Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke...

10
Onze binnensteden veranderen. De afgelopen decennia waren onze binnensteden vooral eenzijdig gericht op het winkelen. De economische crisis, ander consumentengedrag, de opkomst van online winkelen en demografische veranderingen brengen daar sinds 2008 verandering in. De vraag naar klassiek winkelen neemt af en de leegstand neemt in menig binnenstad zichtbaar toe. Wat doen we daaraan? Wat betekent dit voor de toekomst van onze binnensteden? Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige binnenstad Hanneke van Rooijen (Platform31), Barbara Heebels (Platform31) en Kees Machielse (Platform31) Het toekomstig functioneren van binnenste- den krijgt serieuze aandacht. En niet voor niets; gezien de grote economische en maatschap- pelijke betekenis van onze binnensteden is alle aandacht terecht. Negen procent van alle werk- nemers in Nederland werkte in 2013 op een bin- nenstedelijke locatie, goed voor 680.000 fte’s in totaal. 81 Op veel plekken is de binnenstad feitelijk de grootste werklocatie van de stad. De detail- handelssector is nog altijd de grootste werkge- ver, maar dit aandeel neemt af door de opkomst van andere functies, zoals horeca. De binnenstad is niet alleen de motor van de economie, maar 81. Evers, D., Tennekes, J. & Van Dongen, F. (2013). De veerkrachtige binnenstad, 27. Den Haag: PBL. ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van verschillende functies, is het een plek voor diverse vormen van interactie en bedrijvigheid. Niet gek dus dat in economisch beleid binnensteden nog altijd een prominente plek innemen. Uitdaging De afgelopen jaren is er veel geschreven over vitale, aantrekkelijke en bruisende binnenste- 78 / 94 inhoud

Transcript of Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke...

Page 1: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

Onze binnensteden veranderen. De afgelopen decennia waren onze binnensteden vooral eenzijdig gericht op het winkelen. De economische crisis, ander consumentengedrag, de opkomst van online winkelen en demografische veranderingen brengen daar sinds 2008 verandering in. De vraag naar klassiek winkelen neemt af en de leegstand neemt in menig binnenstad zichtbaar toe. Wat doen we daaraan? Wat betekent dit voor de toekomst van onze binnensteden?

Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige binnenstad Hanneke van Rooijen (Platform31), Barbara Heebels (Platform31) en Kees Machielse (Platform31)

Het toekomstig functioneren van binnenste-den krijgt serieuze aandacht. En niet voor niets; gezien de grote economische en maatschap-pelijke betekenis van onze binnensteden is alle aandacht terecht. Negen procent van alle werk-nemers in Nederland werkte in 2013 op een bin-nenstedelijke locatie, goed voor 680.000 fte’s in totaal.81 Op veel plekken is de binnenstad feitelijk de grootste werklocatie van de stad. De detail-handelssector is nog altijd de grootste werkge-ver, maar dit aandeel neemt af door de opkomst van andere functies, zoals horeca. De binnenstad is niet alleen de motor van de economie, maar

81. Evers, D., Tennekes, J. & Van Dongen, F. (2013). De veerkrachtige binnenstad, 27. Den Haag: PBL.

ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van verschillende functies, is het een plek voor diverse vormen van interactie en bedrijvigheid. Niet gek dus dat in economisch beleid binnensteden nog altijd een prominente plek innemen.

Uitdaging

De afgelopen jaren is er veel geschreven over vitale, aantrekkelijke en bruisende binnenste-

78 / 94inhoud

Page 2: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

den.82 Het creëren daarvan is een uitdaging voor iedereen met belangen in de binnenstad. Maar wat zijn bruisende binnensteden? En wanneer is die ambitie geslaagd? Hoewel dit voor iedere binnenstad net iets anders ligt, ligt de crux in het aantrekken (en behouden) van vier kerngroe-pen: ondernemers, investeerders, bezoekers en bewoners. Dat lukt het beste wanneer de binnen-stad aansluit op hun behoeften. Het verkrijgen van inzicht hierin is cruciaal. De lokale en regio-nale context speelt hier een belangrijke rol: wat is de economische en maatschappelijke waarde van het (historisch) profiel van jouw binnenstad? Hoe benut je data als bron om de juiste keuzes voor de binnenstad te maken? Hoe is de (binnen)stad te verduurzamen of zelfs circulair te maken? Wie wonen er in de binnenstad, en welke doel-groepen willen er misschien wonen? Wie bezoe-ken de binnenstad en wat zijn hun behoeften? Zijn nieuwe doelgroepen mogelijk, zonder hierbij actief de concurrentie met omliggende plaatsen op te zoeken? Kan de binnenstad ook aantrekke-lijker worden in de nu nog vaak doodse uren na het sluiten van de winkels? Welke aanpassingen vraagt dit alles? Zijn er spanningsvelden tussen de verschillende groepen, bijvoorbeeld tussen bewoners en bezoekers die hun vrije tijd in de

82. Zie bijvoorbeeld het Platform31 programma Vitale Binnensteden 2017. 83. Platform31 (2016, 25 oktober). Concept Binnenstad: 6 concepten die binnensteden gaan veranderen.

binnenstad doorbrengen? Welke nieuwe uit- dagingen brengt het met zich mee wanneer je als stad op bovenstaande vragen wilt inspelen?

Vitaal houden

Ondernemers zijn hard nodig om de binnenstad vitaal te houden. Een goed vestigingsklimaat voor ondernemers – van innovatieve startups tot mondiale ondernemingen – is afhankelijk van harde locatiefactoren, een aansluitend econo-misch profiel én van de ruimtelijke kwaliteit en de juiste combinatie van functies en doelgroe-pen in steden en regio’s. Welke ondernemers zitten in de binnenstad en wat is het totaalpro-fiel? Mist hier een segment, branche of concept? En kun je die ontbrekende factor aantrekken? Is er een nieuwe of betere verhouding tussen ondernemers in de binnenstad en daarbuiten te realiseren?

Ook bezoekers komen af op een combinatie van functies, voorzieningen en een herkenbaar profiel. Dit is een samenspel van vele factoren en partijen – soms structureel en in andere gevallen in gelegenheidscoalities – waarbij het bijvoor-

beeld gaat om een aantrekkelijk verblijfsklimaat, bereikbaarheid, veiligheid en kwaliteit van de openbare ruimte. Invloed hierop is bijvoorbeeld mogelijk door eisen te stellen aan de kwaliteit en uitstraling van alle verschillende soorten onder-delen en functies die de binnenstad vervult, en welke invloed zij hebben op bezoekers. De gemeente moet hieraan, samen met betrokken ondernemers en belanghebbenden, invulling geven. Winst behalen kan vooral door binnenste-den meer te differentiëren en te specialiseren.

Het project Concept Binnenstad leverde eer-der zes nieuwe concepten voor binnensteden op, waaronder een binnenstad die ouderen en gezinnen beter wil faciliteren, die vooral dient als opleidings-, werk- en zingevingsplek, die een ‘joint venture’ is waar belanghebbenden aande-len hebben in de binnenstad of waar op vernieu-wende en flexibele wijze leegstaand vastgoed wordt ingevuld.83

Een ander voorbeeld: door het gat te dichten tussen de winkelsluiting en het op stoom komen van de horeca, vergroot je de aantrekkelijk-heid van de binnenstad. Dit kan door de dag te verlengen (winkels langer open), de avond

79 / 94inhoud

Page 3: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

te vervroegen (uitgaanspubliek eerder naar de stad lokken), door functies te mengen (wonen, werken, recreëren) en het opvullen van het gat (iets speciaals programmeren, zodat daggasten langer blijven en avondgasten eerder komen). Uit het project ‘Avondstad’ van Platform31 blijkt dat als een binnenstadstraat minimaal twee, liefst meer functies heeft, mensen op verschillende tijdstippen het gebied bezoeken en de leefbaar-heid toeneemt.84

Trends

Op onze (binnen)steden komen diverse trends en ontwikkelingen af, variërend van nieuwe tech-nologieën en demografische veranderingen tot de opkomst van een circulaire economie. In deze paragraaf geven we een beknopt overzicht van de belangrijkste trends voor de binnenstad.85

Anders produceren Opkomende technologieën, zoals 3D-printen, de transitie naar een duurzame economie en ver-gaande automatisering en robotisering maken reshoring weer mogelijk en zorgen voor kansen in de nieuwe maakindustrie. Productieketens veranderen daardoor, zowel in hun opbouw

84. Platform31 (2017, 12 december). Een levendige binnenstad in de avonduren. 85. De trends hebben, in uitgebreidere vorm, geresulteerd in vier toekomstscenario’s voor de binnenstad. Deze staan in de publicatie De nieuwe binnenstad van Platform31 (maart 2018).

(nog meer gebaseerd op netwerken) als in hun ruimtelijke organisatie (stedelijke agglomeraties staan schijnbaar meer centraal). Binnensteden worden naast centra van consumptie ook weer centra van productie. Stadslandbouw en vertical farming en het terugbrengen van (ambachtelijke) productie in de stad zorgen voor nieuwe moge-lijkheden in en rond de binnenstad.

Juist nieuwe productietechnologieën, zoals een 3D-printer, zijn niet meer alleen voorbehouden aan partijen met veel kapitaal. In principe kan iedereen nieuwe productietechnologieën aan-schaffen en gebruiken. Een vergelijkbare poten-tie is al eerder door de opkomst van internet aangeboord. Iedereen kan nu in principe vanuit zijn of haar huis een wereldwijde markt bedienen met zijn of haar dienst of product. Het belang van elkaar ontmoeten maakt dat juist binnensteden, meer dan bijvoorbeeld buitenwijken, geschikte locaties zijn voor het nieuwe maken.

Anders consumeren Blijft de binnenstad ook een plek voor consump-tie? Hoe hebben veranderende manieren van consumeren en het besteden van onze vrije tijd invloed op de binnenstad? Hoewel nu de (inter-nationale) winkelketens een belangrijke stempel

drukken op de binnenstad, neemt hun invloed op de binnensteden in de toekomst af. Circulair denken gaat onder consumenten steeds meer leven. Een grotere groep mensen wil duurzamer consumeren en meer lokale producten afnemen, eventueel via ruilplatforms. Daarnaast heeft ook de vervagende grens tussen de online en offline wereld grote impact op de manier waarop we consumeren en recreëren.

80 / 94inhoud

Page 4: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

De horeca en vrijetijdsindustrie zijn sectoren die momenteel in veel binnensteden hard groeien. Het aantal festivals in binnenstedelijke parken en pleinen groeit. Voor veel gemeenten is het een uitdaging dit in goede banen te leiden (bijvoor-beeld de veiligheidseisen van de politie) en een balans te vinden tussen de belangen en behoef-

ten van bewoners, bezoekers en ondernemers. Dit vraagt om aandacht in de komende college- periode, en om een gemeentelijke visie op in hoeverre wonen in de binnenstad samengaat met de acceptatie van evenementen en andere vormen van levendigheid.

Anders werken In de binnensteden werken steeds minder mensen in kantoren en winkels, maar mogelijk wel weer meer zzp’ers. Door de dichtheid van functies en mensen in binnensteden zijn zij van nature een belangrijk decor of marktplaats voor deze nieuwe producten en diensten. Deelcon-cepten, zoals Airbnb en SnappCar, zorgen niet alleen voor nieuwe economische verhoudingen in veel sectoren met nieuwe spelers op de markt, maar hebben ook gevolgen voor het gebruik van de ruimtelijke inrichting van binnenste-den. Delen van bezit zorgt voor een efficiënter gebruik van de ruimte, maar vraagt ook om een nieuwe logistieke afstemming.

Nieuwe technologie en veranderende behoef- ten bij consumenten zorgen voor nieuwe banen. Er is steeds meer behoefte aan mensen die data analyseren, achterliggende logaritmen constru-eren en nieuwe technologische toepassingen ontwikkelen. De laatste jaren zijn nieuwe tech-nologie-gerelateerde beroepen ontstaan zoals app-ontwikkelaars, socialmedia-experts en vloggers.

Anders vervoeren Kleine elektrische voertuigen worden steeds vaker ingezet voor stadsdistributie. Deze voer-

81 / 94inhoud

Page 5: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

tuigen variëren van een elektrische bakfiets tot een bestelbusje. Gelijktijdig wordt, naast vermin-dering van milieuvervuiling, via de inzet van dit soort ‘nieuwe’ vervoersmiddelen ook getracht slimmer om te gaan met het vervoeren van het toenemend aantal pakketjes die bewoners en bedrijven via internet bestellen. Zeker in de oudere, historische binnensteden zijn slimmere transportsystemen nodig. Of het vervoer van pakketjes met drones een serieus alternatief is, is nu nog erg lastig in te schatten – al spreekt het wel tot de verbeelding.

Naast het vervoer van goederen verandert ook het vervoer van personen. De snelle elektrische fiets maakt het mogelijk om afstanden tot zo’n dertig kilometer per fiets af te leggen. Daarnaast leidt de opkomst van de deeleconomie tot geza-menlijk gebruik van auto’s. De verwachting is dat deze trend doorzet richting abonnementsvor-men voor al het vervoer dat mensen gebruiken (Mobility as a Service). Investeren in een goede bereikbaarheid van de binnenstad voor fietsers en voetgangers, blijft een verstandige keuze voor gemeenten, evenals het ontmoedigen van autogebruik.

(Beleids-)aanbevelingen

Sinds enige jaren omarmen betrokken partijen de ontwikkeling naar een vitale, multifunctio-nele binnenstad. Er bestaat consensus over de toegevoegde waarde van de inzet op een bin-nenstad die veel meer biedt dan winkelen alleen; de binnenstad veranderen van een place to buy naar een place to be. Binnensteden hebben de

behoefte om een eigen profiel te ontwikkelen waarmee zij bezoekers, bewoners, onderne-mers en investeerders kunnen aantrekken. Vaak baseert dit profiel zich op de lokale historie, maar het profiel kan ook gebaseerd zijn op huidige (te ontwikkelen) kenmerken die een gebied vooral aantrekkelijk maken voor een bepaalde doelgroep, zoals ouderen, jonge gezinnen en/of expats.

82 / 94inhoud

Page 6: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

De opkomst van nieuwe technologieën en nieuwe duurzaamheidseisen creëren nieuwe rollen en betekenissen voor de binnenstad. Een aantal steden, zoals Eindhoven, sorteert daarop voor door met behulp van big data hun uitgaans-gebied slim te monitoren. Breda maakt met slimme verlichting bepaalde plekken aantrekke-lijker en laat verlichting reageren op de mensen die deze plekken bezoeken. Het gebruiken van data creëert nieuwe openingen voor de binnen-stad, zoals nieuwe diensten en nieuwe verdien-modellen. De huidige praktijk bewijst wel dat die nieuwe openingen nog zeer beperkt worden benut. Langzaamaan klinkt ook het belang van duurzaamheid door in de beleidsplannen voor de binnenstad. De meeste binnensteden zijn dichtbebouwd en hebben vaak last van hitte en wateroverlast. De binnenstad moet daarom ook klimaatadaptief zijn, en als het even kan ook cir-culair. In de meeste gevallen vertaalt zich dat tot op heden in meer groen. Soms komen er water-pleinen of wordt de binnenstad een milieuzone of enigszins autoluw en fietsvriendelijk gemaakt. Maar als het gaat om nieuwe technologieën en duurzaamheid, moeten de meeste steden nog de echte serieuze stappen zetten. Om een aan-trekkelijke en toekomstbestendige binnenstad te creëren, staan de volgende vier punten cen-traal:

1. Functiemenging en compacte binnenstad Steden doen er goed aan (verder) in te zetten op functieverbreding, functiemenging en het com-pacter maken van de binnenstad. De transforma-tie van winkels komt veel langzamer op gang dan die van kantoren. Herbestemming of transfor-matie moet op grotere schaal, strategischer en duurzamer plaatsvinden dan nu het geval is. Dit creëert ook ruimte voor de woningbouwopgave die veel steden hebben. Daarnaast versterkt het combineren van functies de aantrekkelijkheid van de binnenstad voor verschillende doelgroe-pen en tijdstippen. Daardoor kan een binnen-stad beter (economische) schokken opvangen. Gebiedsontwikkeling is niet langer primair een vastgoedontwikkeling, maar een ontwikkeling van diensten en services waarbij de toegevoegde waarde voor de gebruikers van het gebied cen-traal staan. Op de korte termijn is dit grotendeels nog locatiegebonden. Mogelijk ontstaat in de toekomst een netwerk van knooppunten van informatiestromen en uitwisseling van goederen en diensten die samen ‘de binnenstad’ vormen. Deze ontwikkeling ligt het meest voor de hand in nieuwe, niet-historische binnensteden. Op de korte termijn zijn beleidsinterventies nodig voor: a. de transformatie van winkelvastgoed en een

compacte(re) binnenstad;b. de acquisitie van bedrijven en ondernemers;

c. het toevoegen van nieuwe, brede functies zoals wonen, onderwijs, werk, cultuur en zorg.

2. Samenwerken met belanghebbenden In de binnensteden is een verscheidenheid aan samenwerkingsvormen steeds meer de dage-lijkse praktijk. Onder invloed van snelle economi-sche en technologische veranderingen kunnen partijen immers zelfstandig het verschil niet maken. Van de gemeente verwacht men vaak een regierol in deze allianties. Dat is niet zonder reden: de gemeente is lokaal immers de demo-cratisch gelegitimeerde partij. Tegelijkertijd erkennen stadsbesturen de afhankelijkheid van zowel andere partijen en belanghebbenden in de stad, als van lokale of zelfs landelijke niveauover-stijgende trends en ontwikkelingen. Voorbeelden van succesvolle samenwerking op binnenstadsniveau laten zien dat het om scha-ken op diverse borden gaat. Een professionele binnenstadsorganisatie is hiervoor belangrijk. Die organisatie moet ruime kennis en ervaring hebben vanuit verschillende stakeholders en belangen, en voldoende mandaat krijgen, zowel financieel, inhoudelijk als procesmatig. Een bin-nenstadsorganisatie is verantwoordelijk voor vragen als: Hoe kies je samen koers? Hoe maak je onderscheidende keuzes en boek je tastbare resultaten?

83 / 94inhoud

Page 7: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

3. Verantwoord omgaan met data Databedrijven zijn machtige spelers op zowel het wereldtoneel als in het dagelijks leven van mensen. Overheden moeten ervoor zorgen dat de verzameling en het gebruik van data geen onveilige of ongewenste situaties oplevert voor burgers. Gebieden waar naast de fysieke veilig-heid ook de digitale veiligheid op orde is, worden aantrekkelijker. Bedrijven gebruiken data om het gedrag van mensen te beïnvloeden. Daarom zijn data niet neutraal. Toegang tot data is ongelijk verdeeld en dit kan (sociale) tweedeling in de hand werken. Overheden lijken zich daar nog onvoldoende van bewust.

Bij het streven naar een (binnen-)stad met gelijke kansen voor iedereen en inclusiviteit, moet gelijkheid in de toegang tot en het gebruik van data, hoge prioriteit hebben. Waar gemeenten dit nu vaak grotendeels overlaten aan het bedrijfsle-ven, moeten zij – om maatschappelijke belangen te blijven dienen – hier een visie op vormen en actiever beleid in kiezen.

4. Stimuleren en belonen circulaire economie Het besef groeit dat klimaatverandering veel gaat betekenen voor onze leefomgeving. Dat geldt eveneens voor het bewustzijn van mensen over hun consumptiepatroon en de noodzaak

hier aanpassingen in te maken. Beleidsmakers kunnen hierop inspelen door circulariteit te sti-muleren en te belonen en tegengesteld gedrag van ondernemers, investeerders, bezoekers en bewoners te ontmoedigen en eventueel te sanctioneren. Een stimuleringsmaatregel kan de zogenaamde stromenanalyse van materialen zijn; materialen die in een wijk overbodig worden (bijvoorbeeld vanwege sloop) identificeren en gebruiken voor nieuwbouw elders in de (bin-nen)stad. Hier is ervaring mee opgedaan in de Binckhorst (Den Haag) en in Rotterdam. Voor het stimuleren van de circulaire economie is de komende tijd nog extra onderzoek en kennis nodig. Daarnaast hebben beleidsmakers een belangrijke rol in het identificeren en wegnemen van belemmeringen voor een circulaire econo-mie in bijvoorbeeld wet- en regelgeving.

Kortom, er is werk aan de winkel voor de toe-komst van onze binnensteden. De binnenstad is economisch en maatschappelijk een plek van groot belang en vaak kenmerkend voor het imago van een stad. Een mix van functies is steeds meer een succesfactor voor goed func-tionerende stedelijke gebieden. Samen met de verduurzaming van de binnenstad en aandacht voor de impact en mogelijkheden van data is daar de komende collegeperiode veel winst te boeken.

84 / 94inhoud

Page 8: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

Stefan van Aarle werkt als centrummanager of beleidsadviseur voor verschillende steden op de thema’s retail en gebiedsmanagement. Sinds enkele jaren is hij als kwartiermaker binnenstad betrokken bij de ontwikkeling van het centrum van Tilburg. Vanaf 2018 is hij hier binnenstadsregisseur, waarbij hij in teamverband werkt aan een aantrekkelijke binnenstad.

Stefan van Aarle: “In mijn tijd als adviseur heb ik heel Nederland en België doorkruist om (binnen)steden, gemeenten, ondernemersverenigingen en centrummanagementorganisaties te begelei-den. Uiteindelijk komt het altijd neer op werken aan duidelijke visie, aan de organisatie en aan de uitvoering van plannen en de financiering ervan. In Tilburg hebben we bijvoorbeeld een onderne-mersfonds opgezet. Daarmee genereer je een ‘serieus potje geld’ voor de binnenstad, wat een voorwaarde is voor succes. In Tilburg betalen alle ondernemers en vastgoedeigenaren mee.

Uitdagingen van de binnenstadInterview met Stefan van Aarle (binnenstadsmanager)

85 / 94inhoud

Page 9: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

Transparantie en eerlijkheid zijn belangrijke per-soonlijke waarden voor mij. Ik werk met geld van individuele ondernemers, vastgoedeigenaren en gemeenschapsgeld. Alhoewel ik niet bepaal waaraan het geld besteed wordt – dat doet het bestuur – adviseer ik daar wel over. Er ligt toch voortdurend een vergrootglas op je werkzaam-heden. Het inschatten wat iedere stakeholder van je verwacht, is heel belangrijk in mijn vak.

De emoties willen nog weleens hoog oplopen bij sommige partijen. Ik moet dan de emotie uit het debat halen. Dat is vaak de kunst. Om door die starheid heen te breken en de discussie te ver-breden en andere gezichtspunten naar voren te brengen. Dat gebeurt vaak met een lach en een traan. En met humor en relativeringsvermogen. Zo ben je voortdurend aan het manoeuvreren tussen partijen met hun eigen meningen en

onderlinge conflicten. Maar hard tegen hard gaat het eigenlijk nooit. En weet je waarom niet? Omdat uiteindelijk iedere stakeholder hetzelfde belang heeft, en dat is die binnenstad naar een hoger en aantrekkelijker niveau te tillen.”

Binnenstadsmanagement is een vak

Van Aarle: “Ik heb het altijd storend gevonden als een oud-ondernemer of een oud-wethouder vrij gemakkelijk in zo’n functie terechtkwam, want binnenstadsmanagement is een complex vak. Kennis van politiek, vastgoed, consumenten-voorkeuren en retail is uitermate belangrijk. Ik ben bewoner van een binnenstad, ondernemer, heb mezelf verdiept in vastgoed, een kennisveld dat van nature bij mij ontbreekt. Wil je een bin-nenstad helpen ontwikkelen, dan móet je met vastgoedeigenaren inhoudelijk kunnen spre-ken over rendementen, risico’s en huurprijzen. Alleen dan krijg je inzicht in vragen over leeg-stand en begrijp je waarom locaties verschillend gewaardeerd worden. Dan weet je ook aan welke knoppen je moet draaien om leegstaande pan-den weer gevuld te krijgen. Ook is begrip van de werking van het politieke en ambtelijke apparaat essentieel.”

86 / 94inhoud

Page 10: Werken aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige ......ook een plek van maatschappelijke betekenis. De binnenstad heeft een publiek karakter en, als gevolg van de concentratie van

Verzakelijking

Van Aarle: “Verzakelijking van de financiering van het binnenstadsmanagement is een goede zaak. Neem als voorbeeld Zweden; daar pakt men het centrummanagement veel zakelijker aan. Dat vind ik heel interessant en ook heel gezond, zodat je niet zo afhankelijk bent van subsidies. We hebben hier in Nederland nog heel veel stichtingsvormen en subsidies. Hier wordt elk binnenstadsproject, hoe klein ook, langs de subsidiemeetlat gelegd. Vele ambtenaren zijn voortdurend bezig met het toetsen en monito-ren van projecten. Die bureaucratie is niet altijd prettig, want die gaat ten koste van de snelheid waarmee we hier keuzes maken. Volgens mij is het terugdringen van de bureaucratie één van de grootste uitdagingen voor de overheid. Men toetst niet op ondernemerschap, maar wel op het goed kunnen uitsluiten van risico’s. Het kost daarom tijd elkaars belangen te zien en elkaar te vertrouwen. Heb als gemeentelijke overheid ook het lef om een bestuursrol te vervullen binnen een organisatie voor centrummanagement. En werk vanuit die rol mee aan een programma met meetbare indicatoren waarop je stuurt. Durf als overheid juist in de uitvoering los te laten en ver-trouwen te hebben in de aanpak van de binnen-stadspartners.”

Forse uitdagingen voor de binnenstad

Van Aarle: “In de nieuwe lokale bestuursperiode staan de binnensteden voor forse uitdagingen. Zo moeten de middelgrote steden in Nederland doorgaan met het ‘compactiseren’ van winkel-gebieden. We spreken allemaal erover, maar de daadwerkelijke transformatie van winkels komt veel langzamer op gang dan die van kantoren. Dan ligt er natuurlijk een opgave in de woning-bouwsector. Door de vergrijzing en individuali-sering is de druk op de woonvoorraad groot. Het transformeren van winkels naar woningen moet sneller. Bouwen in binnensteden is moeilijk en complex, dus dat vraagt hulp van de overheid. Daarnaast moeten de colleges en gemeentera-den ook kaders scheppen voor de digitalisering van de samenleving. Welk effect heeft the inter-net of things op binnensteden? Kansen, maar ook bedreigingen. In hoeverre kunnen we ons onbespied door de openbare ruimte bewegen? Aan de andere kant kan data onze openbare ruimte verbeteren. Dat vraagt vergezichten en durf. Tot slot, en misschien wel het allerbe-langrijkste: blijf werken aan de kwaliteit van de openbare ruimte met voldoende groen, duur-zame materialen, volop sfeer en gratis services. Veel steden moeten nog een inhaalslag maken,

omdat ze bijvoorbeeld veel te stenig zijn. Steden bezoeken is niet meer vanzelfsprekend. Daarom moeten we de consument verwennen.”

87 / 94inhoud