andere mensen structureren mede ons zelfblik = looking glass self theory / spiegelbeeldzelf

3 componenten van zelfidee:

1. Inbeelden van onze verschijning aan de andere2. Inbeelden van zijn beoordeling van die verschijning3. zelfgevoel

Spiegelbeeld zelf -> positieve/negatieve invloed op persoonlijke identiteit

Bv. peau noire, masques blancs; boek over gevolgen van kolonisatie bij zwarte mensen geloofden echt dat ze zo slecht waren denken dat andere neg over jou denkt neg zelfbeeld

Interne collectieve identiteit= binnen een groepering relatief sterk gedeeld wij-beeldZegt welke kenmerken groepsleden gemeen hebbenBv. ‘wij Vlamingen’, interne klassenidentiteit; ‘wij arbeiders’

Externe collectieve identiteit= zij-beschrijving van een groepering dat breed wordt onderschreven door niet-ledenBenadrukt beeld dat andere van die groep hebbenBv. standaardopvattingen van vrouw over man

Identificatie= internalisering van collectieve identiteit zodat ze deel van persoonlijke identiteit wordtbv. eerst zagen anderen zichzelf als vlaming -> jij neemt dat over

Wanneer heel de bevolking ‘de blik van de machtige ander’ internaliseert transformatie van zij-beeld naar wij-beeld

collectieve identiteiten modelleren mee de persoonlijke identiteit= doorwerking van samenleving op individuele levens

We hechten ons aan meerdere interne collectieve identiteiten (want lid van versch groeperingen)GEVOLG: consistent zelfbeeld OF hybride persoonlijke identiteit

Hybride persoonlijke identiteit= mix van identificaties die niet met elkaar te verzoenen zijn

Bv. allochtoon: vereenzelfigd zich met mensen uit thuisland + mensen uit nieuw land

Wij & zij beelden gekenmerkt door sociale constructies & selectieve uitvergrotingen van bepaalde groepskenmerken door binnen- of buitenstaanders

bv. ‘alle boeren zijn ongemanierd’, ‘wij zijn echte hardwerkende boeren’

uitvergrotingen gemeenschappelijke kenmerken, wegcijferen interne verschillen (zowel bij wij-beelden als bij zij-beelden)

Verbeelde gemeenschap= imagined community- Benedict AndersonLeden van grote sociale verbanden kennen elkaar niet, vormen geen eenheid dus het is een verbeelde gemeenschap

Negatieve zelfdefiniëring= sociaal verband identificeert zichzelf op positieve manier door aan ander collectief exact omgekeerde eigenschappen toe te schrijvenBv. Walen zijn lui en arm dus wij Vlamingen zijn rijk en hardwerkend

Essentialisering= voorstellen collectieve identiteit als primordiaal voor alle leden van het collectief= het veranderen van collectieve identiteit in reeks eigenschappen die ieder lid noodzakelijk gemeen heeft

2 visies op collectieve identiteiten:

a) Relativeren van belang collectieve identiteiten voor de persoonlijke identiteitBv. ik ben ik, geen voorbeeld van algemene categorie

! belang individualiseringsproces we delen dit gevoel van individu zijn met anderen DUS is een wij-beeld? Collectieve identiteiten; stereotiepe karakter

-> identiteitspolitiek: thematiseren van collectieve identiteiten binnen publieke arenaBv. feministen proberen beeld over vrouwen te veranderen

Hoofdstuk 3: Hedendaagse samenleven3.1. Gedifferentieerde maatschappijMaatschappij in 3 opzichten sociaal gedifferentieerd:

1. Klasse2. Etniciteit3. Geslacht

Sociale differentiatie

= verschillen tss vergelijkbare sociale eenheden

A. TAAKDIFFERENTIATIE= arbeidsdeling Binnen bedrijf of tss bedrijven

B. VERTICALE SOCIALE DIFFERENTIATIE= verschillent tss onderling ongelijke sociale eenheden= stratificatie in samenleving van verschillende lagen boven op elkaar gestapeld

Bestaan etnische, klassendifferentiatie en geslachtsdifferentiatie Sociale ladder Ongelijkheid in inkomen, status, macht

C. HORIZONTALE SOCIALE DIFFERENTIATIE= verschillen tss onderling gelijke sociale eenheden

Gelijke eenheden = recht, wetenschap, politiek, economie,.. elk eigen taak in samenleving (zijn afhankelijk van elkaar)

Onderling vergelijkbaar WANT vervullen allemaal maatschappelijke fctie Maatschappelijke functies

= duurzame arrangementen van kwesties in maatschappij die vaste oplossingen nodig hebbenBv. beslissingen maken over maatschappij -> politiek

Niet-moderne samenleving Moderne samenleving1 persoon verantwoordelijk voor alle maatschappelijke functies

Verschillende onafhankelijke sociale eenheden die elks 1 functie vervullen= functionele differentiatie

Bv. Afrika: 1 dorpsoudste Bv. BE: econ, media, pol,.. is gescheiden

Functiesystemen= systeem dat een maatschappelijke functie vervult

bij elk functiesysteem verschillende sociale posities, rollenbv. onderwijs; student, leraar, secretaressen,../ economie: consument, verkoper,..

We wisselen dagelijks tss functiesystemen, sociale rollen, posities Functiesystemen verschillen van elkaar doordat ze zich specifieren op 1 mye taak Functiedifferentiatie = horizontale differentiatie; Ftie systemen = gelijke sociale

eenheden -> allemaal even belangrijk‘uitvalregel; wat als 1 systeem zou wegvallen’

gegeneraliseerde afhankelijkheid = wederzijdse koppelingen tss functiesystemen

Algemene maatschappelijke functie via interne taakdifferentiatie waargemaakt uiteenlopende beroepsposities met versch lonen etcbv. binnen politiek -> regeringsleider vs penningsmeester

CONCLUSIE: my gedifferentieerd op 3 manieren -> tussen die vormen bestaan verbindingen

3.2. Moderniteit van sociologieSociale-tijdsdiagnosevraag: in welke maatschappij leven wij?

Bij oplossen vraag;

Hoe is hedendaagse maatschappij gestructureerd? Hoe geven kenmerken van de maatschappij de levens van individuen mee vorm?

2 onderdelen van sociale-tijdsdiagnosevraag:

I. Bied beeld van maatschappelijk hedenII. Kijkt vooruit adhv tendensen, ontwikkelingen

Beeld van maatschappelijk heden: Structuurkenmerken + onderlinge samenhang achterhalen

Structuurkenmerk = duurzame eigenschap van sociaal verband dat licht werpt op het globale functioneren en geordende karakterBv. arbeidsdeling (taakdifferentiatie) in Westerse my

Focus sociale tijdsdiagnose:

Observeren, definiëren structuurkenmerken Detecteren, analyseren structurele maatschappelijke veranderingen

Structurele veranderingen= duurzame ontwikkeling met gevolgen voor globaal functioneren van sociaal verband (bv. samenleving)

Opdeling moderne vs postmoderne samenleving = traditionele sameleving vs moderne samenleving

Ferdinand Tönnies:

- Gemeinschaft (gemeenschap) vs Gesellschaft (my)

onderscheid traditionele sociale verbanden/ moderne samenleving

gemeenschap = sociaal verband waarbinnen grote onderlinge samenhorigheid bestaat op grond van sterke wederzijdse affectieve betrokkenheid

GEMEENSCHAP:

3 vormen gemeenschapsleven:

1. Bloedgemeenschap (obv verwantschap): gezin, familie1. Plaatsgemeenschap (obv nabuurschap): dorp2. Geestesgemeenschap (obv vriendschap): vriendschapsband

primaire verbondenheid die toon zet voor de traditionele samenleving

Basis traditionele samenleving: verbondenheid tussen de mensen

VS

MAATSCHAPPIJ:

= individualisme waarbij mensen uit eigenbelang ruilverhoudingen met anderen aangaan GEVOLG: meer contractgeregelde relaties (moderne mensen sluiten voor alles juridische contracten af om persoonlijk belang te verzekeren)

Max Weber:

Modern samenhandelen = doelrationeel handelen

‘doelrationeel handelen’ = bij het handelen zich oriënteren op doel, middelen & neveneffecten, daarbij al deze aspecten rationeel afwegen

niet affectief (emotioneel) handelen, niet traditioneel handelen

Kern: doordachte omgang met middelen en hun gekende neveneffecten met oog op het bereiken van een doel“het zo efficiënt mogelijk nastreven van een doel”

Bv. politici op doordachte manier macht vergroten (machiavellisme)

In maatschappij tendens van doelrationalisatie -> handelen binnen de mye domeinen alsmaar doelrationeler

Georg Simmel:

Meer geldeconomie = meer doelrationeel handelen

Morele betrouwbaarheid financiële kredietwaardigheidGeldeconomie bracht ideaal van ‘cijfermatige berekenbaarheid’GEVOLG geldbezit maakt mogelijk zich te bevrijden uit drukkende gemeenschapsverbanden

Geld= zuiverste vorm werktuig middel dat voor heel veel doelen inzetbaar isGEVOLG streven naar geld = doel op zich

Zijderveld:

Modernisering = verzamelnaam complex van onderling verbonden psychische, sociale, culturele, economische en politieke veranderingen die hebben geleid tot de wereld waarin we nu leven en waarin andere mensen op de wereld zullen in leven

Verwijzing naar ontwikkeling van wereld na WO2: modernisering = verwesteringunilineair evolutieproces; enige doel = zo westers mogelijk worden

Samuel Eisenstadt:

Veelvoudige moderniteiten:

Ook niet westerse varianten van modernisering

Binnen EUR verschillende vormen van modernisering:o Van bovenop: vanuit staat gestuurdo Van onderop: beleidsmaatregels gericht op armsteno Sociaal democratisch: zo groot mogelijke gelijkheid

3.3. Globalisering, leven in wereldsamenleving Modernisering

= modern worden van voormoderne, traditionele samenleving Moderniteit

= gerichtheid op het nieuwe, positieve houding tov vernieuwing

Overgang traditionele maatschappij -> moderne maatschappij; taakdifferentiatie, doelrationalisatie, verstedelijking,..

Focus moderne samenleving; verdere veranderingen traditioneel sociaal verband: oriëntatie op verleden

‘vooruitgangsgeloof’; anders & beter

Niklas Luhmann:

De moderniteitskenmerken van vandaag zijn niet die van gisteren en ook niet die van morgen , daarin ligt hun moderniteit

Manuel Castells:

Globalisering= almaar meer vernetwerking dankzij digitale revolutie

“Toenemende ontdubbeling van de mondiale sociale ruimte in een ruimte van plaatsen en ruimte van stromen”

Ruimte van plaatsen = geheel van gescheiden geografische plaatsen waarbinnen mensen omgaan met elkaar obv copresentieBv. stad

Ruimte van stromen = materiële organisatie van tijddelende sociale praktijken die opereren via stromen

o men deelt tijd, niet plaatso Gelijktijdige verplaatsingen tussen uiteenlopen plaatsen

Belangrijkste globale ruimte van economische stromen = wereldmarkt van financiele transacties

Kern huidige financiële markt -> 3 aspecten:

I. Hoogst interactief, snel op elkaar inwerkendII. Ontkoppeling tss de financiële en reële economie

= financiële waardebepaling heeft zich losgemaakt van reële waardeproductieIII. Niemand controleert financiële wereldeconomie, maar iedereen voelt wel de

uitwerking ervan

‘De Automaat (= elektrisch gebaseerd systeem van financiële transacties) staat op het punt de wereld over te nemen’

Functioneel gedifferentieerde globalisering

Voorwaarde: beschikking over lingua franca (gedeelde wereldtaal) is ‘global english’ (vereenvoudigd engels)Oprukking globale engels culturele homogenisering

= uitvlakken culturele verschillen door globaliseringPROB: afname culturele diversiteitBv. over heel de wereld zelfde muziek luisteren

Verschillende visies op culturele homogenisering:

Culturele eenheidsworst van weinig smaak Verlies culturele eigenheid Cultureel imperialisme van Westen: ‘the West and the rest’

Globalisering versie links= uitbouw mondiaal system met weters centrum en uitgebreide periferie dat op tot zekere hoogte de vroege koloniale verhoudingen behoudMondialisering = amerikanisering??

Culturele homogenisering = niet nieuwbv. wereldgodsdiensten

KRITIEK: ze zorgt niet voor de samenwerking globale & lokale samenwerking

Roland Robertson: ‘glocalisatie’

a) In enge betekenis : aanpassen van goederen geproduceerd voor globale markten aan regionale contexten (‘customizing’)Bv. Mcdo; verschillende hamburgers naargelang het land

b) In brede zin: a. dezelfde massaculturele artefacten worden uiteenlopend gepercipieerd in

verschillende plaatsgebonden culturele contextenDezelfde fenomeen waarnemen, anders interpreterenBv. Star Wars niet hetzelfde begrepen in Japan, VS

b. Culturele hybridisering/ creolisering= vermengen globale formats met lokale vormen van culturele expressie Globale vorm is hetzelfde, lokale accenten aangebrachtBv. frietjes Belgie vs frietjes in DE

3.4. Over individualiseringUlbrich Beck:

1) Individualisering = detraditionalisering Traditie

= geheel vanzelfsprekende opvattingen, handelingsgewoonten dat van generatie op generatie wordt doorgegeven

Minder stereotiepen Meer verscheidenheid Culturele referentiekaders verdwijnen (bv. katholicisme)

In Vlaanderen: detraditionalisering = ontzuiling

Er waren 3 zuilen:

1. Katholieke2. Socialistische3. Liberale

2) Individualisering = toegenomen autonomie individu Zelfstandige keuzes Zelfbepaling Overgang standaardbiografie -> keuzebiografie

GEVOLG: keuzevrijheid keuzedwang (je MOET keuzes maken)PROB: moeilijk keuzes te maken

Paradox: vrije keuze maken betekent keuzevrijheid vernietigenGEVOLG: uitstelgedrag, besluiteloosheid, keuzestress (= angst om niet het beste te kiezen)

2 misverstanden bij individualisering:

A. Niet meer egoïsten, alleenstaandenB. Impact traditionele bindingen, verbanden vermindert -> afhankelijkheid van andere

netwerken vergroot (afhankelijkheidsrelaties veranderen)

Vb. geïndividualiseerde mensen afhankelijk van opleidingsniveau (onderwijs), arbeidsmarkt en aanbod (economie), informatie uit krant ( massamedia),..

= secundaire standaardiseringen van de levensloop

Individualisering als moreel ideaal;

18e eeuw: verlichting; autonomie Midden jaren ’50: opstoot individualiseringstrend Tweede helft jaren ’60: manifestatie individualiseringstrend

2 oorzaken van individualiseringstrend:

1. Periodisering loopt gelijk met algemene verbetering materiële omstandighedenLonen omhoog -> meer en meer Amerikaans consumptiemodelDUS individuele keuzes maken tussen koopwaren

2. Naoorlogse onderwijsrevolutie/ relatieve sociale democratiseringMeer en meer kinderen naar school + hoge school

DUS faden ideeën van thuis

Andere oorzaken: Naoorlogse trend tot suburbanisatie, verhoogde mentale mobiliteit (tv), verhoogde geografische mobiliteit (auto), meer vrije tijd

GEVOLGEN van individualiseringstrend:

1. Afnemende impact collectieve identiteiten op individuele identiteit

‘achterhalen wie je bent is sociale activiteit’: achterhalen identiteit door anderen-> vormen voorlopig, vloeibare identiteit

Bauman: niet spreken van identiteit maar van identificatie: onaffe activiteit waarin we allemaal verwikkeld zijn

2. Idee van stabiele identiteitskern

Wie ben ik? -> vroeger dwingende identiteitskaders (was gegeven)-> door trend zelf identiteit vormgeven (nu een opgave)

Bij vorming identiteit mensen zich leiden door authenticiteitsethos

Authenticiteitsethos= leidraad bij beslissingen; laten zich leiden door veronderstelde ware zelf (idee dat er een authentieke ik bestaat)kunnen ontwikkelen van eigen zelf, zelfontplooiing als belangrijkste waarde

Ronald Inglehart:

overlevingswaarden zelfontplooiingswaarden = materialisme postmaterialisme

3. Zichzelf zijn als maatstaf in sociale relaties Zie 3.5.

3.5. Geïndividualiseerde samenleven3. Zichzelf zijn als maatstaf in sociale relaties:

Geïndividualiseerde mensen:

Idee dat middelmatigheid = mislukken Facebook = middel om graad zelfrealisatie te tonen Geïndividualiseerde leven, zelfontplooiing vergelijken met anderen via social media

PARADOX: binnen nieuwe sociale media geïndividualiseerd leven sterke sociale afhankelijkheid ‘hoe meer mensen ontworteld en individueel geraken hoe meer ze psychologisch afhankelijk van elkaar worden’bv. op FB iedereen hopeloos om likes te krijgen van anderen

Zelfontplooiing invloed op intieme relaties, vriendschapsbandenovergang vaststaande sociabiliteit -> open sociabiliteitgestegen verwachtingen binnen relaties meer breuken

4. Wederzijdse verwachtingen in persoonlijke relaties inzet voor overleg

= intieme banden als maak/constructiewerkafspraken w gemaakt tss de actoren -> kunnen herbezien wordenbv. uur van thuiskomst ouders/kind

Abram De Swaan:

Verschuiving bevelshuishouding naar onderhandelingshuishouding minder bevelen , meer onderhandelen

Nieuwe ‘moeten’ = overleg; de veralgemeende verwachting dat problemen w uitgepraat, beslissingen onderhandeld, bevelen achterwege blijven

Individualisering ≠ ‘me first’-houding = streven naar zelfontplooiing

Beck:

Weinig aandacht aan functionele differentiatie, taakdifferentiatie, veralgemeende afhankelijkheid van velen een beetje afhankelijk, van weinigen hard

Individualisering van sociale ongelijkheid- Niet langer klassentegenstellingen

Voorkeuren, afkeuren bepaald door primaire habitus (komt voort van thuis) + geslacht + etnische, religieuze groep invloed van effecten van sociale afkomst, opleidingsniveauDUS sociale ongelijkheid geeft gestalte aan individuele levenskansen, -trajecten

Nog steeds relatief sterke geslachtsstratificatie

Hoofdstuk 4: voorlopers en grondleggers sociologie4.1. Ontdekking van het sociale

Voormoderne wereld: sociale verhoudingen, verbanden ingebed in religieuze kosmologie + geordende samenleving = door staat

Moderne wereld: ontdekking van het sociale; sociale is een aparte realiteit

Voormoderne wereld -> standenmaatschappij met vorst = hoofd maatschappelijk lichaam

Theoretisch pluralisme in sociale wetenschappenWeber, Blumer Durkheim, Parsons, Merton Marx, Bourdieu

Individugericht Groepsgericht ConflictgerichtSymbolisch interactionisme Systeemtheorie/functionalisme Conflictsociologische traditie

4.2. Uitvinding van sociologieFR -> maakbaarheid van de mysociale instituties = menselijke maakselsOntstaan idee ‘mens kan my veranderen’

tegenreactie: conservatieve contraverlichting; willen restauratie traditie & religie

Louis de Bonald, Joseph De Maistre : romantisch-conservatieve opvatting: geen sociale orde zonder gedeelde waarden (liefst religieuze) fundament samenleven = gedeelde moralen die vastliggen in een geheel van religieuze opvattingen

Na FR nood aan herinrichting van postrevolutionaire my -> beginselen sociale wet.

Claude Henri de Saint Simon:

noodzaak aan ‘wetenschap van sociale organisatie’ sociale fysiologie

Auguste Comte:

nood aan ‘sociale fysica’ term ‘sociologie’ aanhanger positivisme; natuurwetenschappelijke methodes leiden tot echte kennis typisch FR: ratio, vooruitgangsgeloof

Onderscheid binnen sociologie:

A. Sociale dynamica bestudeerd vooruitgang samenleving

B. Sociale statica geordende maatschappij nood aan consensus universalisConsensus universalis = gemeenschappelijk geheel van ideeën en morale waarden (conservatief) die ideeën systematiseren tot alomvattende leer verzekeren door op te nemen in onderwijsGevolg: door gedeelde opvattingen -> solidariteit -> geordende my

Ontwikkeling Religie van de Mensheid (Comte):PARADOX: positivistische benadering MAAR wel nood aan hogere moraal (religie) sociologie is geboren uit kruising tss ideeën van verlichting & contraverlichting

Herbert Spencer:

Heelal beheerst door algemene evolutiewet= eenvoudige eenheden tenderen naar complexere toestand

‘dubbele differentiatie van het organisme’ = taakdifferentiatie + functionele differentiatie

Liberale, darwinistische sociale ethiek alleen de beste halen het en moeten zich voortplanten (dus geen beleidsmaatregels voor armen)‘survival of the fittest’

4.3. Marx over klassenMarx:

Das Kapital Radicale socialist Basis communisme Onderzoeker sociale - / klassenongelijkheid Eigene mens = het is arbeidend wezen Arbeid = scheppende materiële activiteit -> vermenselijken van gegeven natuur

(antropologisch materialisme) Arbeidsdeling neemt toe Arbeidsverhoudingen getekend door eigendomrelaties: sommigen eigenen arbeid

van anderen aan zich toe niet bezitters productiemiddelen afhankelijk van bezitters productiemiddelen

Antropologisch materialisme= idee dat materiële werkelijkheid bron & resultaat is van menselijke arbeid

Doorheen geschiedenis tegenstelling tussen 2 klassen:Bezitters productiemiddelen vs zij die voor hen werken

Klasse (volgens Marx)= positie in de klassentegenstelling bezitters productiemiddelen vs niet-bezitters productiemiddelen historisch gegeven, altijd al zo, heden en verleden

Mensen die niet werken ≠ ten volle mens

Hegel: dialectische denktrant: een term sluit andere uit, tegengestelde krachten botsen op elkaar, denken in polen, tegenstellingen Marx = akkoord (gelijkenis Marx/Hegel)

Marx erkent bestaan middenklasse ( kleine zelfstandigen, gespecialiseerde ambachtslui) -> zullen verdwijnen

Fundamenteel structuurkenmerk van elke samenleving = klassentegenstelling tss bezitters & niet bezitters productiemiddelen

verschil in praktijk door productiewijze

Productiewijze= manier waarop economische waarde wordt gecreeërd

Bv. vroeger lichaamskracht = productiefacor heden machines = productiefactor

altijd aanwezig = economische uitbuiting

Vroeger: slavernijHeden: verschil in loon

Meerwaarde= meer aan economische waarde dat arbeider voortbrengt in relatie tot eigen economische waardeBv. loon 10eur/u -> produceert per uur product 15eur waard -> meerwaarde = 5eur

Tegengestelde klassenbelangen:

Het kapitaal De arbeidersGrotere meerwaarde Loonsverhoging, goed arbeidritme

belangen nooit samen te bereiken

Klassenstrijd= directe confrontatie tss de 2 klassen obv tegengestelde belangen

4.4. Marx materialistische maatschappijvisie Modern kapitalisme

= productief maken van geld door koopwaren te maken en die daarna op de markt tegen geld ruilen

Kenmerken modern kapitalisme:

1. Productief maken van geld

Formule: G-W-G’: geld-waren-geld’G’-G= winst/verlies hangt samen met meerwaarde (gemaakt tijdens productieproces)

Kapitaal bezitters op zoek naar nieuwe afzetmarkten 2 wegen:

a) Innovatiefa. = produceren nieuwe waren (bestonden nog niet)

b) Transformerena. = veranderen iets bestaand in iets dat ze kunnen verkopenb. Vervanging van dingen gemaakt door mensen zelf naar koopwaren

Bv. kleding = commodificatie

2. Tendens tot commodificatie

Commodificatie= vervanging van autonoom gemaakte dingen door koopwaren

3. Kapitalisme = markteconomie

Concurrentie binnen markteconomie -> meervoudige sociale dynamiek

Stijging concurrentie = stijging uitbuiting = stijging klassenstrijd = stijging bedrijven die failliet gaan = stijging overnames bedrijven

resultaat = verpaupering arbeidsklasse (verelendung), toenemende kapitaalconcentratie (overnames)

JUISTE VOORSPELLING MARX: concentratietendens (door overnames)FOUTE VOORSPELLING MARX: omverwerping kapitalisme, klassenpolarisatie (=verdwijning middenklasse)

Productiewijze = productiekrachten + productieverhoudingen

Productiekrachten= productiemiddelen= Geheel productiefactoren ingezet economische waarde te creeërenBv. machines, menselijke arbeidIn handen van weinigen -> uitbuiting

Productieverhoudingen=eigendomsrelaties, klassenverhoudingen =sociale kader waarbinnen productiekrachten aan het werk zijn=economische machtrelaties

Verschil productieverhouding/klassenverhouding:

Productieverhouding: economisch perspectief Klassenverhouding: algemene tegenstelling bezittende vs niet bezittende klassen in

samenleving

Oplossing Marx voor kapitalisme:

Kapitalisme omver werpen, vervangen door communistische productiewijze

Communistische productiewijze=productiemiddelen gemeenschappelijk bezit (niet meer zoveel winst voor kapitaal)

nood aan revolutie (is niet gebeurd!)

Conclusie Marx’ maatschappijanalyse = schema van basis & bovenbouw:

Klassenverhoudingen = basis alle andere maatschappelijke sferen (pol, econ, recht,..) kapitaal beinvloed alle levenssferen/functiesystemen

Productieverhoudingen = basis economische structuur Productiewijze = basis sociale, politieke, geestelijke levenspatroon

maatschappelijk zijn = bepaald door bewustzijn= klassenverhouding heeft invloed op bewustzijn

Verschil bezitters/niet-bezitters; praktijk:

Bezitterso Meer zeggenschap (in alle domeinen)o Kan maatregels direct afdwingen ter voordele van hunzelfo WANT staat in voor creatie welvaart, werkgelegenheido ‘economiebevorderende maatregelen = voordeel kapitaal’o Geen invloed klassenstrijd in bovenbouw

KRITIEK op schema:

Marx ziet moderne samenleving = relatie tss bezitters vs niet bezitters (soc econ) economisch reductionisme, economismeOF materialistische maatschappijvisie: arbeid binnen structureel ongelijke relatie verricht

Beschouwt maatschappij enkel vanuit socioeconomisch aspect

Sociale orde (volgens marx)= klassenorde, klassenconflict

Ondernemer = machtigere partijMAAR soms werknemers in opstand -> stakingen etc. (klassenstrijd)GEVOLG sociaal conflict (ingebed in klassenorde)

4.5. Durkheims sociale feitenMarx: basis marxisme, communisme, conflictsociologie

Disciplinarisering = het veranderen van ideeëngoed naar echte wetenschappelijke disciplinevoorwaarde: universiteit

Eerste stappen richting disciplinarisering sociologie:

Voortrekkers: Emile Durkheim, William Sumner, Lester Ward, Thorstein Veblen, Albion Small, William Thomas

Durkheim:o Positivistisch (sociale feiten benaderen alsof het dingen zijn)o Sociologie bestudeerd sociale feiten o Sociale fenomenen zijn feitelijk en bepalen individuen hun gedrag van

buitenafo Sociale feiten verklaart via sociale feiteno Ontdekken sociale feiten via statistiek

Definitie sociale feiten in 3 delen:

1) Bovenindividueel, collectief karakter, sociaal2) Extern aan individu, voorgegeven3) Gebiedend, dwingend

- sancties- voelt niet zo want meeste sociale regels opgenomen via socialisatie

o Sociale heel veel invloed op individuele levenso Individualiteit = illusieo Leunt aan tegen sociologisme (= neiging alle persoonlijke handelen te

verklaren vanuit het sociale)o Hoge mate sociocentrisme = sociologie beschouwt sociale als zelfstandige

realiteit en redeneert vanuit dat opzicht over individuo Verschil Marx/Durkheim:

Marx: individueel handelen afgeleid van socecon positieDurkheim: niet enkel soc econ klassentegenstellingen, ook opvattingen, ideeën etc werken als primaire sociale feiten

4.6. Durkheims visie op sociale ordeSociale orde = sociale cohesie, integratie & solidariteit

Sociale solidariteit= gevoelens onderlinge verbondenheid

Sociale cohesie= sociale samenhang

Sociale integratie= het éénmaken of integreren tot hogere sociale eenheid van afzonderlijke eenhedenBv. opname individu in geloofsgemeenschap

Sociale orde= bestaan van sociale solidariteit, cohesie of integratie2 vormen sociale ordening:

a. Primitieve samenlevingen-> collectief bewustzijnBv. geloofsgemeenschap delen dezelfde ideeën over GodSoms grote samenhang collectief bewustzijn/individueel bewustzijn (door lage mate taakdifferentiatie -> je kan niet opgaan in je eigen taak)Sociale uniformiteit -> gelijkheid in opvattingen (iedereen doet dezelfde primitieve dingen)Mechanische solidariteit = sociale cohesie die voortvloeit uit overeenkomst in opvattingen, levenscondities (collectief bewustzijn)

b. Moderne samenlevingen Hoge mate arbeidsdeling hoge mate gegeneraliseerde

afhankelijkheid Meer zelfontplooiing Individualisme

Organische solidariteit = wederzijdse afhankelijkheden door hoge graad taakdifferentiatie

Nood aan sectorale corporaties:

Sectorale corporaties= collectief van kapitaalbezitters & arbeiders van eenzelfde bedrijfstak-> meer cohesie

Nadruk bij sociale feiten op imperatieve karakter: sociale feiten morele feiten (= waarden en normen die als sociale feiten werken) invloed Kant

Immanuel Kant:

Plichtsgevoel = basiskenmerk van morele regelvb. ik moet morgen studeren

Verplichtingen baseren zich op gedeelde morale ideeën

Hoe moeten we handelen-> antw: handel niet als je niet wil dat het niet de algemene regel w

Gelijkenis Kant/ Durkheim: enkel bovenindividuele instantie kan morele moet- of plichtgevoelens mogelijk maken

Verschil Kant/Durkheim: reden dat mensen moreel handelen (en niet immoreel):Kant: God die straftDurkheim: samenleving, sociaal verband die straft

Ideaal Durkheim: bovenaf ontworpen seculiere, republikeinse moraal uitdragen via onderwijs

Moderne samenlevingen -> creatie nieuwe vormen collectief bewustzijn (nationalisme)

4.7. Webers begrijpende sociologie Begrijpende sociologie

Doel: Begrijpen van motieven ‘het waarom’ achter menselijke handelingenVb. iemand is aan het houthakken -> waarom?

Sociologie (volgens Weber)Focus sociologie op verstehen van zinsvol handelen van individuen en de daaruit voortvloeiende sociale betrekkingen

Menselijk handelen (volgens Weber)Langs binnenkant zijn er steevast motieven die het handelen tot betekenisvol maken + als oorzaak werken

Onderscheid actuele begrijpen vs verklarend begrijpen

Actuele begrijpen: begrijpen ingeburgerde betekenis van handelingen (ik zie iemand kappen op een boom -> ik weet dat hij aan het houthakken is)

Verklarend begrijpen: begrijpen van intenties die geobserveerde gedrag verklaren= als we begrijpen waarom iemand iets doet wordt de handeling betekenisvol(ik zie iemand kappen op een boom -> ik weet dat hij aan het houthakken is OMDAT dat zijn werk is)

o Geloof dat sociale verschijnselen andere benadering nodig heeft dan natuurverschijnselen

o Menselijke gedragingen zijn individueel gemotiveerdGEVOLGEN:

a) Methodologisch individualisme= bij bestuderen van sociale moeten verklaringen op niveau van individuele, betekenisgeladen handelingen worden gevondenBv. iemand gaat naar museums OMDAT hij zich slim wil voordoen

b) Webers aanpak ≠ reïficerende, sociocentrischWoorden voor sociale verbanden, sociale netwerken zijn conventioneel gebruikte namen waaraan geen aparte werkelijkheid beantwoord= nominalisme

c) Actorcentrisme = mensen hebben zelfbewustzijn, vrije wil -> dus handelen vanuit zelfgekozen beweegredenen, intenties

Invloed burgerlijk-liberale ideeëngoed bij denken van Weber

2 aspecten van verklarend begrijpen:

1) Dimensie van het begrijpenAchterliggende intentie= het waaromDUS oorzakelijke relatie tss motief/waarneembaar gedrag

2) Dimensie van het verklarenBewijs dat interpretatie van achterliggende betekenisgeving causaal adequaat isStatistische relatie Sociale verhouding = samenhandelen individuen ( tegen methodologisch individualisme? nee gaat over motieven van individuen in een groep)

Ideaaltypen = selecteren van 1 betekenisgeving -> uitvergroten naar basismotief van handelingbv. Kunstliefhebber gaat enkel naar museum om zich te onderscheiden van andere lagere klasse

Bij meerdere motieven voor handelen = meerdimensionaal ideaaltype

Als ideaaltype ≠ geobserveerd handelen ideaaltype aanpassen hypothese die afwijking verklaart

4.8. Weber over typen van handelen & sociale ordeWeber’s sociologisch perspectief hermeneutische, interpretatieve visie

Focus: zinvolheid, motivering sociale handelen + daaruitvloeiende samenhandelen

Samenhandelen= handelen van ene actor gericht op andere actor(en)

Sociaal handelen= wederzijds betrokken handelen van individuele actorenBv. fietsers die elkaar ontwijken

Weber = grondlegger interactionisme

Interactionisme= sociale bindingen, netwerken, verbanden bestaan uit op anderen betrokken individuele handelingen, geraken verweven door door logica van handeling vs tegenhandeling (interactie)

4 basismotiveringen sociaal handelen + hun ideaaltype :

1. Doelrationeel handelen= berekende omgang met middelen in functie van vooraf gesteld doelKosten-batenanalyseVb. voor gsm te kopen goed informeren, prijs kwaliteit vergelijking etc

2. Waarderationeel handelen= alles doen om doel te bereikenGeen rekening houden met neveneffectenVb. Religie; alles doen voor GodIdealisme

3. Affectief handelen= onder invloed van momentane impulsen en gemoedstoestanden handelen‘spontaan handelen’

Bv. plots beginnen wenen, lachen4. Traditioneel handelen

= handelen uit gewoonte, sociale gebruiken

Bij 3&4 soms moeilijk wat is handelen wat is reflexmatig gedrag

Oriëntatie van actoren op elkaar leidt tot verwachtingen -> stuurt gedragbv. moeder houdt van zoon, zoon niet van moeder

Sociale orde (volgens Weber)= wederzijdse oriëntatie van actoren op de motivatie van het handelen van de ander; die wordt verwacht en de verwachte beweegredenen richten mee het eigen sociale handelen en samenhandelenDUSA. Verstehen doen ook individuen tijdens sociale omgang

= letten op achterliggende motivatie in handelen van anderMotieven = gekend: verwachtingen over handelenMotieven = niet gekend: zinsamenhang

B. Verwachtingen ordenen, structureren samenlevenVerwachtingen niet obv positie, wel uit betekenisvolle intenties

Doelrationeel handelen voorspelbaar, verwacht gedrag

4.9. Kapitalisme volgens WeberModern kapitalisme:

Herinvestering, winstaccumulatie Bedrijvenkapitalisme = hoge mate doelrationaliteit Doelrationaliteit = basiskenmerk kapitalisme

Modern kapitalisme (volgens Weber)= doelrationeel inzetten van productiefactoren met oog op een via herinvesteringne voortdurend vernieuwde winstVolgt regels methodologisch individualisme:

Nood aan arbeidsverdeling Organisatie arbeid Boekhouding

Kapitalistische geest= mentaliteit van kapitalist, winsten niet opdoen maar herinvesteren om zo winst te vergrotenGekenmerkt door:

Economisch doelrationeel handelen: winst vergroten Spaarzaam leven-> nieuwe kapitaalvorming

Waarom kapitalisme enkel in Westen?? kapitalisme hangt samen met religie (protestantisme)

Protestantisme: lot mensen ligt vast door God aanhangers gericht op heilszekerheid, gevoelens van uitverkorenheid (bij hen die econ voorspoed hadden)ze moesten volgens geloof zuinig leven + als ze econ goedhadden = teken dat ze uitverkoren worden

= kapitalistische geest

Modern kapitalisme ProtestantismeReligieuze motivatie Economische motivatieWaarderationaliteit doelrationaliteit

Protestantisme legde ONBEDOELD basis kapitalisme

Hoofdstuk 5: Sociologische visies in meervoud5.1 Van Marx naar Kritische Theorie5.2. De conflictsociologische traditie

Conflictsociologie= studie van sociale ongelijkheid, of bestaan van groeperingen die in onder- of bovenschikking staan tov ekaar en daardoor tegengestelde belangen hebben wat zorgt voor conflicten

Voortrekkers: Bendix, Coser, Mills, Rex, Collins

= mix inzichten Marx & Weber

5 uitgangspunten:

1. Willen verklaren van objectieve & sociale ongelijkheid, niet enkel beschrijven2. Sociale ongelijkheid kent winnaars & verliezers -> structurele belangenconflicten3. Ongelijkheid is veelvormig fenomeen -> niet enkel econ ongelijkheid4. Conflicten zijn eerder de regel dan uitzondering in de samenleving5. Sociale ongelijkheid altijd gepaard met duurzame heerschappij (macht gebruiken)

Macht (volgens Weber)= kans om binnen sociale betrekking eigen wil door te zetten, ook tegen weerstand in, onverschillig waarop deze kans op berust

Nood hierbij aan een machtsbron

Machtsbron= basis voor het vermogen om macht uit te oefenen of anderen kunnen laten instemmen op jouw wil (alles wat macht geeft in een specifieke relatie bv. geld)

Sociale orde (versie conflictsociologie)= stabiele machtsverhouding waarin de sterkere partij zijn wil oplegt

GEVOLG: wederzijdse verwachtingen

1. machthebber: dat onderdanigen zich gehoorzamen aan hemonderdanige: dat machthebber orders geeft

2. onderdanige kan verzet plegen

Motieven voor gedrag 1 of 2 (gehoorzamen of verzetten):

kans op conflict groter als onderdanige over min. aan tegenmacht bezitten(bv. recht op staken: grote aantal gebruiken in verzet)

minder kans op conflict als macht = gezag, autoriteitmoeilijk in te gaan tegen legitieme macht (macht gegeven door de wet)bv. politieagenten

3 vormen van gezag:

1. Legaal gezag Autoriteit berust op formeel vastgelegde regels, proceduresMogen legitiem orders uitdelen MAAR beperkte machtsmogelijkheden door wetsbepalingBv. Politieagent die verkeer regelt

2. Traditioneel gezag Autoriteit berust op traditieBv. koning, paus

3. Charismatisch gezag Autoriteit beroept op persoon zelf & religieuze of andere waarden waarop persoon zijn handelen afsteltBv. staatsman die zijn taak heel goed doet

Samenvloeiing werk Weber & Marx voorbeeld

Ralf Dahrendorf:

vertrekt vanuit ideeën van Marx MAAR hekelt economisch perspectief Bezit = juridisch eigendom + feitelijke controlemacht over geld, machines,

grondstoffen

Familiekapitalisme: eigendom + controlemachtcorporate capitalism: scheiding eigendom/controlemacht

Eigendom = aandeelhouderscontrolemacht = managers

Controle (Dahrendorf)= niet enkel fenomeen van economie

Klassentegenstellingen onderscheiden gezaghebbers vs niet-gezaghebbers (op economisch en politiek vlak)

Klassenverhouding (Dahrendorf)

= verschil tussen bekleders & niet-bekleders van gezagposities in economie en politiek

-> Zelfde als Marx, enkel ander soort kapitaal (-> gezag)

5.3. Bourdieu’s klassenmodelHedendaagse my: 3 klassen:

1. Burgerij = hoge klasse2. Kleinburgerij =middenklasse3. Arbeidersklasse = lage klasse

Onderscheid tussen klassen obv

Beroepsposities (econ kapitaal) Professionele posities (onderwijskapitaal/ cultuurkapitaal)

Kapitaalsvolume= globale hoeveelheid economisch en onderwijskapitaal

Kapitaalstructuur= verdeling obv kapitaalsvolume binnen 1 klasse

Binnen hoogste & middenklasse onderscheid:

− Economische klassenfractie (positie obv econ kapitaal)− Culturele fractie (positie obv onderwijsniveau)

Bv. prof hoog op culturele fractie, laag op economische klassenfractie

Sociale traject= beroepen liggen (niet) goed in markt kunnen daardoor rekenen op sociale stijging, daling

Klassenposities verbonden met bepaalde smaken, levensstijlen habitus

Habitus= duurzaam geheel van in de primaire socialisatie verworven gewoonten

Esthetische habitus= geheel van gewoonten creeërt een bepaalde levensstijlHangt samen met ‘systeem van disposities’ = vermogen om objecten te bekijken zoals ze zijn zonder na te denken over hun functie, inhoud,.. vereiste dat je kijkt naar dingen met een afstandBv. je bent topmanager -> verandert je manier van doen (je spreekt, loopt, denkt anders)

Hoe komen tot habitus?

Primaire socialisatieBestaan van collectieve levensstijl/ klassenfractie MAAR ook iedereen individuele levensstijl, persoonlijke habitus

Bourdieu:

Sociocentrisme Sociologisme: individuele handelen verklaren door sociale factoren

Secundaire, tertiaire habitus= door nieuwe situaties bouw je nieuwe gewoonten, levensstijlen op -> bouwt verder op primaire habitusBv. lage middenklasser kan niet zo goed AN -> leert op school heel goed AN praten (nog altijd wat onzeker of hij het wel goed doet, primaire habitus zal invloed blijven hebben) Secundaire habitus kan primaire corrigeren, niet transformeren

5.4. Klassenhabitus en cultuur Klassen

= verzamelingen actoren die overeenkomstige posities bekleden en die gelijksoortige belangen hebben en daardoor gelijksoortige praktijken & houdingen zullen vertonen

Soorten habitus/ klasse

Onderscheid hoge klasse:

Culturele burgerij = intellectuele klassenHoog diploma, verdienen niet veel‘wij leven van hogere waarden, niet van materiaal’Bv. prof, kunstenaarHABITUS: aristocratisch ascetisme = aristocratie van de geest

Economische burgerij ‘leven van hoge waarden + veel luxe, dure materialen’Bv. topmensen uit bankwezenHABITUS: luxehabitus

delen beide esthetische habitus; beide liefhebbers van kunst verschil: andere invulling ‘vorm boven inhoud’ (andere smaak)

Strijd om legitieme cultuur= welke cultuuruitingen wel of niet erkenning verdienen conflicten tss econ vs culturele burgerij

= klassenstrijd in de bovenbouw!

Distinctieprofijt = sociaal breed erkende onderscheid in levensstijl tussen degene bovenaan sociale ladder en de rest≠ snobisme, = aangeleerde habitusVOORDEEL: sociaal aanzien

Onderscheid middenklasse obv kansen stijgen/dalen op sociale ladder:

Middenklasse/ kleinburgerij Moeite doen om stijgen op sociale ladderSpaarzaam, disciplineWil zich onderscheiden van lagere klasse mislukte intimideren van hoge klasseHABITUS: puriteins-ascetisch: a = weinig econ kapitaal, p= correct gedrag

“Dubbele culturele incorrectheid” = willen maar niet kunnen, omarmen van al verleden modes

Dalende kleinburgerij Kleine ambachtslui, kleine middenstand

Stijgende kleinburgerij Bedienden, middenkadersSociale vooruitgangHABITUS: puriteins-ascetisch

Nieuwe kleinburgerij Dienstverlening, presentatie (cultureel werker, therapeut,..)Cultureel: middenklasseHABITUS: alternatief aristocratisch ascetisme

Onderscheid arbeidersklasse:

ArbeidersklasseLaag cultureel, econ kapitaalEenvoudig leven, eenvoudige smaakHABITUS: realistisch: functionele primeert

KRITIEK op ‘La distinction’ – P. Bourdieu

Weinig info over arbeidersklasse Enkel focus op econ & cult kapitaal Geen onderscheid naar macht, gezag Sociale ongelijkheid vanuit maatschappelijk punt bekeken, niet vanuit organisaties Geen rekening gehouden met culturele omnivorisering (smaken veranderen) Kunstliefhebbers genieten niet meer echt van aanzien Geen rekening met etnische, & geslachtsstratificatie

5.5. Sociale systeemtheorie versie ParsonsTalcott Parsons: Grondlegger systeembenadering, systeemtheoretische visie

Systeem= basiseenheden + relaties tss de basiseenheden

Sociaal systeem= individuele handelingen die samenhangen met rollen Basiselementen = positiegebonden handelingenBv. dokter die jou onderzoekt, student die oplet

KRITIEK

Dus nooit sociale tegenstellingen?

Rollen = sociale feiten, rollen zijn geïnstitutionaliseerdwie verwachtingen niet volgt -> sancties

Geïnstitutionaliseerde manieren van handelen aan individuen geleerd door socialisatieprocessen

Succesvolle socialisatie van individuen in rollen, verwachtingen = fundament van ieder geordend samenleven

Binnen sociale systemen rollen, verwachtingen altijd verbonden met een of meer achterliggende geïnstitutionaliseerde waarden die de betrokken actoren delenbv. binnen vriendschapsband: wij-oriëntatiebinnen economische sfeer: ik-oriëntatie

rolhandelingen = waardegeladen (rekeninghoudend met sociaal wenselijke)

5.6. Mertons functionalismeParsons:

Functie (Parsons)= positieve gevolg van sociaal fenomeen voor de ordening of evenwicht binnen sociaal systeem

Samenhandelen moet gestructureerd verlopen (= functionele vereiste) voor sociaal systeemsancties = functioneel voor systeem: zorgen dat overtreders zich toch conform gedragenFunctiesystemen functioneren als individuen de bij posities horende voorgegeven verwachtingen inlossen (bv. Media -> journalisten -> goed nieuws brengen, onderwijs -> student -> goed opletten)

Merton:

Dubbel onderscheid:

1. Sociaal verschijnsel functioneel/ disfunctioneel Functie

= positieve gevolg van sociaal fenomeen voor ander sociaal verband Disfunctie

= negatieve gevolg van sociaal fenomeen voor ander sociaal verband

Sociale zekerheid: - functie: als je ziek valt toch nog vangnet-disfunctie: werklozen willen niet gaan werken want kunnen doppen

2. Functioneel, disfunctioneel gevolg is bedoeld/niet bedoeldBedoeld = manifest gevolgOnbedoeld = latent gevolg (meestal disfunctioneel)

Nettobalans van geheel van gevolgen= totaal manifeste en latente functies, disfuncties positief of negatief? Bepaald door sociaal referentiepunt (mening daarover)

5.7. Sociale systeemtheorie, versie Luhmann5.8. Symbolisch interactionisme volgens Blumer

Symbolisch interactionisme= deelnemers beschouwen eigen gedragingen en die van anderen als betekenisgeladen, zinvol Handeling = symbool

Dingen, mensen kunnen andere betekenissen krijgen doordat mensen betekenisgevers, interpretatoren zijn

Focus Blumer: Bewust betekenis geven voor, tijdens en na persoonlijke handelingen mensen voortdurend bezig met interpreteren van zichzelf, eigen handelingen

Bv. bokser die ontwijkt = reflex, tijdens boxen tegenstander ontwijkt jij ziet het als schijnbeweging = symbolisch interactionisme

Samenhandelen, joint action: wanneer actoren symbolisch interacteren

Samenhandelen (Blumer)= lopend proces van het aan elkaar aanpassen of op elkaar afstemmen van de handelingen van de deelnemers (fitting together)

Interactieproces in 3 stappen:

1. Elke actor globale sociale situatie interpreteren1. situatiedefinitie: dit is een aula2. andere actoren situatiedefinitie bevestigen door handelen: notities maken in de lesBinnen globale sociale situatie kleinere situaties: lln’n stelt vraagSociaal handelen = situationeel, contextueel: open karakter samenhandelen (actoren volgen geen vantevoren opgegeven leidraad)

2. Mensen geven bij begroeten aan elkaar indicaties over hun handelingslijnen en interpreteren de indicaties van de ander1. indicatie = aanwijzingen die duidelijk maakt wat actor wil doen (bv. we gaan beginnen)2. aanwijzingen van de andere van hun voorgenomen handelingen (bv. neemt zijn boeken klaar)

3. Individuen moeten hun handelingslijnen aanpassen aan elkaar

Blumer/ Parsons:

Ingeburgerde rollen bezitten volgens Blumer geen structurerende kracht

Sociale feiten (geinstitutionaliseerde rollen) conditioneren verloop interactieproces -> ze leveren een kader, frame

5.9. Basistegenstellingen binnen de sociologieHedendaagse sociologie:

Weber, marx, Durkheim Conflictsociologie, actorcentrisme, sociocentrisme

Durkheim: Sociocentrisme vanuit sociologische invalshoekMarx: conflictsociologie; sociale ongelijkheid, belangenconflicten, machtsverschillenParsons, Durkheim: gedeelde opvattingen

Mogelijke uitgangspunten bij studie van samenleven:

conflict vs consensus Agency vs structure

= handelingsvermogen vs structuur= persoonlijk gemotiveerde handelingsvermogen, intenties vs bepaling daarvan door sociale structuren Focus op sociale of individu:

Begrijpen vs verklarenActorgericht: begrijpensociocentrisme: verklaren

Kwalitatief vs kwantitatief Micro vs macro Cultuur vs structuur

= structurerende kracht van ideeëngoed, van betekenisgeving vs sociale structuren , structuurkenmerken

Verschil over opvatting ‘verklaren’Weber Durkheim

Positivisme Methodologisch individualismeSociale feiten als verklaring wat mensen doen Verklaren= begrijpen van de individuele

motievenVerschil over sociale verbanden

Nominalisme VerdinglijkingNamen voor het samenhandelen van individuen

Ze bestaan an sich

Verschillend uitgangspunt

Actorcentrisme SociocentrismeVan individu -> sociale Van sociale -> individu

Hoodstuk 6: Cultuur als gedachtegoed

DURKHEIM WEBER MARXCultuur = gedachtegoed, ideologie

Cultuur = betekenisgeving, interpretatiemacht

Cultuur = strijd

Mentalistisch cultuurbegrip Mens =zingever, interpretator van handelingen van zichzelf en anderen

Uitleggen van de werled waardbij uitleg van ene harder doorweegt dan die van andere

Individueel gedachtegoed = collectief gedachtegoed

Wereld= constante interpretatie

Verschillende interpretaties strijden tegen elkaar

6.1. Mentalistisch cultuurbegrip (Durkheim)2 hoofdlijnen over begrip ‘cultuur’:

a. Emile Durkheim (hfdst 6)b. Max Weber (hfdst 7)

altijd link met Marx

Cultuur = collectief gedeeld geheel van opvattingen, representatiesParsons: collectief bewustzijn (geen indicatie meer van gedeelde emoties, wij-gevoelens)

mentalistisch cultuurbegrip = cultuur is iets mentaal, want het gaat over gedeelde opvattingen

Collectief bewustzijn = sociaal feit: dwingend, bovenindividueel, sancties, opzichzelfstaand (Durkheim)

3 soorten opvattingen:

Werkelijkheidsopvattingen:Overtuigingen, definities van werkelijkheid, opvattingen over wat isSubject= zelfstandig individu die draagvlak binnenin zichzelf vindIndividuen = autonome wezens die zelf wet stellen = hoeksteen egocentrisch maatschappijbeeld‘beliefs’

Waarden:Opvattingen over het wenselijke, over wat men moet nastreven volgens overtuigingZelfontplooiing + achterliggende overtuigingen werken als handelingsmotieven WANT betekent dat er dieper zelf bestaat die men verder kan cultiveren(!notie: waarderationeel handelen)

Normen= concrete vertaling van waarden in gedragsregels en handelingsvoorschriften

Alle drie samen = cultuurpatroon

3 opvattingen die voortvloeien uit idee dat individu centraal staat in my:

Homo economicus- egoistisch individu

- eigenbelang primeert- bv. als consument

Moreel individualisme- elke mens is quasiheilig- mens is meer dan bewustzijn & lichaam- heeft onschendbare wezenskern-vertaling in wetten: URVM

Expressief individualisme- zelfontwikkeling- we studeren iets omdat het ons interesseert, niet om te verdienen

6.2. Geïnstitutionaliseerde cultuurOvertuigingen -> waarden -> normen

Cultuurpatroon= cultuur heeft zekere mate van samenhang tussen de 3 bovenstaande componenten

Wanneer binnen gemeenschap onenigheid over werkelijkheidsopvatting -> splitsingbv. religieus schisma: protestanten scheuren van christenen af

Meerderheidsopvattingen vs minderheidsopvattingenbv. je mag niet stelen in my vs je moet stelen in criminele context

meerderheids vs minderheidsculturen =cultureel pluralisme

Meerderheidscultuur:

Dominante cultuur= het cultuurpatroon dat binnen sociaal verband toonaangevend is

Minderheidsculturen:

Subcultuur = geheel van collectief gedeelde opvattingen dat deels verschilt van de dominante opvattingenVb. jongerencultuur vs volwassenencultuur

Tegen- / contracultuur= geheel van collectief gedeelde opvattingen die tegen de dominante opvattingen ingaanVb. hippiecultuur

allemaal geïnstitutionaliseerde culturen = overtuigen, waarden, normen die bovenindividueel, voorgegeven, dwingend ( sancties) zijn

Geleerd via primaire, secundaire, tertiaire socialisatie

Sumner:

Opdeling geïnstitutionaliseerde normen:

Gewoonten:

Ontstaanswijze: oorsprong in verleden , is traditie (bv. eetgewoonten)afdwingbaarheid via sancties: informeel (bv. uitlachen, compliment)Sterkte van informele sanctionering:

Gebruiken: mildere sanctionering (bv. roddelen)Van zeden opties (bv. deur openhouden voor elkaar) = de-institutionaliseren (dwingende karakter neemt af)Van gebruik zeden = institutionalisering (toenemend dwingend karakter)

Rechtsregels, juridische normen: Ontstaanswijze: oorsprong bij instantie met bevoegdheid om ze te makenafdwingbaarheid via sancties: formeel karakter (vastegelegde sancties)juridisering = aanmaken van rechtsregels; normen die positief w beschouwd door rechtscolleges worden nu rechtsregelsbv. legalisering softdrugs, toestaan homohuwelijk, institutionalisering van solidariteit, gelijkheid, vrijheid

Zeden (mores): sterk bewaakt, sterke sancties (bv. overspel)

3 kanttekeningen:

Vertaling van collectieve opvattingen rechtsregels is einde van institutionaliseringsproces = bevestiging dat recht apart domein in functioneel gedifferentieerde my

Vertaling waarden in juridische regels = aanzet pol, soc strijd tss groepen met uiteenlopende belangenbv. milieuorganisaties vs multinationals

Culturele diversiteit= bestaan verschillende geïnstitutionaliseerde opvattingen in verschillenden sociale verbanden

GEVOLG: belangen- of cultuurconflict

Vertaling waarden in juridische regels wil zeggen dat algemeen bindend w verklaardCulturele diversiteit deels via juridische normen beregeld -> soms nadelig voor minderheidscultuurBv. hoofddoekendebatConflict minderheids- / dominante culturen

6.3. Durkheim over zelfdodingDurkheim:

Motieven bij angst van de-institutionalisering:

Gedachte dat geordend sociaal verkeer niet zonder een minimum aan geïnstitutionaliseerde normen kan

Bij gebrek aan sterke normen kunnen mensen zichzelf niet in bedwang houden (niet genoeg zelfdwang)

Slechte in mens in bedwang te houden

Emile Durkheim: geen sociale cohesie zonder sterk collectief bewustzijnindividu behoefte aan sterke normen = bescherming tegen menselijke natuur -> menselijke natuur maakt mensen suïcidaal

Situatie van anomie/ normloosheid = levensbedreigend -> bevordert zelfdoding

Zelfdoding = sociaal feit (dwingend bovenindividueel fenomeen), gevolg van suïcidale tendens die ontstaat in sociale situaties, groepen

3 grote typen zelfdoding adhv 3 sociale oorzaken

1. Egoïstische zelfmoord2. Altruïstische zelfmoord3. Anomische zelfmoord

Restcategorie: fatalistische zelfmoord

A. Egoïstische zelfmoordZelfmoord is verweven met iemands - godsdienstige toestand: protestanten > katholieken- gezinstoestand: ongehuwden, weduwen > gehuwden + meer kinderen = minder kans- politieke situatie: vrede > oorlogssituatie gemeenschappelijke factor: mate van sociale cohesie

Sociale isolatie vs sociale integratiehoe groter sociale isolatie = hoe groter kans op zelfmoordEgoïstische zelfmoord -> type zelfmoord dat gevolg is van overmatig individualisme door te zwakke sociale cohesie

B. Altruïstische zelfmoord= zelfmoord als gevolg van opgenomen zijn in sociaal verband met een bovenmatig sterke cohesie

levenszin = samenlevingszin: alleen kan je nooit zin van eigen bestaan vinden (anderen voor nodig)

MAAR te veel bovenmatige sociale cohesie -> individu verliest zichzelf in groepsleven = hogere kans op zelfdoding

Individu te afhankelijk van ander/ alter

C. Anomische zelfmoord= zelfdoding die samenhangt met een situatie van normloosheid en daaruit volgende onderregulering van menselijk verlangen

Zowel bij econ crisis, als welvaart meer zelfmoord -> welk levensstijl als ze rijker/armer worden = toestand van anomie

Fatalistische zelfmoord

= zelfdoding door overregulering

PROB bij mens = natuurlijke aard van menselijke begeerte nood aan begrenzing van menselijk verlangenbv. man die vrouw heeft: enkel seks met die vrouwmensen willen altijd maar meer

6.4. De anomische mensNood aan beperking verlangens mens verlangen zonder uiterlijke regulering = la mal de l’infini (kwaad van oneindigheid): doelloze begeerte

Leven van anomische mens: een lange keten van belevenissen en voorbijgaande kicks

Acute anomie= abrupte normloosheid

2 tekenen die wijzen op evolutie richting anomische maatschappij met chronische anomie (=structurele onderregulering van menselijke verlangens)= maatschappij met structurele de-institutionalisering

1. Wettelijke reglementering echtscheidingMannelijke passie niet langer aan banden -> grens die door huwelijk aan begeerte lag niet meer zo vast

2. Nastreven groei, welvaartGeen rem op menselijke hebzucht

KRITIEK op Durkheim’s zelfmoordstudie:

Komen oorzaken anomische & egoïstische zelfmoord niet overeenSociale cohesie hangt toch samen met normatieve reguleringAntw. Het zijn 2 verschillende type van zinloosheid dat individu voelt

Klopt mensbeeld van Durkheim wel: mensen kennen van nature geen grenzen, kunnen zich zonder sociale controle niet in de hand houdenGehlen:Mensen te kort aan instinct -> te veel vrijheid (bv. wat kunnen we wel/niet eten van natuur), zonder geïnstitutionaliseerde cultuur = leven te complex (we kunnen alles eten, dragen,…)Negatief mensbeeld: mens heeft sociale regulering nodig

6.5. Mertons herformulering van anomiebegripDurkheim:

Anomie = geïnstitutionaliseerd cultuurpatroon dat waarden en normen voorziet die vertellen welke middelen wel/niet mogen bij streven naar sociaal wenselijke≠ efficiënte normenbv. doping is efficient voor wielrenner maar niet toegelaten

Normloosheid = wegvallen van normen die menselijke natuur & verlangens reguleerden (doelloosheid)

Merton:

Anomie = wanneer geïnstitutionaliseerde normen die bereiken van waarde reguleren , aan impact boete en een doelrationele logica bovenhand krijgt

Normloosheid = de-institutionalisering van middelen (doel bereiken via andere wegen, doelrationeel)

Gevolg doelrationeel handelen fraude, valsspelen (doel bereikt door normatief voorgeschreven middelen aan de kant te schuiven en doelrationeler te handelen)bv. spieken op examen

Onderzoek Merton: anomie binnen VS: ‘veel geld verdienen’Culturele doel rijkdom te realiseren; 2 middelen

1. Legitieme wegGoed onderwijs -> hard werken, carrière maken

2. Andere handelingsmogelijkheden:Mertons anomietypologie

wijze om veel geld te bereiken/ wil men doel bereiken/ gebruikt men geïnstitutionaliseerde middelen (legitiem)/ waar gebeurd dit

Conformisme: binnen culturele wetgeving, doel bereiken via legitieme weg

Innovatie: alles doen om doel te bereiken (ook via illegale wegen) : deviantie (= normafwijkend handelen)

Ritualisme: geen doel nastreven, weg legitieme wegen volgen Terugtrekking: geen doel nastreven, geen legitieme wegen volgen (bv. alcoholieker) Rebellie: volgt net als terugtrekking niet de geïnstitutionaliseerde middelen om tot

geïnstitutionaliseerde doelen te komen -> maakt zelf zijn doelen, middelen

typologie steunt op duurzame sociale ongelijkheid tss de klassen

Sociaal ongelijke toegang tot geïnstitutionaliseerde middelen om financieel succes te bereiken

Culturele integratie= mate waarin individuen of leden van groeperingen de dominante cultuur van een samenleving geïnternaliseerd hebben-> soms culturele integratie bij groep in de weg voor culturele integratie in andere groepBv. terroristen kunnen niet integreren in dominante cultuur

Soorten culturele integratie:

Waarde-integratie= Geïnstitutionaliseerd sociaal wenselijke werd geïnternaliseerd= algemeen gewilde werd opgenomen (bv. veel geld verdienen)

Normatieve integratie= Geïnstitutionaliseerde normen werden geïnternaliseerd= Algemene normen werden opgenomen

Overtuigingsintegratie= een of meerdere geïnstitutionaliseerde overtuigingen zijn geïnternaliseerd= algemene overtuigingen zijn opgenomen

6.6. Vele cultuurdiagnoses6.7 Cultuur als ideologie

Ideologie= geheel van onware ideeën dat vormen van ongelijkheid goedpraat

Prestatie-ideologie= wie hooggeplaatse beroepspositie bezit heeft het verdiend (er hard voor gewerkt)

Idee dat vrouwen voorbestemd zijn voor huishoudelijke taken = ideologisch (WANT is fout!)

Marx & Engels:

2 instrumenten van heersende klasse om stelsel uit te bouwen van onware ideeën om hun dominantie te rechtvaardigen:

1. Ideeënproducenten financieren (bv denktanks)2. Kranten, radio-, tvstations financieren WANT brede impact ideeën

Doel: ideeën heersende klasse overbrengen naar onderdanige klasse, zodat ook zij die gaan geloven

Adorno, Horkheimer: cultuurindustrie ipv massamedia

Antonio Gramsci: hegemonie ipv ideologie

Hegemonie= op- & uitbouw van culturele dominantieHegemonie creeërt common senseCultureel leiderschap om sociale ongelijkheid te legitimiteren

Verschil hegemonie/ ideologie:

Bij hegemonie geen nadruk op onware karakter van opvattingen Bij hegemonie niet altijd zo dat heersende ideeën ook altijd de ideeën van heersende

klasse zijnBv. vakbonden tegenhegemoniePolitieke hegemonie = zo dominant mogelijk maken van opvattingen met oog op politieke macht

KRITIEK op ideologie- & hegemoniebegrip:

Achterliggende idee van manipulatie: weinig kans dat hele groep mensen ideeën van kleinere heersende klasse aanneemt

Hoofdstuk 7: Cultuur als betekenisgeving7.1. Interpretatief cultuurbegrip (Max Weber)

Interpretatief cultuurbegrip= cultuur is de gegeven mogelijkheden binnen een sociaal verband om de werkelijkheid actief betekenis te geven en zinvol met anderen te communiceren‘we zijn cultuurwezens want handelen betekenisvol en we doen aan samenhandelen’

Clifford Geertz:

‘Mens zit vast in webben van betekenis die ze zelf hebben gespannen’ -> webben = cultuur

Interpretatieve cultuurvisie:

Geen betekenissen zonder materiële symbolen Cultuurbegrip = historisch doorgegeven patroon van betekenissen die zijn

belichaamd in symbolenDe symbolen representeren de betekenissenVb. geluidstrillingen -> brengen betekenisvolle symbolen overVandaar symbolische interactie, communicatie

Symbolische communicatie= communicatie via betekenisdragende symbolen

Verbale: klanken hebben betekenissenNiet verbaal: schrift, kledij,.. brengt betekenis over

Symbolen zijn meerzinnig (bv. betekenis knipoog verschilt naargelang de context) Betekenis van ieder symbool afhankelijk van interpretatie Geen betekenis zonder symbolen, interpretatie

Bij interpretatie gebruik van codes

Codes= algemene afspraken over hoe symbolen moeten geïnterpreteerd worden

Intepreteren symbolen = decoderenmensen decoderen codes anders door lidmaatschap van andere interpretatiegemeenschappen (vb. motorrijders vs paters)

Interpretatiegemeenschap= groepen mensen die codes op eenzelfde manier decoderen en zo tot gelijkaardige interpretaties komenBv. hoopje zand: door kunstliefhebbers allemaal als moderne kunst bezien

Binnen interpretatiegemeenschap: codes = geïnstitutionaliseerde regels, normen(dwingend, voorgegeven)

link met mentalistisch cultuurbegrip: codes werken als sociale feiten

Geertz: interpretatieve verklaring probeert codes te decoderen alsof je zelf tot de interpretatiegemeenschap behoort= verstehen = innemen actorsperspectief = going native

‘interpretaties van interpretaties’

7.2. Taal als cultuur Teken (woord)

1. combinatie van uiterlijk waarneembare materiële drager2. betekenaar met een of meer niet waarneembare betekenissen

Tekens ≠ symbolen

Symbolen=materiële voertuigen van betekenissen en vormen daarom het conceptuele equivalent van betekenaren

Gelijkenis teken, symbool: representatie van betekenis en maakt die zo waarneembaar

Soorten betekenissen:

Denotatie= de dominante, letterlijk beschouwde betekenis van een betekenaar binnen een interpretatiegemeenschap= echte betekenis

Connotatie= figuurlijke betekenis van betekenaren= gevoelsmatige betekenis ve woord

Referent= verwijzing naar iets in realiteit

Semantische waarde, betekeniswaarde verschilt van referentiële waarde bij een leugen (bv. zon schijnt als het regent)God: voor gelovigen referentiële waarde overduidelijk ongelovigen : andere werkelijkheidsdefinitie! 2e link met mentalistisch cultuurbegrip: referentiële waarde van culturele tekens verschilt met betekenis door overtuigingen van interpretatiegemeenschap

Taal = primair medium van symbolische communicatie = primair medium van individuele betekenisgeving op meerdere niveaus:

Persoonlijke interpretaties tov anderen verwoordenDoor betekenaar ‘ik’: alles individualiseerbaar

Op persoonlijk niveau individuele betekenisgeving mogelijkWant taal is ook primair medium bij bewust denken, waarnemenWe slagen dingen op in woorden, we denken in woordenWe percipiëren werkelijkheid zoals ze verschijnt binnen taalBv. we horen niet omgevingsgeluiden maar regen tegen een raam

7.3. Interpreteren als classificerenTaal = sociaal feit WANT interpretatie van taal hangt samen met sociaal voorgegeven

Taalgebruik = selectie uit mogelijkhedenbv. ik zie je morgen wel, tot morgen, morgen zie ik u,.. -> versch manieren om hetzelfde te zeggen

Ann Swidler:

Individuen selecteren zelf stukjes om handelingslijnen te construeren uit verschillende culturele bronnen (bv. vocabulaire beroepsgroep, omgang met anderen,..) mensen zijn multicultureel

Cultuur= sociaal gedeelde bron van individuele betekenismogelijkheden

Multicultureel= actief gebruik maken van verschillende culturele hulpbronnen voor interpretatie van onszelf

Gevolgen van deze opvatting van cultuur:

Andere visie op institutionaliseringInstitutionalisering = dwingend, verplichtend OF mogelijkmakendBv. beperkt door woordenschat MAAR door woordenschat mogelijk eigen bedenkingen voor te brengen

Cultuur geen opzichzelfstaand feit, focus op culturele handelenWe geven door cultureel handelen betekenis aan werkelijkheid DUS cultuur is aspect van menselijk (samen)handelen, actie en interactie

Er bestaan wel cultuurpatronen (= duurzame samenhang in symbolen, betekenissen) Culturele, symbolische structuur zorgt voor inperking aantal mogelijkheden WANT

sociaal dominant patroon van aaneengeschakelde symbolen en hun betekenissenBv. vrouw; zacht; emotioneel; moederschap

1. Betekenisgeving = classificeren, categoriseren van particuliere dingen, mensen, handelingenbv. appel = algemene term, ‘die appel daar’; individueel deel uit die algemene term

door classificatie onderscheiden we ze van andere typen = dit classificeren is differentiëren van dat

Zerubavel: om dingen die we waarnemen betekenis te geven behandelen we ze als typische leden van een specifieke klasse

2. Proces van situeren in een klasse gaat samen met hun scheiding van andere dingen

Classificatieschema’s= geïnstitutionaliseerde tweedelingen (duale onderscheidingen)Bv. man/vrouw, koud/warm

Cultuur (interpretatieve versie)= bron van ingeburgerde classificatieschema’s waaruit we putten om dingen betekenis te gevenbv. dat is een man, geen vrouw

Dominante cultuur (interpretatieve versie)= classificatieschema’s die veelvuldig worden ingezet bij actief interpreteren van werkelijkheidBv. individu vs maatschappij

7.4. Culturele interpretatiestrijd & cultureel grenswerk3 vormen van culturele interpretatie- , definitiestrijd:

1) Onenigheid over juiste duiding bij eenzelfde classificatieschema; 2 polen verschillend geïnterpreteerdinzetten zelfde classificatieschema, kiezen andere pool (bv. auto; lelijk/mooi)

2) Toepassen verschillende classificatieschema’s bij duiding fenomeenbv. urinoir Duchaps: sommige gaan ervan uit dat het kunst is, anderen niet; vormen meningen over het ene of het andere classificatieschema

Bourdieu:

Waarnemings-, waarderingsschema’s

= betekenisgeving & appreciatie gaan samen Essentialisme

In elkaar schuiven van semantische & waarheidswaardeGebezigde betekenis is geen mogelijke interpretatie maar geeft reële essentie van fenomeen weer= werkelijkheid krijgt geen betekenis, betekenis weerspiegelt realiteitBv. kunst

Biologisering, naturalisering= vorm van essentialisme, verwijzing naar natuurlijke, biologische verschillen die eigen betekenisgeving zou weergevenBv. ‘een man is nie een vrouw’

3) Meerdere classificatieschema’s, onderscheidingenBv. politieke ideologieën tegen elkaar; op verschillende vlakken tegen elkaar

Symbolisch, betekenis- of interpretatiekader= samenhangend geheel van symbolen of betekenissenVb. cultuur

7.5. Gerealiseerde betekenissen Betekenisrealisatie

= actief verwerken van interpretaties, classificatischema’s, betekeniskadersBv. manager die werk herorganiseert, beslissingen nemen, kiezen welke kleren je gaat kopen

Symbolisch, cultureel grenswerk=realiseren van onderscheidingen door het actief markeren van de grens tss de 2 realiteiten die vasthangen aan classificatieschemaBv. scheiding werk/thuis: foto van gezin op bureau of niet

Deconstrueren van grenzen -> soms nood aan publieke inzetbv. traditionele man/vrouw scheiding -> bewegingen in amerika

7.6. Tekenwaarde en interpretatie- of definitiemachtJean Baudrillard:

Tekenwaarde = bijbetekenis van goederen door hun uiterlijke vormgeving en de ondersteunende publiciteit

Goederen bezitten statuut van symbolen; functioneren als voertuigen van betekenissenbv. petje ; ik ben cool, versace; ik ben rijk,..

Warentekens=koopwaren die functioneren als tekens met zekere semantische of tekenwaarde

Bij discussies, meningsverschillen: inzetten zelfde classificatieschema, kiezen andere waardebv. auto; lelijk/mooi

Vaak is tekenwaarde reden van aankoop (gebruikswaarde is schijnreden)bv. ‘ik had een nieuwe winterjas nodig’; het is een modieuze jas daarom heb je die gekocht

Vanuit denotatief oogpunt is merknaam leeg teken (verwijst enkel naar zichzelf), maar het heeft bijbetekenissenvb. Porsche: denotatie = auto, connotatie= luxeuse wagen

Culturele, symbolische macht (interpretatieve versie)= vermogen om interpretaties, betekenissen en classificatiethema’s aan anderen op te leggen= bijbetekenissen gaan blik op goederen beïnvloedenBv. we lezen koopwaren door de reclame dat we erover zagen

Bourdieu:

Mensen geven voortdurend betekenis aan de werkelijkheid obv klassenhabitus

Strijd om legitieme interpretatie, definitie van de sociale werkelijkheid= welke betekenisgeving is legitiem, geldig bij de duiding van sociale fenomenen

Betekenis sociale verschijnselen niet altijd duidelijk pol, soc, media vormen tegenstrijdige intepretaties over sociaal verschijnsel op zoek naar waarheid van sociale feitenbv. armoede stijgt; pol A zegt om reden zus, pol B zegt om reden zo

Bij strijd om legitieme interpretatie van sociale werkelijkheid; niet altijd eerlijke verdeling, sommige meer macht dan andere

Cultureel, symbolisch gezag= legitieme, geldige macht

Culturele autoriteit= zorgt dat iemand interpretatiemacht in sociale kring voor legitiem doorgaat

Bv. sociologen beroepen op culturele autoriteit; hebben kennis van sociale zaken -> makkelijker in krant etc. , word makkelijker naar geluisterd MAAR wil niet zeggen dat hij ook per sé juist heeft

7.7 Kennis is machtProfessies, kennisberoepen: groot symbolisch aanzien, culturele machtvoorwaarde: universitair diploma

Kennisgezag= door scholing, wetenschappelijke inzichten geligimiteerd gezag

Howard Becker:

Labeling, ettikering bij definiëren individuen

Symbolisch interactionisme (Becker)- mensen zijn interpretatoren, betekenisgevers- sommigen hebben meer definitiemacht-door positie meer definitiemacht legitimiteren

Symbolisch interactionisme (Bourdieu)- duurzame klassenongelijkheid

Bourdieu:

Cultureel, symbolisch geweld= actor kan autoriteit ontlenen aan zijn geldig beschouwde interpretatiedefinitiecultureel gezag maakt culturele machtuitoefening relatief onzichtbaar juist omdat ze voor legitiem of geldig doorgaatBv. leraren = deskundigen met cultureel gezag kunnen zomaar definities van eender wat aan lln’en opleggen dus macht wordt geaccepteerd als legitiem, verandert in gezag

Symbolische macht: legitiem gezag illegitieme machtsuitoefening

Hoofdstuk 9: Sociale rollen en relaties9.1. Mens als rollenspelerRalf Dahrendorf : mens bekleedt sociale posities met daarbij horende rollen

Door rollen, posities -> contact tss mens/maatschappijHomo sociologicus = mens van de sociologie

Rollen, posities maken gedragingen voorspelbaar in sociale banden

Roltheorie volgens:

1. Dahrendorf (vert. Durkheim)2. Turner, Goffman = symbolisch interactionisten (vert. Weber, Mead)

1. Dahrendorf Mechanische visie: automatisme van handelen Vertrekpunt: posities, rollen zijn complementair

Bv. student, leraar hebben elkaar nodig

Positieveld = geheel van sociale posities waarmee regelmatig wordt samengehandeld

Focuspositie + tegenpositiesBv. focus = leraar, tegen= ouders, directeur, lln’en,..

Positiesegment = Enkelvoudige relatie focuspositie – tegenpositiebv. leraar en lln

Elk positiesegment: andere verwachtingen -> andere sociale rol

Concl: Eén sociale rol heeft meerdere verwachtingen omdat ze zich bevindt in een positieveld met meerdere positiesegmenten

Rollenstel = geheel van rollen dat focuspositie in een positieveld te spelen heeft

Welke positie en dus ook rol iemand moet spelen verandert meermaals/dag

Positieset = verschillende posities die iemand regelmatig inneemt op een leven

Sommige posities permanent, andere tijdelijkBv. vrouw vs rugbyspeler

Toegeschreven positie = positie die individu bekleedt zonder er moeite voor te doen, komt door biologische, biografische kenmerkenbv. als men w geboren -> positie van baby, zoon, burgerschap,..

Verworven positie = positie bekleed door individuele inspanningenbv. universiteitsstudent

-> Soms toegeschreven positie invloed op verworven positiebv. Geboren in bepaalde klasse = toegeschreven, verkleint/vergroot kans om uniefstudent te zijn (= verworven positie)

DUS sociale posities niet altijd verworven enkel obv individuele prestaties we leven in een prestatiemaatschappij MAAR ook in een klassenmaatschappij waardoor deels individueel presteren beïnvloed wordt

Sociale rol -> 2 dimensies:

1. Rolhandelen= verwachtingen vanuit tegenpositie over handelen van focuspositieBv. leraar moet streng maar rechtvaardig zijn

2. Rolattributen= verwachtingen over het uiterlijk en karakter van positiebekledersBv. prof mag geen tattoos hebben

-> rol wordt gespeeld DUS nodig dat persoon rolverwachtingen kent

Rolsocialisatie = aanleren van verwachtingen bij een bepaalde positie (in 2 richtingen: wat verwacht hij van mij, ik van hem)

Niklas Luhmann:

Verwachtingsverwachtingen = men verwacht dat anderen bepaalde gedragingen verwachten bij iemands rolbv. dokter verwacht dat patiënten van hem een diagnose verwachten

“Ego moet van Alter kunnen verwachten wat hij verwacht om eigen handelen te regelen”

Rolconformiteit = al dan niet inlossen van rolhandelingen, -attributen sociale controle: straffen indien niet, belonen indien welbv. student die slecht examen maakt -> buist

Dahrendorf

Dahrendorf’s typologie = obv sancties

3 soorten verwachtingen (inspiratie van driedeling Sumner: gebruiken, zeden, rechtsregels):

1. Moet-verwachtingen (Sumner: rechtsregels) Formele, juridische sancties (bv. gasboete) Bv. verkeersregels Sancties garanderen het vervullen van rolverwachtingen Negatieve sancties

2. Plichtverwachtingen (Sumner: zeden) Informele sancties (bv. uitlachen , vermijden,..) Bv. werkgever doet zijn werk niet goed

3. Kan-verwachtingen (Sumner: gebruiken) Geen verplicht karakter Ook als iemand hieraan niet voldoet blijft hij rolconform handelen Positieve informele sancties

Rangschikking sociale rollen naar mate van verplichting; kijken naar mate van institutionalisering

‘De mens van de sociologie’ -Dahrendorf Durkheims visie op sociale feiten groepsgerichte traditie

9.2. Over rollenconflictenExcuusregelingen = ingeburgerde verklaringen die op aanvaarde manier verklaring bieden voor niet inlossen van verwachtingbv. ziekte, file

Niet inlossen verwachting niet per sé sanctie ( Dahrendorf)WEL soms aanpassing van verwachtingen

Bv. Diede altijd te laat -> Margot rekent er al op dat Diede te laat gaan zijn + Diede verwacht dat Margot verwacht dat zij te laat zal zijn

Normatieve verwachting = manier van verwachten waarbij bij overtredingen verwachtingen niet worden aanpastbv. als Diede toch een keer op tijd komt -> Margot verwacht volgende keer opnieuw dat ze te laat zal zijn

Cognitieve verwachting = manier van verwachten waarbij er bereidheid is uit overtredingen bij te leren, verwachting aanpassen

Dahrendorf: bij rollen altijd normatieve verwachting

Luhmann:

in werkverband mensen geen keuze tss normatief/cognitief verwachtenAl dan niet leren uit overtredingen is ingebouwd in verwachtingsstructuurVantevoren vastgelegd of verwachten zullen worden bijgesteld bij overtredingen

2 kenmerkende aspecten:

1. Sociale verbanden leggen vantevoren vast hoe er wordt omgegaan met rolovertredingen Bv. In schoolverband wordt van lrkr verwacht dat hij normatief verwachtdwz dat hij door slechte resultaten op testen niet mindere prestaties van de lln’en gaat verwachten

Rolambivalentie = bestaan van tegenstrijdige normatieve verwachtingen binnen 1 rol, 1 positiebv. dokters betrokken en afstandelijk optreden bij patiënten

Sociologische ambivalentie is een bron van psychologische ambivalentie – Merton, Barber:

Door tegenstrijdige verwachtingen zal persoon ook gemengde gevoelens, gedachten creeëren

Rollenincongruentie = verschillende verwachtingen die horen bij verschillende rollen van 1 positievb. dokter verwachtingen van patiënt, afdelingshoofd, collega

Rollenconflict = duurzame situatie van rollenincongruentie

Individu tss 2 vuren Intern rollenconflict = tegenstrijdige verwachtingen binnen één positieveld (of

rollenstel)Bv. leraar wil duidelijk uitleggen omdat lln’en dat verwachten , maar moet ook snel uitleggen want directeur verwacht dat hij alles ziet in het jaar

Extern rollenconflict = tegenstrijdige verwachtingen vanuit twee positievelden naar een positiebekleder toeBv. gezinspositieveld vs werkspositieveld -> werk wil dat alles klaar is, kinderen willen mama op tijd thuis

Merton:

Tegenposities weten dat positiebekleders verschillende posities hebben aanpassen verwachtingenbv. werkgever weet dat vrouw naar kindjes moet dus laat haar vroeger weggaan

GEVOLG visie Merton: flexibiliteit, aanpassing van verwachtingen en eisen van leden van rollenstelsel

4 mechanismen om om te gaan met rollenincongruenties,-conflicten:

1) Actor kan proberen uiteenlopende verwachtingen, rollen gescheiden te houdenBv. scheiding werk/privé -> verschillende telefoons

2) Voorrang geven aan 1 van de rollen

Met 3 redenen: Niet zelfde gewicht (lrkr lln’en > ouders) Zelf prioriteiten stellen (muziek > studeren) Voorrang aan 1 rol geven omwille van sterkere sancties (niet tegenstribbelen

als baas extra werk geeft)3) Verlaten van positieveld

Bv. opzeggen werk4) Hardop thematiseren van een rollenconflict, -incongruentie

= samen met hogere macht op zoek naar oplossing voor rollenconflictVaak officiële overlegorganen

9.3. Rol making, actieve homo sociologicus Durkheim

o Sociale verwachtingen = dwingend, sanctioneerbaaro Individu weinig vrijheid

Dahrendorfo Mens van de sociologieo Individu vrij vorm te geven aan rolleno MAAR mens als rollenspeler = mens kan niet autonoom beslissen,

marionetten

pragmatische paradox van de ontdubbelde mens = mens is vrij + onvrij

Webero Symbolisch interactionismeo Actorgerichto Autonoom individu + sociologische mens (speelt rol) = 1 mens

Blumero Sociale verwachtingen = globaal kader voor handelen, richtingaanwijzers

Turnero symbolisch interactionisme

Role taking = opnemen van geïnstitutionaliseerde rol

Role making = vormgeven van een rol door individuele positiebekleder

o Belangrijk: eigen rolopvatting = individuele interpretatie door een positiebekleder van verwachtingen vanuit de tegenpositie

o Sociale verwachtingen = te algemeen nood aan persoonlijke visie, invulling (= role making)

o Role making door testen van eigen opvattingen adhv reacties van tegenposities

Alter-rol-opvatting = individuele interpretatie van algemene verwachtingen tegenover de ander waarmee men samenhandeltbv. docent verwacht aandacht van lln’en = algemene verwachting, geeft

individuele interpretatie = ze verwacht dat iedereen de oefeningen in boek mee invult tijdens les

Symbolisch interactionisme:Rol = interpretatieschema’s waarbinnen het handelen van alter obv verwachtingen betekenis krijgt

o Interactie tss rollen = ‘voorbereid zijn’, NIET ‘verwachting’ WANT door rol verwacht men gedragingen die mogelijk maken als te interpreteren als doel op de alter-rol

o = eigen rol bereidt iemand voor op een bereik van antwoorden

Algemene normatieve verwachting van relatieve duurzaamheid bij processen van role making: minimum aan voorspelbaarheid = voorwaarde van interactie

2 aspecten van voorspelbaarheid:

1. Voorspelling van de te spelen rol +handelen2. Mogelijkheid tot role making variërt naargelang de sociale positie en situatie

Bv. leraar kan lesgeven invullen naar eigen interpretatie maar examens afnemen niet hogere beroepen meer vrijheid tot role makingSociale rollen = verbonden met hiërarchisch geordende posities en verschillen in macht, sanctiemacht -> sociale ongelijkheid in mogelijkheden tot rolemakingBv. secretaresse moet gewoon doen wat baas zegt(! Notie: conflicttraditie)

9.4. Goffmans dramaturgisch perspectiefGoffman

Theaterbenadering / dramaturgisch perspectief op sociale rollen

o sociale leven = schouwtoneel waarop actoren altijd acteur zijn die bepaalde rol vervullen

o rol spelen = ensceneren van zo geloofwaardig mogelijke voorstelling waarbij anderen = publiek

o mensen maken zich zorgen over hoe best rol te spelen, niet te vervulleno Verschil met Dahrendorf: D= mensen zijn onderhevig aan sociale rollen, zijn

marionetpoppen van sociale rollen G= mensen spelen alsof ze marionetten zijn

Gebruik impression management (= indrukkenbeheer): door gebruik attributen, gedrag aanpassen bepaalde indruk wekken bij mensen niet altijd: soms routineus rollen spelen

Facade = gestandaardiseerd expressief instrumentarium door individu gebruikt tijdens zijn voorstelling

Frontstage / facadegebied = plaats van voorstelling

expressiebeheersing, dramaturgische discipline bij actoren = hoge mate alertheid + zelfcontrole bij opvoeren van rolBv. verkoopster vind klant vervelend -> niet laten merken en blijven lachenAls koper het niet door heeft = succesvolle voorstelling

Backstage /achterafgebied = voor publiek afgesloten plaatsMogelijkheid om expressieve masker af te doen -> verandering in gedrag tov frontstage

o Front- & backstage niet per sé altijd andere plaatsenBv. kantoor met mensen vs zonder mensen

Voorstellingsteam/ team = alle mensen die samenwerken bij het in scène zetten van een voorstelling

Bv. team dokters dat samenwerkt aan 1 patiënt OF koppel dat doet alsof ze geen ruzie hebben

teamvoorstelling slaagt enkel als alle deelnemers op 1 lijn zitten en handelen richten op de nagestreefde beeldvorming

o Belang uiterlijk, lichaamsexpressieo Individuen gaan berekend om met sociale verwachtingen -> anderen indruk geven

dat ze slagen in hun rol

KRITIEK Goffman: cynische visie op rollenspel en interactie

MAAR Goffman : sociale rol moet verwerkelijkt worden maar soms doen mensen het automatisch door gewoonte

Zelfpresentatie = individuen ensceneren ook altijd beeld van hunzelf in voorstelling met bepaalde eigenschappen mensen willen via indrukkenbeheer zo goed mogelijk beeld van hunzelf ophangen

Resultaat: publiek geconstrueerde zelf (= niet hoe individu echt is)

“sociaal zelfspel” (ook bv op FB)

In egocentrische maatschappij: rolprestaties geïndividualiseerd = prestaties binnen rol worden verbonden met persoonlijke kenmerken Zelfpresentatie = anticipatie op individuele interpretaties van rolprestaties

Zelfpresentatie = anticipatie op feit dat waar mensen samenhandelen ook verwachtingen over elkaars individualiteit vormenbv. secretaresse vormt na enkele gesprekken op het werk bepaald beeld van baas en andersom

Persoonsverwachtingen = verwachtingen over iemands zelf of individualiteit niet algemeen zoals rolverwachtingen= ook vorm van sociale verwachting dat samenhandelen structureert

Opmerkingen:

Verwachting, voorspelbaarheid werkt disciplinerend naar betrokken individu toeBv. als ze jou introvert noemen gedraag jij je wat afzijdiger

Persoonsverwachtingen perken iemands handelingsmogelijkheden in+ mensen conformeren zich naar beeld dat anderen van hen hebbenBv. iemand w gezien als introvert -> kan zich niet plots helemaal laten gaan op feestje, past zich aan aan dat beeld dat mensen al hebben van haar

Manipulatie van persoonsverwachting door zelfpresentatie bij begin ontmoeting zo persoon gevangen in neppe zelfpresentatie hij moet die publieke persoon blijven spelen

Dahrendorf GoffmanMensen zijn marionetten van sociale rollen Mensen spelen sociale rollenSymbolisch interactionisme Theaterbenadering, dramaturgisch

perspectiefMensen = passieve uitvoerders van dwingende moet- & plichtverwachtingen

Mensen = zelfbewuste actoren, proberen zich geloofwaardig voor te stellen + ensceneren door impression managementBelang uiterlijk voorkomen, individuen gaan doordacht om met sociale verwachtingen anderen indruk geven dat ze slagen in de rol

9.5. Parsons’ patroonvariabelenParsons classificatieschema bij interpretatie van sociale verhoudingen= Patroonvariabelen

Patroonvariabelen:

Dichotoom, tweewaardig Geen wiskundige betekenis Serie van belangrijke oriëntatiedilemma’s , keuzen die een actor moet maken voor

een situatie een bepaalde betekenis voor hem krijgt Actor moet bij samenhandelen eerst situatie interpreteren daarna handelen richten

op die betekenisgevingBv. Kan ik mijn emoties vrije loop laten gaan -> situatie definiëren (wel thuis, niet in openbaar)Oplossing dilemma is meegegeven door sociale rollen sociale verwachtingen zijn verbonden met achterliggende waarden, definities van het sociaal wenselijke

Onderscheid 5 dichotomieën:

Een patroonvariable verwijst naar een achterliggende waarde én concrete rolverwachtingen

Affectiviteit vs affectieve neutraliteit= wel of niet emoties tonenBv. wel mogelijk emoties tonen in gezin, niet in school

Zelforiëntatie vs groepsoriëntatie= nastreven eigenbelang vs nastreven groepsbelangBv. ik als consument vs ik in een scoutsgroep

Particularisme vs universalisme= beoordeling obv individualiteit vs beoordeling obv algemene standaardenBehandeling van moeder tov kind = heel intiem, terwij algemene standaarden voorschrijven dat moeder gezag heeft over kind

Toewijzing vs verwerving= toewijzingsgericht samenhandelen vs verwervingsgericht samenhandelenRekening houden met biologische kenmerken (bv. zwangere vrouw) vs rekening houden met iemands verworven eigenschappen (bv. rijk iemand)

Diffuusheid vs specificiteit= grote reikwijdte band vs beperkte sociale bandwijdteOver heel veel aspecten sterke band vs enkel 1 specifieke rol vervullenBv. relatie met partner vs dokter

In persoonlijke verhoudingen spelen ook meer algemene sociale verwachtingen

Persoonlijke verhoudingen = relaties waarbinnen op een sociaal voorgegeven en relatief dwingende manier een persoonsgerichte instelling wordt verwacht

9.6. Verzelfstandiging van persoonlijke relatiesPrimaire groepen: gezin, vriendschappen,.. (persoonlijke relaties)

Charles Cooley, George Mead Milieu voor primaire socialisatie Sterkste sociale fundament van persoonlijk leven Primaire relaties: sterke bindingen met een persoonlijk, affectief karakter

‘zichzelf kunnen zijn’ Waarderen obv relatie zelf niet voor eigenbelang, materiële doeleinden Giddens: primaire relaties = pure relaties Wij-gericht : versmelting van individualiteiten tot een psychologisch geheel PARADOX: individuen uiten als uniek persoon, ontplooien + zet aan tot spreken over

wij-termen

Gezin

Luhmann: moderne samenleving: dubbele stijging: meer mogelijkheden tot onpersoonlijke relaties + intensievere persoonlijke houdingen

Gezin vroeger:

primaire betekenis = huishouden economische eenheid Kinderen bekeken als econ waarde Multifunctionele eenheid

systemen meer en meer op hun eigen functioneren (= functiesystemen) met onpersoonlijke relatiesDUS gezin verloor functies

Gezin nu:

Algemene taak: persoonlijke interactie, communicatie

Functionele differentiatie verzelfstandigen deze taken binnen functiesystemen = functieverlies gecompenseerd door functiespecialisatie: het ‘intiemsysteem’ legt zich toe op intieme communicatie

Uitdifferentiatie gezin = tweeledige sentimentele revolutie:ten tijde van hoogtijden van de romantiek

1. Economische motieven voor huwelijk afgewezen nu principe van ‘liefde op eerste gezicht’ & ‘de ware’ als basis huwelijk

2. Kind op voetstuk plaatsen geen kinderarbeid etc

CONCL: Luhmann: intieme communicatie is er op gericht communicatieve behandeling van individualiteit mogelijk te maken, te bevorderen, te behouden

Luisterbereidheid in 2 richtingen Intieme communicatie verdraagt weinig onenigheid

Individualiteit + relatie zelf kan onderwerp van comm zijn

Eva Illouz: ‘intellectualisering van intieme verhoudingen’

= wanneer men praat over aspecten van de relatie Bron van verhouding verandert in het topic Emotionele band opgeschort om affectieve betrokkenheid communicatief te

thematiseren tov partner PARADOX: voorwaarde van communicatie is de opheffing van eigen emotionele

verwevenheid met een sociale relatie

Secundaire groepen: ziekenhuizen, scholen, pol partijen,.. (onpersoonlijke relaties)