WereldreisMaandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 20ste jaargang - JANUARI 2007

Reistips voor de eerste graad

EEN NIEUW JAAR, EEN NIEUWE KALENDER

De leerkracht brengt de nieuwe Wereldkalender naar de klas in verpakkingspapier. De kinderen raden wat er in zit. De kalender die tevoorschijn komt, wordt bekeken. Nadien krijgt de kalender zijn vaste plaats in het lokaal en gaat de klas op reis naar het land van de januarifoto.

BANGLADESH

Situeer het land op de wereldkaart en vertel er over.

Het land Er stromen drie grote rivieren naar zee : de Ganges, Brahmaputra en Meghna. Daar zit veel vis in. Er zijn twee seizoenen : een droog seizoen van november t.e.m. mei en een regenseizoen van juni tot oktober. Dan stromen de rivieren over. Dit is goed voor de rijst-velden en maakt het land vruchtbaar, maar er kunnen ook erge dingen gebeuren zoals mensen en dieren die verdrinken, huizen die wegspoelen met het water.

Mensen werken De meeste Bengalezen leven van de visserij en de landbouw. In Bangladesh worden veel kleren gemaakt in naai-ateliers of fabrieken. Deze kleren zijn niet voor de mensen in Bangladesh zelf, maar voor andere landen. De mensen die de kleren maken, zijn vaak te arm om ze zelf te kopen.

Juttezakken Een belangrijk gewas in Bangladesh is jute : het is het grootste uitvoerproduct. Jute groeit in een warm en

vochtig klimaat. De plantenstengels worden afgesne-den als ze 2,5 tot 3,5 m groot zijn en in water gelegd. De vezels geraken los van de stengels en gaan door machines om ze soepel te maken. Uiteindelijk wordt er sterk garen van gemaakt en met dit garen weeft men dan zakken, doeken en tapijten. Organiseer eens een wedstrijdje ‘zaklopen’.

BIJ DE FOTO : COMMUNICATIE

De drie vrienden op de foto maken plezier op het Paush Sankranti-feest, vergelijkbaar met ons Nieuwjaar. Zij spelen met een zelfgemaakte gsm (hier kun je de brief van Lien op werkblad 3 vertellen). De jongens brengen elkaar berichten over. Dat is communiceren. Dit kun je op veel manieren.

Lichaamstaal Als je boos bent, hoe laat je dat merken ? En als je blij bent ? Kun je dit laten zien zonder te spreken ? Op-dracht bij werblad 1 : een kind beeldt een houding, een gelaatsuitdrukking uit, de andere kinderen raden.

Lichaamstaal omvat gebaren, mimiek, houding en oog-contact en is universeler dan veel andere talen, maar kan ook per cultuur verschillen : zie http://www.lichaamstaal.nl/

Spreken via de telefoon Knutselopdracht : de kinderen maken zelf een gsm uit klei of met een draad verbonden telefoons uit afvalmateriaal. Doe het kringspel ‘telefoontje’.

MorsecodeWerkblad 2 kan ook in hoekenwerk. Geef enkele kaartjes met morsetekens aan de ene kant en de over-eenkomstige letter aan de andere kant. Kijk eens op http://proto.thinkquest.nl/~jrc001/index.htm Oplossing : “Ga je mee op wereldreis ?”

BangladeshThema : COMMUNICATIE

Reistips voor de tweede graad

COMMUNICATIE MET LIEN

De eerste brief van Lien dit jaar (werkblad 3) kan de aanzet zijn voor een gesprek over moderne commu-nicatiemiddelen en hoe die worden gebruikt, bij ons of in het Zuiden.

Vraag aan de leerlingen waarvoor de gsm zoal wordt gebruikt. In Bangladesh, waar men vaak ver van zijn familie woont, is de gsm het middel bij uitstek om met die familieleden contact te houden. Maar hij wordt er ook veel gebruikt om zaken te doen, om werk te vinden, om de prijzen van verschillende landbouwproducten na te gaan en in noodsituaties.

Televisie is voor alle culturen een middel tot ontspan-ning. Laat de leerlingen noteren of zij televisie kijken, hoeveel, wanneer, naar welke programma’s ... Wijs hen op de culturele verschillen bij de ‘consumptie’ van televisie : terwijl wij alleen of in beperkte kring televi-siekijken (met uitzondering van grote sportevenementen misschien), is dat in Bangladesh meestal een echt sociaal gebeuren. Dat komt doordat het aantal televisies beperkt is. Dus kijken verschillende families of zelfs het hele dorp samen naar televisieprogramma’s.

Zonder woorden Een tweede gespreksthema kan gaan over non-ver-bale communicatie of de niet gesproken taal. Wijs de leerlingen er op dat mensen op heel veel verschillende

manieren kunnen communiceren, niet enkel met behulp van woorden. De belangrijkste vorm van non-verbale communicatie is lichaamstaal. Gebaren die we maken, onze gezichtsuitdrukkingen, maar ook de kleding die we dragen en andere lichaamsdecoratie wordt als non-ver-bale communicatie bestempeld. Sommige onderzoekers beweren dat 90 % van de betekenis van boodschappen op een niet-verbale manier wordt overgebracht. Ook hier bestaan sterke culturele verschillen. Wanneer wij de duim omhoog steken, betekent dat meestal : “Ok, fijn zo, alles in orde”. In Bangladesh echter is dit een beledigend gebaar ! Jongeren betonen hun respect tegenover ouderen door hun voeten aan te raken.

Een onderdeel van de gebarentaal van doven en slechthorenden is het handalfabet, waarmee je alle letters van het alfabet kunt uitbeelden. Probeer het Vlaamse handalfabet eens uit met http://www.fevlado.be/themas/gebarentaal/documenten/handalfabet% 20A4%20formaat.pdf

LEVEN IN BANGLADESH

Breng wat (basmati)rijst, linzen, thee, tropisch fruit, jute, een kledingstuk … mee naar de klas of ga met z’n allen naar de winkelstraat op zoek naar die producten. De kinderen vullen zelfstandig werkblad 4 in. Zij maken daarna een mooie tekening van hoe mensen in Bangladesh volgens hen leven. Bespreek ten slotte de verschillende visies in de groep.

PUBLICITEITDE WERELD VAN COMMUNICATIE

11.11.11 zet zich in om structureel onrecht tegen te gaan. Door de Wereldkalender te kopen en te gebruiken, steunt u dit solidariteitsproces. Het thema van 2007 is de wondere wereld van communicatie.Er is keuze uit twee kalenders :

de panoramakalender (formaat 60 cm x 26,5 cm) voor 15,50 euro met op de ach-terzijde extra info over de foto’s en de plankalender (formaat 34 cm x 50 cm) voor 16,50 euro met voorziene ruimte om afspraken, verjaardagen ... te noteren.

Doe vrienden en familie een kalender cadeau. Voor het volledig overzicht van kalenders, boeken, wenskaar-ten, cd’s en ... http://www.11.be/winkel

Bestellen en meer info kan ook via tel 02 536 11 22, fax 02 536 19 02 of winkel@11.be

Herabonnering 2007Indien uw abonnement loopt per kalenderjaar, kreeg u in de vorige nummers van Wereldreis een herabonneerkaart. Vergat u die terug te sturen, doe het meteen. Vindt u de kaart niet onmiddellijk terug? Kijk dan op www.studioglobo.be/wereldreis voor een nieuw exemplaar. Op die manier blijft u Wereldreis zonder onderbreking ontvangen.

Reistips voor de derde graad

COMMUNICATIE

Wie herkent in het verhaal (werkblad 5 en 6) de be-grippen ‘bericht, zender, ontvanger, medium, situatie en bedoeling’ (Eindterm Nederlands 6.4) ? Laat de kinderen het toneel naspelen of varianten be-denken, gestoeld op eigen ervaringen. Laat hen in paren ‘telefoongesprekken’ uitvoeren (met tussen beiden een schot zodat zij elkaar niet zien), van gemoedelijke met vrienden of familieleden tot ernstige met onbekenden. Leer hen zich beleefd kenbaar te maken bij het opne-men van de telefoon.

Communicatie is een zeer ‘breed’ onderwerp. Begin met een ‘brainstorming’ over wat dit woord bij hen oproept (zet eventueel een woordspin op het bord). Hier alvast een aantal moeilijke woorden die aan bod kunnen komen : - Cultuur : dingen die een groep mensen doen, maken

en geloven, waardoor ze zich van andere groepen onderscheiden.

- Coderen : een bericht zo in geheimschrift herschrij-ven dat anderen het alleen kunnen lezen als ze de ‘sleutel’ kennen.

- Media : alle kanalen waardoor met veel mensen tegelijk kan worden gecommuniceerd, zoals radio, tv, tijdschriften, kranten, computer.

- Monteren : knippen en plakken in een programma voor radio en tv, om een film te maken enz.

- Netwerk : een aantal onderling verbonden com-municatieapparaten zoals telefoons of computers.

- Brailleschrift : schrift met reliëftekens, speciaal ontworpen voor blinden en slechtzienden.

- Hiërogliefen : schrift van de oude Egyptenaren dat bestond uit tekeningen.

- Spraakgenerator : een modern elektronisch apparaat dat de stem van een mens nabootst (b.v. in een gps).

- Stom : niet kunnen praten (is niet gelijk aan dom !) - Stotteren : een spraakstoornis waarbij de spreker

bij het begin van een woord blijft steken. Dit biedt de gelegenheid te vermelden dat dit vaak verlegen mensen zijn en dat je het verergert door ermee te lachen ! respect hebben voor elkaar betekent niet lachen met elkaars gebreken !

- Vrijheid van meningsuiting : het recht je mening te zeggen, ook als niet iedereen het met je eens is ; dit houdt in dat je ook de mening van de anderen moet respecteren …

- Interactief : wanneer verschillende personen om beurt tegen elkaar kunnen praten.

Communicatie is een vrij uitgebreide en ingewikkelde materie. De leerlingen zijn er echter meestal wel mee

vertrouwd. Naargelang het peil van de klas kun je hen met de werkbladen 7 en 8 alleen aan het werk zetten, per twee of in groep. Het is zowel een oefening op begrijpend als op studerend lezen. Het past ook uitste-kend in de lessen Wereldoriëntatie, want er komt zowel geschiedenis als techniek aan bod. Het gebruik van een woordenboek is zeker ook nuttig. Bij zwakkere klassen kan het interessanter zijn om per paragraaf klassikaal te werken : lezen, verklaren en dan de titel laten zoeken. Oplossing : 1 e, 2 d, 3 b, 4 i, 5 f, 6 c, 7 g, 8 a, 9 n, 10 k, 11 j, 12 h, 13 m, 14 l. Op verschillende paragrafen kun je bij de verbetering dieper ingaan : 1. Wat de oorlogen betreft : berichten via telegraaf

of radio konden afgeluisterd worden, berichten per postduif bleven geheim …

2. Toon hier afbeeldingen van andere lettertekens (Ara-bisch b.v.) Misschien is er wel een kind in de klas dat andere lettertekens kan schrijven op het bord ?

3. Zorg voor enkele afbeeldingen van hiërogliefen, Chinese of Japanse woorden/teksten.

4. Sommige monniken in de kloosters hielden zich bezig met het kopiëren van boeken en voorzagen die manuscripten van mooie ‘miniaturen’. Ook troubadours en minstrelen brachten soms nieuws mee van elders. Zij verbleven echter meestal aan de hoven van de edellieden …

6. Er waren ook nog geen openbare scholen in die tijd. Alleen wie naar een kloosterschool ging of een privé-leraar kon betalen, leerde lezen en schrijven … De meeste kinderen bleven thuis en moesten al zeer jong meehelpen in het huishouden of op het land en later in de fabrieken.

7. Er zijn nu een miljard krantenlezers in de wereld. 8. Eventueel kun je de morsecode aan de kinderen geven

of op het bord zetten en hen een korte boodschap in morse laten noteren.

9. De telefoon zonder draaischijf hebben de kinde-ren misschien al eens in een film gezien. Zelfs een draaischijf is nu al zeldzaam : de meeste telefoons hebben nu immers druktoetsen.

10. Praat even na over de persvrijheid en de vrije meningsuiting, verklaar het woord dictatuur en verduidelijk het verschil met een democratie (in een dictatuur zijn vaak geen verkiezingen of ze gebeuren niet ‘eerlijk’)

11. Geef voorbeelden van het ‘manipuleren’ : foto’s digitaal veranderen, eenzelfde beeld opnieuw tonen vanuit een andere hoek met ander commentaar, foutief commentaar geven dat niet kan gecontro-leerd worden, de dingen niet in de volledige context plaatsen … Wat het woord ‘interactief ’ betreft, kun je vergelijken met radiospelletjes of een radioquiz waarbij de luisteraars mogen opbellen.

GSM EN GRAMEEN

Het aantal gsm-gebruikers in Bangladesh bedraagt 11 miljoen. De prijzen blijven dalen zowel van de gsm’s als van de gesprekken, wat de groei nog aanzwengelt.

Nu bedraagt de dekking zo’n 90 % van de bevolkte gebieden. Maar niet iedereen kan zich een gsm veroorloven. Daarom geeft de Grameenbank – opgericht door de Bengalese professor Mohammad Yunus (Nobelprijs voor de Vrede 2006) – kleine leningen (microkredieten) aan voornamelijk dorpsvrouwen zodat ze b.v. een gsm kunnen kopen. Professor Yunus heeft in 1997 ook Grameen Telecom opgericht die gsm’s levert aan de arme dorpen (waarvan de meeste inwoners nooit een telefoon hadden). Het is ’s werelds grootste openbare gsm-bedrijf zonder winstoogmerk : ongeveer 200.000 gsm’s werden al gele-verd elk aan een Grameenbankleenster die daarmee als dorpsverantwoordelijke wordt betaald en waarmee 60 miljoen dorpelingen nu toegang tot een telefoon hebben. Het doel is de (informatie)technologie tot bij de arme mensen te brengen zodat zij die kunnen gebruiken om uit de armoede te geraken en voor het alarmeren ingeval van natuurrampen. De mensen kunnen nu ook hulp-diensten of politici bellen of de landbouwmarktprijzen opvragen vooraleer hun oogst ergens te gaan verkopen.Gsm’s hebben tot het mid-den van 2006 mede dankzij Grameen 650 miljoen dollar opgebracht voor het Bangalese Bruto Nationaal Inkomen en ongeveer 240.000 jobs gecreëerd die meer verdienen dan een gewone baan.

AANRADERS VOOR BOEKENWURMEN

- Bangladesh. Landenreeks. J. van Beurden. KIT, Am-sterdam / Novib, Den Haag, 2004.

- Communicatie nu en in de toekomst. Corona. S. Parker. Ars Scribendi, Harmelen, 2000.

- Communicatie van hiërogliefen tot hyperlinks. R.Pratt. Gottmer, Haarlem, 2004.

- Echte mediaprimeurs. Een communicatiegeschiedenis. F. Hellemans. Lannoo, Tielt, 2003.

Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2006

Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11

Website : http://www.studioglobo.be/wereld-reis

Abonnement : € 12,90 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,30

Bankrekening : 068-2352505-88

Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail : ann.vermoesen@studioglobo.be

Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail : helga.vandevoorde@studioglobo.be

Aan dit nummer werkten mee : Jan Demets, Peter Van Wonterghem, Damir Gojkov, Mie Moons, Chris Ver-schooten, Jeannine Goudman, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving)

Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otlet-straat 28/11, 1070 Brussel

Overname voor niet-commercieel gebruik in het on-derwijs en zonder afgeleide werken is toegelaten mits naamvermelding

Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de hout-stof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop)Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

C O L O F O N

- Human Development Report 2006. UNDP, New York, 2006.

- Telecommunicatie. Corona. Ars Scribendi, Harmelen, 2001.

Bangladesh

Reisinfo - januari 2007

Wereldreis

LANDENINFO

Ook de Wereldreis van januari 2005 en december 2003 behandelden dit land. Deze maand zijn er verkiezin-gen voorzien.

Ligging en landschap Bangladesh ligt in Zuid-Azië, midden op de Kreeftskeerkring. Inclusief de permanente wateroppervlakte is het land met 144 000 km² bijna vijf keer zo groot als België.

Bangladesh heeft de hoogste rivier-dichtheid ter wereld. Het bestaat overwegend uit het uiterst vruchtbare en meest uitgestrekte deltagebied ter wereld en zo’n twee derde van de oppervlakte stond onder water bij de recente extreme overstromingen. Dat heeft voor- en nadelen. Aangezien zowat een vijfde van het land net boven zeeniveau ligt, is de

voorspelling dat het nog deze eeuw zal verdwijnen onder de stijgende zeespiegel door de opwarming van de aarde ; dit zou zo’n 30 miljoen Bengalezen (en 30 % van de rijstop-brengst) treffen die dan als ecolo-gische vluchtelingen hogergelegen gebieden zullen moeten vinden … als er nog plaats is.

Bevolking De meeste van de 147 miljoen in-woners wonen in dorpen, maar in de hoofdstad Dhaka leven evenveel mensen als in heel België. HDI : de index voor menselijke ontwikkeling is een waarde tussen 0 en 1, voor een lang en gezond leven, kennis en een behoorlijke levensstan-daard. Bangladesh is 137ste op 177 landen in de wereld met een waarde van 0,530. België staat op de 13 de plaats met 0,945.

Economie Ontwikkelings-hulp bedraagt 40 % van de over-heidsinkomsten en 50 % van de deviezen, maar toch blijft Bang-ladesh een van ’s werelds armste staten door cor-ruptie, politieke onrust, gebrek aan infrastructuur en natuurrampen. Kleding en tex-tiel zijn verant-woordelijk voor zo’n 75 % van de export (o.a. voor Ikea, H&M, Car-refour) en 40 % van de (vrouwelij-ke) arbeidskrach-ten in de industrie. In mei ll. braken rellen uit tegen de

lage lonen en slechte arbeidsvoor-waarden : dit is zeer uitzonderlijk voor een ontwikkelingsland. De bedrijfsleiders hebben vakbonden toegestaan. De belangrijkste bron van deviezen is het geld, opgestuurd door Bengalese gastarbeiders uit de Perzische Golflanden. Munt : 1 Bengalese taka (BDT) is 0,0115 euro waard.

Heb je al gehoord van …Rabindranath Tagore ?

Het Bengaals (of Bengali) is de moe-dertaal van 189 miljoen mensen, in Bangladesh, maar ook in het Indiase West-Bengalen.

De historisch meest bekende Ben-galispreker is Rabindranath Tagore. De eerste tien regels van zijn werk “Amar Sonar Bangla” (Mijn Gouden Bengalen) uit 1906 werden in 1972 het volkslied van Bangladesh (hij schreef ook het volkslied van onaf-hankelijk India) en in 1913 ontving hij de Nobelprijs voor literatuur.

Op 21 februari (‘martelarendag’) 1952 werden verschillende Oost-Bengalezen tijdens betogingen dood-geschoten omdat ze opkwamen voor het Bengali. West-Pakistan regeerde toen Oost-Pakistan en wilde daar de eigen taal, het Urdu, opleggen en dat stuitte op verzet. De toen opgerichte Bengalibeweging leidde tot de onafhankelijkheid van (West-)Pakistan in 1971.

De Bengalezen zijn erg trots op hun land en ook dat 21 februari door de UNESCO is uitgeroepen tot interna-tionale moedertaaldag.

Reisinfo - januari 2007

Wereldreis

FOTO-INFO

Drie kinderen in het Bengalese Chandanpur bij Ma-nikgong spelen met gsm’s. Die hebben ze van aarde gemaakt op het hindoefeest Paush Sankranti.

THEMA-INFO : COMMUNICATIE

Het is overal rondom ons, we doen het altijd, met iedereen, bewust of onbewust : communiceren. Maar wat is communicatie ? Communicatie is het uitwisselen van informatie of berichten. In alle samenlevingen en door alle tijden heen hebben mensen dit belangrijk gevonden.

De belangrijkste functie van taal is het uitwisselen van nieuws. Iemand zegt of schrijft iets. De andere hoort dit of leest de boodschap en interpreteert ze. Goede communicatie is er als in een bepaalde situatie de ontvanger, d.i. de persoon aan wie de boodschap gericht is, ze volledig snapt zoals het de bedoeling was van de zender. Als dit niet zo is, worden zaken anders geïnterpreteerd en spreken we van ruis. Verkeerde interpretaties komen vaak voor en we zijn er ons niet altijd van bewust. Het slagen van communicatie hangt dus samen met het begrijpen van de heersende cultuur binnen een familie, organisatie of samenleving.

In het begin gebruikte de mens lichaamstaal en spraak als medium om te communiceren. Praten is vluchtige communicatie, de woorden blijven niet bestaan. We leren praten door naar anderen te luisteren en ze na te doen. Hierdoor leeft taal, we maken steeds nieuwe woorden zoals ‘modem’ en ‘dvd-speler’ en oude woorden vallen weg omdat we ze niet meer gebruiken. Om communi-catie blijvend te maken, moet je dingen vastleggen. Dat kan door te schrijven, te schilderen, dingen te filmen of te drukken op papier. Kortom door een vorm van schrift of beeld en via één of andere opslagmethode zoals een cd-rom. De uitvinding van het schrift en een alfabet was een doorbraak in de communicatie. Door de boekdrukkunst konden kennis en gedachten zich snel verspreiden. Nu zijn televisie, radio en kranten de hoofdspelers. Wij hebben een schriftelijke cultuur

en vinden het evident dat iedereen moet kunnen lezen en schrijven.

We leven nu in een tijd van digitalisering, interactiviteit en nieuwe media. Naarmate communicatie sneller en slimmer wordt, gaan veel apparaten meer op elkaar gelijken. Met een gsm kun je ook foto’s nemen en radio beluisteren. Multifunctionaliteit wordt belang-rijk. De ontwikkelingen gaan zo snel, dat velen ze niet kunnen of niet willen bijhouden. Digitale informatie en communicatie worden steeds belangrijker in onze samenleving. Veel mensen zijn bang dat daardoor een nieuwe kloof zal ontstaan : informatie-armen en informatie-rijken. De wereld wordt ook kleiner door internetgebruik. Je kunt info zoeken voor spreekbeurten, e-mailen met vrienden uit Canada en foto’s bekijken van het verjaardagsfeestje van je oom die in Zimbabwe woont. De wereld is een dorp geworden. Met iemand praten aan de andere kant van de wereld is nu even gemakkelijk als een gesprek met je buren voeren, als je toegang hebt tot de juiste communicatiemiddelen. Maar internet is nog niet algemeen ingeburgerd, in het Zuiden zijn er vaak zelfs geen goede telefoonlijnen. Deze landen hebben steun nodig om nieuwe media en digitalisering in te voeren.

Eerst was de mens zelf het medium, daarna maakte de mens een medium. Nu maken de media de mens anders. Hoe je het draait of keert, je bent altijd en overal een raderwerkje in de boeiende wereld van communicatie.

Damir Gojkov

REISWOORDENSCHAT

chapati : schijfvormig broodje van hardetarwemeel.churi : armbandjes. communicatie : mededeling, verbinding, gedachte-

uitwisseling. gsm : mobiele telefoon (< Global System for Mobile

Communications). nagar dola : draaimolen. sms : dienst om korte berichten te ontvangen (< Short

Message Service).

Wat zeg je ?

Werkblad 1 - januari 2007

Wereldreis

Wereldreis

Werkblad 2 - januari 2007

Morsecode

SOS ● ● ● ▬ ▬ ▬ ● ● ● en sms ● ● ● ▬ ▬ ● ● ● zijn bekende morsecodes. Met deze code kun je ‘spreken’ met geluidstekens of lichtsignalen. Een manier om de code te onthouden is bij elke letter een woord te vormen waarbij ● = kort signaal lettergreep zonder de letter o een punt is ▬ = lang signaal lettergreep met de letter o een streep is Werk per twee : leerling 1 geeft de tekens met een fluitje of een zak-lamp en leerling 2 zoekt de juiste kaarten en probeert een woord te vormen.

DARJI▬ ● ● D = dok-wer-ker● ▬ A = au-to● ▬ ● R = re-vol-ver ● ▬ ▬ ▬ J = jan-oom-dom-oor● ● I = iemand

UTAR ● ● ▬ U = u-ni-form▬ T = tong● ▬ A = au-to ● ▬ ● R = re-vol-ver

Zoek de overblijvende letters van het morsealfabet en bedenk er zelf een woord bij. .................................. / .................................. / ................................................................ / .................................. / ................................................................ / .................................. / ................................................................ / .................................. / ................................................................ / .................................. Schrijf nu in morsetekens achter elkaar de namen van de drie jon-gens..................................... .................................. ................................

Tussen woorden staat een /. Wat betekent dit ? ▬ ▬● ●▬ / ●▬ ▬ ▬ ● / ▬ ▬ ● ● / ▬ ▬ ▬ ●▬ ▬● / ●▬ ▬ ● ●▬● ● ●▬●● ▬●● ●▬● ● ●● ●●● / ●●▬ ▬●●

.........................................................................................................................................

Wereldreis

Werkblad 3 - januari 2007

Wereldreis

Werkblad 4 - januari 2007

Zo leven mensen in Bangladesh

De huizen zijn vaak gebouwd op palen of dij-ken om ze te beschermen bij overstromingen. In de stad zijn de meeste huizen voorzien van waterleiding en elektriciteit.

Hoe zijn de huizen hier ? ......................................

.....................................................................................

De hoofdstad is Dhaka. Daar is het zeer druk. Er lopen heel wat mensen over straat en er rijden veel bussen en fietsen. Op bussen en treinen zit-ten de mensen zelfs op het dak of zij hangen uit de deuren. Hoe verplaatsen de mensen zich in

onze hoofdstad ? .........................................................

.....................................................................................

In de Nederlandse taal kennen wij maar één woord voor rijst, maar in het Bengaals bestaan er verschillende, b.v. rijst op het bord heet bhat, rijst op het veld is dhan. Een Bengalees die een dag geen rijst eet, heeft het gevoel die dag niet echt gegeten te hebben.

Wat eet jij elke dag ? ...............................................

.....................................................................................

Ananas, banaan, mango en papaja is fruit dat in Bangladesh groeit.

Welk fruit groeit hier ? .............................................

.....................................................................................

Bangladesh heeft veel viswaters, nl. 250 rivieren, dorpsvijvers en de zee. Veel boerengezinnen hebben een fuik van bamboe waarmee zij kleine vissen vangen. Rijkere mensen hebben een groot net hangen boven hun visvijver. Op de rivieren varen vissersboten en grotere schepen vissen op zee. Garnalen worden er ook gekweekt.

Wie vangt hier vis ? ...................................................

.....................................................................................

Bengalezen drinken veel thee - heet en sterk, met veel melk en suiker uit kleine kopjes of glaasjes. Wat drinken de mensen hier en waarin schenken zij het ? .....................................................................................

.....................................................................................

Vrouwen zijn de hardste werkers : zij kweken groenten en rijst, pellen linzen, brengen de tarwe naar de molen, zorgen voor hun gezin enz. Veel meisjes, soms niet ouder dan tien jaar, werken als hulp in de huishouding. Zij moeten veel uren per dag werken en verdienen zeer weinig. Veel kinderen gaan niet naar school, maar werken als koeienjongen, dienstmeisje, straatverkoper.

Wat doen vrouwen en kinderen hier ? ..................

.....................................................................................

In Bangladesh wonen vooral moslims en hindoes. Moslims feesten bij een huwelijk, een sterfgeval of een religieuze feestdag en eten is dan zeer belangrijk. Hindoes vieren feest met bloemen-kransen, wierook, muziek en lekker eten. Paush Sankranti is een feest in januari dat meestal drie dagen duurt. Sankranti is het festival dat het begin aankondigt van de rijstoogst.

Wanneer en hoe vieren wij feest ? .........................

........................................................................................

Wereldreis

Werkblad 5 - januari 2007

Drie vrienden

1. De spion Utar : Hallo, Rakish hoor je mij, hallo ? Hallo ? Rakish : Ja natuurlijk hoor ik je, Utar, je staat vlak naast mij ! U : Maar nee, Rakish, het is om te spelen. Jij hebt ook een gsm, hier. R : Maar dat is een vieze

natte klomp modder ? U : Welnee, Darji en ik hebben de hele morgen ge-

kleid, voor het feest, weet je wel ? En we hadden nog wat over en daar hebben we gsm’s, pistolen en namaakhondenpoep mee gemaakt. Wees blij dat ik je die drol niet geef, dat was pas vies.

R : En wat spelen jullie nu ? U : Wel, ik ben de kapitein van ons leger en ik bel

naar mijn spion op de rijstboot. Die houdt twee slechteriken in de gaten die met de oogst van onze familie aan de haal gaan. ’s Nachts stelen ze die uit onze schuren, varen er mee over de Bramaputra om in de andere stad te gaan verkopen. Nu de rivier overstroomd is, gaat dat makkelijker. Van zodra mijn spion een teken geeft met zijn pistool, val ik aan. Doe je mee ?

R : Als ik de generaal mag zijn. U : Nee, ik ben de kapitein en dat is de hoogste. Ik

ben de baas en jij moet doen wat ik zeg. R : En als ik het echte plastic pistool van mijn broer

haal, mag ik dan ? U : Daar moet ik nog eens over nadenken, dat weet

ik nog niet. Ondertussen kun jij naar de boot sluipen om die boeven te pakken.

R : Hallo spion, hallo, zal ik schieten op die twee boeven en de rijst terugbrengen ?

U : Neen ! Dat mag niet ! R : Waarom niet ? Ik mag toch in mijn telefoon

zeggen wat ik wil ? U : Nee, dat is dan vanaf nu verboden. De gsm

werkt alleen als ik teken geef. R : Dat is niet eerlijk, waarom heb je hem dan aan

mij gegeven, als ik er niet eens mee mag bellen ?

U : Oké oké, bel dan, maar ik heb het nummer van de spion, jij niet.

R : Het nummer stond in de lijst in de gsm, ik heb hem wél en ik bel hem nú op.

U : Goh, wat kun jij vervelend doen zeg, wie is hier eigenlijk de baas ? Darji en ik zijn met dit spel begonnen en nu ga je het helemaal verbrodden. Je moet naar óns luisteren !

R : Ik verbrod het niet, ik speel gewoon mee, mag dat niet ? Je hebt het me zelf gevraagd.

U : Nee, ik ben de kapitein en jij moet luisteren. R : Goed goed, maak je niet boos, ik luister al. Dus

ik moest sluipen naar de boot ? Waar ligt die ? U : Daar, zie je Darji staan ? Hij verstopt zich achter

die balen basmatirijst, naast die dikke mevrouw die chapati’s en groentecurry’s verkoopt. Zie je hem ? Kijk, hij zwaait naar ons. We moeten stilletjes naderbij komen.

R : Ik ben al weg, ik sluip eerst onder het hoge gras en steek dan het pleintje over, op mijn buik. … Eikes ! Ik zie hier overal hondedrollen liggen ! Ik ben helemaal besmeurd !

U : Dat zijn geen echte, dat zijn die drollen die we uit klei hebben gemaakt. We hebben ze hier overal verstopt om de mensen te doen denken dat het echte zijn. Oei nee, die ene was wèl een echte, denk ik.

R : De volgende keer mag jìj sluipen hoor ! Geef me een pistool, dan schiet ik die twee schurken van hieraf gewoon dood. Ik kan goed mikken.

U : De pistolen kunnen we nog niet gebruiken, ze zijn nog te nat en te slap. Morgen zullen ze droog zijn. Weet je wat je kan doen ? Pak die hondedrol-len en gooi ze naar de bandieten !

R : Jij hebt makkelijk praten. Jij speelt vals, je ver-andert de regels zodat je de hele tijd kapitein kunt blijven en ik mag alleen de vieze dingen doen. Ik speel niet meer mee !

U : Maar nee, ik zorg er net voor

Wereldreis

Werkblad 6 - januari 2007

dat je kunt meedoen ! Ik speel niet vals ! R : Kijk daar ! Darji loopt naar ons toe ! Wat is er,

Darji ? Darji : Ik kan niet meer meedoen, ik moet naar huis,

mijn moeder wil dat ik voor mijn kleine broer zorg terwijl ze op de markt staat.

R : Wat jammer, ik wou net beginnen meespelen en nu stopt het al. Doen we morgen na de optocht met onze Moha Dev verder ? En mag ik dan de kapitein zijn ?

2. De volgende dag : de namaak-god (moha dev)U : Moet je die zien, da’s een mooie ! Die is zeker

twee meter hoog ! En helemaal in het blauw. Brr, wat een griezelig gezicht, met die doodskoppen rond de nek …

R : Pff, de onze mag dan niet zo groot zijn, hij is wel de mooiste. Mijn papa heeft de beste klei gebruikt die er in het dorp te vinden is, zegt hij. Als die grote namaakgod tijdens de stoet uit elkaar valt, zal de onze nog rechtop blijven !

D : Kom jongens, we gaan naar de kermis aan het sportveld. De zus van Kali doet mee aan de Paush Sankranti-dans bij de opening van het feest.

R : Jaja, daar heb jij al langer een oogje op, niet ? Ben je op haar ?

D : Maar nee, het is gewoon dat ik … ze weet … ach, doe niet flauw. Op de rommelmarkt na de dans verkoopt ze gewoon de mooiste zelfgemaakte churi. En ik wil er kopen voor mijn moeder.

U : Ik wil na de dans naar de paardenrennen ! En naar de nagar dola !

R : Ik naar het poppenspel ! U : Hebben we onze zelfgemaakte vliegers bij ? R : Oei, nee, bijna vergeten ! Mijn papa zegt dat wij

de mooiste vlieger hebben, hij heeft hem gemaakt van stukjes zijde die mijn mama nog liggen had. De staart is zeker wel tien meter lang !

D : Je papa, je papa, die kan alles ’t beste zeker ? Kan hij ook zo’n mooie telefoontjes maken zoals wij ? Met zulke fijne toetsen in uitgesneden ?

U : Kijk daar, het is begonnen, de oudere mensen nemen al hun heilige duik in de Brahmaputra. We zijn te laat !

R : Waarom doen ze dat eigenlijk ? In zo’n vuil water ?

U : Wel, dit is Paush Sankranti, de laatste dag van onze maand ‘Paush’. De mensen geloven dat het leven nu beter zal worden.

D : Daar ! Daar ! R : Wat ? Wat zie je ? Wat is er ? D : De dieven, de schurken, de bandieten ! Daar

lopen ze, ze verstoppen zich tussen de namaak-goden ! Vlug, onze telefoons meepakken !

3. Overvallen in de stoet U : Hallo, hallo Rakish ? Hoor je mij ? R : Jawel, luid en duidelijk. Ik heb ze in het oog. Ze

lopen met de rijst langs de oever. We moeten ze te pakken krijgen voor ze de rivier oversteken.

D : Gelukkig zijn onze pistolen nu goed droog. R : Ja, en kreeg ik dat plastic geweer van mijn broer

mee. Net zoals op de kermis, vind je niet ? U : Ssssst, jongens, straks horen ze ons ! Als ik de

telefoon drie maal laat rinkelen, vallen we aan, okee ? …

U : Dring dring dring !!!! Aanvalleueueueueueueu ! (de drie jongens springen uit hun schuilplaats en stormen

naar de twee mannen, die gehurkt zitten op hun zakken rijst bij de laatste namaakgod)

Vader van Darji : Dag jongens ! Ik dacht al, waar zijn die toch gebleven ? Straks missen ze de stoet en mag ik alleen met onze Moha Dev rondlopen !

D : Welnee, papa, we zijn een spelletje aan ’t spelen. Jullie zijn de dieven die onze rijst stelen en wij telefoneren naar elkaar om jullie te besluipen en te overvallen.

V : Haha ! Pas maar op, want ik ben eigenlijk een tovenaar die al deze namaakgoden levend kan maken. En dan eten die jullie allemaal op, tele-foons en al !

R : Pas op, hoor meneer, ik heb hier mijn plastic geweer nog !

V : Jullie hebben mooie dingen gemaakt voor het feest, jongens. Ik ben trots op jullie. Leg jullie gsm’s nu maar af, de stoet gaat beginnen. Kijk, de danseresjes zijn er al.

U : Ja, en de zus van Kali doet ook mee, zie ik. D : Ik ga je een stomp op je hoofd geven als je niet

ophoudt met plagen ! Jan Demets

Wereldreis

Werkblad 7 - januari 2007

COMMUNICATIE Onder communicatie verstaan we alle mogelijke manieren om met elkaar in contact te komen : geluid, gebaren, gelaatsuitdrukkingen, schriftelijke tekens, ja zelfs smaken, geuren en kleuren kunnen boodschap-pen ‘overbrengen’ ! Opdracht : lees aandachtig de tekstjes en probeer bij iedere tekst de juiste titel te zetten Kies onder de volgende mogelijkheden : a. de telegraaf – b. een belangrijke uitvinding – c. de boekdruk-kunst – d. duiven als boodschappers – e. communicatie is van alle tijden en culturen – f. berichtgeving in de middeleeuwen – g. over kranten en prenten – h. via de ruimte in onze huiskamer – i. het beeldschrift – j. het nieuws op de tv – k. vrijheid van meningsuiting – l. moderne technieken – m. het wereldwijde web – n. pratende machines.

1. ...................................................................................

In alle oude culturen was het de gewoonte monde-linge boodschappen over lange afstanden te laten overbrengen door mensen te voet (al rennend) of te paard. Ook nu nog zijn er ‘koeriers’ die per fiets, per brommer of per auto belangrijke post en pakjes wegbrengen … Over korte afstanden gaven indi-anen van Noord-Amerika rook- en vuursignalen. Op schepen b.v. werden ook vlaggen of spiegels gebruikt.

2. ....................................................................................

Van in de vroegste tijden brengen duiven belangrijke berichten over tussen verschillende steden. Het Amerikaanse leger maakte er zelfs nog gebruik van in de tweede wereldoorlog !

3. ...................................................................................

De uitvinding van het alfabet was een belangrijk moment in de communicatie tussen mensen. Er was er vierduizend jaar geleden één in Egypte en het Fenisisch uit de 11de eeuw v.C. ontwikkelde het Griekse en later het Romeinse alfabet dat wij nu kennen. Ook andere culturen, zoals b.v. de Arabieren hebben hun eigen alfabet. Na deze uit-vinding konden mensen teksten, brieven, boeken … schrijven.

4 ....................................................................................

Op andere plaatsen ontwikkelde de mens al vroeger het beeldschrift, denk maar aan de hiërogliefen van de Egyptenaren. Ook de tekens van de Chinezen zijn een vorm van beeldschrift : elk symbool staat oorspronkelijk voor een woord !

5 ....................................................................................

In de middeleeuwen konden alleen ‘geleerde’ men-sen lezen en schrijven. Briefwisseling bleef dus beperkt tot de kloosters en de vorstenho-ven. Belangrijke berichten voor de gewone mensen werden op het dorpsplein afgelezen door een ‘omroeper’. Ook marktkramers, kermisklanten, kooplieden en bedevaartgan-gers brachten nieuws van andere stre-ken mee.

Wereldreis

Werkblad 8 - januari 2007

6 ....................................................................................

De boekdrukkunst zorgde er vanaf de 16de eeuw voor dat meer Europeanen konden leren lezen en schrijven. In onze streken was Christoffel Plantijn een gekende drukker. Naast de bijbel werden ook wetenschappelijke werken en aardrijkskundige kaar-ten uitgegeven ! In Korea werd al veel vroeger het papier uitgevonden en bedrukt !

7 ....................................................................................

In het begin van de 17de eeuw verschenen de eerste kranten. Daar nog niet iedereen kon lezen en schrij-ven, dienden vaak ‘spotprenten’ om toestanden aan te klagen en ‘historieprenten’ om belangrijke gebeurtenissen zoals overstromingen of moorden bekend te maken.

8. .................................................................................... In 1861 werden de oost- en de westkust van de VS met ‘draden’ verbonden om korte en lange to-nen door te geven. De code voor deze tonen was genoemd naar Samuel Morse. De telegraaf was geboren !

9. ...................................................................................

Twintig jaar na het aanleggen van de te-legraafdraden ont-dekte een Italiaan dat je ook gesproken taal door een draad kon sturen. De Schotse Amerikaan Graham Bell vond hierop de telefoon uit, die

aanvankelijk geen draaischijf had : je moest de verbinding aanvragen aan een telefoniste ! Daarna kwam de automatische centrale en even later de radio. Dankzij de computer kennen wij nu ook de draagbare telefoon en de gsm waarmee we zelfs korte schriftelijke boodschappen en foto’s kunnen doorsturen.

10 ..................................................................................

Persvrijheid en vrije meningsuiting behoren tot de elementaire rechten van de mens. Het ‘recht op een eigen mening’ behoort ook tot de Kinderrechten ! In West-Europa bestaat er persvrijheid sinds +/- 1900. In veel andere landen - en dan vooral daar waar er een dictatuur heerst - bestaat er ook nu nog geen persvrijheid : dit betekent dat men er niet mag zeggen of schrijven wat men denkt, als het indruist tegen de mening van de regering of de geestelijke leiders.

11. .................................................................................

Vanaf +/- 1950 veroverde de televisie de wereld. Naast nieuws kreeg men nu ook sport en ontspan-ning, film en kunst uit de rest van de wereld te zien. Toch is het nodig om kritisch te blijven tegenover berichtgeving, want men durft het nieuws soms te ‘manipuleren’ of dingen te suggereren … Stilaan begint men de tv nu ook interactief te maken !

12 ..................................................................................

Dankzij ruimtestations, satellieten op miljoenen ki-lometer van ons vandaan en schotelantennes, weten wij nu ook bijna onmiddellijk wat er zich in de rest van de wereld afspeelt, via beeld en klank !

13 ..................................................................................

Internet, de modernste manier van communiceren, is mogelijk gemaakt door computers te laten ‘pra-ten’. Dankzij e-mail kunnen wij met mensen over de gehele wereld snel en gemakkelijk communiceren. Op het internet kunnen wij eveneens overal ter wereld informatie opzoeken en vragen.

14. .................................................................................

Video-vergaderen is een combinatie van televi-sie, internet en telefoon. Leerlingen in afgelegen Australische gebieden communiceren zo met hun leraren die soms wel 1 500 km verderop zitten. Ook grote multinationals, met afdelingen die verspreid zijn over de ganse wereld, laten hun werknemers deelnemen aan videoconferenties.