AUTISME, wat is dat

Jasper DamenBehandelaar / M. Autisme specialist

Januari 2019

Wat weet jij van autisme ?

Autisme, hoe ziet dat er uit?Hoezo stoornis?

OntwikkelingsstoornisAUTISME IS EEN ONTWIKKELINGSSTOORNIS

- Multifactorieel - Geen biologische markers- Sterk genetisch bepaald , maar ook

omgevingsfactoren zijn bepalend ( leeftijd, virussen, medicatie, drugs -> genmutaties)

- Niets met opvoeding te maken ( koelkastmoeders )- Komt vaker voor bij mannen ( 1 op 4 ), maar

vrouwen lopen in - Prevalentie 1,2%- Niets te maken met intelligentie

Ontwikkelingsstoornis

Een ontwikkelingsstoornis is een lichamelijke of psychische aandoening bij kinderen, waardoor hun ontwikkeling anders verloopt dan die van de meeste kinderen.

DENK AAN:

• Verstandelijke beperking

• Leerstoornissen (dyslexie en dyscalculie).

• Communicatiestoornissen (spraakstoornissen).

• Autismespectrumstoornis (autisme, PDD-NOS, Asperger-syndroom).

• Aandacht tekort- en gedragsstoornissen (ADHD, ODD, CD).

• Cerebrale parese of infantiele encefalopathie (slechte spierbeheersing en gebrek aan coördinatie door hersenbeschadiging).

• Zintuiglijke gebreken, zoals slecht zien en horen

Ontwikkelingsstoornis

• Autisme is een pervasieveontwikkelingsstoornis

• Ieder kind ontwikkelt zich volgens een patroon van ontwikkelingstaken

• Ontwikkelingstaken zijn thema’s die karakteristiek zijn voor een bepaalde levensfase en die bepaalde vaardigheden vragen.

• Ze worden bepaald door veranderingen die op biologisch, psychisch en sociaal gebied plaatsvinden bij het vorderen van de leeftijd.

• Naarmate kinderen ouder worden, ontwikkelt hun lichaam zich steeds verder, neemt hun denkvermogen toe en komen ze op plekken waar ze vroeger niet kwamen. Deze veranderingen bieden kansen en vragen om nieuw gedrag, maar voor mensen met ASS is dat juist heel lastig.

Ontwikkelingstaken

PrevalentieLeeftijd Perc. Tot. bevolking 1,20% ASS

< 20 23,7 % 3.928.334 47140

20 - 40 25,3 % 4.192.772 50313

40 - 55 21,3 % 3.549.333 42592

55 - 65 14,4% 2.366.222 28395

65 - 80 11,4 % 1.890.334 22684

> 80 3,9 % 647.994 7776

Totaal 100% 16.574.989 227295

Het eerste prevalentieonderzoek in 1966 gaf een schatting van 0,04%.

TOENAME DIAGNOSE DOOR:

• Toegenomen kennis en bewustzijn over ASS • Huidige diagnostische criteria voor ASS breder zijn dan de criteria die

decennia geleden werden gehanteerd.

Autisme spectrum stoornis

Vanaf 2016 vervallen in DSM 5 = Autisme spectrum stoornis

AUTISME IS NET ZO VERSCHILLEND ALS MENSEN VERSCHILLEND ZIJN !!!

IJSBERGDENKEN !!!

GEDRAG

= zichtbaar

OORZAKEN

= onzichtbaar

Het zichtbare is het uiterlijk waarneembare gedrag van personen.Het onzichtbare is vele malen groter maar wel bepalend voor het zichtbare gedrag.

Filmpje Dr.Roeyers

Dr. Herbert Roeyerspromoveerde in 1994 aan de Universiteit Gent. Roeyers richt zich in zijn onderzoek op ontwikkelingsstoornissen

CRITERIA ASS DSM 5

A. Blijvende tekorten in de sociale communicatie en interactie, zoals blijkt uit:1. tekorten in sociaal-emotionele wederkerigheid2. tekorten in het voor sociale omgang gebruikelijke non-verbale communicatieve gedrag3. tekorten in aangaan, onderhouden en begrijpen van relaties

B. Beperkte zich herhalende gedragspatronen, beperkte interesses en activiteiten, zoals blijkt uit:

1.stereotype of repetitieve motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak2.hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, star gehecht aan routines of geritualiseerde

gedragspatronen3.zeer beperkte, gefixeerde interesses die abnormaal intens of gefocust zijn4.over- of onderreageren op zintuiglijke prikkels of ongewone belangstelling voor

zintuiglijke aspecten van de omgeving

C. De verschijnselen zijn aanwezig vanaf de vroegste kindertijd (maar worden soms pas later onderkend).

Problemen in de ( sociale ) communicatieUit zich onder ander door:

• Problemen om op een effectieve manier met mensen te communiceren

• Steeds dezelfde vragen stellen

• Niet tussen de “lijntjes” door kunnen lezen wat mensen bedoelen

• Alleen maar praten over eigen interesses, niet afstemmen op de ander

• Maakt feitelijke en soms ongepaste opmerkingen niet afgestemd op de context

• Afwezigheid van het verlangen tot communiceren

• Alleen maar praten voor eigen behoefte, niet vanwege een sociale behoefte

Taal letterlijk nemen

• Tafelvoetbal• Vrouwen versieren• Afvalrace• Tijdschrift• Inschrijven

Problemen met sociale interactieProblemen om te begrijpen hoe zich te gedragen in interactie met andere mensen

Dit blijkt onder andere uit:

• Problemen met het tonen en begrijpen van non-verbale gedragingen ( oogcontact, gezichtsuitdrukking, lichaamstaal e.d.)

• Te dicht bij mensen gaan staan, natuurlijk afstand / nabijheid niet aanvoelen

• Mensen op ongepaste momenten aanraken

• Een afwijkende interactie hebben met vrienden, collega’s, vreemden e.d.

• Behoefte hebben aan vrienden en relaties, maar problemen hebben om dit te initiëren en te onderhouden

• Niet herkennen van sociale codes

Problemen met verbeelding en flexibiliteit

Dit blijkt onder andere uit:

• Problemen in flexibel denken met betrekking tot belangen, routines, perspectief en regels

• Begrijpt niet andermans gezichtspunten of gevoelens

• Boos worden bij veranderingen

• Informatie niet kunnen generaliseren

• Specifieke interesses

• Dingen letterlijk nemen

• Stereotype patronen in gedrag,

• moeite met veranderingen

Cognitieve stijlkenmerken

TOM ( theory of mind )

Mensen met ASS hebben last van “mindblindness”

Theory of Mind

Verwijst naar de vaardigheid van mensen zich te kunnen verplaatsen in gevoelens, gedachten en bedoelingen van anderen.

Door ons te verplaatsen in de mentale processen van anderen, kunnen we gedrag begrijpen en voorspellen.

TOM is nodig om empatisch te kunnen zijn ( mensen troosten, behoeftes aanvoelen )

Wat is hier aan de hand, wat doe je?

En nu?

Centrale coherentie• Met centrale coherentie wordt bedoeld de tendens om binnenkomende

informatie globaal en in de context te verwerken.

• Mensen met ASS zijn niet goed in staat om losse prikkels samen te voegen tot een betekenisvol geheel.

• Mensen hebben een neiging om stimuli op een globalistische wijze te interpreteren, rekening houdend met de context.

• Mensen met ASS, hebben daarentegen de neiging om de wereld in fragmenten te ervaren. Ze nemen de wereld waar in losse deeltjes (puzzelstukjes), zonder deze tot een betekenisvol geheel te kunnen samenbrengen.

• Contextblindheid en detailgerichtheid

Tranen zijn niet altijd van verdriet

Voorbeelden Centrale coherentieWat zie je hier??

En zo kan iemand met ASS het zien

Nog een voorbeeld

Wat zie je?

• Videofragment Flodder

Een bos of 10 bomen

Contextmensen met ass zijn vaak contextblind

Een opgestoken hand kan verschillende betekenissen hebben afhankelijk van de context.

• Mensen steken hun hand in de lucht om een vraag te stellen, • om iemand te begroeten, • om het woord te vragen, • om een taxi te doen stoppen, • als afscheidsgebaar...• Etc.

De bedoeling achter het gebaar haal je niet uit het gebaar zelf maar uit de context.

Executieve functies

• Uitvoerende functies

Executieve functies

DOEN / GEDRAG DENKEN/COGNITIES

• Repons - inhibitie • Werkgeheugen

• Emotie regulatie • Planning / prioriteren

• Volgehouden aandacht • Organisatie

• Taakinitiatie • Time management

• Doelgericht gedrag • Metacognitie ( weten hoe je kennis op doet )

• Flexibiliteit

Onder executieve functies (EF) worden de hogere regel- en controlefuncties van de hersenen verstaan.

• Het zijn processen of vaardigheden die noodzakelijk zijn voor het oplossen van problemen, jezelf monitoren, plannen en organiseren, het nemen van initiatieven, het sturen van je gedrag en het corrigeren van fouten

Voorbeelden EF

Opruimen

Koken

Administratie

Sensorisch profielMensen met ASS hebben vaak problemen met het verwerken van sensorische prikkels

- Hyper sensitief- Hypo sensitief

Film: Sensorische overloadDenk hierbij ook aan:- Darmproblemen- Eetproblemen- Allergieën

Prikkelverwerking

Prikkelverwerking duurt langer

Geen Filter

ONDERZOEK

Waaruit bestaat onderzoek naar ASS

- Er is geen “gouden”standaard.

- Multidisciplinaire richtlijnenAnamnese

Hetero anamnese

Ontwikkelingsanamnese

Psychiatrisch / psychologisch onderzoek

• Tijdsduur gemiddeld circa 10 – 12 uur

Problemen bij ASS

Zoals:

• Automutilatie en agressie

• Angstig en faalangstig gedrag

• Depressiviteit

• Dwanghandelingen

• Persoonlijkheidsproblematiek

• Eetproblemen

• Verslaving ( alcohol, drugs, gamen e.d.)

BEHANDELING

OP MAAT MAKEN• Psycho educatie / Bibliotherapie

• Systeem betrekken ( ouders / partner )

• Casemanagement ( gezondheid, financiën, wonen, netwerk, tijdsbesteding / werk )

• Vaardigheidstrainingen ( plannen / sociale vaardigheid )

• Mindfulness

• Farmacotherapie

• Mindfulness

• CGT

Diverse mogelijkheden binnen Reinier van Arkel

• Diagnostiek

• Ambulante behandeling

• Deeltijdbehandeling adolescenten

• Stabilisatiegroep

• Trainingshuis

• Woon- werkvoorziening “De Lichtboog”

• Ouderinitiatief “Marienhof “

• Overige ( ambulante woonbegeleiding, De waterboog e.a.)

De praktijk

“ik kom straks effe bij je op de koffie”

Wat betekent dat?Hoe laat komt iemand dan?

Alleen koffie of ook thee?

Waar gaan we het over hebben?

Hoe lang gaat het duren?

Wanneer gaat ze weg ?Wanneer moet ik dan stofzuigen?

???????

BELANGRIJK

Autisme is niet te genezen, dus mensen met autisme beter begrijpen en hulpmiddelen

inzetten is van groot belang

VerduidelijkingSituatie verhelderen

• Wat gaan we doen?• Wanneer gaan we het doen?• Hoe gaan we het doen?• Wie is er nog aanwezig?• Hoe lang zal het duren?• Met wie moet ik het doen?• Wat gaan we daarna doen

Invullen vrije tijdIk verveel me, geen probleem!

Ik kies een activiteit uit het onderstaande lijstje:

• TV kijken

• Computerspel spelen

• Een quiz doen op het internet

• De krant lezen

• Fietsen

• Spelletje spelen op het internet

• Voetbalmagazine lezen

• Surfen op het internet

• Tekenen

• Een sudoku oplossen

• Een klusje uitvoeren voor mijn partner (ik vraag hem/haar welk klusje)

• In bad gaan

TaakanalyseHieronder een taakanalyse om je gezicht te wassen

Planning

Ochtendritueel - stappenplan

- Pas het aan op de mogelijkheden en behoeftes van de patient- “Keep it simple”

Hulpmiddelen

• www.sociaalopstap.nl

• www.autiplan.nl

• http://www.participate-autisme.be

• http://www.autisme.nl/media/49638/ehba.pdf

Boeken:Bijvoorbeeld : “behandeling van volwassenen

met een ASS”

Tips• Geef structuur ( dagschema, planning, agenda etc.)• Gebruik letterlijke taal ( maar hou rekening met te letterlijk opnemen daarvan )• Houd een neutrale gezichtsuitdrukking ( let op non verbale communicatie )• Gebruik visuele ondersteuning• Help een ritueel op te bouwen• Bereid veranderingen voor• Bewaar je geduld• Zorg voor een rustige omgeving• Afspraak is afspraak• Zeg wat je doet en hou je daar aan of laat tijdig weten dat het anders wordt• Leg dingen schriftelijk vast• Als het niet duidelijk is, niet interpreteren maar doorvragen, stel concrete vragen.• Sta ook toe dat er om verduidelijking gevraagd wordt• Pas je tempo aan, vertel niet teveel ineens ( 1 ding tegelijk )• Wees zakelijk in plaats van emotioneel• Niet zeggen wat ze niet moeten doen….maar wat ze wel moeten doen• Denk aan het kaartenhuis ( generalisatie problemen )

Kijk met een autistische bril

Dank voor uw aandacht