SeinstravandeLaar B.V.

Achter de Vismarkt 12

4101 AD Culemborg

Postbus 450

4100 AL Culemborg

www.seinstravandelaar.nl

info@seinstravandelaar.nl

Pagina 01

Werken zonder maatregel door de GI heeft structureel maatschappelijke meerwaarde

Geleerde lessen uit maatschappelijke businesscase naar effectieve aansluiting van de GI op de lokale basisteams van de Groninger gemeenten

In het kader van de door het NJI verleende

SWING subsidie heeft Jeugdbescherming Noord

een maatschappelijke businesscase opgesteld

naar het maatschappelijk rendement van het

‘werken zonder maatregel’ door de GI. Met de

businesscase is invulling gegeven aan één van de

transformatieopdrachten van de 23 Groninger

gemeenten. De businesscase is opgesteld vanuit

de behoefte om de ketensamenwerking tussen de

lokale basisteams en de GI’s te versterken. Dit

moet worden gefaciliteerd door een passend

financieel arrangement dat de huidige perverse

prikkels ondervangt.

Uit de businesscase blijkt dat wanneer de GI om

de juiste redenen wordt ingezet, dit structureel

maatschappelijke meerwaarde heeft bovenop de

aanwezige kennis en kunde in de lokale

basisteams. In dit artikel leest u een korte

achtergrond en opzet bij de businesscase, de

wijze waarop de GI toegevoegde waarde levert en

de voorwaarden om tot effectieve en efficiënte

samenwerking te komen tussen GI’s en lokale

basisteams.

Achtergrond en opzet van de maatschappelijke businesscase

In Groningen maakt zo’n 11% van alle jongeren

gebruik van een vorm van jeugdhulp. Dit zijn er in

totaal ruim 11.000. Daarvan zijn er per jaar circa

450 betrokken in een formele kinder-

beschermingsmaatregel.

Gemeenten in Groningen hebben zo’n € 150 mln.

beschikbaar voor de totale organisatie van de

jeugdzorg. Van de € 112 mln. die regionaal wordt

ingekocht, gaat circa € 13 mln. (12%) naar de vier

gecertificeerde instellingen. Het grootste gedeelte

van het gemeentelijke budget gaat naar de inkoop

van zorg die aanbieders leveren in opdracht van

de lokale basisteams en/of de GI’s.

Jeugdbescherming Noord (hierna: JB Noord)

wordt voor de uitvoering van formele maatregelen

betaald op basis van P*Q. Tegelijkertijd wordt zij

lumpsum gefinancierd voor het ‘werken zonder

maatregel’ om het aantal maatregelen terug te

dringen. Hiermee bestaat er een perverse prikkel

in de huidige financiering: de wijze van

financieren is niet in lijn met het inhoudelijke doel

om het aantal maatregelen te verminderen door

effectieve inzet van de GI in het vrijwillig kader.

Werken zonder maatregel

De businesscase spreekt over het ‘werken zonder

maatregel’ door de GI in het ‘vrijwillig kader’.

Naast deze termen worden ook wel begrippen als

‘preventieve jeugdbescherming’ en ‘specialistisch

casemanagement’ gehanteerd. Hierna korten wij

het ‘werken zonder maatregel’ af tot WZM.

Onderscheid in cliëntstromen basis voor analyse

In de analyse van de businesscase is grofweg

onderscheid gemaakt tussen cliënten die wel en

niet in het WZM en/of in een formele maatregel

met de GI in aanraking komen. In totaal zijn vier

‘cliëntstromen’ onderscheiden (blauwe vlakken).

Pagina 02

De onderzoekshypothese is dat inzet van de GI in

het WZM bijdraagt aan de optimalisatie van

maatschappelijke kosten en baten in de

jeugdbeschermingsketen.

Op basis van documentenonderzoek en een

casestudy, waarin is gesproken met cliënten en

professionals van wijkteams en van JB Noord, is

een aantal belangrijke lessen geleerd over hoe

verbetering van de samenwerking tussen de lokale

basisteams en de GI kunnen bijdragen aan het

verbeteren van de dienstverlening aan de cliënt.

Meerwaarde van WZM door de GI

De hoofdconclusie is dat de inzet van de GI in het

WZM – in aanvulling op de lokale basisteams –

meerwaarde heeft. Voorwaarde is dat de GI om

de goede redenen, op het juiste moment en op

gepaste wijze wordt ingezet, zodat wordt

bijgedragen aan het zorgcontinuüm voor de cliënt.

Het realiseren van een doorbraak belangrijke

reden voor inzet van GI in WZM

Soms stapelt hulp in het vrijwillig kader op, zonder

verbetering van de veiligheidssituatie. Om

preventief werken niet tot doel te laten

verworden, wordt het realiseren van een

doorbraak door de GI door alle betrokkenen als

grote meerwaarde gezien.

De GI kan urgentie bij de cliënt overbrengen en

het basisteam (weer) in positie zetten. Er zijn

indicaties dat door inmenging van de GI de

hoeveelheid zorg eerder af- dan toeneemt.

Naast het ‘realiseren van een doorbraak’ zijn er

nog drie fundamentele redenen geformuleerd voor

inzet van de GI in het WZM, onafhankelijk van de

inrichting van de lokale basisteams. Het gaat om:

a. normaliseren en objectiveren van cases met

veel betrokken hulpverleners of organisaties;

b. borgen van continuïteit bij concreet perspectief

van een opvolgende maatregel;

c. overnemen van hoog complexe en intensieve

cases die het lokale basisteam (te) zwaar

belasten.

De laatste reden moet worden geconcretiseerd,

zodat het geen gelegenheidsargument wordt.

In de transformatiefase springt de GI binnen het

WZM ook in op (kwantitatieve en kwalitatieve)

ondercapaciteit van de lokale basisteams. Hiermee

wordt op korte termijn voorkomen dat deze cases

blijven liggen, dan wel onnodig escaleren. Het is

echter geen duurzame vorm van inzet binnen de

geldende solidariteitsafspraken tussen gemeenten.

Onzekerheid en onvoorspelbaarheid voor cliënt

ingrijpender dan uitvoering van maatregel

Voor de cliënt zijn objectiviteit, continuïteit,

duidelijkheid en voorspelbaarheid van groot

belang. Betrokkenheid van de GI kan hieraan een

bijdrage leveren. Het kan onnodige onzekerheid

en escalatie (helpen) voorkomen. Dit is van groot

belang omdat het proces tot aan een (eventuele)

maatregel meer impact heeft op de cliënt dan de

maatregel zelf. Bovendien is niet de OTS het

meest ingrijpend, maar de onzekerheid of dit

gepaard gaat met een uithuisplaatsing.

De GI kan op gepaste wijze een bijdrage leveren

aan het versterken van de regievoering waarmee

hulpverlening wordt geprioriteerd en gefaseerd.

Het gezin kan hierdoor gestructureerd werken aan

een veilige en stabiele situatie.

Pagina 03

Voorwaarden voor effectieve en efficiënte inzet van de GI

De meerwaarde van het WZM door de GI komt

alleen tot zijn recht bij effectieve samenwerking

met lokale basisteams. Dit vraagt om aandacht

voor het realiseren van een zorgcontinuüm, een

adequate inrichting van de lokale teams en een

passende wijze van financieren en verantwoorden.

Sluitend zorgcontinuüm tussen het vrijwillig en

gedwongen kader vraagt om onderling aansluiten

Vanuit het transformatiedoel en de onderzoeks-

bevindingen wordt aanbevolen om in het WZM

slechts beargumenteerd de casusregie over te

dragen aan de GI en niet als automatisme aan

een product te verbinden. Een sluitend

zorgcontinuüm vraagt verder om een sluitende

overgang tussen vrijwillig en gedwongen kader.

Van belang is dat ook tijdens een maatregel het

lokaal basisteam betrokken blijft om problemen op

andere leefdomeinen af te stemmen op het

veiligheidsprobleem. Voor de professional in het

basisteam betekent dit dat een gezin niet uit beeld

is wanneer het in een maatregel zit. Van de

professional van de GI vraagt dit ook om een

nieuwe manier van denken en werken. Het gaat

erom dat professionals elkaar en de cliënt

meenemen in het proces. Juist gezamenlijkheid

kan ervoor zorgen dat de hele situatie van het

gezin aandacht krijgt met de passende expertise.

Keuzes maken over expertises in lokale teams

Samenwerken met 23 gemeenten in alleen al de

provincie Groningen, is voor JB Noord een forse

opgave. Zeker omdat niet alle lokale teams de

kennis en kunde op eenzelfde niveau en wijze

organiseren. Het eenmalig in huis halen van

kennis door personeel van de GI over te nemen,

garandeert geen expertise op lange termijn.

Gemeenten wordt daarom aanbevolen om ten

eerste een eenduidige keuze te maken rondom

het basisniveau en positie van veiligheidsexpertise

in de teams. Op deze manier wordt gerealiseerd

dat de GI effectief en efficiënt aansluit en dat

kwaliteit van de toegang past bij de financiële

solidariteit voor specialistische jeugdzorg.

Ten tweede moet (nog) aanwezige expertise

worden verbreed en behouden op lange termijn.

Financier en verantwoord o.b.v. sturingsbehoeften

De kern van het advies rondom de nieuwe wijze

van inzet van de GI in het WZM is dat

professionals in het lokale basisteam primair

verantwoordelijk zijn voor het totale resultaatsdoel

met het gezin. De GI wordt gevraagd hieraan een

gerichte bijdrage te leveren (deelresultaat). De

inzet en financiering moeten daarbij aansluiten op

de inhoudelijke argumenten voor inschakeling van

de GI. Van de professional van de GI mag worden

gevraagd dat deze scherp is op de reden tot

inschakeling: fundamentele redenen of

gelegenheidsargument? Het is aan de GI om aan

de overeengekomen deelresultaten

beargumenteerd (gemiddelde) tarieven te

verbinden die organisatiecontinuïteit garanderen,

zonder casusspecifiek bestede uren af te rekenen.

Aanbevolen wordt om in lijn met het

financieringsmodel te verantwoorden op

‘interventie en resultaat’ en niet op vastomlijnde

producten. Registreer daarbij (geanonimiseerd) op

casusniveau. Zo is een vergelijking mogelijk

tussen de organisatie en expertise van de lokale

basisteams en de reden en omvang van inzet van

de GI (en achterliggende zorg). Tevens wordt

zodoende zicht verkregen op de omvang van en

doorstroom tussen de verschillende cliëntroutes.

Dit financierings- en verantwoordingsmodel is

gebaseerd op onderling vertrouwen en een

gezamenlijke visie op transformatie. Geen enkel

model is in staat om onvolkomenheden in deze

voorwaarden te ‘repareren’.

Tot slot: inspirerende voorbeelden laten kansen transformatie zien

In alle verhalen hoorden wij vele inspirerende

voorbeelden van mooie samenwerking tussen de

GI en de gemeenten die laten zien hoe eenvoudig

soms het verschil wordt gemaakt en hoe echte

samenwerking bijdraagt aan daadwerkelijk betere

en afgestemde hulp voor gezinnen.

Voor meer informatie: Joost Janssen. Telefoon:

06-53780785 Mail: j.janssen@seinstravandelaar.