Whitepaper Modern Onderwijs

8/20/2019 Whitepaper Modern Onderwijs

1/10

Technologie maakt gedifferentieerd, flexibel, modern onderwĳsmogelĳk, waardoor de liefde voor leren een hoofdrol kan krĳgen

Een optimistischekĳk op de huidigeontwikkelingen in

het onderwĳs

Ricohwhitepaper

modernonderwĳs


2/10

Inhoudsopgave

Inleiding

Inleiding 3

1 Pleidooi voor ander onderwĳs: prikkel de nieuwsgierigheid van het kind 5

2 De spelregels voor verandering van het onderwĳs 7

3 De hoekpunten van het onderwĳs uitgelicht 9

3.1 De organisatie 9

3.2 De leraar 10

3.3 Het systeem 12

Epiloog 14

Het borrelt in het Nederlandse onderwĳs, het bruist en het knelt. Ontwikkelingen volgen elkaar

in razendsnel tempo op. Een greep uit de gebeurtenissen rond de start van d it schooljaar:

De challenge ´Onze nieuwe School´ in Amsterdam waarbĳ iedereen mee kon denken over een

nieuw, ander, beter schoolconcept, leverde maar liefst 124 heel verschillende plannen op. Een

paar van deze gedroomde scholen zullen echt opgericht worden.

Onderzoek onder leraren en schoolleiders over ‘een jaar passend onderwĳs’ wees uit dat

vrĳwel alle ondervraagden de achterliggende gedachte steunen (‘Alle kinderen gaan – als het

kan – naar het regulier onderwĳs’). Maar de praktĳk blĳkt weerbarstig. Leraren voelen zich

klem zitten: Hun werkdruk is gestegen; klassen zĳn te groot en verschillen tussen kinderen in

één klas zĳn groter geworden. Leraren voelen zich niet goed genoeg opgeleid en hebben niet

genoeg tĳd om alle kinderen de extra ondersteuning te bieden die ze nodig hebben.

In alle media bepleiten gedreven onderwĳsmensen verandering, omdat ze telkens tegen de

grenzen van het systeem aanlopen. Het vaste lesrooster met versnippering van lesuren voorelk vak, de starre indeling van lokalen en de verplichte toetsen belemmeren het verlangen van

docenten om langer bĳ bepaalde thema’s stil te staan of ergens dieper op in te gaan. Leraren

voelen te weinig vrĳheid om hun lessen vorm te geven, leerlingen krĳgen te weinig kansen om

vanuit hun eigen belangstelling zelf te kiezen wat ze nog meer willen leren.

• Zo presenteerde een groep leraren het manifest #Leraar2032. Hierin bepleiten z dat

leraren niet alleen uitvoerders van het curriculum zouden moeten zĳn, maar ook

actieve vormgevers ervan; in dialoog met elkaar binnen school en met de

schoolomgeving

• Docenten René Kneyber en Jelmer Evers brachten (als hoofdauteurs) zowel een


3/10

Nederlandstalig vervolg als een internationale versie uit van het veelgeprezen boek Het

Alternatief , respectievelĳk Het Alternatief 2 en Flip the system. In deze boeken breken zĳ een

lans voor het achter ons laten van de huidige instrumentele benadering en de afrekencultuur

binnen het onderws. Z pleiten voor een verandering die van onderop begint met leraren die

zelf de regie nemen over het onderwĳs en zelf aan het roer gaan staan.

De brede maatschappelĳke dialoog onder de noemer ‘Onderwĳs2032’, over onderwĳs dat

kinderen optimaal voorbereidt op toekomstige uitdagingen, mondde uit in een voorstel voor

een advies aan het Kabinet door Platform Onderws2032 (onder leiding van Paul Schnabel):

Onderwĳs moet leerlingen begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige volwassenen die

behalve vaardig, ook waardig en aardig zĳn, voor zichzelf en voor hun omgeving.

Het Platform pleit voor samenhangend onderws waarin leerlingen een solide

gemeenschappelĳke basis krĳgen, die ze op grond van hun persoonlĳke capaciteiten en

interesses verdiepen en verbreden. Het onderwĳs van de toekomst heeft als kenmerken:

prikkelen van creativiteit en nieuwsgierigheid; leerlingen leren omgaan met vrĳheid en

verantwoordelĳkheid; hen leren de kansen van de digitale wereld te benutten; maatwerk

bieden.

Het Platform is van mening dat leraren een stevige rol moeten spelen b het uitwerken van de

voorgestelde visie. Leraren zullen in samenwerking met hun schoolleiding meer zelf de regie

over de onderwĳsinhoud krĳgen en daar met hun team vorm aan geven.

Pleidooi voor ander onderws: prikkel denieuwsgierigheid van het kind

Op onderwsconferenties worden de lmpjes van onderwsgoeroe sir Ken Robinson nog steeds vaak

getoond. Die hebben als strekking: ‘De tĳden zĳn veranderd, maar het onderwĳs veranderde niet mee.

Scholen zĳn leerfabrieken, waar in feite op precies dezelfde wĳze wordt lesgegeven als 100 jaar geleden

en waar creativiteit de kop wordt ingedrukt’.

Hĳ gaat daarbĳ wel erg kort door de bocht en doet onrecht aan al die scholen en leraren die zich een

slag in de rondte werken om hun leerlingen zo goed mogelĳk les te geven. Maar toch… zĳn ook de

meeste leraren en schoolbestuurders het met Robinson eens dat onderws exi beler, gedifferentieerder,

persoonlĳker, creatiever en moderner kan – en moet.

Robbert Dkgraaf verwoordde dit zo in een lmpje b de start van de di aloog over #onderws2032:

‘Onderwĳs bereidt kinderen voor op de toekomst. Het probleem is, die toekomst is ver weg en onzeker,

en wordt door henzelf vormgegeven. Het is of je in één keer de iPhone25 moet ontwerpen. Daarom

is het belangrĳk dat we niet alleen de goede antwoorden geven, maar ook kinderen leren om de

goede vragen te stellen en zelf het pad naar kennis af te lopen. Gelukkig is ieder kind een natuurlĳke

onderzoeker en borrelt van nieuwsgierigheid; die leerknop staat allang aan. Wĳ, ouders en docenten,

moeten alleen met onze vingers v an de uitknop afblĳven.’

Biedt moderne apparatuur soelaas?

Vaak wordt gesteld dat moderne technologie gedifferentieerd, flexibel, modern onderwĳs kan faciliteren,

mits didactisch oordeelkundig en goed gedoseerd ingezet.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) bracht half september een

onderzoeksrapport uit dat deze stelling lĳkt te ondergraven. ‘De inzet van ICT doet onderwĳs geen goed’,

zo kopten veel media over dit onderzoek. Het rapport zelf is echter genuanceerder en onderscheidt

drie groepen scholen: scholen waar nauwelĳks iets met ICT wordt gedaan, scholen die matig gebruik

maken van ICT en scholen die overmatig ICT gebruiken. De media richtten zich vooral op de eerste en

de derde groep scholen, en dan blĳkt dat onderwĳs achteruit gaat als je te veel ICT gebruikt. Maar in de

middengroep is wel vooruitgang merkbaar. De winst van het gebruik van technologie in het onderwĳs

zit in het goed gericht en gedoseerd inzetten ervan. De media maakten er een discussie van over ‘vóór

of tegen technologie in het onderwĳs’; maar die discussie moet op een dieper niveau gevoerd worden.

Die moet gaan over wanneer, waar en voor wie je ICT kunt inzetten om tot het best mogelĳke onderwĳs

voor elk kind te komen. En elk kind is verschillend, dus die inzet van technologie zal ook steeds perleerling verschillend moeten zĳn.

Wat betekent dit voor scholen, voor leraren?

Het is wel duidelĳk dat je er niet bent met het volhangen van het schoolgebouw met digiborden of

interactieve schermen, het aanschaffen van kistenvol met tablets, het verstrekken van een laptop aan

alle leerlingen, of met de afspraak dat iedereen zĳn eigen apparaat meebrengt naar de les. Dan begint

het pas; want hoe gebruik je als leraar die mooie spullen om je repertoire aan lesvormen uit te breiden,

waardoor lessen aantrekkelĳker worden en beter aansluiten bĳ de behoefte van de leerlingen? En hoe

ontwĳk je de valkuil dat nieuwe hulpmiddelen alleen worden gebruikt om de bestaande lesinhoud in een

mooi nieuw technologisch jasje te steken?

Technologie biedt veel mogelĳkheden om andere werkvormen in te zetten in de les. Bĳ het ontwerpen

1Hoofdstuk

Ricoh whitepaper modern onderws 5


4/10

6 Ricoh whitepaper modern onderwĳs Ricoh whitepaper modern onderwĳs 7

De verandering van het onderwĳs

Het speelveld

Als je onderwĳs wilt veranderen met de inzet van moderne technologie, wat kom je daarbĳ dan

tegen? Hoe ziet het ‘speelveld’ eruit?

Er zĳn drie belangrĳke partĳen aan te geven, hier voor de overzichtelĳkheid in een driehoek geplaatst:

1) De schoolorganisatie,

2) De persoon van de leraar en

3) Het onderwĳssysteem.

De leerling staat hier middenin.

2Hoofdstuk

van hun lessen moeten leraren niet alleen nadenken over lesdoel en werkvorm, maar ook over de manier

waarop ICT die lessen anders, interessanter, leuker, indringender kan maken. Leraren moeten er dan wel

de tĳd voor krĳgen om daarover na te denken, anders blĳft het wellicht bĳ een filmpje vertonen op het

interactieve bord.

Technologie kan ook helpen bĳ het differentiëren. Eigenlĳk zou je voor elk kind een individueel leerprofiel

willen opstellen, zodat iedereen op eigen niveau, in eigen tempo en naar eigen belangstelling aan

het werk kan. Dat is moeilĳk te organiseren, maar toepassing van technologie helpt hierbĳ. Groepen

leerlingen kunnen zelfstandig aan het werk gezet worden op hun eigen niveau; wie vooruitloopt op de

rest, krgt een speciale uitdagende opdracht en wie ziek geweest is, kan wat stof inhalen. Zodat de leraar

zelf z’n aandacht bewust kan verspreiden, interactie kan stimuleren en diepgang kan aanbrengen.

1

2 3

De drie partĳen, de drie hoekpunten staan in verbinding met elkaar: Als op een punt van de driehoek

een besluit genomen wordt om iets op een andere manier aan te pakken, heeft dat ook impact op

de andere twee. En op al deze drie niveaus in het onderwĳs kan technologie een ondersteunende rol

spelen om uitdagingen het hoofd te kunnen bieden.

1) De organisatie

Dit is het strategische, beleidsmatige niveau van het College van Bestuur of de directie van

een school. Hier wordt de schoolvisie ontwikkeld, hier vallen beslissingen over verbouwingen

en over aanschaf van apparatuur. Hier wordt nagedacht over vraagstukken als ‘Hoe blĳf ik

aantrekkelĳk als school?’ en ‘Wat betekenen bepaalde beslissingen over aanschaf van materi-

aal en veranderingen in aanpak binnen ons onderwĳs voor de roosteraar, de administratie, de

ICT-afdeling?’. Maar ook over ‘Hoe kunnen we binnen de regels die de Overheid ons oplegt,

toch voldoende ruimte pakken om onderwĳs vorm te geven op onze eigen manier?’. En over

kwesties als ‘Kunnen we de leraar niet centraler stellen, meer vertrouwen geven en minder

regelen vanuit de schoolorganisatie?’ en ‘Hoe kunnen we stimuleren dat onze mensen al hun

kennis en kwaliteiten met elkaar verbinden, meer leren van elkaar en meer durven delen?’.

ICT kan op dit niveau helpen om ideeën makkelĳker met elkaar te delen en zo plannen en

beslissingen op elkaar af te stemmen.

2) De leraar

De leraar stelt zich op als overdrager van kennis of als coach bĳ zelfstandig leren. Om ander,

moderner, afwisselender en gedifferentieerder onderwĳs te kunnen geven en leerlingen beter

te kunnen begeleiden, zal de leraar routines moeten doorbreken, z’n repertoire van manieren

van lesgeven uitbreiden en vaardigheden aanleren om technologie gericht en goed gedoseerd

in te zetten. Bĳ het voorbereiden van de lessen zal de leraar nadenken over de stimulerende

invloed van ICT op interactie, groepsdynamica en samenwerking tussen de leerlingen. Welke

onderdelen van de les zĳn geschikt voor zelfstudie; en waar kan gebruik van een interactief

bord of lestafel het beoogde groepswerk stimuleren?

leerling


5/10

8 Ricoh whitepaper modern onderwĳs Ricoh whitepaper modern onderwĳs 9

3) Het systeem

Hoe geven we onderwĳs op een moderne wĳze vorm, terwĳl we ook de normen en eindtermen in

het oog houden? Hebben we nog wel het juiste onderwĳssysteem voor deze tĳd? Moeten we het

nog steeds vooral hebben van (klassikale) instructie in groepen van gelĳke leeftĳd? Of zetten we

ook andere leervormen in en gaan we uit van lesinhoud die leerlingen aanspreekt en stimuleren we

21e eeuwse vaardigheden, zelfsturend gedrag en eigen verantwoordelĳkheid met behulp van

technologie? Kennis en expertise van buiten kan de school ingehaald worden door bvoorbeeld

gebruik te maken van videoconferencing. Zo kunnen experts van over de hele wereld gastcolleges

verzorgen of kunnen native speakers lessen verzorgen in moderne talen waar een school geen

vakleerkracht voor kan aannemen.

Zoals al geconstateerd werd: Beslissingen op een van de drie hoekpunten hebben impact op de andere.

Die samenhang moet steeds in het oog gehouden worden, anders gaat ieder z’n eigen weg. Om synergie

tussen die drie niveaus te versterken, zal ieders onderwĳsvisie en manier van handelen op elkaar

aangesloten moeten worden, en de structuur en de verschillende rollen op elkaar afgestemd.

Een voorbeeld:Als je onderwĳs anders wilt inrichten dan de vertrouwde klassikale vorm waarin de docent de

voornaamste leerstofoverbrenger is (systeem), heb je niet veel aan een gebouw met alleen grote

vaste klaslokalen (organisatie). Als onderwĳs gedifferentieerder is, persoonlĳker en ook meer

gericht op samenwerken, zoek je ook naar diversiteit in werken leerplekken. Dat houdt dan wel

in dat niet elke docent meer z’n eigen lokaal heeft (leraar). En misschien worden lesroosters wel

overbodig (organisatie).

De hoekpunten van het onderwĳs uitgelicht

3.1 De organisatie

Visie ontwikkelen

De visie op goed onderwĳs zal leidend zĳn in alle discussies op organisatieniveau. Vanuit die visie (‘Waar

willen we heen, hoe willen we dat ons onderwĳs er over drie of vĳf jaar uitziet?’) kan gezamenlĳk een

groeipad ontwikkeld worden voor de school:

• Hoe zorgen we dat ons onderwĳs past bĳ onze onderwĳsvisie, bĳ elke individuele leerling, bĳ de

capaciteiten van onze leraren?

• Hoe organiseren we dat ons onderwĳs wint aan flexibiliteit, samenwerking en persoonlĳke

invulling?

• Wat is er voor verandering nodig op het gebied van het gebouw, van (les)materialen en

hulpmiddelen, van scholing en coaching van personeel?

• Welke goede initiatieven zĳn er al en hoe kunnen we de krachten bundelen en ontwikkelingen

verbinden, zodat ze elkaar kunnen versterken?

Ruimtes vormgeven

Wellicht overweegt een school het onderwĳs anders te organiseren en bĳvoorbeeld af te stappen van

de routine dat lessen gegeven worden door één leraar aan één klas tegelĳk. Om in plaats daarvan een

groepje leraren met verschillende vaardigheden in samenwerking de lessen te laten verzorgen; waarbĳ de

één bĳvoorbeeld heel goed instructie kan geven en de ander kan goed ontdekken hoe kinderen leren en

daarop inspelen. Vanuit die samenwerking kunnen leerlingen misschien wel beter gestimuleerd worden

in hun ontwikkeling.

Dan moet tegelĳkertĳd worden nagedacht over de inrichting van ruimtes: Wat wil je bereiken? Instructie?

Gefocust leren? Samenwerken in kleine groepjes? De indeling en de inrichting van een ruimte kan die

nieuwe manier van werken ondersteunen, en zelfs uitlokken.

Een voorbeeld:

De TU Delft heeft op de faculteit Industrieel Ontwerpen een project ‘Next generation classroom’.

Hierin wordt onderzocht hoe technologie zodanig flexibel ingezet worden dat docenten als het

ware vanzelf worden uitgedaagd tot betere interactie-op-maat, die aansluit bĳ de belevingswereld

van studenten.

Er wordt op de TU Delft bĳvoorbeeld onderzocht wat er gebeurt als je in een lokaal drie

interactieve schermen plaatst, in plaats van één. Eén scherm of digibord lokt uit om dat te

gebruiken als een veredeld krĳtbord of whi teboard en dus bĳna als vanzelf om standaard

klassikale instructie te geven. Plaats je drie van die schermen, dan wordt een docent als het

ware ‘gedwongen’ om na te denken over hoe die technologie zo effectief mogelĳk te gebruiken

afgestemd op lesinhoud, leerdoelen en de samenstelli ng van de groep studenten.

Balans vinden

De technologiediscussie op organisatieniveau moet niet louter gaan over de aanschaf van laptops of

3Hoofdstuk

De verschillende hoekpunten hebben in het veranderingsproces van onderwĳs hun eigen

specifieke aandachtspunten en invalshoeken. In dit hoofdstuk zoomen we hier uitgebrei-

der op in, zonder de samenhang uit het oog te verliezen.


6/10

Ricoh whitepaper modern onderwĳs 1110 Ricoh whitepaper modern onderwĳs

iPads, maar over ‘Hoe ziet de optimale balans eruit tussen techniek, context en doceren van de lesstof?

Hoe vinden we die balans? Hoe kunnen we technologie inzetten om verschillende leersituaties te creëren

die aansluiten bĳ – en rekening houden met – het onderwerp, de opdracht en de achtergrond van de

studenten? Dat is voor iedere situatie, voor elke onderwĳsinstelling verschillend. Vanuit deze discussie kan

dan passende technologie uitgekozen worden.

Routine doorbreken

Als de onderwĳsorganisatie een visie ontwikkeld heeft waarin bĳvoorbeeld gedifferentieerd onderwĳs

een speerpunt is, betekent dat nogal wat voor de leraar. Die leraar moet anders gaan lesgeven en het

klassenmanagement anders vormgeven, vaste patronen en routines zullen doorbroken moeten worden.

Dat is niet eenvoudig, dat vergt een heel leerproces waarin gewoontes stukje bĳ beetje veranderen. Het

is geen lineair leerproces, het gaat met vallen en opstaan, en weer vallen en weer opstaan.

De schoolorganisatie kan het doorbreken van de routine ondersteunen door training en coaching. En

door te zorgen voor een veilige omgeving waarin leraren dingen durven uitproberen en durven praten

over wat goed ging en wat niet. In zo’n veilige en stimulerende omgeving kunnen leraren samen gaan

experimenteren, leren van elkaar, elkaar helpen, kennis delen en ideeën uitwisselen.

Vasthoudendheid

Om de oude routine te kunnen doorbreken en onderwĳs echt op een andere manier vorm te geven is een

bepaalde vasthoudendheid nodig. Veranderingen moeten de tĳd krĳgen om te kunnen uitkristalliseren

en wortelschieten. Het is belangrĳk om te blĳven doorpraten over wat goed gaat en bestendigd moet

worden, en over wat nog beter kan. Voor doorgaande verandering en verbetering is de kracht van

herhaling erg belangrĳk, de cirkelgang van proberen, reflecteren, bĳstellen en opnieuw proberen.

Dat is nog een hele uitdaging voor organisaties, waar meestal meer tĳd en energie gestopt wordt in het

ontwikkelen van nieuwe dingen en het uitdenken van de volgende transitie dan in het optimaliseren van

bestaande zaken en het in de gaten houden van de rode draad.

Het is dan ook aan te raden om van de verandering een doorgaand en zich steeds herhalend proces te

maken. Dit kan door de reflectie op hoe het gaat telkens als agendapunt op te nemen, in vergaderingen,

een-op-een gesprekken, of in een onli ne community.

3.2 De leraar

Op zoek naar andere werkvormen

Stel dat de onderwĳsvisie van een schoolorganisatie is om beter, leuker, persoonlĳker en moderner

onderwĳs te verzorgen voor leerlingen (voor zover mogelĳk binnen het onderwĳssysteem en de

regelgeving). Dan moeten leraren op zoek naar andere werkvormen die instructie-overstĳgend zĳn en

naar hoe beter gedifferentieerd kan worden in het leerstofaanbod. Veel leraren willen al langer graag

gedifferentieerder lesgeven, maar voelen zich belemmerd door het systeem of de organisatie. Ook hier is

het van belang om de krachten te bundelen.

Technologie kan een ondersteunende rol hebben. Met de inzet van technologie kan onderwĳs levendiger

vormgegeven worden. En door de lesstof te digitaliseren, kunnen leerlingen zelfstandig aan het werk

op hun eigen tempo en niveau en naar eigen interesse, terwĳl de leraar zo de handen vrĳ krĳgt voor

begeleiding en verdieping.

Veranderen is lastig

Deze andere manier van lesgeven vergt een veranderen leerproces. Elke leraar moet zelf uitvinden

hoe dat voor hemzelf uitpakt en hoe zo’n andere manier van werken past bĳ zĳn persoonlĳke visie op

onderwĳs. Hoe langer iemand al leraar is, hoe meer hĳ gewend is om het op een bepaalde manier te

doen en hoe lastiger – of zelfs enger – het is als om het opeens anders te gaan doen. Ineens is iemand

dan weer een ‘beginner’ in plaats van ervaren docent.

Het helpt daarb om te kunnen leren van elkaar in een leergroep met collega’s. Je gaat je pas realiseren

dat het anders kan, als je het een collega anders ziet doen. Je kunt je bovendien door een ander

laten helpen in plaats van altd zelf het wiel opnieuw uit te willen vinden. Je kunt ook (en dat is een

noodzakelĳke vaardigheid van de moderne tĳd) voortborduren op w at een ander bedacht heeft, en zo je

lesaanbod verfrissen, verrĳken, aanvullen en verdiepen.

Een voorbeeld van leren in een leergroep met collega’s:

Training van docenten van het Willem van Oranje College in Waalwĳk

De directie van het Willem van Oranje College besloot in 2014 om voor alle klaslokalen digiborden

aan te schaffen. Bovendien won de school in dat jaar de Learning Challenge van Ricoh, waardoor

deze nu beschikt over een compleet ingericht interactief klaslokaal.

Ricoh Learning Services verzorgt de training en coaching van docenten. Z leren niet alleen om met

de aanwezige technologie te werken, maar ook om die technologie zo in te zetten dat de lessen er

echt door verrĳkt worden.

De eerste workshop (voor alle docenten) gaat over de noodzaak tot verandering in het onderwĳs,

dat moderner, flexibeler en persoonlĳker zou moeten worden.

In het tweede deel van de opleiding staat centraal: het leren omgaan met de aangekochte

technologie, de specifieke digiborden die in alle klassen hangen. Met het schoolmanagement is

afgesproken dat elke docent een bepaald basisniveau moet hebben. Iedereen moet in elk geval het

digibord kunnen gebruiken om hiermee de lessen attractiever en meer activerend te maken.

Tussen docenten onderling is een enorme variatie in ervaring met ICT. Daarom heeft dit deel van

de training een gepersonaliseerde aanpak. Wie die daar behoefte aan heeft, krĳgt persoonlĳk

instructie in het omgaan met de nieuwe spullen.

Verder krĳgen de docenten een waaier aan zelfstandig (individueel of in een klein groepje) te

selecteren en uit te voeren leeropdrachten, om te oefenen met het toepassen van de technologie.

Om te borgen dat het leerproces niet verwatert in de waan van de dag, is de afspraak dat

elke opdracht een product oplevert, een tast baar ‘bewĳs’ van de veroverde vaardigheden (een

PowerPoint, een uitgewerkt lesidee, een lmpje). Dat product wordt geüpload naar het SharePoint-

platform van de school. De bedoeling is dat docenten inhoudelĳke feedback geven op elkaars

producten, ‘als je dit zou aanpassen, wordt het nog beter’. Op zo’n manier peerfeedback geven

verdiept het eigen leerproces. Bovendien ontstaat zo een ideeënbank waaruit collega’s kunnen

putten en waardoor ze zich kunnen laten inspireren.

Als basis hiervoor worden competentieniv eaus gedefinieerd waaraan de opdrachten worden

gekoppeld. De docenten kunnen tot op zekere hoogte zelf beslissen hoe ver ze willen gaan met

hun eigen scholing. Wie op school de expert wil worden op het gebied van het inzetten van deinteractieve projector, kan en zal veel dieper gaan dan iemand die het genoeg vindt om wat slides

te laten zien, daar ter plekke in de klas aantekeningen op te maken en die dan op te slaan.

In een volgende workshop krĳgen de docenten nog wat voorbeelden van toepassingen van andere

technologie te zien en gaan ze in groepjes aan het werk om ideeën te ontwikkelen voor hun

eigen lessen, samenwerkend en lerend van elkaar. Door de groepjes te mixen wat betreft vak en

het eigen handigheidsniveau met ICT, ontstaat een fijne stimulerende sfeer van elkaar op ideeën

brengen en elkaars creativiteit stimuleren. Natuurlĳk reiken we wat ideeën aan om hen op gang

te helpen, maar docenten zĳn zelf de experts op hun vakgebied. Dit soort vragen staan centraal:

Wat wil ik in mĳn les? Wat zĳn de leerdoelen? Welke leerlingen heb ik straks voor me in de groep?

Hoe kan ik mĳn les het beste vormgeven? Welke technologische hulpmiddelen zĳn daarbĳ in

te zetten? Een mooi voorbeeld van creatief lesontwerp is de jonge wiskundedocent die allerlei

speelse wiskundetoepassingen bedacht heeft voor de interactieve leertafel (een soort tablet op


7/10

12 Ricoh whitepaper modern onderwĳs

tafelformaat).

Een dag in de week is iemand van Ricoh aanwezig op het Willem van Oranje College om

docenten die moeite hebben met het gebruik van de technologie persoonlĳk te begeleiden; en

om docenten die nieuwe onderwĳsideeën bedacht hebben, te helpen bĳ het realiseren daarvan.

Docenten kunnen op die dag altd ‘binnenlopen b Jan’. Vragen stellen is zo erg laagdrempelig.

3.3 Het systeem

Fundamentele vragen

Als een van de fundamentele problemen in ons onderwĳssysteem wordt vaak genoemd dat kinderen al

zo vroeg worden voorgesorteerd in een schoolsoort, aan het eind van groep 8, als ze 12 jaar zĳn. In veel

landen om ons heen is dat later, en niet voor niets. De ontwikkeling van jonge hersenen is dusdanig dat

zulke jonge kinderen de verantwoordelĳkheid nog niet aankunnen om te kiezen: Wat wil je leren? Wat

maakt jou gelukkig? Wat is jouw wens voor de toekomst en welke vakken passen daarbĳ?Waarom laten we dan in Nederland k inderen nog steeds op 12-jarige leeftĳd kiezen voor een bepaalde

leerrichting, terwl ze gezien de hormonale ontwikkeling en hersenrping pas op 15-jarige leeftd in staat

zĳn die beslissing te nemen?

En waarom ontwikkelen we eigenlĳk geen echt doorlopende leerlĳn van 4 tot 18 jaar?

Gepersonaliseerd leren

Als het systeem zou veranderen en die keuze uitgesteld zou worden, gaan kinderen dus langer samen

naar dezelfde school. Dat heeft gevolgen voor de schoolorganisatie en vooral voor hoe het er in een

klas aan toegaat. Op deze manier krĳg je op de middelbare school in één klas nog grotere verschillen in

tempo, niveau en interesse. D an moet er wel overgegaan worden tot gepersonaliseerd leren. Voor een

leraar is het lastig om zo te differentiëren, technologie helpt om dat te ondersteunen.

Scholen zouden het leeuwendeel van het onderwĳsmateriaal dat ze gebruiken, kunnen digitaliseren. Stop

alle feiten die kinderen moeten weten in een goed georganiseerd technologisch leerplatform. Dan kan

elk kind met een eigen leerplan zelfstandig aan de slag om zich via de technologie de ‘standaard’-leerstof

eigen te maken.

Leraren krĳgen hierdoor extra ruimte en tĳd die ze kunnen besteden aan persoonlĳke interactie met

leerlingen voor begeleiden, stimuleren, inspireren, coachen, en om specifieke vragen te beantwoorden en

vakmatig de diepte in te gaan met leerlingen die dat willen of aankunnen.

Bovendien komt er zo ruimte vrĳ om invulling te geven aan sociale vorming, aan omgaan met keuzes en

dilemma’s die je tegenkomt als je opgroeit tot volwassene en je leven zelfstandig vorm gaat geven.

Als leerlingen met een jaar of 14 of 15 de vakken kiezen die passen b wat ze zelf willen ontwikkelen,

kiezen ze wellicht voor vakken die de school niet kan aanbieden. Via technologie (applicaties, tools

zoals videoconferencing, internetgestuurde leerplatformen en een persoonlĳke leeromgeving) kun je

individuele leerlingen toegang verschaffen tot die specifieke leerwensen.

Van leraren en leerinstituten wordt dan verwacht dat, ze hier een visie op ontwikkelen en dit faciliteren,

dat ze investeren in leerplatformen die dit persoonlĳke leren mogelĳk maken.

Technologie kan ook helpen om het leren van de basiskennis en de basisvaardigheden die elke leerling

nodig heeft, aantrekkelĳk te maken. Technologie ondersteunt vakoverstĳgend of thematisch onderwĳs.

Ricoh whitepaper modern onderwĳs 13

Een voorbeeld:

Laat leerlingen op een interactieve leertafel het reistraject van Amsterdam naar Groningen

ontdekken. Zo leren ze aardrkskunde, kunnen ze uitrekenen hoeveel benzine nodig is voor dat

traject, of welke treinstations je daarvoor moet passeren, wat er onderweg te zien is, de

geschiedenis van de bouw van de afsluitdk, getdenstromingen, etcetera. Zo leren ze meerdere

vakken tegelĳk, in plaats van allemaal losse vakken.

Dan krĳgt het leren betekenis, wordt het leuk. Dat is wat kinderen willen.

En eigenlĳk moet je die trip daarna ook echt maken, bĳvoorbeeld door een paar ouders met

busjes te laten rĳden. De kinderen kopen dan broodjes voor onderweg (rekenen, met geld omgaan,

voedingsleer) en smeren die.


8/10

14 Ricoh whitepaper modern onderwĳs

Epiloog - Oproep aan de leraar Mooie vernieuwende onderwĳsinitiatieven

die zichtbaarheid verdienenEr gebeuren op dit moment veel waardevolle, vernieuwende dingen in onderwĳsland.

Een inspiratielĳstje:

Stichting leerKRACHT

Stichting leerKRACHT werkt met scholen om een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’ te creëren. Hierin werken leraren

en schoolleiding intensief samen om het onderwĳs op school naar eigen inzicht te verbeteren. Leraren leren van elkaar en

innoveren samen het onderwĳs door lesbezoek en feedbackgesprek, gezamenlĳk lesontwerp, en gestructureerd kort overleg in

kleine teams om leerlingdoelen en verbeteracties te bespreken.

Sinds de start in 2012 doen ruim 350 scholen mee. Hier zn scholen uit po, vo, mbo en pabo’s en lerarenopleidingen b

betrokken. Streefdoel is om in 2020 overbodig te zĳn en de stichting te kunnen opheffen.

www.stichting-leerkracht.nl

Onderwĳs2032

In februari 2015 startte het Platform Onderws2032 een maatschappelke dialoog over wat leerlingen in het basisonderws en

voortgezet onderwĳs moeten leren om klaar te zĳn voor de toekomst. Massaal hebben leerlingen, docenten, ouders, bestuurders,

wetenschappers, maatschappelke organisaties en het bedrfsleven hun stem laten horen. Onder leiding van Paul Schnabel is op

basis van al deze reacties een (voorstel tot) een advies geschreven.

www.onsonderwĳs2032.nl

Onze nieuwe school

Onze Nieuwe School is een zoektocht van de Gemeente Amsterdam naar schoolmakers die de verwachte leerlingengroei in

Amsterdam kunnen opvangen. Iedereen met een idee of plan voor een nieuwe school, kon meedoen met deze ‘challenge’. Uit

de 124 ingediende plannen zn er inmiddels 15 geselecteerd om verder uit te werken; uiteindelk zullen 3 of 4 scholen echt

opgericht worden.

www.onzenieuweschool.nl

Nederland Kantelt

Nederland Kantelt verbindt mensen in het samen bouwen aan een spannender, leuker, mooier en energieker Nederland. Een

maatschappĳ waarin mensen gezamenlĳk verantwoordelĳk zĳn voor duurzame energie, gezond voedsel en mensgerichte zorg en

onderwĳs. Niet omdat het moet van de gemeente, de belastingdienst of de l eraar, maar omdat je zelf zo wil leven.

www.nederlandkantelt.nl

Operation Education

Operation Education focust zich op veranderingen in het onderwĳs, op het transformeren van onderwĳssystemen. Tĳden

veranderen, en onze onderwĳssystemen moeten zich hierbĳ aansluiten. Onderwĳs moet leerlingen voorbereiden op de snel

veranderende samenleving – en hen in staat stellen hun eigen toekomst vorm te geven, hun eigen waardevolle samenleving te

ontwerpen.

www.operation.education

United4Education

United4Education is een netwerk voor iedereen die het onderwĳs wil vernieuwen. Met elkaar maakt U4E vernieuwingen in het

onderwĳs zichtbaar en vindbaar. U4E deelt en verbindt studenten, ouders en onderwĳsprofessionals om zo een gezond en zeer

divers ‘ecosysteem voor educatie’ te creëren.

www.united4education.nl

Wat we nodig hebben, zĳn leraren die vertrouwen durven geven aan leerlingen dat ze zelf

verantwoordelĳkheid kunnen nemen voor hun leerproces.

Leraren die een veilige omgeving creëren waarin leerlingen fouten durven en kunnen maken zonder

negatieve consequenties, zodat ze zelfvertrouwen en moed ontwikkelen.

Leraren die het leuk maken om te leren en de ‘leerstroom’ bĳ kinderen openen, zodat ze zich verheugen

op de volgende les.

Leraren die, verzekerd van hun eigen kunnen, ook hun zwakheden durven toegeven en elkaar om hulp

en advies durven vragen; binnen de vaksectie, binnen de school of (via sociale media bĳvoorbeeld) aan

collega’s elders in het land.

Leraren die het vanzelfsprekend vinden om elkaar te helpen om beter te worden, die ideeën en

lesmaterialen delen met elkaar.

Leraren die buiten de bestaande kaders en vakoverstĳgend durven (en kunnen) denken en handelen.

Leraren die input verzamelen van collega’s, ook van andere vakken, en van mensen uit de gemeenschap,

maatschappelĳke organisaties en bedrĳven.Leraren die technologie, apps en digitaal materiaal durven inzetten bĳ hun lesdoelen en die openstaan

om nieuwe dingen te proberen.

Beste leraar, de tĳd is er rĳp voor om het heft in eigen hand te nemen, om op zoek te gaan naar ‘like-

minded people’, om je te verenigen en k rachten te bundelen met anderen – binnen de bandbreedte die

je hebt.


9/10

Love2learn

Het allerbelangrĳkste dat onderwĳs kan en moet doen, is kinderen en

jongeren liefde voor het leren te laten vasthouden en verder ontwikkelen.

Helaas wordt die liefde voor het leren vaak – met alle goede bedoelingen –

juist afgeremd door volwassenen.

Dat begint al jong. Bĳvoorbeeld als een dreumes speelt met een

blokkenstoof. Krgt dat kind de vrheid en de ruimte om 100 keer te

proberen het kubusblokje in het ronde gat te stoppen? Of neemt een

volwassene het na 5 keer over en leidt dat handje naar het ‘goede’ gat?

Doe je als volwassene, als leraar, vóór hoe het moet, geef je zelf het goede

antwoord? Of laat je het kind zelf leren, geef je vertrouwen dat-ie dat kan?

Moedig je het kind aan om iets steeds opnieuw te proberen – tot het zelf

lukt? En stimuleer je zo plezier in leren?

Dat is belangrĳk in het leerproces.

‘Love to learn’ is het motto van Ricoh Learning Services.


10/10

Met dank aan:

voor hun bĳdrage. En Carla Desain voor het schrĳven van deze whitepaper.

Waarom Ricoh

Naast dat Ricoh leverancier is op het gebied van print- &

documentoplossingen, helpen wĳ onderwĳsinstellingen in

binnen- en buitenland met onderwĳsvernieuwing en ICT. Wĳ

organiseren de transitie op basis van een gedeelde visie door het

aanbieden van verandermanagement, programmamanagement

en consultancy. Wĳ introduceren nieuwe leervormen om huidige

lessen, methodes, leerlĳnen en lesmateriaal te verrĳken door

het aanbieden van training en begeleiding voor docenten.

Wĳ implementeren en beheren technologische en digitale

oplossingen door gebruik te maken van een uitgebreid

hardware-, software- en serviceportfolio.

Alle merk- en/of productnamen zĳn handelsmerken van hun bĳbehorende eigenaren. Specificaties en uiterlĳke vormgeving

kunnen worden gewĳzigd zonder voorafgaande kennisgeving.

Copyright © 2015 Ricoh Europe (Netherlands) B.V. Alle rechten voorbehouden. Deze E-book, de inhoud en/of layout ervan

mag niet worden gewĳzigd en/of aangepast, gedeeltelĳk of geheel worden gekopieerd en/of opgenomen in andere werk-

stukken zonder de voorafgaande schriftelke toestemming van Ricoh Europe (Netherlands) B.V.

www.ricoh-europe.com

Ricoh Europe (Netherlands) B.V

Postbus 114, 1180 AC Amstelveen

Tel: +31 20 5474 111

E-mail: [email protected]

Jeroen Spierings, Marketing and Business Development Director, Ricoh Learning Services.

Lilianne Buckens, Manager Learning Consultancy & Training, Ricoh Learning Services

Norbert van Halderen, Head of Ricoh Learning Services

Whitepaper Modern Onderwijs

Documents

Transcript of Whitepaper Modern Onderwijs