Nepal

Thema : laNdbouw

juNi 2008Hoewel België heel wat vruchtbare grond heeft, vertegenwoordigt de landbouwsector slechts een klein aandeel in de economie. Het is soms zoeken naar een duurzaam evenwicht tussen landbouw-, industrie, natuur- en andere belangen.

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11ISSN : 1375-2219 - 21ste jaargang, nummer 6

LeveNSLaNg, SaSaS MeN, WereLdWIjdWIjdWINIeuWS uIt StudIo gLobogLobogL

Benjamin Sahyaraj, een hoofdonderwijzer in India vertelt :“Onderwijs is een zoektocht. Zoeken naar wijs-heid en kennis is een grote taak en ik hoop dat ik een goede begeleider ben in het zoeken. Dat motiveert me nog meer om leraar te zijn.”Een goede begeleider van kinderen en hun leerprocessen is tegelijk ook een goede zoeker naar eigen wijsheid en kennis. ‘Levenslang leren’ is voor iedereen - en zeker voor mensen in het onderwijs - een realiteit geworden. Dat je ‘leren’ best samen in groep doet, daar zijn wij van overtuigd. Met Studio Globo dragen we hier een steentje bij met onze nascholingen voor school-teams.

Goed onderwijs = goede nascholingIn onze werking voor kinderen staan enkele principes op de voorgrond :- We creëren een rijke leeromgeving, waarbij

we de ervaring en de beleving van het kind ernstig nemen.

- We bieden concreet materiaal aan.- Omgaan met diversiteit betekent dat we

mogen leren van en aan elkaar door ideeën, meningen en ervaringen uit te wisselen.

- We brengen basisinzichten bij over de we-reld, over andere culturen.

- Onderwijs is niet waardevrij. Verbondenheid en solidariteit bevorderen, is inherent aan goed onderwijs.

Deze principes gelden niet enkel voor het leren met kinderen. Ook als volwassenen leren, zijn het belangrijke uitgangspunten die we hertalen als :- In een vorming moet er plaats zijn om erva-

ringen van leerkrachten, die professionals zijn, ernstig te nemen.

- Ook volwassenen leren meer en beter in een rijke leeromgeving. Een vorming moet meer zijn dan een referaat. We geloven in

inleefateliersDe inleefprogramma’s van Studio Globo bie-den jou en je klas een unieke ervaring. Als leerkracht heb je een cruciale rol : je volgt een nascholing, organiseert een mondiaal of intercultureel project in je klas aan de hand van een lessenpakket en je komt met je klas naar een inleefatelier… Tijdens dat hoogte-punt proeven kinderen van de diversiteit die onze samenleving kenmerkt en die ze als een rijkdom leren zien. Of ze kruipen even in de huid van mensen in het Zuiden en ervaren hoe mensen wereldwijd aan verandering werken.Studio Globo heeft een aanbod voor verschil-

abonnementenEen abonnement op Wereldreis loopt per schooljaar of per kalenderjaar. De abon-nementen die aflopen, worden automatisch vernieuwd. Gelieve voor wijzigingen aan aantallen of formules contact op te nemen met het secretariaat van Studio Globo : wereldreis@studioglobo.be of telefonisch op 02 520 05 30.Voor de abonnementen die lopen per schooljaar wordt in juni een factuur be-zorgd.

‘Verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden’Op zaterdag 14 juni staat Studio Globo met medewerkers, leden van de Algemene Ver-gadering en andere sympathisanten stil bij evoluties en tendensen in de samenleving. We willen als organisatie aandacht te hebben voor de actualisering en verdieping van onze visie en methodieken. We laten daarom even de dagelijkse praktijk los en brengen op deze denkdag een inspirerende input.We stellen deze dag open voor alle geïnteres-seerde sympathisanten.

Om 9u30 verzamelen we aan het station Brussel Zuid, uitgang zuidertoren net buiten het station. We maken eerst een wandeling door Kuregem en laten ons onderdompelen in de buurt waar ook Studio Globo actief is. Rond 10u30 komen we aan bij vzw Beelden-storm waar we worden ontvangen met een klein ontbijt. Om 10u45 zal Marc Colpaert, al vele jaren betrokken bij Studio Globo en lid van onze Algemene Vergadering, een bespreking ge-ven van zijn laatste boek : Tot waar de beide zeeën samenkomen. Verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden.Middagmaal om 13u15. Kuregem bruist aan initiatieven. De vzw beeldenstorm is zo’n voorbeeld. Kunstedu-catie. Buurtprojecten. Crea-ateliers. Ze doen het allemaal, in Kuregem (zie ook www.beeldenstorm.be). Er wordt een boeiende rondleiding en presentatie voorzien voor alle geïnteresseerden. Deelname in de kosten : 5 euro, inclusief het middageten of 2 euro voor wie om 13u (voor het eten) vertrekt.Gelieve je in te schrijven voor 6 juni via mail bij ann.vermoesen@studioglobo.be of telefonisch op 02 520 05 30Meer informatie bij Katrien Goris, peda-gogisch stafmedewerker : katrien.goris@studioglobo.be of 02 526 10 91.

een evenwichtige mix van uitwisse-ling, aanbieden van kaders, reflectie en kennismaking met concrete materi-alen aan de hand van interactieve werkvormen.

- De aanwezige di-versiteit in opvat-tingen, meningen en ervaringen is een rijke bron van leren.

teams beslissen om een langer traject te gaan waarbij meerdere vormingsmomenten tijdens het schooljaar worden voorzien.

Nascholing op maatDe nood en de vormingscultuur van de school zijn bepalend voor de manier van werken. Daarom stemmen we ons vormingsaanbod met een intakegesprek zo goed mogelijk af op de vragen van de school. Het is zowel voor de school als voor Studio Globo weinig zinvol om antwoorden te formuleren op onbestaande vragen.Liever geven wij een nascholing op maat. We vinden het belangrijk om een nascholing te kaderen binnen de schoolprioriteiten waar het schoolteam mee aan de slag is. Zo is het zeker denkbaar dat een aanbod over mondi-aal en intercultureel leren een plaats krijgt binnen het GOKplan van jouw school.

ons aanbodInhoudelijk baseren we ons op vier modules voor schoolteams. Die verwerken we op maat van de vraag in een of meer stappen van een procesgerichte aanpak.- ‘Diversiteit in beeld’

•Hoe groeien stereotypen en vooroordelenover andere mensen, andere culturen?

•Hoe werken we aan een genuanceerdebeeldvorming over andere culturen?

•Criteria voor leermiddelen en kennisma-king met concrete materialen.

- ‘Je klas mondiaal verrijken’ •Hoe werk je aan een degelijke mondiale

vorming?•Welke materialen reikt Studio Globo

aan?•Hoe pakken we dat stap-voor-stap aan?

- ‘Kinderen en solidariteitsacties’•Vanuit de praktijk op school nadenken

over kinderen en solidariteit•Wat zijn de kansen en de valkuilen?•Welke stappen plannen we als school?

- ‘Diversiteit in de klas : een uitdaging’•10 concrete aandachtspunten om positief

om te gaan met verschillen•Samen reflecteren over een stappenplan

PraktischVoel je de zin om met (een deel van) het schoolteam een nascholing aan te vragen, neem dan contact op met Studio Globo : 02 520 05 30 (vragen naar Bob De Pooter) of vorming@studioglobo.be

- We werken aan kennis en inzichten over mechanismen van uitsluiting, over onze beeldvorming over andere culturen, over het ontstaan van vooroordelen en stereo-typen, over waarden en normen in andere culturen, over criteria voor goede leermid-delen en een goede leeraanpak.

- Door te reflecteren op het ontwikkelen van verbondenheid en solidariteit in de klas en op school, staan we stil bij de rol van de leerkracht en het verband met het opvoe-dingsproject van de school.

Nascholen, in teamGoede nascholing brengt een verandering in denken en doen op gang : je kijkt anders tegen een aantal dingen uit je praktijk aan, je inzichten op een bepaald gebied zijn ver-rijkt, je hebt zin om het in de klas wat anders aan te pakken. Vaak zijn dit geen grootse en wereldschokkende veranderingen maar kleine, haalbare stappen die je zelf zet. Het is belangrijk om zo’n groeiproces niet alléén door te maken maar te delen met collega’s.Daarom hechten we belang aan het vormen van schoolteams. Dit kan het hele team van de basisschool zijn. Maar evengoed kan een school opteren om voor de leerkrachten van de kleuterschool en de lagere school verschillende vormingen te zoeken. Het kan zinvol zijn om op het niveau van de scholengemeenschap al de trekkers van de werkgroepen mondiaal leren samen te bren-gen. Of om met het GOKteam van jouw school een nascholing te volgen over omgaan met diversiteit.

De tijd en de energie die je in nascholing kan investeren hangt sterk af van de realiteit in je school : soms is het enkel mogelijk om iets te doen op een personeelsvergadering. Andere scholen besteden een pedagogische studiedag aan nascholing en nog andere

9–10-jarigen Eerste kennisma-king met leefwereld van mensen in het zuiden.

De SuperWereldMol

in Gent 09 234 04 13in Gent 09 234 04 13

10–11-jarigen Positief leren om-gaan met diversiteit: interculturele vaar-digheden, basisatti-tudes van openheid, respect

Wonen op het Dak

in Brussel 02 520 23 30in Brussel 02 520 23 30

in Antwerpen 03 235 20 76in Antwerpen 03 235 20 76

11-12-jarigen Kennismaking met 11-12-jarigen Kennismaking met het dagelijkse leven van mensen in het Zuiden. Door kin-deren cognitief en affectief te betrek-ken bij de realiteit van een land in het zuiden, wordt het groeiproces van ver-bondenheid en soli-dariteit versterkt.

Congo

Peru

Filippijnen in Genk 011 26 54 20Filippijnen in Genk 011 26 54 20Filippijnen in Genk 011 26 54 20

Guatemala in Gent 09 234 04 13Guatemala in Gent 09 234 04 13Guatemala in Gent 09 234 04 13

India

in Roeselare 051 22 11 03in Roeselare 051 22 11 03

Werken aan gelijke kansen, omgaan met armoede en sociale uitsluiting

Achter de Muur

lende leeftijden verspreid over Vlaanderen en Brussel.De reservaties voor de inleefateliers van Studio Globo zijn volop bezig. Een aantal inleefateliers zijn reeds volzet en werken met voorrangslijsten, bij anderen is er zeker nog plaats. Wanneer je interesse hebt om met je klas deel te nemen aan de SuperWe-reldMol, Wonen op het Dak, Wonen en leven in… (Congo, Peru, Guatemala, India of de Filippijnen) of het nieuwste project Achter de Muur, neem dan contact op met de betref-de Muur, neem dan contact op met de betref-de Muur, neem dan contact op met de betreffende afdeling.Uitgebreide informatie en contactgegevens zijn te vinden op www.studioglobo.be/inleefateliers

voorwoord

Beste lezer

Met dit juni-nummer krijg je alweer het laatste Wereldreis-nummer van dit schooljaar in handen. We legden de voorbije maanden weer heel wat kilometers af en trokken naar Ghana, Bolivia, China, Peru, Niger, India, Brazilië en Guate-mala. Toch is het er ons niet om te doen wereldrecords ‘snel reizen’ te kloppen.Wel grijpen we de bestemming van elke kalenderfoto aan om de blik van kin-deren mondiaal scherp te stellen. Wereldreis is een handig instrument om dat maand na maand te doen. Ideaal om wat af en toe via projecten of mondiale dagen gebeurt, kans te geven om dieper door te dringen. Het gaat niet om spec-taculaire activiteiten, maar om realistische mogelijkheden die leerplandoelen en eindtermen mondiaal en intercultureel kunnen verrijken.

We nemen je dan ook volgend schooljaar graag opnieuw mee naar nieuwe be-stemmingen. Spreek je ook collega’s aan om mee te trekken?

Eerst wensen we je echter een welgekomen rust toe in de vakantiemaanden. Geniet ervan in verre oorden of dicht bij huis waar je die wijde wereld ook om de hoek vindt.

J.D.

INHoUdNieuws uit Studio Globo

Inleefateliers ............................2Abonnementen .........................2‘Verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden’ .............2

Voorwoord ...................................3Reisinfo

Landeninfo Nepal ......................4Gurkhas ..................................4Foto-info .................................5Thema-info : Landbouw ...............5Reiswoordenschat ......................5

Reistips en werkbladenEerste graad ..........................6-8Als ik staatshoofd was ... ............7Van het werk op het veld .............8Tweede graad ....................... 9-11Brief van Lien ......................... 10Van vezels tot papier ................ 11Derde graad ........................12-17Webtips ................................. 13Voer voor boekenwurmen .......... 13Papier, papier, papier ...........14-15Kleine landbouwbedrijven in de ont-wikkelingslanden .................... 16Grote landbouwbedrijven en plantages ............................... 17 Tekening van de kalenderfoto .... 18

Levenslang, samen, wereldwijd ....... 19Spiegelfoto ................................. 20

c o l o f o N

Wereldreis - 2008/6 - 3

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2008Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : 15,00 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : 1,50Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Ann Vermoesen, T 02 520 05 30, E wereldreis@studioglobo.be Redactie : Jan Debonnet en Helga Vande Voorde, T 02 526 10 92, E helga.vandevoorde@studioglobo.beAan dit nummer werkten mee : Jill Vervoort, Peter van Wonterghem, Stijn Van Assche, Lief Didden, Jeannine Goudman, Bob De Pooter, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Foto's : cover : kalenderfoto : Chris Stowers, spiegelfoto: Marc Bellinkx (mark-asiet - www.flickr.com); p.19 Liesbet De PooterVerantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermeldingWereldreis is gedrukt op FSC-gecertificeerd papierDeze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbewe-ging-11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

Wereldreis - 2008/6 - Reisinfo - 4

LANDENINFO

Ligging, landschap en klimaat Nepal (147 181 km², maar 225 km breed) ligt zonder zeetoegang tussen India en China. De hoofdstad is Kath­mandu (2,2 miljoen inwoners).Het subtropische zuidelijke landschap Terai, vanaf 70 m hoogte, is vlak en vruchtbaar. In het middengebergte is er terraslandbouw. In het noorden prijkt de Himalaya met acht van de hoogste bergen ter wereld waaronder de Everest of Sagarmata : 8850 m. Van mei tot september brengt de moesson veel neerslag. De ontbossing (landbouw, kookvuur, veevoeder) veroorzaakt veel bodemerosie, terwijl de opwarming van de dampkring en smeltende gletsjers eerst overstromingen zullen veroorzaken en daarna gebrek aan water. Nepal her­bergt een grote rijkdom aan dieren­ en plantensoorten.

GeschiedenisNepalezen komen oorspronkelijk uit In­dia, Tibet en Centraal­Azië ; de vroegste inwoners waren de Newars (Kathman­duvallei) en de Tharus (Terai). De 18de eeuwse stichter van Nepal was de Gurkhakoning Prithvi Narayan Shah. De koning werd beschouwd als een reïncarnatie van de hindoegodheid Vish­noe. Na vijftig doden in demonstraties (1990) aanvaardde koning Birendra een grondwettelijke parlementaire democra­tie, maar toch begon een burgeroorlog

(1996­2006) tegen maoïsten. In 2001 vermoordde kroonprins Dipendra zijn familie en Birendras onpopulaire broer Gyanendra werd koning. Hij hief in 2005 de regering en de grondwettelijke rechten op en regeerde alleen tot het vredesverdrag in 2006. De verkiezingen van april ll. waren voor een grondwetgevende vergadering. De maoïsten haalden de meerderheid en willen de monarchie en de hindoestaat afschaffen, zodat Nepal een seculiere federale republiek wordt. Op 28 mei werd hierover gestemd.

BevolkingVan de 29,5 miljoen Nepalezen woont de helft in de Terai. De belangrijkste bevolkingsgroepen zijn Brahmanen, Chetris, Newars, Gurungs, Magars, Ta­mangs, Rais, Limbus, Sherpas, Ghurkas en Tharus, die Nepali en veel andere talen spreken. Zij belijden hindoeïsme (81 %), boeddhisme (11 %), islam (4 %) of andere levensbeschouwingen. 80 % gaat naar de lagere school en 20 % naar de middelbare. De kindersterfte bedraagt 64 ‰ en de levensverwachting 64 jaar. Vrouwenhandel (ook naar India) en kinderarbeid zijn schering en inslag, evenals discriminatie tegen vrouwen en lagere kasten. HDI : met 0,534 staat Nepal op de 142ste plaats.

EconomieDe tewerkstelling in landbouw (71 %),

industrie (3 %) en diensten (11 %) zorgt voor een jaarinkomen per inwoner van 222 euro ; ongeveer een derde van de bevolking leeft in armoede.Hoewel slechts een vijfde van de bodem ervoor geschikt is, blijft de landbouw de grootste economiesector met rijst, tarwe, maïs, suikerriet, jute, aardappels, terwijl de industrie cement, sigaretten, bakstenen en suiker produceert en ook tapijten, pashminawol en textiel uit­voert naar India, Duitsland en de VS. Afgewerkte Indiase producten vormen de invoer.Er is energietekort in Nepal, maar slechts 1 % van de waterkracht wordt gebruikt.De gebrekkige want dure wegeninfra­structuur, de landbouwafhankelijkheid van de moessonregen en de onstabiele politieke situatie zijn niet bevorderlijk voor de economie (inclusief toerisme dat veel vernielt, maar zorgt voor wat gebouwenrestauraties en infrastruc­tuurwerken). De betalingsbalans is evenwichtig dankzij geld van in het buitenland werkende Nepalezen.Munt : Nepalese rupee, 1 NPR = 0,01 euro.

HEB JE AL GEHOORD VAN GURKHAS ?

Sinds hun overwinning in een veldslag tegen de Britten (1814) worden Gur­khas (genoemd naar de 8ste eeuwse leermeester Gorakhnath) nog altijd in Nepal gerekruteerd door het Britse en Indiase leger. Zij vochten ­ ook in Vlaanderen ­ in de Eerste en Tweede Wereldoorlog (samen : 43 000 doden) en nu in Irak en Afghanistan. Zij werden gestuurd naar slagvelden waarvoor weinig Britse vrijwilligers waren en tegen lagere soldij en pensioen dan de blanke Britse soldaten. In 2006 werd de Britse nationaliteit aangeboden aan alle nog levende Gurkhas en hun familie. Er zijn momenteel 3 500 Gurkhasoldaten in het Britse en 40 000 in het Indische leger. Zij maken ook deel uit van de politie in Singapore en Brunei.

Nepal

FOtO-INFO Nepal is gekend om zijn prachtig handgeschept papier, gemaakt van de loktavezel. Het wordt soms verkeerdelijk ‘rijstpapier’ genoemd. Op de foto zie je hoe het geschepte papier in houten ramen te drogen staat in de zon op de berghellingen. Wanneer er niet genoeg zonnewarmte is, maakt men er ook vuurtjes tussen ! Lokta (Daphne papyracea) is een giftige struik uit de Peperboompjesfamilie die groeit in het Nepalese woud. De schors wordt te weken gelegd in de rivier. Nadat het water eruit is geperst, moe­ten de stukken koken in een vloeistof waaraan houtskool als bindmiddel is toegevoegd. Wanneer de schors zacht is, wordt zij opnieuw gewassen en tot pulp geklopt met houten hamers. Het kleuren van het papier gebeurt pas later. Soms stempelen de makers er ook mooie motieven op. Het dient (nu nog) voor gebedenboeken en officiële documenten in Nepal en Tibet, omdat insecten het niet aantasten ! Je vindt het nu ook in fotoalbums, kaders, kaarten, lantaarns. Door de intensieve arbeid is het hand­geschepte papier veel duurder dan het moderne gladde papier uit fabrieken. Dankzij het toerisme kunnen de mensen hiermee aan de kost komen.

tHEMA-INFO : LANDBOUW

Landbouw is de productie van planten en dieren voor menselijk gebruik en ontstond uit pluk (akker­ en tuinbouw) en jacht (veeteelt). In het Zuiden werkt het merendeel van de bevolking in die sector. De land­bouw kampt er met lage opbrengsten door arme bodems en ongunstige kli­maatomstandigheden, maar ook door het gevoerde beleid en economische keuzes in binnen­ en buitenland. Ook in het Zuiden hangt landbouw samen met ecologisch verantwoorde produc­ten, biogrondstoffen, maatschappelijk verantwoord ondernemen en eerlijke handel. De belangrijkste landbouwproducten in de wereld hebben wij bijna allemaal

in huis, maar hebben wij al stilgestaan bij de nadelen ? ­ koffie : vervuiling van lokale bronnen

en rivieren voor verwerking ;­ cacao : boskap voor aanplant, pesti­

cidengebruik ; ­ katoen : enorm veel pesticiden en

insecticiden, veel water nodig, bodem verliest zijn vruchtbaarheid ;

­ palmolie : boskap en luchtvervuiling door verbranden van ondergroei ;

­ soja : boskap (Brazilië, Argentinië), afhankelijkheid van chemische be­strijdingsmiddelen door verspreiding van genetisch gewijzigde soja ;

­ suiker : veel water nodig, waterver­vuiling ;

­ thee : veel water voor groei, bodem­verarming.

Landbouw in Nepal Wat Nepal betreft, werkt 71 % van de bevolking in de landbouw. Door het reliëf is slechts 18 % van de oppervlakte van het land geschikt voor de landbouw. De beste landbouwgronden zijn eigen­dom van de grootgrondbezitters en liggen in het middengebergte met zijn vruchtbare valleien en terrassen.De meeste boerenbedrijfjes zijn klein en de akkers liggen verspreid op de hogere hellingen. De terrasakkertjes worden bewerkt met behulp van een buffel, want door het reliëf is het gebruik van moderne landbouwwerktuigen onmo­gelijk. Meestal produceert een boer net genoeg voor het eigen gezin. Bovendien

belemmert het reliëf de handel en de landbouw kan de bevolkingsaangroei niet bijhouden. Omdat slechts 29 % van de landbouwgrond wordt geïrrigeerd en lange droge periodes afwisselen met zware regenval, lijden er vooral in de winter veel mensen honger !

In Nepal groeit thee tegen de grens met India, rijst tot op 2 000 m, maïs, tarwe, gerst en gierst tot op 3 500 m. Boven de 3 500 m worden nog aardappelen en boekweit geteeld. Vaak hebben de landbouwers ook een bescheiden veestapel : jaks en geiten of schapen. De weiden zijn echter over­begraasd, waardoor erosie en grondver­schuivingen voorkomen tijdens zware regenval.

REISWOORDENSCHAt

bast : schil, schors. jungle : wildernis, oerwoud (<Hindi

jangal = woestijn, woud). monarchie : regeringsvorm waarbij één

persoon de macht heeft, alleenheer­schappij (< Grieks monarchia).

omnivoor : alleseter (< Latijn omnis = alles en vorare = gulzig eten).

pesticide : bestrijdingsmiddel van ziekte, plaag of onkruid (< Latijn pestis = plaag en caedere = doden).

seculier : wereldlijk, niet aan geloof gebonden.

wannen : in platte manden scheiden van kaf en zaad.

Wereldreis - 2008/6 - Reisinfo - 5

BIj DE kALENDERFOtO

Bekijk samen de foto. Laat de leerlingen eerst raden wat er op de foto te zien is.Vertel over het papiermaken in Nepal (zie Foto-info).

EindtermenWereldoriëntatie - natuur1.5 De wet van eten en gegeten worden illustreren aan de hand van de voedselketen.1.11 Van courante voorwerpen uit hun omgeving zeggen uit welke materialen en grondstoffen zij gemaakt zijn. 1.12 Gericht waarnemen met al hun zintuigen. Wereldoriëntatie - maatschappij4.8 Illustreren dat verschillende sociale en culturele groepen verschillende waarden en normen bezitten. Muzische vorming6.4 Vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen.

NEPAL

Bespreek het land : ­ toon op de wereldbol en vergelijk met België ; ­ het is gelegen tussen China en India, zonder zeetoegang,

met bergen en vlakten ; ­ in de bergdorpen is er geen elektriciteit, geen stromend

water, geen telefoon … <­> in de hoofdstad is het leven zoals bij ons (GSM, internet …) ;

­ de vlag heeft een unieke vorm.

Actualiteit rond Nepal Na 238 jaar willen de Nepalezen de monarchie afschaffen. In de twee jaar na de verkiezingen van april 2008 wordt een nieuwe grondwet geschreven. Schets dit kort aan de leerlingen als aanleiding voor de activiteit op werkblad A : zij tekenen een zelfportret onder de Nepalese kroon. Eromheen tekenen of schrijven zij wat

zij zouden veranderen in het land.

LANDBOUW

Wat is rijst ? Laat de leerlingen kennismaken (proeven) met verschillende producten waarvan rijst ­ een graan ­ de grondstof is : gekookte rijst, roomrijst uit een blik, rijstpap, rijstwafels, rijst in paella, gepofte rijst, rijstcrackers, mi­hoen (rijstnoedels), rijstpapier voor Vietnamese nem.

Van het werk op het veld Op de foto zien wij hoe in Nepal papier wordt gemaakt. Als grondstof voor het

loktapapier gebruiken zij schors van een struik. Een heleboel (voedings)stoffen zijn afkomstig van planten of dieren. De leerlingen noemen voorbeelden. Besluit van werkblad B : “Hier zorgt de boer / landbouw(er) voor”.

DOE-ACtIVItEIt : PAPIERSCHEPPEN

Benodigdheden ­ veel oud papier­ een emmer­ een schepraam ­ doeken (dweilen) ­ wasspelden­ 2 houten latten­ een mixer

Werkwijze Scheur het oud papier in snippers. Je kunt eventueel iets kleurrijks toevoegen (bv. gekleurde snippers, crêpepapier, bloemblaadjes, varens …)Doe alles in een emmer en laat het een uur weken of een half uur koken. Flink roeren (mixen) tot er een ondoorzichtige brij ontstaat.Neem dan het schepraam en dompel het in de brij.Kantel het horizontaal en breng het zo weer naar het opper­vlak, terwijl je er zachtjes mee heen en weer beweegt, zodat de pulp zich gelijkmatig over het gaas verspreidt.Het water sijpelt er door, de pulp niet. Er vormt zich nu bovenop een nieuw vel papier.Laat het schepraam uitlekken op de latten.Kantel het pulpvel nu op een doek en stapel deze doeken­met­vel achtereenvolgens op elkaar : doek­vel­doek­vel enz. Leg een plank op de stapel en pers er met alle macht het water uit.Hang de doeken­met­vel te drogen (met wasspelden), de vellen blijven kleven. Na een dag of twee kunnen zij als kraakverse papiervellen van de doeken worden getrokken.

Eerste graad

Wereldreis - 2008/6 - Reistips - 6

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad A - 7

Als ik staatshoofd was …

Wat zou jij doen, als je het nieuwe staatshoofd van Nepal zou worden. Wat zou je in de nieuwe grondwet zetten ? Teken eerst je gezicht onder de kroon. Daarna mag je rond je gezicht aangeven hoe jij het land zou verbeteren.

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad B - 8

Verbind elk product (rechts) met zijn oorsprong (links)

van het werk op het veld

Besluit : hier zorgt de ………………………… voor

INLEIDINg

Er liggen op tafel verschillende papiersoorten. De leerlingen noteren op een woordwolk wat ‘papier’ bij hen oproept. Er volgt een klasgesprek.

Eindtermen Wereldoriëntatie 1.4 Illustreren dat de mens de aanwezigheid van planten en dieren in zijn omgeving beïnvloedt.4.1 Illustreren dat verschillende vormen van arbeid verschil­lend toegankelijk zijn voor mannen en vrouwen en verschil­lend gewaardeerd worden. 4.4 Illustreren dat welvaart zowel over de verschillende landen in de wereld als in België ongelijk verdeeld is.6.9 Aspecten van het dagelijkse leven in een land van een ander cultuurgebied vergelijken met het eigen leven.

ONtDEkDOZEN

Samen wordt in groep gewerkt met ontdekdozen i.v.m. papier. Iedere groep gaat actief aan het werk met elke ontdekdoos : 5 minuten per doos en dan doorschuiven.

Ontdekdoos : papierdikteIn de doos zitten verschillende papiersoorten en ­dikten) : papier van 80 gr / 120 gr / 200 gr, maar ook huishoudpapier, toiletpapier, papieren zakdoekjes …Met behulp van water ontdekken de leerlingen dat niet elk papier even sterk absorbeert.

Ontdekdoos : papiersoortenIn de doos zitten verschillende papiersoorten : tekenpapier , schrijfpapier (papierblok), handgeschept papier, ‘geurpapier’, glanspapier, vliegerpapier, rijstpapier, papyrus, ‘kringlooppa­pier’… Er zitten ook woordkaarten in de doos. De leerlingen plaatsen de juiste woordkaart bij elke papiersoort.

Ontdekdoos : werken met papierDe leerlingen moeten volgens een stappenplan een voor­werp plooien met verschillende soorten papier. Zij noteren ook met welk papier dit het best lukt (voorbeelden uit een origamiboekje).

De leerlingen vertellen hun bevindingen over de ontdek­dozen.

LIEN EN AMILLA

De leerlingen lezen samen met de juf of meester de brief van Lien (werkblad C) bij de foto en vullen werkblad D in.

De loktastruiken van een paar meter hoog worden wel omgezaagd, maar pas om de drie jaar of later. Zo blijven zij jonge struiken houden, want uit de knoest schiet een nieuwe

Tweede graad

Wereldreis - 2008/6 - Reistips - 9

scheut die dan weer tot een echte struik uitgroeit. Het is belangrijk dat dit nauwgezet gebeurt. Door te veel en te vlug kappen zouden zij een tijd zonder schors komen zitten en het is belangrijk dat zij er altijd voldoende kun­nen verzamelen. Als de struik te oud wordt, vermindert de kwaliteit.

Papier scheppen Overloop samen de werkwijze van papierscheppen (zie ook eerste graad). Werk in vier groepen (afhankelijk van de grootte van de klas). De leerkracht is de helpende hand. Dit kan een aansluitende les Muzische Vorming zijn. Het gemaakte papier kunnen de leerlingen nadien verkopen op een markt voor een actie voor het goede doel. Elke groep bepaalt welke materialen zij gaan gebruiken in ‘hun papier’.

Oplossingen werkblad D 1. Volgens de inhoud van de dozen. 2. Kloppen met de hamer. 3. Mannen : schors kappen, papier scheppen, ramen

zetten ; vrouwen : wassen, drogen, koken, wassen, kloppen.

4. Dunningshout uit aangeplante loof­ en naaldbossen dient voor de industriële papierproductie : spar, den, lork, beuk, populier, berk en eucalyptus. Ook katoen en bamboe (India), rijststro en papiermoerbei (China), alfa­ en espartogras (Noord­Afrika) en tarwe­ en roggestro (Europa) worden gebruikt. Recyclage van papierafval levert tot de helft van de papier­ en kar­tonproductie.

5. Het kappen van de lokta –> de bast wassen –> de bast drogen in de zon –> de bast koken –> de bast tot pulp kloppen –> het papier drogen in de zon

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad C - 10

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad D - 11

van vezels tot papier

1. Welke soorten papier zitten allemaal in de ontdekdozen ?

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

2. Welk werkje vinden Lien en Amilla heel vermoeiend ?

................................................................................................................................................................

3. Welk werk doen de mannen ? Welk werk doen de vrouwen ?

............................................................................. .............................................................................

............................................................................. .............................................................................

4. Waarvan wordt bij ons papier gemaakt ?

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

5. Nummer van 1 tot 6 de stappen van het papier maken.

Het papier drogen in de zon Het kappen van de lokta De bast drogen

De bast koken De bast wassen De bast tot pulp kloppen

BESPREkINg VAN DE FOtO EN HEt VERHAAL

Laat de leerlingen eerst raden wat er in de houten ramen zit. Vertel dan kort de Foto­info. De leerlingen zoeken in hun atlas of op ‘google earth’ Nepal en stellen zelf vast dat het land voor een deel uit hooggebergte bestaat. Dit geeft de mogelijkheid om aan te knopen bij de moeilijke levensomstandigheden die uit dit reliëf voortkomen : het wordt kouder naargelang de hoogte, de hoogteverschillen bemoeilijken verkeer en handel, landbouw is beperkt tot kleine akkers op terrassen en in de lage gebieden, alleen kleinschalige nijverheid ­ zoals hier het papierscheppen ­ is er mogelijk.

Op werkblad E en F staat het verhaal “Papier …” over Dawa en zijn vriend Bim. De kinderen noteren onder elkaar in het kort de verschillende handelingen die nodig zijn om papier te maken van loktaschors. Op deze manier zien zij in hoe intensief deze arbeid wel is in vergelijking met machinale productie in fabrieken.

BIj HEt tHEMA LANDBOUW

We eten om te leven : ons voedsel is de ‘brandstof ’ die wij nodig hebben. Ons lichaam werkt het best als wij ons voeden met verschillende soorten voedsel ! Mensen zijn omnivoren : wij eten fruit, groenten, vlees, vis, zui­velproducten, granen, zaden en noten. Daardoor kan de mens ook in verschillende klimaattypes overleven.

Over heel de wereld worden bv. meer dan tachtig ver­schillende groenten gegeten ! Niet alle planten kunnen echter in ieder klimaat groeien. Laat de leerlingen bij de volgende soorten gewassen zoveel mogelijk voorbeelden

invullen : inheems fruit, tropisch fruit, mediterraan fruit, inheemse groenten, graangewassen. Herinner hen eraan dat wij nu veel voedsel eten, dat (oorspronkelijk) uit andere werelddelen afkomstig is (zie Wereldreis oktober 2007). Tropische gewassen gedijen niet in ons klimaat.

Het enige graangewas dat niet in ons klimaat kan groeien, is rijst. Dat is nochtans het voornaamste voedingsmiddel voor de helft van de wereldbevolking ! De planten worden gekweekt op velden die eerst onder water zijn gezet. De planten worden met de hand geoogst en de halmen dienen na het wannen als dakbedekking.

Bij de werkbladenLees eerst de werkbladen G en H samen met de leerlingen en bespreek de tekst met de voor­ en nadelen van beide landbouwtypes. Verklaar de moeilijke woorden, zoals biologische landbouw : gebruikt geen scheikundige stof­fen ; gronden ontginnen : bos of grasland omvormen tot ak­kers ; opwarming van de aarde : het probleem van o.a. de uitlaat­gassen van auto’s, fabrieken en verwarming in de lucht, die de gemiddelde temperatuur op aarde sneller doet stijgen, wat nare gevolgen kan hebben (vb. overstromingen op plaatsen dicht bij de zeespiegel, uitdrogen en woestijnvorming in andere streken …) ; erosie : als er te veel bomen gerooid zijn en de akkers in het regenseizoen braak liggen, ontstaan er modderstromen die de bodem en soms ook huizen meesleuren ; coöperatie : vereniging van kleine boeren die in groep beter voor hun rechten kunnen opkomen en hun opbrengsten samen te koop aanbieden om betere prijzen te krijgen ; fair trade = eerlijke handel : tussenhandelaars worden uitgeschakeld (deze producten waren vroeger alleen te koop in zgn. Wereldwinkels, maar vind je tegenwoordig ook al in grote winkelketens) ; dorsmaaier : een machine die het graan maait en ineens ook de graantjes van de stengels scheidt.

Zoals men nu streeft naar duurzame energie (zonne­energie, windmolens …), zo spreekt men ook over duurzame land-bouw : die gebruikt natuurlijke meststoffen, rooit geen bossen en grasvlakten, gaat erosie tegen, heeft oog voor de plaatselijke bevolking … Het probleem is alleen dat je dan soms minder winst maakt !Laat de leerlingen op een lijntjesblad de twee soorten land­bouw vergelijken. Om hen een beetje te helpen, kun je in een eerste kolom een aantal staakwoorden ter ondersteuning zetten, vb. werktuigen, producten, meststoffen, prijzen, verkoop, arbeid …

Opdracht : neem een blad papier en verdeel het in twee kolommen. Maak in deze kolommen de vergelijking tussen

derde graad

Wereldreis - 2008/6 - Reistips - 12

twee vormen van landbouw. Je moet geen volledige zinnen schrijven, alleen de belangrijkste staakwoorden. vb. kleine landbouwers : plantages : kleine grondpercelen zeer grote stukken grond

Een beetje aanschouwelijk rekenen In Nepal werkt 71 % van de bevolking in de landbouw. De belangrijkste producten zijn rijst, buffelmelk, groenten, aardappelen, suikerriet, tarwe en maïs.In België werkt slechts 3 % van de bevolking in de landbouw. De belangrijkste landbouwproducten zijn er varkensvlees, koemelk, rundvlees, kippenvlees, aardappelen, tarwe en suikerbiet. Laat de leerlingen op een ruitjesblad een vierkant tekenen van 100 ruitjes. Laat het aantal landbouwers in België rood kleuren (drie dus) en in Nepal groen (71).Zijn er in deze klas kinderen die op een boerderij wonen ? Als onze klas er één in Nepal was, hoeveel ouders zouden er dan boer zijn ?–> 71 % van …… (aantal ouders samen) = … boeren !

De oppervlakte van Nepal is 141 181 km² ; het aantal in­woners bedraagt 29 519 114. De oppervlakte van België bedraagt 30 528 km² ; het aantal inwoners 10 403 951. Maak dan deze vaststellingen met de leerlingen :• NepalisbijnavijfkeergroterdanBelgiëenheeftbijna

drie keer zoveel inwoners.• Laathetgemiddeldeaantalinwonersperkm²berekenen

(resp. 209 en 341 inw. / km²). Wijs er daarna wel op dat die cijfers voor Nepal misleidend zijn, omdat er in het hooggebergte weinig mensen kunnen wonen vanwege het reliëf.

WEBtIPS

Nepal http://en.wikipedia.org/wiki/Nepal http://en.wikipedia.org/wiki/Kathmandu_Valley http://nl.wikipedia.org/wiki/Vlag_van_Nepal www.hsdejong.nl/nepal : mooie beelden van zowel natuur als mensen.

Soorten landbouw in verschillende delen van de wereld w w w . g u u s g e u r t s . n l / i n h o u d / m a i n .php?content=fotoslandbouwnl : prachtige foto’s van grondbewerking in Nepal, rijst planten in de Filippijnen en India, graan oogsten in Marokko, Kirgizië en Pakistan, zoete aardappelen in Indonesië, groenten in Hongkong, gierst dorsen in Nepal, rijst dorsen in China en graan dorsen in Tibet en enkele foto’s van veehoeders.

Het maken van loktapapier http://nl.wikipedia.org/wiki/Peperboompjesfamilie

http://home.planet.nl/~mitra000/Nepaleespapier.htm : ge­schiedenis en verwerking in het Nederlands met vele mooie illustratieve foto’s.www.flikr.com/photos/bredan/sets/967347 www.debanier.be/knutseltips/tipsbekijken.php?id=92 : hier wordt je van naaldje tot draadje uitgelegd hoe je zelf een mooie kaart kunt maken van loktapapier (verkrijgbaar in winkels met knutselgerei).

Landbouw www.lessenpakket.be/lesson/index.phtml?id=1 : lessenpakket over (het jaar van) de aardappel door het Vlam. http://faostat.fao.org : de voedsel­ en landbouworganisatie van de Verenigde Naties.

Verkiezingen http://www.nepalelectionportal.org/EN/

Gurkhas http://www.inflandersfields.be/pdf/Man%20Cultuur%20Oorlog.pdf

VOER VOOR BOEkENWURMEN

­ De samenzwering van de stilte. In : Gevaarlijke rijkdom. GREEN, D. MO*noordzuidcahier, Wereldmediahuis, Brussel, 2006.

­ Kunnen boeren de wereld redden ? Boutsen, S. MO*paper 14. Wereldmediahuis, Brussel, 2008.

­ Nepal. MAYHEW, B. & ARMINGTON, S. Lonely Planet, Victoria, 2006.

­ Nepal. Landenreeks. VAN DALE, M & DE VRIES, L. KIT, Amsterdam / Novib, Den Haag / 11.11.11, Brussel, 2002.

­ Pal achter Nepal. Jeugd Rode Kruis, Brussel, 1999. ­ Reizen in Azië. LAMBERT, C. Lannoo, Tielt, 2005. ­ Voedsel voor iedereen. Corona, Ars Scribendi, Etten­Leur,

2007. ­ Wereldreis. Rajasthan. Papier. Studio Globo, Brussel, maart

2005.

Wereldreis - 2008/6 - Reistips - 13

de oogst opnieuw. Zij proberen elk jaar meer karat te verzamelen, want tante Mathura in Kathmandu vraagt om meer papier te leveren. De toeristen zijn er gek op. Dawa’s familie kan de extra rupees goed gebruiken. Het meeste werk gebeurt door ba en ama, maar van jongs af hebben Dawa en zijn oudere broer Amar geholpen waar zij konden. Amar is nu veertien en werkt bij tante Mathura in Kathmandu.

Vrolijk pratend bereiken de beide jongens een open plek achter het huis waar Dawa woont. Daar zit ba op een houten plank op de grond. Met een groot scherp mes schraapt hij de buitenste laag van de schors weg. De goede stukken liggen te drogen op matten in de zon. Morgen zullen zij een deel van de gedroogde karat vier tot vijf uur in het riviertje leggen om te weken. Daarna moeten zij alles goed wassen en nakijken of er geen slechte stukken tussen zitten. Nadat er zoveel mogelijk water uitgeperst is, worden de stukken weer te drogen gelegd. Bim vraagt zich af of dat allemaal wel nodig is. Kun je er niet direct papier van maken ?

Ba staat recht en neemt de jongens mee naar een grote koperen ketel. Daarin wordt de schors enkele uren ge­kookt, totdat zij zacht is. Hij wijst naar een dhoko vol houts­kool. Het water dat zij gebruiken om het hout in te ko­ken, gieten zij eerst door de houtskool. De bruine vloei­

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad E - 14

Papier, papier, papier

Voorzichtig loopt Dawa het bergpad af met zijn dhoko op de rug. De mand weegt niet echt zwaar, maar op losse steentjes kun je met teenslippers mak­kelijk uitschuiven. Hij heeft karat hoog opgestapeld en met koorden stevig vastgebonden. De loktastruik groeit in de jungle en Dawa houdt van het woud. Hij heeft van ba geleerd hoe hij de schors kan verwijde­ren zonder de struik zelf te beschadigen. Zo groeit de karat terug aan. Toch wordt de struik na drie jaar omgehakt. Er groeit dan weer een jonge struik uit de overgebleven stronk. Terwijl Dawa zich verwondert over de mooie samenwerking tussen de mensen en de natuur, haalt zijn vriend Bim hem in. Bim komt van school. Hij vindt het niet prettig dat het karatseizoen is begonnen, want nu moet hij het grootste stuk van de weg naar school en terug alleen afleggen. Bim plaagt Dawa dat de karat veel te hard zal zijn voor de geiten, zij zullen vermageren en misschien zelfs sterven. Dawa lacht om die opmerking : zij weten beiden dat de schors van de lokta wordt gebruikt om papier te maken. Hij antwoordt zijn vriend dat hij wel voor karat moet zorgen, want anders heeft Bim binnenkort geen papier meer om op te schrijven.

Na Dasain(1) is Dawa elk jaar een tijdje afwezig op school. Hij helpt zijn ouders met de oogst van de schors. Nadien kan hij weer een paar maanden studeren, maar van Falgun(2) tot Baisakh(3) begint

stof die onderaan door de mand sijpelt, zorgt er voor dat de vezels later aan elkaar blijven hangen. Anders valt het papier uiteen. Terwijl de schors kookt, moet ama voortdurend roeren. Als het hout mooi en zacht is, gieten zij de vloeistof in een ander vat. De karat wordt opnieuw gewassen en fijn versneden. Dan ko­ken zij alles een tweede maal voor het op een stenen vloer uit te spreiden. Met houten hamers kloppen zij de pulp fijn. Dit is een heel bijzonder werk. Het vraagt heel wat tijd, want hoe langer men klopt, hoe beter en fijner de kwaliteit van het papier zal zijn. De pulp wordt dan in een hoog rond vat gedaan en daarin wordt het nog eens bewerkt met een soort handmixer, gemaakt van bamboe. Wat er overblijft, is een dikke brij. Deze brij is klaar om papier te worden. Op een grasveldje liggen een hoop houten ramen en er staan enkele grote bakken water. Over de ramen zal ama een doek spannen. Ba legt het raam in de bak met water en met een maatje schept hij de juist hoeveelheid brij er in. Zo worden al de vellen papier even dik. Het water zorgt er voor dat de brij mooi gelijkmatig in het raam verdeeld raakt. Het water sijpelt door het doek, alleen de papierbrij blijft hangen. Om te drogen, worden de ramen tegen stokken in de zon geplaatst. Het is belangrijk dat het drogen niet te lang duurt. Als er niet genoeg zon is, maakt ba een groot vuur en plaatst hij de ramen er in een cirkel rond. De droge vellen worden voor­zichtig uit de ramen gehaald en in pakken van 200 vellen samengebonden. Dan zijn zij klaar om naar Kathmandu te sturen.

De meeste bladen papier zijn dan nog niet klaar om te verkopen. Zij krijgen eerst nog een kleur. Op de

binnenkoer achter tante Mathura’s winkel staan grote bakken met kleurstof. Daarin worden zij enkele mi­nuten ondergedompeld. Dan worden zij opgehangen aan een draad om te drogen. Een deel van deze vellen gaat zo naar de winkel, maar een ander deel wordt bestempeld met mooie motieven.

Als Bim opmerkt dat hij op school ander papier heeft om op te schrijven, vertelt ba dat het vroeger niet zo was, toen gebruikte men alleen het handge­maakte Nepalese papier. Maar het schrijfpapier van tegenwoordig komt uit grote fabrieken in India. Het is veel goedkoper en gladder en het wordt gemaakt door machines. Er komt geen lokta aan te pas, wel andere houtsoorten en katoen. Eigenlijk kun je van alle vezels papier maken als je een goed bindmiddel hebt, meestal een soort lijm. De Chinezen maakten zelfs papier van zijde, maar ook van rijststro. Alleen water is noodzakelijk om papier te maken : welk papier ook, je hebt er veel water voor nodig.

Ba is blij dat de jongens zoveel aandacht hebben voor de papierproductie. Hij belooft hen dat zij bin­nenkort mee mogen naar Kathmandu. Daar kunnen zij zelf in de vele werkplaatsen zien waarvoor het papier nog wordt gebruikt. Maar eerst moeten zij een nieuwe lading maken. Ama heeft stapeltje bloemen en bladeren gedroogd. Die wil zij verwerken in de nieuwe vellen. Dat heeft zij vorige keer van Mathura gehoord. Nu gaat zij zelf experimenteren. Als het lukt, zal zij een hogere prijs krijgen. Papiermaken is zware arbeid, maar het is ook wel spannend. Dawa zet zich naast ba op de plank. Hij neemt een hoop van de schorsafval en begint die ineen te drukken tot een stevige bol. Hij neemt een stuk koord en bindt alles heel goed rondom vast. Klaar voor een partijtje voetbal, nu kan het nog : als de ramen er staan, moeten zij een ander terrein zoeken.

Jill Vervoort

(1) Dasain : oogstfeest in Nepal. (2) Falgun : elfde maand van de Nepalese maankalender, begin van

de lente. (3) Baishakh : eerste maand, begint met het Nepalese Nieuwjaar.

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad F - 15

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad G - 16

Kleine landbouwbedrijven in de ontwikkelingslanden

• Omdegrondnietuitteputten,kwekenkleinetelersnooittweejaarnaelkaarhetzelfdegewasophet­zelfde stuk grond. Dat heet wisselbouw. Het is ook verstandig om verschillende gewassen te kweken : wanneer van één soort de oogst mislukt, blijft er toch nog de opbrengst van een ander gewas over.

• Demeesteboerenhebbenookenkeledieren (geiten, schapen …) en zij gebruiken de stalmest en in de biologische landbouw ook compost om hun grond vruchtbaar te maken.

• Vaakhebbenarmeboerenindeontwikkelingslandenteweiniggrond. Daarom moeten vaak stukken regenwoud en grasland plaats maken voor akkertjes. Wanneer er een eerlijke verdeling van het land was, dan zouden zij geen nieuwe gronden moeten ontginnen, meer opbrengst hebben en een deel ervan kunnen verkopen.

• Doordeopwarmingvandedampkringdreigenboereninlaaggelegen gebieden (bv. Bangladesh) hun grond kwijt te raken !

• Omhetlandindrogeperiodestekunnenirrigeren, zijn er weer waterputten en watertanks nodig, zeker in gebieden waar het weinig regent of waar er veel erosie is.

• Armeboerenhebbeneenvoudigemaargoedewerktuigen nodig zoals schoffels, machetes, ijzeren ploegen. Moderne en ingewikkelde machines zijn te duur, moeilijk te herstellen en vaak niet bruikbaar wegens het reliëf.

• Somswerkendeboerensamenopgemeen-schappelijke akkers ; de opbrengst wordt dan verdeeld. In sommige landen (bv. China) heeft iedereen door zulke samen­werking nu voldoende eten en is er geen hongersnood meer.

• Gewassen als koffie, tropisch fruit entropische groenten worden vaak door kleine boeren geteeld die zich verenigen in coöperaties om gezamenlijk te werken en te verkopen. Dat bezorgt boeren in arme landen vaak een inkomen.

• Omdatervansommigegewasseneenover­schot is, zijn de prijzen (bv. van koffie) op de wereldmarkt laag. Daarom krijgen de boeren vaak te weinig geld voor hun werk. Organisa­ties als Max Havelaar proberen daar iets aan te doen door rechtstreeks van de boeren te kopen en een eerlijke prijs te betalen. Dat noemen wij “fair trade”.

Wereldreis - 2008/6 - Werkblad H - 17

Grote landbouwbedrijven en plantages

• Productenalscacao,palmolie,thee,soja…wordenmeestalopgroteplantages verbouwd. Die plantages zijn eigendom van grote ondernemingen. De arbeiders werken vaak in slechte omstandigheden en er worden vaak ook kinderen aan het werk gezet !

• Dankzijbeterezadenenmodernetechniekenisdevoedselproductiedriekeerzo groot geworden. Meestal wordt er maar één enkel gewas gekweekt : men noemt dit monocultuur : bv. cacao in Ghana, thee in Sri Lanka, rubber in Maleisië, suiker en tabak in Cuba …

• Delandbouwersmaaktveelgebruikvanchemischeproduc­ten tegen onkruiden, insecten en ziekten. Er wordt ook met kunstmeststoffen gesproeid. Al deze producten vervuilen echter de bodem en de rivieren. Zij kun­nen ook andere planten en dieren (bv. vogels) vergiftigen.

• Op deze bedrijven wordenmodernelandbouwmachines gebruikt : een tractor, een dorsmaaier, een aardap­pelplanter … Die zijn zeer duur, maar besparen de planters veel werk en tijd.

• Doordat de opbrengst groter is danop kleine akkers, zijn er overschotten die aan andere landen kunnen worden verkocht.

• Overheeldewereldgezienishetaantal verschillende soorten gewassen vermin­derd door het intensief kweken van de sterkste soorten. De top drie in de wereld zijn rijst, tarwe en maïs.

• Inde rijke landenwordt zoveelvlees ge­geten dat men in het Zuiden (bv. Brazilië) plantages aanlegt voor veevoeder (bv. soja). Hiervoor worden grote stukken natuur op­geofferd terwijl de inwoners van het land zelf niet genoeg te eten hebben.

• Voor het transport per vliegtuig van al deze producten tussen de verschillende continenten is er veel brandstof nodig. Dit draagt dan ook weer bij tot de opwarming van de dampkring.

Wereldreis - 2008/5 - Werkblad I - 18

LeveNSLaNg, SaSaS MeN, WereLdWIjdWIjdWINIeuWS uIt StudIo gLobogLobogL

Benjamin Sahyaraj, een hoofdonderwijzer in India vertelt :“Onderwijs is een zoektocht. Zoeken naar wijs-heid en kennis is een grote taak en ik hoop dat ik een goede begeleider ben in het zoeken. Dat motiveert me nog meer om leraar te zijn.”Een goede begeleider van kinderen en hun leerprocessen is tegelijk ook een goede zoeker naar eigen wijsheid en kennis. ‘Levenslang leren’ is voor iedereen - en zeker voor mensen in het onderwijs - een realiteit geworden. Dat je ‘leren’ best samen in groep doet, daar zijn wij van overtuigd. Met Studio Globo dragen we hier een steentje bij met onze nascholingen voor school-teams.

Goed onderwijs = goede nascholingIn onze werking voor kinderen staan enkele principes op de voorgrond :- We creëren een rijke leeromgeving, waarbij

we de ervaring en de beleving van het kind ernstig nemen.

- We bieden concreet materiaal aan.- Omgaan met diversiteit betekent dat we

mogen leren van en aan elkaar door ideeën, meningen en ervaringen uit te wisselen.

- We brengen basisinzichten bij over de we-reld, over andere culturen.

- Onderwijs is niet waardevrij. Verbondenheid en solidariteit bevorderen, is inherent aan goed onderwijs.

Deze principes gelden niet enkel voor het leren met kinderen. Ook als volwassenen leren, zijn het belangrijke uitgangspunten die we hertalen als :- In een vorming moet er plaats zijn om erva-

ringen van leerkrachten, die professionals zijn, ernstig te nemen.

- Ook volwassenen leren meer en beter in een rijke leeromgeving. Een vorming moet meer zijn dan een referaat. We geloven in

inleefateliersDe inleefprogramma’s van Studio Globo bie-den jou en je klas een unieke ervaring. Als leerkracht heb je een cruciale rol : je volgt een nascholing, organiseert een mondiaal of intercultureel project in je klas aan de hand van een lessenpakket en je komt met je klas naar een inleefatelier… Tijdens dat hoogte-punt proeven kinderen van de diversiteit die onze samenleving kenmerkt en die ze als een rijkdom leren zien. Of ze kruipen even in de huid van mensen in het Zuiden en ervaren hoe mensen wereldwijd aan verandering werken.Studio Globo heeft een aanbod voor verschil-

abonnementenEen abonnement op Wereldreis loopt per schooljaar of per kalenderjaar. De abon-nementen die aflopen, worden automatisch vernieuwd. Gelieve voor wijzigingen aan aantallen of formules contact op te nemen met het secretariaat van Studio Globo : wereldreis@studioglobo.be of telefonisch op 02 520 05 30.Voor de abonnementen die lopen per schooljaar wordt in juni een factuur be-zorgd.

‘Verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden’Op zaterdag 14 juni staat Studio Globo met medewerkers, leden van de Algemene Ver-gadering en andere sympathisanten stil bij evoluties en tendensen in de samenleving. We willen als organisatie aandacht te hebben voor de actualisering en verdieping van onze visie en methodieken. We laten daarom even de dagelijkse praktijk los en brengen op deze denkdag een inspirerende input.We stellen deze dag open voor alle geïnteres-seerde sympathisanten.

Om 9u30 verzamelen we aan het station Brussel Zuid, uitgang zuidertoren net buiten het station. We maken eerst een wandeling door Kuregem en laten ons onderdompelen in de buurt waar ook Studio Globo actief is. Rond 10u30 komen we aan bij vzw Beelden-storm waar we worden ontvangen met een klein ontbijt. Om 10u45 zal Marc Colpaert, al vele jaren betrokken bij Studio Globo en lid van onze Algemene Vergadering, een bespreking ge-ven van zijn laatste boek : Tot waar de beide zeeën samenkomen. Verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden.Middagmaal om 13u15. Kuregem bruist aan initiatieven. De vzw beeldenstorm is zo’n voorbeeld. Kunstedu-catie. Buurtprojecten. Crea-ateliers. Ze doen het allemaal, in Kuregem (zie ook www.beeldenstorm.be). Er wordt een boeiende rondleiding en presentatie voorzien voor alle geïnteresseerden. Deelname in de kosten : 5 euro, inclusief het middageten of 2 euro voor wie om 13u (voor het eten) vertrekt.Gelieve je in te schrijven voor 6 juni via mail bij ann.vermoesen@studioglobo.be of telefonisch op 02 520 05 30Meer informatie bij Katrien Goris, peda-gogisch stafmedewerker : katrien.goris@studioglobo.be of 02 526 10 91.

een evenwichtige mix van uitwisse-ling, aanbieden van kaders, reflectie en kennismaking met concrete materi-alen aan de hand van interactieve werkvormen.

- De aanwezige di-versiteit in opvat-tingen, meningen en ervaringen is een rijke bron van leren.

teams beslissen om een langer traject te gaan waarbij meerdere vormingsmomenten tijdens het schooljaar worden voorzien.

Nascholing op maatDe nood en de vormingscultuur van de school zijn bepalend voor de manier van werken. Daarom stemmen we ons vormingsaanbod met een intakegesprek zo goed mogelijk af op de vragen van de school. Het is zowel voor de school als voor Studio Globo weinig zinvol om antwoorden te formuleren op onbestaande vragen.Liever geven wij een nascholing op maat. We vinden het belangrijk om een nascholing te kaderen binnen de schoolprioriteiten waar het schoolteam mee aan de slag is. Zo is het zeker denkbaar dat een aanbod over mondi-aal en intercultureel leren een plaats krijgt binnen het GOKplan van jouw school.

ons aanbodInhoudelijk baseren we ons op vier modules voor schoolteams. Die verwerken we op maat van de vraag in een of meer stappen van een procesgerichte aanpak.- ‘Diversiteit in beeld’

•Hoe groeien stereotypen en vooroordelenover andere mensen, andere culturen?

•Hoe werken we aan een genuanceerdebeeldvorming over andere culturen?

•Criteria voor leermiddelen en kennisma-king met concrete materialen.

- ‘Je klas mondiaal verrijken’ •Hoe werk je aan een degelijke mondiale

vorming?•Welke materialen reikt Studio Globo

aan?•Hoe pakken we dat stap-voor-stap aan?

- ‘Kinderen en solidariteitsacties’•Vanuit de praktijk op school nadenken

over kinderen en solidariteit•Wat zijn de kansen en de valkuilen?•Welke stappen plannen we als school?

- ‘Diversiteit in de klas : een uitdaging’•10 concrete aandachtspunten om positief

om te gaan met verschillen•Samen reflecteren over een stappenplan

PraktischVoel je de zin om met (een deel van) het schoolteam een nascholing aan te vragen, neem dan contact op met Studio Globo : 02 520 05 30 (vragen naar Bob De Pooter) of vorming@studioglobo.be

- We werken aan kennis en inzichten over mechanismen van uitsluiting, over onze beeldvorming over andere culturen, over het ontstaan van vooroordelen en stereo-typen, over waarden en normen in andere culturen, over criteria voor goede leermid-delen en een goede leeraanpak.

- Door te reflecteren op het ontwikkelen van verbondenheid en solidariteit in de klas en op school, staan we stil bij de rol van de leerkracht en het verband met het opvoe-dingsproject van de school.

Nascholen, in teamGoede nascholing brengt een verandering in denken en doen op gang : je kijkt anders tegen een aantal dingen uit je praktijk aan, je inzichten op een bepaald gebied zijn ver-rijkt, je hebt zin om het in de klas wat anders aan te pakken. Vaak zijn dit geen grootse en wereldschokkende veranderingen maar kleine, haalbare stappen die je zelf zet. Het is belangrijk om zo’n groeiproces niet alléén door te maken maar te delen met collega’s.Daarom hechten we belang aan het vormen van schoolteams. Dit kan het hele team van de basisschool zijn. Maar evengoed kan een school opteren om voor de leerkrachten van de kleuterschool en de lagere school verschillende vormingen te zoeken. Het kan zinvol zijn om op het niveau van de scholengemeenschap al de trekkers van de werkgroepen mondiaal leren samen te bren-gen. Of om met het GOKteam van jouw school een nascholing te volgen over omgaan met diversiteit.

De tijd en de energie die je in nascholing kan investeren hangt sterk af van de realiteit in je school : soms is het enkel mogelijk om iets te doen op een personeelsvergadering. Andere scholen besteden een pedagogische studiedag aan nascholing en nog andere

9–10-jarigen Eerste kennisma-king met leefwereld van mensen in het zuiden.

De SuperWereldMol

in Gent 09 234 04 13in Gent 09 234 04 13

10–11-jarigen Positief leren om-gaan met diversiteit: interculturele vaar-digheden, basisatti-tudes van openheid, respect

Wonen op het Dak

in Brussel 02 520 23 30in Brussel 02 520 23 30

in Antwerpen 03 235 20 76in Antwerpen 03 235 20 76

11-12-jarigen Kennismaking met 11-12-jarigen Kennismaking met het dagelijkse leven van mensen in het Zuiden. Door kin-deren cognitief en affectief te betrek-ken bij de realiteit van een land in het zuiden, wordt het groeiproces van ver-bondenheid en soli-dariteit versterkt.

Congo

Peru

Filippijnen in Genk 011 26 54 20Filippijnen in Genk 011 26 54 20Filippijnen in Genk 011 26 54 20

Guatemala in Gent 09 234 04 13Guatemala in Gent 09 234 04 13Guatemala in Gent 09 234 04 13

India

in Roeselare 051 22 11 03in Roeselare 051 22 11 03

Werken aan gelijke kansen, omgaan met armoede en sociale uitsluiting

Achter de Muur

lende leeftijden verspreid over Vlaanderen en Brussel.De reservaties voor de inleefateliers van Studio Globo zijn volop bezig. Een aantal inleefateliers zijn reeds volzet en werken met voorrangslijsten, bij anderen is er zeker nog plaats. Wanneer je interesse hebt om met je klas deel te nemen aan de SuperWe-reldMol, Wonen op het Dak, Wonen en leven in… (Congo, Peru, Guatemala, India of de Filippijnen) of het nieuwste project Achter de Muur, neem dan contact op met de betref-de Muur, neem dan contact op met de betref-de Muur, neem dan contact op met de betreffende afdeling.Uitgebreide informatie en contactgegevens zijn te vinden op www.studioglobo.be/inleefateliers

Nepal

Thema : laNdbouw

juNi 2008Hoewel België heel wat vruchtbare grond heeft, vertegenwoordigt de landbouwsector slechts een klein aandeel in de economie. Het is soms zoeken naar een duurzaam evenwicht tussen landbouw-, industrie, natuur- en andere belangen.

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11ISSN : 1375-2219 - 21ste jaargang, nummer 6