Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een...

31
Kerncijfers Verantwoord Financieel Gedrag 2015 www.wijzeringeldzaken.nl

Transcript of Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een...

Page 1: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Kerncijfers Verantwoord Financieel Gedrag 2015

www.wijzeringeldzaken.nl

Page 2: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Inhoudsopgave

Samenvatting�

Inleiding�

Hoofdstuk�1.�Volwassenen�

1.1�Maatschappelijke�uitkomsten� Financieel welzijn Financiële veerkracht Vertrouwen

1.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedrag� 1Management van geld Financieel plannen Financiële producten kiezen

1.�Interventies� 1Pensioen Online Context

Hoofdstuk�.�Kinderen�en�jongeren� 1

.1�Maatschappelijke�uitkomsten� 1Financieel welzijn Financiële veerkracht

.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedrag�

.�Interventies� 1Leren omgaan met geld in het onderwijs Context

Bijlage�1:�Geraadpleegde�bronnen�

Bijlage�:�Definities�

Page 3: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Samenvatting

De�partners�van�Wijzer�in�geldzaken�bundelen�hun�krachten�om�verantwoord�financieel�gedrag�te�bevorderen.�De�kerncijfers�in�dit�rapport�geven�inzicht�in�de�resultaten�van�het�platform�Wijzer�in�geldzaken�en�de�mate�waarin�het�zijn�doelstellingen�realiseert.�Daarnaast�geven�de�kerncijfers�inzicht�in�trends�op�het�terrein�van�verantwoord�financieel�gedrag.�Deze�trends�kunnen�aanleiding�zijn�om�de�strategie,�prioriteiten�en�plannen�van�het�platform�en�zijn�partners�bij�te�stellen.

In de eerste plaats geeft dit rapport een overzicht van uitkomsten van verantwoord financieel gedrag op macroniveau, zoals financieel welzijn, schuldenlast van huishoudens en vertrouwen in financiële instellingen. Vervolgens krijgt u inzicht in een aantal kerncijfers op het terrein van financiële kennis, vaardigheden, houding en gedrag van individuen. Tenslotte laat dit rapport een aantal key performance indicators (KPIs) van de activiteiten van Wijzer in geldzaken zien.

Kijkend naar de uitkomsten van verantwoord financieel gedrag op macroniveau, signaleren we een aantal positieve trends. De schuldenlast van huishoudens neemt af en hun vrije spaartegoeden nemen toe. Het vertrouwen in financiële instellingen klimt uit het dal en mensen zijn meer tevreden over hun financiële situatie dan een aantal jaren geleden. Het percentage jongeren met één of meer schulden is sterk gedaald en jongeren zijn in het algemeen (zeer) tevreden over hun financiële situatie. Maar er zijn niet alleen positieve ontwikkelingen te melden. Het aantal nieuwe aanmeldingen voor de schuldhulpverlening stijgt nog steeds (ook onder jongeren). En drie van de tien huishoudens hebben onvoldoende buffer om onverwachte uitgaven op te vangen. Dit maakt ze kwetsbaar voor schokken. De hoogte van studieschulden blijft de laatste jaren constant, maar met de invoering van het nieuwe studieleenstelsel mag verwacht worden dat studenten een hogere studieschuld gaan opbouwen.

Ook op het niveau van financiële vaardigheden en financieel gedrag van huishoudens is een aantal positieve trends te zien. Mensen houden hun geldzaken beter in de gaten en brengen hun financiën beter in kaart. Ze betalen hun rekeningen vaker op tijd en maken vaker een begroting. Ze monitoren beter hun financiële producten, hetgeen onder meer blijkt uit het feit dat het aantal mensen dat wisselt van zorgverzekeraar gestaag stijgt. Het aantal mensen dat inlogt op www.mijnpensioenoverzicht.nl ligt de afgelopen jaren rond de miljoen per jaar. Ook het aantal mensen dat een betalingsherinnering ontvangt is vrijwel constant. Het spaar- en leengedrag van jongeren is verbeterd, evenals hun houding ten aanzien van schulden.

Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht zijn op het bevorderen van verantwoord financieel gedrag. Alle activiteiten worden uitgebreid geëvalueerd. Dit rapport bevat een selectie van de belangrijkste resultaten (Key Performance Indicators). Tijdens de Pensioendaagse richt Wijzer in geldzaken zich primair op de doelgroep 5-. Van hen heeft % actie ondernomen naar aanleiding van de Pensioendaagse. Het aantal bezoekers van de websites van Wijzer in geldzaken is de afgelopen jaren sterk gegroeid naar bijna miljoen in 5. Vooral online tools, die persoonlijke informatie en tips geven, zijn verantwoordelijk voor deze groei. De tools Wat moet ik doen voor mijn pensioen? en Wat betekent dit voor mij? hadden het afgelopen jaar zo´n . bezoekers, van wie % doorklikte naar additionele informatie. De Week van het geld – die de afgelopen jaren tot doel had om leren omgaan met geld in het primair onderwijs onder de aandacht te brengen – kan zich verheugen in een toenemende deelname van scholen. Aan de laatste editie van de Week van het geld deed 5% van de klassen mee. Zij gebruikten bijvoorbeeld lespakketten van Wijzer in geldzaken (%), of kregen gastlessen van banken (%), verzekeraars (5%) of De Nederlandsche Bank (5%).

Naast activiteiten die direct zijn gericht op consumenten, onderneemt het platform Wijzer in geldzaken ook initiatieven die erop zijn gericht om de context waarbinnen het gedrag plaatsvindt te beïnvloeden. Zo leverde Wijzer in geldzaken op basis van gedragsinzichten input voor de discussie over de toekomstige inrichting van het pensioenstelsel. Ook pleitten de partners van Wijzer in geldzaken – waaronder het Nibud – voor structurele aandacht voor leren omgaan met geld in het toekomstige onderwijscurriculum. Dit laatste heeft ertoe geleid dat – in de toekomstvisie op het onderwijscurriculum - financiële vaardigheden zijn opgenomen in het verplichte deel: als toepassingsgebied van rekenvaardigheden en als interdisciplinair thema. Dit is een belangrijke stap naar structurele verankering van financiële vaardigheden in het onderwijs.

Page 4: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Ook zet Wijzer in geldzaken zich in voor kennisdeling op het terrein van verantwoord financieel gedrag, zowel in Nederland als internationaal. Wijzer in geldzaken wordt internationaal gezien als één van de koplopers op het terrein van financiële educatie. De Nederlandse platformaanpak dient als inspiratiebron voor vele landen.

Page 5: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Inleiding

De�kerncijfers�in�dit�rapport�zijn�onderverdeeld�in�drie�niveaus�(zie�de�onderstaande�figuur).�Hierbij�is�onderscheid�gemaakt�tussen�volwassenen�enerzijds�en�kinderen�en�jongeren�anderzijds.

Figuur�1 Titel van dit figuur nog niet bekend

Niveau�1:�Maatschappelijke�uitkomstenOp het niveau van maatschappelijke uitkomsten is gekozen voor drie macro-economische uitkomsten waarvoor uit de literatuur een verband met verantwoord financieel gedrag bekend is, te weten financieel welzijn, financiële veerkracht en vertrouwen in financiële instituties.

Voor kinderen en jongeren zijn deze kerncijfers beperkt van toepassing, omdat zij wat betreft hun geldzaken grotendeels afhankelijk zijn van hun ouders. Het primaire doel van het bevorderen van financiële vaardigheden is dat zij later – als volwassenen – verantwoord financieel zelfredzaam zijn.

Niveau�:�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedragHet bevorderen van verantwoord financieel gedrag is de gezamenlijke missie van de partners van Wijzer in geldzaken. Dit gebeurt deels door middel van de projecten en programma's die in platformverband worden uitgevoerd. Maar ook daarbuiten nemen partijen initiatieven die tot doel hebben verantwoord financieel gedrag te bevorderen. Dit is niet beperkt tot voorlichtings- en educatieactiviteiten; ook veranderingen in de manier waarop financiële instellingen klanten keuzes voorleggen en regelgeving en toezicht kunnen effect hebben op financieel gedrag van burgers. In de meeste gevallen gebeurt het beïnvloeden van gedrag niet rechtstreeks, maar via het ontwikkelen van vaardigheden en houding.

De kerncijfers op dit niveau laten zien in hoeverre alle partijen gezamenlijk erin slagen verantwoord financieel gedrag te bevorderen en waar tekortkomingen en uitdagingen liggen.

Niveau�:�InterventiesOp dit niveau wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste resultaten van projecten van het platform. Hieruit kan worden afgeleid in hoeverre het platform zijn doelstellingen realiseert. Deze cijfers kunnen gezien worden als Key Performance Indicators (KPIs) van Wijzer in geldzaken.

1. Volwassenen 2. Kinderen en jongeren

Maatschappelijke uitkomsten (.)

Kennis, vaardighedenhouding en gedrag

(.)

Interventie(.)

Maatschappelijke uitkomsten (.)

Kennis, vaardighedenhouding en gedrag

(.)

Interventie(.)

Page 6: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Het doel van de interventies van Wijzer in geldzaken is het bevorderen van verantwoord financieel gedrag. Het zuivere effect van interventies op gedrag zou eigenlijk moeten worden gemeten door experimenten uit te voeren. Effecten van interventies zijn echter lastig te meten als maatschappelijke uitkomsten en als kennis, vaardigheden, houding en gedrag, omdat hierop een groot aantal omgevingsfactoren van invloed is. Gekozen is daarom voor een aantal indicatoren die bereik meten, aangevuld met indicatoren die zo dicht mogelijk aanliggen tegen effecten op gedrag. Naast actuele gegevens, zijn ook waar mogelijk streefcijfers opgenomen in het betreffende onderdeel van het rapport. De paragraaf Context beschrijft enkele resultaten van het platform, die niet in cijfers zijn uit te drukken.

Bronnen�en�definitiesDe bijlage bij dit rapport bevat een overzicht van definities van de kerncijfers, alsmede de bronnen waar de kerncijfers op zijn gebaseerd. Ook kerncijfers die Wijzer in geldzaken voornemens is in de toekomst te gaan meten zijn hier opgenomen.

. Zie: Strategisch Programma Wijzer in geldzaken – .

Page 7: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Hoofdstuk 1. Volwassenen

1.1�Maatschappelijke�uitkomsten�

Financieel�welzijnDe mate waarin consumenten tevreden zijn met hun financiële situatie is een indicator voor financieel�welzijn. Uit Figuur blijkt dat mensen de afgelopen paar jaar meer tevreden zijn geworden met hun financiële situatie. Het percentage van de mensen die ‘tevreden’ of ‘zeer tevreden’ zijn met hun financiële situatie licht steeg van % in naar 5% in 5.

Figuur�1 Financieel welzijn volwassenen

Financiële�veerkrachtFinanciële�veerkracht gaat over de mate waarin huishoudens in staat zijn om grote en kleine schokken in hun inkomsten en uitgaven op te vangen. De meeste aspecten van financiële veerkracht in Nederland is de afgelopen jaren toegenomen. Mensen kunnen beter rondkomen, de spaartegoeden van huishoudens namen toe en de schulden namen af. Toch nam het aantal huishoudens dat instroomde in de schuldhulpverlening toe en heeft één op de drie huishoudens onvoldoende buffer om grote uitgaven op te vangen.

Op korte termijn gaat het bij financiële veerkracht vooral om het opvangen van vervangingsuitgaven. De mate waarin huishoudens een adequate buffer hebben om een plotselinge uitgave op te vangen is dan ook een belangrijk onderdeel van financiële veerkracht. Dit geldt ook voor de mate waarin zij maandelijks kunnen rondkomen.

In 5 had % van de mensen onvoldoende buffer om de twee duurste producten te vervangen (zie Figuur ). % van de mensen had hiervoor ruim voldoende en % net voldoende.

Het percentage van mensen dat aangeeft in een gemiddelde maand ‘gemakkelijk’ of ‘zeer gemakkelijk’ te kunnen rondkomen is de laatste drie jaar gestegen van % naar % (Figuur ). Het hebben van problematische schuld is een indicator voor gebrek aan financiële veerkracht. De instroom van nieuwe gevallen (huishoudens) in de schuldhulpverlening stijgt nog steeds, al lijkt de groei sinds wat af te vlakken (zie Figuur ).

De gemiddelde schuldenlast per huishouden en de gemiddelde vrije spaartegoeden per huishouden zijn maten voor financiële veerkracht op macroniveau. Uit de onderstaande figuren blijkt dat Nederlandse huishoudens de afgelopen jaren geleidelijk meer zijn gaan sparen en minder schulden hebben (zie Figuur 5 en Figuur ).

%

%

%

Tevredenheid met financiële situatie

%

%

%

Page 8: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Figuur� Percentage van de mensen dat voldoende buffer heeft om de twee duurste producten te vervangen

Figuur� Mate waarin mensen kunnen rondkomen

Figuur� Instroom van huishoudens in de schuldhulpverlening

Ruim voldoende

Voldoende

Onvoldoende

%

%

%

%

%

%

%

Kunnen rondkomen

Instroom schuldhulpverlening

Page 9: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Figuur� Omvang vrije spaartegoeden Nederlandse huishoudens

Figuur� Omvang huishoudschulden

VertrouwenVertrouwen van consumenten in financiële instellingen is een belangrijke omgevingsvariabele voor verantwoord financieel gedrag. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat financieel gedrag van consumenten vertrouwen kan beïnvloeden. De Nederlandsche Bank (DNB) meet sinds het vertrouwen dat mensen hebben in hun eigen bank, verzekeraar en pensioenfonds. Figuur laat zien dat dit vertrouwen tijdens de crisis een deuk heeft opgelopen. In had ongeveer % van de consumenten nog vertrouwen in hun bank en verzekeraar en 5% in hun pensioenfonds. In was dit gedaald naar % voor banken en verzekeraars en 55% voor pensioenfondsen. Vanaf herstelt het vertrouwen in verzekeraars en pensioenfondsen (% respectievelijk %). Het vertrouwen van mensen in hun eigen bank is de afgelopen drie jaar stabiel en ligt rond de %.

Omvang vrije spaartegoeden

(x

.

)

Omvang huishoudschulden

(x

.

)

Page 10: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur� Vertrouwen van consumenten in hun bank, verzekeraar en pensioenfonds

1.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedragUit onderzoek blijkt dat verantwoord financieel gedrag bestaat uit drie componenten (management van geld, financieel plannen en financiële producten kiezen). Deze componenten blijken weinig correlatie te vertonen. Daarom is ervoor gekozen om voor elk van de drie componenten een aantal kerncijfers te rapporteren.

Management�van�geldOnder�‘management�van�geld’�wordt verstaan: het kunnen rondkomen en controle houden op je inkomsten en uitgaven. De mate waarin mensen hun administratie en post bijhouden is een belangrijke factor van gezond financieel gedrag, zo blijkt uit onderzoek van Madern. De hoofdconclusie uit deze paragraaf is dat consumenten de afgelopen jaren hun huishoudfinanciën beter zijn gaan managen.

Het percentage van de mensen dat zijn geldzaken altijd nauwgezet in de gaten houdt is gestegen van % in naar 5% in 5 (Figuur ). Mensen zijn sinds de competentie ‘Financiën in kaart brengen’ meer gaan uitoefenen, zo constateert ook Nibud in het onderzoek Geldzaken in de praktijk5 (zie ook Figuur ). Ze checken vaker hun banksaldo en maken ook vaker een jaarlijks uitgavenoverzicht. Het percentage van mensen dat maandelijks de financiële administratie bijwerkt is constant gebleven (%).

Twee andere aspecten van ‘management van geld’ zijn de mate waarin mensen hun rekeningen op tijd betalen en of zij betalingsherinneringen ontvangen. Nederlanders zijn ook hierin nauwgezetter geworden. Het percentage mensen dat altijd de rekeningen op tijd betaalt is gestegen van % naar %, zo laat Figuur zien. Het percentage mensen dat nooit een betalingsherinnering ontvangt is tussen en 5 nagenoeg gelijk gebleven (rond de %; Figuur ).

Figuur� Percentage van de mensen dat de financiën altijd nauwlettend in de gaten houdt

Bank Verzekeraar Pensioenfonds%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

Geldzaken in de gaten houden

%

%

Page 11: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

11

Figuur� Mate waarin mensen de competentie ‘Financiën in kaart brengen’ uitoefenen

Figuur�1 Percentage van de mensen dat de rekening altijd op tijd betaalt

Figuur�11 Percentage van de mensen dat in het afgelopen jaar geen betalingsherinneringen heeft ontvangen

Financieel�plannen‘Financieel�plannen’ geeft aan in hoeverre mensen anticiperen op zekere en onzekere gebeurtenissen die invloed hebben op de huishoudfinanciën op zowel de korte als lange termijn. De trends op het terrein van financieel plannen tonen een gemengd beeld. In sommige aspecten is een verbetering te zien, op andere stilstand. Veel mensen hebben geen realistische verwachtingen ten aanzien van hun pensioeninkomen. Spaargedrag bepaalt in belangrijke mate of mensen een adequate buffer hebben voor onverwachte uitgaven. Het percentage van de mensen dat maandelijks een vast bedrag spaart is tussen en constant gebleven (%). Consumenten maakten in wel vaker een begroting dan in . Het percentage van de mensen dat een begroting maakt steeg in die periode van naar (zie Figuur en Figuur ).

%

%

%

%

%

Financien in kaart brengen

Wekelijks banksaldo checken

Maandelijks financiële administratie bijwerken

Jaarlijks de uitgaven bijhouden

%

%

%

%

%

%

%

Rekeningen op tijd betalen

%

%

%

%

%

%

Geen betalingsherinneringen

Page 12: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Om realistische pensioenverwachtingen te hebben is het belangrijk dat mensen regelmatig inloggen op www.mijnpensioenoverzicht.nl. In het jaar van lancering was het aantal mensen dat inlogde ruim miljoen. In de jaren daarna fluctueert het aantal mensen dat inlogt tussen de miljoen en de , miljoen (zie Figuur ). Knoef e.a. (5) concluderen in hun onderzoek in samenwerking met de AFM dat één op de drie mensen afstevent op een tekort ten opzichte van hun beoogde bestedingen (zie Figuur 5).

Figuur�1 Percentage van de mensen dat maandelijks (automatisch) een vast bedrag spaart

Figuur�1 Percentage van de mensen dat elk jaar een begroting maakt

Figuur�1 Aantal mensen dat inlogt op www.mijnpensioenoverzicht.nl

%

%

%

%

%

%

%

Spaargedrag: Automatisch sparen

%

%

%

Begroting maken

%

Inloggen pensioenoverzicht

Page 13: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur�1 Percentage van de mensen dat afstevent op een pensioentekort

Financiële�producten�kiezenOnder ‘financiële�producten�kiezen’ wordt verstaan: het weloverwogen aanschaffen van financiële producten en evalueren van reeds aangeschafte financiële producten. Uit de cijfers in deze paragraaf kan voorzichtig de conclusie getrokken worden dat de zorgvuldigheid waarmee men eenvoudige financiële producten aanschaft ongeveer gelijk is gebleven. Het monitoren van financiële producten toont een licht positieve trend.

Bij eenvoudige financiële producten gaat het erom dat men verschillende aanbieders vergelijkt. Daarnaast is het van belang dat men regelmatig kijkt of aangeschafte financiële producten nog bij de situatie passen. Figuur laat zien dat het eerste aspect vrijwel constant bleef (rond de 5%). Het monitoren van financiële producten laat een positieve trend zien (van % in naar % in 5). Figuur laat voor één financieel product – de zorgverzekering – zien in hoeverre huishoudens daadwerkelijk overstappen. Het aantal overstappers vertoont een stijgende trend. Stapte in nog 5,5% van de huishoudens over, in 5 was dit gestegen naar ,% (met een piek van ,% in ).

Figuur�1 Bewust omgaan met het kiezen van financiële producten

%

%

%

%

%

%

%

%

Kiezen van eenvoudige financiële producten

Monitoren financiële producten

%

%

%

%

%

Page 14: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur�1 Percentage overstappers van zorgverzekering

1.�Interventies

PensioenDe partners van Wijzer in geldzaken organiseren een aantal activiteiten die ervoor moeten zorgen dat mensen maatregelen nemen voor hun pensioen. De Pensioendaagse vervult hierbij een aanjaagfunctie. De Pensioendaagse richt zich primair op de doelgroep 5-. Figuur laat zien dat in 5 % van de werkende 5-plussers actie onderneemt naar aanleiding van de Pensioendaagse. Dit is in lijn met de doelstelling. In nam % van de doelgroep actie.

Figuur�1 Percentage werkende 50+-ers dat actie onderneemt naar aanleiding van de Pensioen3daagse

OnlineHet online bereik van Wijzer in geldzaken is de afgelopen jaren sterk toegenomen.De website van Wijzer in geldzaken is een belangrijk kanaal naar consumenten. De site biedt laagdrempelige informatie, tools en tips met als doel consumenten aan te zetten tot verantwoord financieel gedrag. Twee elementen zijn van belang om te bepalen in hoeverre de website deze doelstelling realiseert: het aantal mensen dat wordt bereikt en het effect per individuele bezoeker (impact = effect x bereik).

Figuur laat zien dat het bereik van de websites van Wijzer in geldzaken de afgelopen jaren sterk gegroeid is. Lag het aantal bezoeken in nog rond de , miljoen, in 5 is dit opgelopen tot bijna miljoen. De groei in bereik komt vanaf voornamelijk voort uit de ontwikkeling van tools. Het is van belang op te merken dat de belangrijkste tools pas vanaf 5 worden meegenomen in Google Analytics. De cijfers voor geven daarom een vertekend beeld en zijn hoger dan hier gerapporteerd.

Overstapgedrag zorgverzekering

%

%

%

%

%

%

Actie als gevolg van Pensioendaagse

Idem: doelstelling

%

%

%

%

Page 15: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur en Figuur geven een aantal kerncijfers weer voor de drie meest gebruikte tools, te weten de tool Wat moet ik doen voor mijn pensioen? (kortweg Pensioentool), de tool Wat betekent dit voor mij? en de AOW leeftijd-tool. Deze drie tools geven gepersonaliseerde informatie en bieden concreet handelingsperspectief op basis van één of meer eenvoudige vragen over de persoonlijke situatie van de gebruiker. Het aantal gebruikers van deze tools tezamen is in 5 verdubbeld naar , miljoen. De groei komt grotendeels voor rekening van de AOW leeftijd-tool. Maar ook het gebruik van de andere twee tools laat een (stevige) groei zien.Voor twee van de tools (Wat betekent dit voor mij en Wat moet ik doen voor mijn pensioen) is tevens gemeten welk percentage van de gebruikers de tool afmaakt. Voor beide tools ligt dit percentage zeer hoog (boven de %). Het percentage van de gebruikers dat vanuit de tool doorklikt naar additionele informatie en tips laat in beide gevallen een sterke groei zien, naar ongeveer %.

Figuur�1 Bezoekersaantallen websites

Figuur� Aantal gebruikers voor de drie belangrijkste tools

Figuur�1 Afmaakpercentage en doorklikpercentage twee belangrijkste tools

Aantal website bezoekers

AOW-Tool

Tool Wat betekent dit voor mij

Pensioentool

Afmaakpercentage Watbetekent dit voor mij

Afmaakpercentagepensioentool

Percentage doorklikspensioentool

Percentage doorkliksWat betekent dit voor mij

%

%

%

%

%

%

Page 16: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

ContextHet platform Wijzer in geldzaken richt zich met zijn projecten en programma’s vooral rechtstreeks op consumenten. Uit onderzoek blijkt dat de context waarbinnen dit gedrag plaatsvindt (ook wel de keuzearchitectuur genoemd) veel invloed heeft. In toenemende mate richt Wijzer in geldzaken zich dan ook op het beïnvloeden van deze context. Hiervoor zijn meestal geen kwantitatieve indicatoren te definiëren. Deze paragraaf geeft een overzicht van de belangrijkste resultaten die het platform Wijzer in geldzaken heeft geboekt om verantwoord financieel gedrag te bevorderen door de context waarbinnen financiële beslissingen worden genomen te beïnvloeden.

• Wijzer in geldzaken heeft – op basis van wetenschappelijke inzichten over keuzegedrag van mensen – ad-vies gegeven in het kader van de Nationale pensioendialoog. Wijzer in geldzaken belicht in haar advies de toegevoegde waarde en de beperkingen van het bieden van keuzemogelijkheden ten aanzien van pensioen. Op basis van de gezamenlijke gedragswetenschappelijke kennis van de partners doet Wijzer in geldzaken vier aanbevelingen. () Zorg dat verplichte pensioenopbouw in tweedepijlerpensioen daar waar mogelijk blijft. () Geef deelnemers daarbinnen beperkt meer keuzemogelijkheden. () Overweeg automatische pensioenop-bouw met uitstapmogelijkheden voor zelfstandigen en werknemers zonder tweedepijlerpensioen en () Zorg voor effectieve ondersteuning voor mensen bij het maken van keuzes. We zijn verheugd dat deze aanbeve-lingen terug te vinden zijn in de kamerbrief ‘Hoofdlijnen van een toekomstbestendig pensioenstelsel’ van Staatssecretaris Klijnsma (SZW).

• Vanuit de pensioensector en daarbuiten worden vele inspanningen geleverd om mensen te activeren zich in hun pensioen te verdiepen, zodat zij realistische verwachtingen hebben ten aanzien van hun pensioen en zo nodig actie ondernemen om een tevredenstellend pensioen te realiseren. Ondanks deze inspanningen is het pensioenbewustzijn in Nederland nog laag en zijn er nog weinig interventies die bewezen effectief zijn. Om de ontwikkeling van effectieve interventies te stimuleren, introduceerde Wijzer in geldzaken in 5 de Pensioenwegwijzer; een prijs voor de meest effectieve, innovatieve interventie op het terrein van pensioen. Uit de liefst aanmeldingen koos een vakjury vijf finalisten. WomenInc werd tijdens de Pensioendaagse uitgeroepen tot winnaar met hun inzending I love pensioen en ontving de Pensioenwegwijzer uit handen van staatssecretaris Klijnsma van SZW. We hopen dat deze prijs een gezaghebbende prijs kan worden. Als compe-titie tussen partijen op kernpunten van onze missie kan worden bevorderd, beïnvloeden we interventies ten behoeve van verantwoord financieel gedrag.

• Er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek waaruit de effectiviteit van interventie op het terrein van ver-antwoord financieel gedrag blijkt. Wijzer in geldzaken draagt bij aan het verzamelen van gegevens en het vergroten van kennis hierover. Zo is Wijzer in geldzaken – samen met de Pensioenfederatie - actief betrokken bij het onderzoek van studenten van Erasmus en Harvard naar de wijze waarop het beste naar deelnemers kan worden gecommuniceerd over de risico’s ten aanzien van pensioen. Ook wordt in samenwerking met Erasmus Universiteit onderzoek gedaan naar het effect van de online tool Wat moet ik doen voor mijn pensioen.

• Een belangrijk onderdeel van de krachtenbundeling die Wijzer in geldzaken beoogt is kennisdeling. Het platform organiseert hiertoe jaarlijks een symposium. In 5 stond het jaarlijkse symposium in het teken van financiële veerkracht. Daarnaast organiseert Wijzer in geldzaken regelmatig netwerkbijeenkomsten – in het kader van specifieke thema’s of projecten.

• Ook in internationaal verband wisselt Wijzer in geldzaken kennis en ervaring uit, vooral in OESO-verband. Nederland is als vicevoorzitter actief in het bestuur van het Internationale Netwerk voor Financiële Educatie (INFE), waarvan inmiddels landen lid zijn. Nederland wordt internationaal gezien als een voorbeeldland voor financiële educatie. Nederland vervult een voortrekkersrol in internationale kennisdeling. Een aantal partners van Wijzer in geldzaken (onder meer Nibud, NVB en het Verbond van Verzekeraars) is hier actief bij betrokken. Ook Hare Majesteit Koningin Máxima vervult – als erevoorzitter van Wijzer in geldzaken en UN Special Advocate for Inclusive Finance – een voortrekkersrol op dit terrein. Financiële vaardigheden staan de laatste jaren hoog op de agenda. Dit blijkt onder meer uit het feit dat G-leiders prioriteit geven aan het be-vorderen van financiële vaardigheden. In organiseert Nederland het OECD global symposium in Financial resilience throughout life op en april in de Beurs van Berlage in Amsterdam.

Page 17: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

• Bij veel financiële beslissingen hebben consumenten de beschikking nodig over (financiële) gegevens, die vaak versnipperd zijn over verschillende bronnen. Dit zorgt ervoor dat mensen veel moeite moeten doen om deze gegevens te verzamelen, laat staan om ze verder te verwerken. Met als gevolg dat mensen dit veelal achterwege laten. Digitale ontwikkelingen bieden kansen om (financiële) gegevens van burgers online op een laagdrempelige manier bij elkaar te brengen. Tegelijkertijd spelen hier vragen over de omgang met de per-soonlijke gegevens. Met andere woorden: hoe kunnen privacy, transparantie en accountability goed worden geregeld? Daarom heeft Wijzer in geldzaken in 5 onderzocht wat er nodig is om te bevorderen dat consu-menten gemakkelijker toegang krijgen tot online gegevens. De resultaten van de studie zullen de komende jaren een belangrijke rol spelen om te stimuleren dat toegang tot online gegevens gemakkelijker wordt.

• Agendasetting is een belangrijk instrument om de missie van Wijzer in geldzaken en de autoriteit van het platform te ondersteunen. De partners van Wijzer in geldzaken hebben ertoe bijgedragen dat de persoonlijke financiën van consumenten steeds meer aandacht krijgen in de media; alle landelijke en lokale media hebben-nu een speciale rubriek over personal finance. Het platform heeft de afgelopen jaren succesvol aan zijn autori-teit gebouwd. De activiteiten en onderzoeken van het platform krijgen ruime aandacht in de media, waardoor financiële professionals, journalisten en consumenten het platform en zijn partners goed weten te vinden.

. CBS (5): Welzijn in Nederland. Het CBS noemt twee aspecten van financieel welzijn: de mate waarin men tevreden is over de huidige financiële situatie en de mate waarin men zich zorgen maakt over de persoonlijke financiële toekomst.

. Banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben ook hun eigen metingen voor vertrouwen. Deze meten meestal het algemene vertrouwen in de betreffende sector. Er is gekozen om in dit rapport de metingen van DNB op te nemen, omdat dit de onderlinge vergelijkbaarheid ten goede komt.

. Bron: Publieksmonitor (Wijzer in geldzaken, )5. Madern (5). Op weg naar een schuldenvrij leven.. Nibud (5). Geldzaken in de praktijk. Belangrijke kanttekening bij deze cijfers is het feit dat consumenten vooral switchen van zorgverzekeraar. Bij andere soorten

verzekeringen is de overstapbereidheid lager (Bron: CVS Consumentenmonitor ).. Hier wordt gesproken van websites, omdat naast www.wijzeringeldzaken.nl ook www.weekvanhetgeld.nl is meegenomen

in de cijfers.. Vóór hadden tools een veel minder groot aandeel in het bereik.. Het volledige advies is getiteld Pensioenstelsel en keuzegedrag en is hier te vinden.

Page 18: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Hoofdstuk 2. Kinderen en jongeren

.1�Maatschappelijke�uitkomsten�

Financieel�welzijnDe mate waarin jongeren tevreden zijn met hun financiële situatie is een indicator voor financieel�welzijn. Uit Figuur blijkt dat de meeste jongeren tevreden zijn over hun financiële situatie. Het percentage van de jongeren tussen en jaar dat ‘tevreden’ of ‘zeer tevreden’ is met zijn of haar financiële situatie daalde van 5% in naar 5% in , om in 5 weer te stijgen naar 55%.

Figuur� Financieel welzijn jongeren

Financiële�veerkracht�De trends op het terrein van financiële veerkracht bij jongeren laten een gemengd beeld zien. Minder jongeren hebben een schuld, maar het aantal jongeren dat instroomt in de schuldhulpverlening neemt toe.

Figuur laat zien dat het percentage jongeren met een schuld daalt. In was het percentage van de jongeren tussen en met minimaal één schuld nog %, in 5 was dit gedaald naar %. Bij studieschulden en betalingsachterstanden is een dalende trend te zien. Het percentage jongeren dat een roodstandfaciliteit heeft blijft vrijwel constant (rond de 5%). Het percentage van de jongeren dat geld geleend heeft van anderen is gestegen van % naar %.

Figuur laat zien hoeveel mensen elk jaar klaar zijn met studeren en beginnen met aflossen (telkens per januari). Daarin is een duidelijke stijging te zien (van ongeveer 5. in naar ruim . in 5). De gemiddelde hoogte van de studieschuld van de mensen die beginnen met aflossen is – na een aanvankelijke stijging – de afgelopen jaren redelijk constant en ligt tussen de € . en € 5. (Figuur 5). De effecten van de invoering van het nieuwe leenstelsel zijn hierin nog niet te zien. Naar verwachting zal de gemiddelde studieschuld de komende jaren gaan stijgen.

Net als bij volwassenen, is ook bij jongeren de instroom in de schuldhulpverlening een maat voor problematische schulden en voor gebrek aan financiële veerkracht. Figuur laat zien dat de instroom in schuldhulpverlening van jongeren een stijgende lijn vertoont, met een piek in .

Tevredenheid financiële situatie

%

%

%

%

Page 19: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur� Percentage jongeren met een schuld

Figuur� Instroom aflossing studieschuld

Figuur� Gemiddelde studieschuld op het moment van instroom

Percentage jongeren van - met minimaal één schuld

Geleend van anderen

Betalingsachterstand

Roodstandfaciliteit

Studieschuld

%

%

%

%

%

%

Instroom (aantal personen dat klaar of gestopt is met de studie en begint met aflossen)

Gemiddelde studieschuld op moment van instroom

Page 20: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Figuur� Instroom van jongeren tot 25 in de schuldhulpverlening

.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedragDe houding van jongeren ten opzichte van schulden is de afgelopen jaren verbeterd en minder jongeren onder de jaar lenen. Ook kan voorzichtig de conclusie getrokken worden dat het spaargedrag van jongeren licht verbetert. In het Nibud-jongerenonderzoek wordt aan jongeren van t/m jaar met één of meer soorten schulden gevraagd of zij zelf vinden dat zij een probleem hebben. Jongeren ervaren het hebben van een schuld vaker als een probleem. Dit geldt voor vrijwel alle type schulden (studieschuld, betalingsachterstand, lening bij anderen) (zie Figuur ).

De manier waarop ouders met financiële opvoeding omgaan is een voorspeller voor verantwoord financieel gedrag van het kind op latere leeftijd. Het geven van zakgeld is een belangrijk instrument in de financiële opvoeding. In kreeg % van de kinderen op een vast tijdstip in de week of in de maand zakgeld (Figuur ).

Figuur geeft inzicht in het spaargedrag van jongeren. Het Nibud heeft jongeren de vraag gesteld of zij (automatisch) een vast bedrag sparen. De grafiek laat tussen en 5 een lichte stijging zien. Het percentage jongeren dat (automatisch) een vast bedrag spaart, is tussen en 5 gestegen van naar . Opvallend is dat jongeren minder vaak een vast bedrag gaan sparen, naarmate zij ouder worden.

Figuur laat zien dat het percentage van de jongeren onder de jaar dat regelmatig of vaak leent tussen en is gedaald van naar .

Figuur� Percentage van de jongeren dat een schuld als een probleem ervaart (naar type schuld)

Instroom jongeren schuldhulpverlening

Probleemervaring schuld (totaal)

Probleemervaringbetalingsachterstanden

Probleemervaring lening

Probleemervaring studieschuld

%

%

%

%

%

%

%

%

Page 21: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

Figuur� Percentage van de kinderen dat op een vast tijstip in de week zakgeld krijgt

Figuur� Percentage van de jongeren dat automatisch een vast bedrag spaart

Figuur� Percentage van de jongeren onder de 18 jaar dat regelmatig of vaak leent

.�Interventies

Leren�omgaan�met�geld�in�het�onderwijsHet platform stimuleert scholen om aandacht te besteden aan het thema omgaan met geld, en stimuleert ouders om aandacht te besteden aan financiële opvoeding. De Week van het geld vervult hierbij een belangrijke aanjaagfunctie. Deelname aan de Week van het geld vertoont een stijgende lijn.

Daarnaast werkt Wijzer in geldzaken samen met educatieve uitgevers aan het integreren van financiële vaardigheden in de methoden die op school worden gebruikt.

%

%

%

%

%

%

-

-

Totaal

-

%

%

%

%

%

%

%

Jongeren en lenen

%

,%

%

%

Page 22: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

De deelname aan de Week van het geld wordt gemeten onder docenten en onder kinderen. Beide vertonen een stijgende lijn. De doelstelling in de Week van het geld was vanaf het schooljaar - dat % van de docenten van groep / zou deelnemen. In de edities van /, / en / (de tweede, derde en respectievelijk vierde editie) werd deze doelstelling nog niet gehaald. In de laatste editie werd de doelstelling ruimschoots gehaald, zo blijkt uit Figuur . De helft van de docenten en kinderen doet inmiddels mee aan de Week van het geld. Het aantal deelnemende docenten is verdubbeld ten opzichte van de tweede editie.

Het percentage van de ouders van leerlingen in het primair onderwijs dat is bereikt in de Week van het geld schommelt tussen de % (-) en 5% (-5). Deze schommeling is te verklaren aan de hand van het feit dat hier in sommige edities van de Week van het geld meer op is ingezet dan in andere edities. De (spontane) bekendheid van de Week van het geld onder ouders vertoont een vergelijkbaar patroon en schommelt tussen de % (-) en % (-5). Zie Figuur .

Figuur geeft een indruk aan welke activiteiten de deelnemende scholen hebben meegedaan (voor een selectie van de activiteiten): veel scholen kregen een gastles van banken (%), verzekeraars (5%) of De Nederlandsche Bank (5%); % gebruikte de lespakketten van Wijzer in geldzaken.

Wijzer in geldzaken werkt steeds vaker samen met de grote educatieve uitgevers. Met Zwijsen werd in – aan de hand van de Nibud leerdoelen - een serie lessen ontwikkeld voor de groepen tot en met . In het schooljaar -5 bestelden bijna . klassen dit materiaal (zie Figuur ). Omgerekend werden hiermee ruim . basisschoolleerlingen bereikt. Halverwege het schooljaar 5- staat de teller op . klassen.

Kinderen die met hun ouders praten over geldzaken vertonen op latere leeftijd meer verantwoord financieel gedrag, zo blijkt uit onderzoek. Daarom wordt in de evaluatie van de Week van het geld onder meer aan kinderen gevraagd of zij hun ouders vragen stellen over geldzaken. Figuur 5 laat zien dat kinderen die meedoen aan de Week van het geld dit veel vaker doen dan kinderen die niet meedoen aan de Week van het geld (% tegenover %).

Figuur�1 Deelname docenten en kinderen groep 7/8 aan de Week van het geld

- -

Deelname Week van hetgeld (docenten)

Deelname Week van het geld (kinderen)

Doelstelling deelname Week van het geld (docenten)

- -

%

%

%

%

%

Page 23: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Figuur� Bereik en bekendheid Week van het geld onder ouders

Figuur� Percentage van de deelnemende klassen dat aan de betreffende activiteit heeft deelgenomen

Figuur� Aantal klassen dat het materiaal van Zwijsen en Wijzer in geldzaken bestelde

-

-

Bereik ouders Week van het geld

Bekendheid ouders Week van het geld

Bereik: doelstelling

-- -

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

%

-

Lespakket(ten) vanWijzer in geldzaken

Lespakket(ten) van DNB

Gastlessen van banken

Gastlessen vanverzekeraars

-

Bereik lespakketten PO (#klassen)

Page 24: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Figuur� Percentage van de kinderen dat hun ouders “de afgelopen twee weken” vragen heeft gesteld over geldzaken

ContextOok voor kinderen en jongeren geldt dat de context waarin zij met geldzaken bezig zijn van invloed is op hun financieel gedrag en hun financiële vaardigheden. Wijzer in geldzaken onderneemt ook hier initiatieven die zich moeilijk laten uitdrukken in kwantitatieve resultaten. Een overzicht:

• In 5 organiseerde het Platform Onderwijs een maatschappelijke dialoog om tot een gedragen advies aan het kabinet te komen voor de inrichting van een nieuw onderwijscurriculum voor het basis- en voortge-zet onderwijs. De partners van Wijzer in geldzaken – en met name het Nibud – hebben input geleverd voor de inspanningen die Wijzer in geldzaken heeft gedaan om financiële vaardigheden onder de aandacht van het Platform Onderwijs te brengen. Een discussiemiddag met ouders, scholieren, studenten en financi-ele partijen en partners, in aanwezigheid van erevoorzitter HM Koningin Máxima en platformvoorzitter Paul Schnabel, ging vooraf aan het aanbieden van een officieel position paper aan het platform Onderwijs5. Na verschijnen van het voorlopig advies op oktober hebben Wijzer in geldzaken en Nibud een gezamen-lijke reactie aan het Platform Onderwijs gestuurd. Met resultaat: de kern van de boodschap van Wijzer in geldzaken is door het Platform in het definitieve advies overgenomen . Financiële vaardigheden worden genoemd als toepassing van rekenvaardigheden en als voorbeeld van een interdisciplinair thema (beide in het verplichte deel van het curriculum).

• De lesmethoden van educatieve uitgevers bepalen in sterke mate wat leerlingen op school leren. Wijzer in geldzaken zet daarom partnerships op met educatieve uitgeverijen om materiaal te ontwikkelen voor alle geledingen van het onderwijs. • Zwijsen ontwikkelde materiaal voor de klassen t/m van het basisonderwijs (zie de vorige paragraaf).• Malmberg ontwikkelde online lesmateriaal gekoppeld aan de twee rekenen-methodes voor het basisonder-

wijs (De wereld in getallen en Pluspunt). Daarnaast zijn we met Malmberg in overleg over de ontwikkeling van materiaal voor het VO.

• Met Noordhoff zijn gesprekken gevoerd over het ontwikkelen van een themakatern ‘Wijzer met geld’ bij hun methode Plein M voor leerjaar en van het vmbo. Dit themakatern zal in het voorjaar van verschijnen.

• Edu’Actief ontwikkelt materiaal voor de beroepsgerichte vakken in de bovenbouw van het vmbo.• Ook voor jongeren geldt dat er nog weinig wetenschappelijk onderzoek is waaruit blijkt op welke manier

financiële vaardigheden het beste kunnen worden bijgebracht. Wijzer in geldzaken steunt een promotieon-derzoek van Aisa Amagir (Hogeschool van Amsterdam/Universiteit van Amsterdam) naar de effectiviteit van financiële educatie onder 5-jarigen. Met de Universiteit van Leiden werkt Wijzer in geldzaken aan onderzoek naar de effectiviteit van het door Zwijsen ontwikkelde lesmateriaal. Dergelijke initiatieven zullen de komende jaren leiden tot meer kennis en data over effectiviteit van financiële-educatieprogramma’s.

. CBS (5): Welzijn in Nederland. In het onderzoek van het Nibud, waaruit deze gegevens afkomstig zijn, wordt ook gekeken naar de mate waarin jongeren

een roodstand als een probleem ervaren. Echter, omdat de betreffende vraag in op een andere manier werd gesteld dan in en 5, zijn de betreffende gegevens hier niet meegenomen.

. Deze cijfers komen uit het Nibud jongerenonderzoek. In 5 is de betreffende vraag niet gesteld.. Tijdens de tweede editie van de Week van het geld – in het schooljaar / – was hiervoor nog geen doelstelling

geformuleerd. Voor de eerste editie zijn geen metingen beschikbaar.5. http://www.wijzeringeldzaken.nl/bibliotheek/media/pdf/wig-position-paper.pdf. Een uitstekende samenvatting van de input op het voorlopig advies is te vinden in paragraaf ..5 van het rapport van het

Platform Onderwijs. Het definitieve advies, alsmede de kabinetsreactie zijn hier te vinden

-

Kinderen die deelnemen aande Week van het geld

Kinderen die niet deelnemen aan de Week van het geld

%

%

%

%

%

%

Page 25: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

Bijlage 1: Geraadpleegde bronnen

AFM Rapport Neem drempels weg opdat Nederlanders in actie komen voor hun pensioen

DNB Statistieken Huishoudens

Evaluatierapporten Pensioendaagse

Evaluatierapporten Week van het geld

Gemiddelde omvang studieschuld

Google Analytics / WebShare

Jaarverslag Pensioenregister

Jaarverslag Pensioenregister

Marktscan zorgverzekeringsmarkt

Monitor Financieel Gedrag 5

Nibud Geldzaken in de praktijk 5

Nibud Geldzaken in de praktijk /

Nibud Geldzaken in de praktijk 5

Nibud Jongerenonderzoek “Jongeren en geld”

Nibud Jongerenonderzoek iov Rabobank

Nibud Jongerenonderzoek iov Rabobank 5

Nibud Studentenonderzoek -

Nibud-onderzoek “MBO-ers en geldzaken” 5

NVVK Jaarverslag

NVVK Jaarverslag

Rapporten op aanvraag beschikbaar

Rapporten op aanvraag beschikbaar

Op aanvraag verstrekt door DUO

Voor cijfers over online (tools)

Bevat de cijfers voor 2011 t/m 2015

Bevat ook de cijfers voor 2013 en 2014

Bevat ook de cijfers voor 2005, 2009, 2012

Rapport niet openbaar beschikbaar. Cijfers zijn op aanvraag verstrekt

Rapport niet openbaar beschikbaar. Cijfers zijn op aanvraag verstrekt

Bevat ook de cijfers voor 2008 en 2009

Bevat ook de cijfers voor 2011 t/m 2013

Page 26: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1.�Volwassenen � �

1.1�Maatschappelijke�uitkomsten � �

Tevredenheid met financiële situatie Percentage van de consumenten dat de eigen financiële situatie omschrijft als “goed” of “zeer goed”

Monitor Financieel Gedrag

Buffer Percentage van de mensen dat een adequate buffer heeft

Wordt op dit moment nog niet gemeten. In de Monitor Financieel Gedrag wordt wel aan mensen gevraagd hoe groot hun buffer is, maar of deze adequaat is, wordt nog niet gemeten. Mogelijk heeft Nibud hier gegevens over?

Buffer voor vervanging Percentage van de mensen dat voldoende geld achter de hand heeft om de twee duurste producten direct te vervangen

Nibud Geldzaken in praktijk (tijdelijk cijfer; totdat de voor-gaande beschikbaar is)

• Ruim voldoende

• Net voldoende

• Onvoldoende

Kunnen rondkomen Percentage van de mensen dat aangeeft in een gemiddelde maand “gemakkelijk” of “zeer gemakkelijk” te kunnen rondkomen en de rekeningen te kunnen betalen

Monitor Financieel Gedrag

Instroom schuldhulpverlening Aantal nieuwe aanmeldingen voor schuld-hulpverlening

NVVK Jaarverslag

Omvang vrije spaartegoeden Totale omvang spaartegoeden (deposito’s + effecten) aan het einde van het betreffen-de jaar (x € .)

DNB Statistieken Huishoudens

Omvang huishoudschulden Gemiddelde omvang particuliere schulden per huishouden (consumptief krediet) (x € .)

DNB Statistieken Huishoudens

Vertrouwen financiële dienstverlening Vertrouwen van consumenten in hun eigen financiële instellingen (uitgesplitst naar banken, verzekeraars en pensioenfondsen)

DNB Household Survey (DHS)

• Bank

• Verzekeraar

• Pensioenfonds

Bijlage 2: Definities

Page 27: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedrag

� �

Geldzaken in de gaten houden Percentage van de consumenten dat altijd nauwlettend zijn financiën in de gaten houdt

Monitor Financieel Gedrag

Financiën in kaart brengen Percentage van de Nederlanders dat de Nibud-competentie “in kaart brengen” uitvoert

Nibud Geldzaken in praktijk

• Wekelijks banksaldo checken

• Maandelijks financiële administratie bijwerken

• Jaarlijks de uitgaven bijhouden

Rekeningen op tijd betalen Percentage van de mensen dat altijd zijn rekeningen op tijd betaalt

Monitor Financieel Gedrag

Geen betalingsherinneringen Percentage van de mensen dat in het afgelopen jaar geen betalingsherinnering heeft ontvangen

Monitor Financieel Gedrag

Spaargedrag Percentage van de mensen dat elke maand % van zijn inkomen spaart

Monitor Financieel Gedrag (nieuwe meting)

Spaargedrag: automatisch sparen Percentage van de mensen dat ieder maand een vast bedrag spaart

Nibud Geldzaken in praktijk (tijdelijk cijfer; totdat de voor-gaande beschikbaar is)

Begroting maken Percentage van de mensen dat ieder jaar een begroting maakt

Nibud Geldzaken in de praktijk

Realistische pensioenverwachtingen Percentage van de mensen dat geen rea-listische verwachting heeft van de hoogte van het pensioeninkomen (in termen van het vervangingspercentage). Wordt apart gemeten voor ZZP-ers

Wordt op dit moment niet gemeten. In het verleden bevatte de Pensioenmonitor een dergelijke meting, maar deze is geschrapt. Onderzoek van Knoeff biedt hier data voor, maar het is nog niet bekend of dit onderzoek her-haald wordt. Vraag: wordt dit gemeten in het Nibud-onder-zoek naar financieel beheer?

Inloggen pensioenoverzicht Aantal mensen dat www.mijnpensioenover-zicht.nl bezoekt (een bezoek telt mee als iemand succesvol heeft ingelogd via DigiD, het burgerservicenummer is herkend bij de SVB en de AOW-gegevens zijn opgehaald uit het SVB-systeem)

Jaarverslag Stichting Pensioen-register

Kiezen van eenvoudige financiële producten Percentage van de mensen dat bij de aan-schaf van een eenvoudig financieel product tussen verschillende aanbieders vergelijkt (“past helemaal bij mij”)

Monitor Financieel Gedrag

Monitoren financiële producten Percentage van de mensen dat regelmatig controleert of de financiële producten die hij of zij heeft nog passen bij zijn of haar situatie (“past bij mij”)

Monitor Financieel Gedrag

Overstapgedrag zorgverzekering Percentage van de consumenten dat in het afgelopen jaar van zorgverzekeraar gewisseld is

Marktscan Zorg (NZa)

Page 28: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1.�Interventies � �

Actie als gevolg van Pensioendaagse* Percentage van de werkenden (5+ jaar) dat actie onderneemt n.a.v. de Pensioen-daagse. Mogelijke acties: verdiepen in persoonlijke pensioensituatie (bijvoorbeeld mijnpensioenoverzicht.nl), extra inkomens-voorzieningen treffen en advies inwinnen bij een deskundige (adviseur, werkgever, pensioenuitvoerder, SVB).

Evaluatie Pensioendaagse

Idem: doelstelling

Pensioentool Aantal gebruikers WebShare / Google Analytics

Percentage dat de tool afrondt WebShare / Google Analytics

Percentage dat doorklikt WebShare / Google Analytics

Tool Wat betekent dit voor mij Aantal gebruikers WebShare / Google Analytics

Percentage dat de tool afrondt WebShare / Google Analytics

Percentage dat doorklikt WebShare / Google Analytics

Effect pensioentool Percentage van de gebruikers van de tool dat actie heeft ondernomen naar aanleiding van het gebruik van de tool. Mogelijke acties: verdiepen in persoonlijke pensioensituatie (UPO, MPO.nl, etc.), extra inkomensvoorzieningen treffen en advies inwinnen bij een deskundige (adviseur, werkgever, pensioenuitvoerder, SVB).

Wordt in voor het eerst gemeten.

Idem: doelstelling Projectplan Pensioendaagse

Realistische pensioenverwachtingen Percentage van de mensen dat afstevent op een tekort ten opzichte van het beoogd pensioen.

Onderzoek van Knoeff e.a. (5) in samenwerking met de AFM

Idem: doelstelling Projectplan Pensioendaagse

Aantal websitebezoekers Bezoekersaantallen op de website www.wijzeringeldzaken.nl

Google Analytics

Klanttevredenheid Percentage van de bezoekers dat tevreden is met hun bezoek aan www.wijzeringeld-zaken.nl, onderverdeeld naar: () Of zij de informatie hebben gevonden die zij zochten () Of deze informatie hen geholpen heeft om te bepalen welke actie zij kunnen nemen () of zij de site nog eens zullen bezoeken en () of zij de site zouden aanbevelen

Wordt nog niet gemeten. Kan eventueel met Qualaroo worden gemeten. Haalbaar-heid en kosten hiervan zijn nog niet onderzocht

Idem: doelstelling Jaarplan

Effect geselecteerde tools Aantal gebruikers van geselecteerde tool dat actie heeft ondernomen naar aan-leiding van het gebruik van de tool

Wordt nog niet gemeten. Om dit te meten is het nodig om gebruikers enige tijd na het websitebezoek een aantal vragen voor te leggen en vooraf te definiëren welk gedrag wordt bevorderd. Haal-baarheid en kosten hiervan zijn nog niet onderzocht

Idem: doelstelling Jaarplan

Page 29: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

.�Jongeren � �

.1�Maatschappelijke�uitkomsten � �

Tevredenheid financiële situatie Percentage van de jongeren tussen en dat (zeer) tevreden is over de eigen financiële situatie

Nibud Jongerenonderzoek

Jongeren en schulden Percentage jongeren van - met minimaal één schuld

Nibud Jongerenonderzoek

• Studieschuld

• Geleend van anderen

• Betalingsachterstand

• Roodstandfaciliteit

Studieschulden Instroom (aantal personen dat klaar of gestopt is met de studie en begint met aflossen)

DUO

Gemiddelde studieschuld op moment van instroom

DUO

Instroom jongeren schuldhulpverlening Aantal nieuwe aanvragen voor schuldhulp-verlening door mensen jonger dan 5.

NVVK Jaarverslag

Page 30: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

.�Kennis,�vaardigheden,�houding�en�gedrag

� �

PISA-scores (nog te bepalen) selectie van scores van Nederlandse 5-jarigen in PISA

PISA Financial Literacy (nieuw)

Probleemervaring Percentage van de jongeren tussen en met een schuld dat een probleem ervaart (naar soort schuld)

Nibud jongerenonderzoek

• Probleemervaring studieschuld

• Probleemervaring geld geleend van anderen

• Probleemervaring betalingsachter-standen

• Probleemervaring roodstand (*)

• Probleemervaring lening

• Probleemervaring schuld (totaal)

Praten over geldzaken Percentage van de ouders met kinderen in groep 5- dat met de kinderen spreekt over omgaan met geld

Evaluatie Week van het geld

• Idem: ouders die bekend zijn met de Week van het geld

• Idem: ouders die niet bekend zijn met de Week van het geld

Zakgeld op vast tijdstip Percentage van de kinderen dat zakgeld krijgt (op een vast tijdstip in de week/maand)

Nibud Kinderonderzoek

Spaargedrag Percentage van de jongeren dat een vast bedrag per maand spaart. Uitgesplitst naar leeftijdsgroep (-, 5- en -)

Nibud jongerenonderzoek

• -

• 5 -

• -

• Totaal

Jongeren en lenen Percentage van de jongeren onder de jaar dat regelmatig of vaak geld leent

Nibud Jongerenonderzoek

Page 31: Wijzer in geldzaken | Wijzer in geldzaken - Kerncijfers ......Wijzer in geldzaken richt zich op een aantal kernactiviteiten, waarin krachtenbundeling centraal staat en die gericht

1

.�Interventie � �

Deelname Week van het geld (docenten) Percentage van de docenten in groep / dat meedoet aan de Week van het geld

Evaluatie Week van het geld

Doelstelling deelname Week van het geld (docenten)

Projectplan Week van het geld

Deelname Week van het geld (kinderen) Percentage kinderen tussen en jaar dat mee heeft gedaan aan de Week van het geld

Evaluatie Week van het geld

Activiteiten Week van het geld Percentage van de docenten in groep // dat aan volgende activiteit heeft deel-genomen:

Evaluatie Week van het geld

• Lespakket(ten) van Wijzer in geldzaken

• Lespakket(ten) van DNB

• Gastlessen van banken

• Gastlessen van verzekeraars

Bereik ouders Week van het geld Percentage van de ouders dat in de Week van het geld wordt bereikt met informatie over financiële opvoeding

Evaluatie Week van het geld

Idem: doelstelling Projectplan Week van het geld

Bekendheid ouders Week van het geld Percentage van de ouders met kinderen in groep 5- dat bekend is met de Week van het geld (spontane bekendheid)

Evaluatie Week van het geld

Percentage van de ouders met kinderen tussen en dat bekend is met de Week van het geld (spontane bekendheid)

Evaluatie Week van het geld

Bereik lespakketten PO (#klassen) Aantal klassen (groep -) dat les materiaal van Wijzer in geldzaken in betreffend schooljaar heeft besteld

EDG

Bereik lespakketten VO (#klassen) Aantal klassen VO dat lesmateriaal van Wijzer in geldzaken in betreffend school-jaar heeft besteld

Wordt nog niet gemeten

Idem: doelstelling Projectplan Week van het geld

Percentage van de deelnemende kinderen aan de Week van het geld dat aan de ouders vragen heeft gesteld over geld

Kinderen die deelnemen aan de Week van het geld

Evaluatie Week van het geld

Kinderen die niet deelnemen aan de Week van het geld

Evaluatie Week van het geld