Welstandsnota Sint-Michielsgestel

februari 2013

059-005

GEMEENTE SINT-MICHIELSGESTEL

Welstandsnota 2013

Inhoudsopgave

Voorwoord 3

Toelichting 7

Hoofdstuk 1 Raamwerknota 9

1.1 Inleiding 9

1.2 Welstandsadvisering 11

1.3 Besluitvorming en handhaving 14

1.4 Ambtelijke toetsing bouwvergunning 17

1.5 Toetsing omgevingsvergunning door de commissie 19

Hoofdstuk 2 Deelgebieden 21

2.1 Inleiding 21

2.2 Landelijk gebied 31

2.3 Gemonde 52

2.4 Middelrode 61

2.5 Sint-Michielsgestel 70

2.6 Den Dungen 91

2.7 Berlicum 110

2.8 Welstandscriteria voor reclame uitingen 133

Hoofdstuk 3 Sneltoetscriteria 135

3.1 Inleiding 135

3.2 Gebruik van de sneltoetscriteria 137

3.3 Toepassing 138

3.4 Criteria per plantype 140

Bijlagen Hoofdstuk 3 Sneltoetscriteria 143

Bijlage 1 Stroomschema's 144

Bijlage 2 Trendsetters 149

Welstandsnota Sint-Michielsgestel NL.IMRO.0845.Welstandsnota-0000 concept6 2

Voorwoord


Welstandsnota Sint Michielsgestel voorwoord Nijmegen, november 2012 1

Welstandsnota gemeente Sint-Michielsgestel

Voorwoord

Voor u ligt de nieuwe welstandsnota voor de gemeente Sint-Michielsgestel. De nota is opgebouwd uit

drie delen, die samen de welstandsnota vormen:

Deel I: De Raamwerknota.

In deze nota worden de procedurele aspecten van het - geactualiseerde - welstandsbeleid in de

gemeente Sint-Michielsgestel toegelicht.

Deel II: De Deelgebiedennota.

In deze nota wordt eerst een beschrijving gegeven van de algemene welstandscriteria. Daarna wordt

de gemeente – zowel de kernen als het landelijk gebied - verdeeld in samenhangende deelgebieden.

Per deelgebied wordt een waarderende beschrijving gegeven, die uitmondt in specifieke

architectonische kenmerken met daaruit voortvloeiende welstandscriteria. Verder bevat deze nota een

overzicht van de aanwezige monumenten per kern, terwijl ook een overzicht wordt gegeven van die

gebieden, waarvoor vastgestelde Beeldkwaliteitplannen gelden.

Deel III: De Sneltoetscriteria.

Dit deel bevat het toetsingsschema en de criteria aan de hand waarvan ambtelijk kan worden

beoordeeld of een bouwplan zo kan worden afgedaan, of dat het moet worden voorgelegd aan de

welstandscommissie. Ook bevat deze nota de zgn. “trendsetters”; voorbeelden van goede oplossingen

die, als een bouwplan daarmee overeenstemt, zal leiden tot een positief welstandsoordeel.

De geactualiseerde nota kenmerkt zich opnieuw door een inzichtelijke uitvoering van het

welstandsbeleid. Uitgangspunt is dat eerst door de gemeente wordt gekeken of ontvankelijke,

vergunningplichtige bouwaanvragen door de gemeente kunnen worden afgehandeld.

In de eerste plaats wordt gekeken of het bouwplan is gelegen in een welstandsvrije situatie: aan de

achterzijde in gebieden waar regulier welstandstoezicht van toepassing is. Daarna wordt gekeken of

het bouwplan overeenkomt met een in de welstandsnota opgenomen “trendsetter”. Dit is een reeds

eerder uitgevoerd en door welstand goedgekeurd, overeenkomstig bouwplan. Tenslotte kan de

gemeente het plan afdoen als het bouwplan voldoet aan de in de welstandsnota opgenomen

sneltoetscriteria: eenvoudige welstandscriteria voor kleinere bouwwerken. Pas als het geen van deze

gevallen betreft, of in het geval dat de gemeente het plan moet afwijzen, wordt het voorgelegd aan de

welstandscommissie.

Ook de toetsing door de commissie is overzichtelijk gehouden:

Een bouwplan komt pas in de welstandscommissie als het past binnen een door de gemeente

geaccordeerd stedenbouwkundig kader. Dit betekent dat welstand zich geen oordeel behoeft te

vormen over de stedenbouwkundige kwaliteit en de beoordeling kan beperken tot zuivere

welstandsaspecten.

Het aantal toetsingsniveaus is beperkt tot 2: bijzonder en regulier. Bijzonder wil zeggen dat een

bouwplan een (positieve) bijdrage moet leveren aan de omgeving. Dit geldt voor gebieden die primair

het “gezicht” van het betreffende dorp bepalen: in het algemeen de belangrijke (historische) routes

door het dorp en bijvoorbeeld de centrumgebieden. De overige gebieden worden regulier getoetst: de

bestaande kwaliteit van de omgeving is maatgevend. In deze gebieden is de achterzijde welstandsvrij.

Welstandsnota Sint Michielsgestel voorwoord Nijmegen, november 2012 2

Het buitengebied valt geheel onder reguliere toetsing. Uitgangspunt is dat getoetst wordt op

hoofdlijnen. Door de vaak grote waarnemingsafstand is de detaillering minder van belang. Dit geldt

uiteraard niet voor cultuurhistorisch waardevolle bebouwing (monumenten) en ensembles

(landgoederen). Initiatieven in een dergelijke omgeving zullen altijd worden onderworpen aan een

toets door erfgoed- en/of monumentenspecialisten.

Toelichting


Hoofdstuk 1 Raamwerknota

1.1 Inleiding

In navolging van de wijziging van de Woningwet per 1 januari 2003 heeft de gemeente

Sint-Michielsgestel een welstandsnota opgesteld. Deze nota was gedateerd mei 2004.

Na een aantal jaren gebruikt te zijn werd de welstandsnota in 2009 geactualiseerd.

Op grond van deze nota heeft de gemeente een consequent en transparant

welstandsbeleid gevoerd. Er is niet afgeweken van het welstandsadvies en excessen

hebben zich niet voorgedaan. De welstandsadvisering staat dicht bij de burger.

In 2013 is de welstandsnota opnieuw aangepast aan de laatste inzichten en voldoet zij

weer aan de gestelde eisen. Er waren meerdere redenen om de welstandsnota te

actualiseren:

Wijzigingen in weten regelgeving, waaronder de inwerkingtreding van de Wet

algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), waardoor de lichte bouwvergunning is

komen te vervallen en de procedure voor de aanvraag van de vergunning is gewijzigd;

Wijzigingen in de organisatie van de welstandstoetsing, zoals de vervanging van de

gemeentelijke welstandscommissie;

Ruimtelijke ontwikkelingen, die in de afgelopen jaren hebben plaatsgevonden,

moesten worden verwerkt in de nota.

Vergroten van het aantal gevallen waarin geen welstandstoets nodig is.

De welstandsnota bestaat uit 3 delen: De raamwerknota, de deelgebiedennota en de

sneltoetscriteria.

In de voorliggende raamwerknota worden de procedurele aspecten van het

welstandsbeleid van de gemeente Sint-Michielsgestel uiteengezet. Het beleid behoudt

daarbij als doel het zorgdragen voor het "wel staan" van een bouwwerk in de ruimtelijke

omgeving. Elk bouwwerk maakt deel uit van de beleving van de openbare ruimte. Een

aantrekkelijke goed verzorgde omgeving verhoogt de belevings- en economische waarden

van het onroerend goed. De welstand moet hieraan in alle openheid een bijdrage leveren.

1.1.1 Welstand

Plannen voor het bouwen, verbouwen en in sommige gevallen slopen van bouwwerken

moeten voldoen aan redelijke eisen van welstand. Op grond van de Woningwet en de Wet

algemene bepalingen omgevingsrecht oefent de gemeente toezicht uit op de

aanvaardbaarheid van het uiterlijk van afzonderlijke bouwwerken vanuit:

het streven naar ruimtelijke kwaliteit en samenhang;

het reguleren en voorkomen van (potentiële) conflicten over bouwinitiatieven.

Dit vindt plaats tijdens de behandeling van vergunningsaanvragen en is één van de criteria

waarop aanvragen worden beoordeeld. De bestuurlijke verantwoording ligt bij het College

van Burgemeester en Wethouders.

De gemeente oefent soms ook welstandstoezicht achteraf uit in die gevallen waar

omgevingsvergunningvrij is gebouwd en een beroep wordt gedaan op de

excessenregeling.


De verruiming van de mogelijkheden om vergunningsvrij te bouwen in het Besluit

omgevingsrecht (bijlage 2), vergroot de kans op deze toetsing achteraf.

1.1.2 Uitgangspunten welstandstoezicht

De voornaamste uitgangspunten voor het welstandstoezicht vanuit de Woningwet zijn:

1. de primaire verantwoordelijkheid voor het uiterlijk van een bouwwerk berust bij de

burger (als opdrachtgever en ontwerper);

2. overheidsbemoeienis met dat uiterlijk is in beginsel gelegitimeerd, gegeven het belang

van een goede ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving;

3. de overheidsbemoeienis dient primair stimulerend en voorwaardenscheppend te zijn,

bijvoorbeeld door het ontwikkelen van goede stedenbouwkundige plannen en door een

goede inrichting en beheer van de openbare ruimte;

4. beperkende overheidsbemoeienis in de vorm van het wettelijk preventief of repressief

welstandstoezicht heeft een vangnetfunctie met als doel het tegengaan van duidelijke

strijd met redelijke eisen van welstand;

5. indien een gemeente hoge(re) architectonische ambities ten aanzien van het uiterlijk

van bouwwerken heeft, moet zij dat met andere middelen nastreven (zoals

voorlichting, het aanwijzen van monumenten, kennisoverdracht en het opstellen van

beeldkwaliteitplannen).

Eén van de onder punt -5- genoemde middelen betreft het in stand houden van het

cultuurhistorisch erfgoed. De gemeente Sint Michielsgestel wordt op dit punt mede

geadviseerd door de Stichting Advies & Ruimtelijke Kwaliteit Brabant en het hiermee

samenwerkende adviesbureau Omgevingsadvies BV.

Het welstandstoezicht dient aan de volgende kwaliteitseisen te voldoen:

transparant, toetsbaar en openbaar;

de burger dient bij het opstellen van een bouwplan vooraf zoveel mogelijk zekerheid te

krijgen over de specifieke eisen waaraan dat bouwplan moet voldoen;

het beleid dient op democratische wijze tot stand te komen;

de burger dient niet meer beperkingen te ondervinden, waaronder mede worden

begrepen de administratieve en financiële lasten, dan gegeven het doel van het

welstandstoezicht strikt noodzakelijk is.

Om aan deze uitgangspunten en kwaliteitseisen te kunnen voldoen, is het noodzakelijk

dat elke gemeente een zogenaamde "Welstandsnota" opstelt. Met de voorliggende nota

voldoet de gemeente Sint Michielsgestel aan deze verplichting.

1.1.3 Doel van de welstandsnota

Het doel van de welstandsnota is om een bijdrage te geven aan het behouden en het

versterken van de visuele aantrekkelijkheid van de gemeente Sint-Michielsgestel. Door het

formuleren van het welstandsbeleid kan de gemeente een effectief, controleerbaar en

klantvriendelijk welstandstoezicht inrichten.

Het beleid wordt geconcretiseerd en geobjectiveerd door criteria, die zoveel mogelijk zijn

toegesneden op categorieën bouwwerken en standplaatsen en de locatie daarvan. Er

worden de volgende criteria onderscheiden:

algemene welstandscriteria;

gebiedsgerichte criteria;


objectgebonden criteria;

criteria voor specifieke bouwwerken.

De criteria moeten uitsluitsel geven over:

of het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk, waarop de aanvraag voor de

omgevingsvergunning voor het bouwen betrekking heeft in strijd zijn met redelijke

eisen van welstand;

of het uiterlijk van een bouwwerk zowel op zichzelf als in verband met de omgeving of

de te verwachten ontwikkeling daarvan, duidelijk in strijd zijn met redelijke eisen van

welstand.

Opdrachtgevers en ontwerpers worden aldus in een vroeg stadium geïnformeerd over de

criteria, die bij de welstandsbeoordeling een rol spelen.

1.1.4 Korte inhoudsbeschrijving raamwerknota

In de voorliggende Raamwerknota wordt het welstandstoezicht gepresenteerd. De

volgende aspecten aan de orde:

in hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de organisatie van het welstandstoezicht;

in hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de besluitvorming en handhaving van het

welstandstoezicht;

in hoofdstuk 4 wordt ingegaan op het tot stand komen van het welstandsadvies;

in hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de algemene criteria.

1.2 Welstandsadvisering

In dit hoofdstuk worden de organisatie en werkwijze van het welstandsbeleid in de

gemeente Sint Michielsgestel uiteengezet.

1.2.1 Organisatie welstandszorg

Sinds 1 januari 2012 is, naar aanleiding van een Raadsbesluit, de gemeentelijke

welstandscommissie vervallen en wordt de welstandstoets van ingediende bouwaanvragen

zelfstandig uitgevoerd door de ambtelijke dienst van de gemeente Sint-Michielsgestel. In

incidentele gevallen, bij arbitraire beslissingen over welstand, waarbij een onafhankelijk

advies of een second opinion gewenst is, wordt een dergelijk advies ingewonnen bij de

Stichting Advisering & Ruimtelijke Kwaliteit Brabant en het daarmee samenwerkende

adviesbureau Omgevingsadvies BV. Omdat de monumentenadviezen ook bij deze

stichting worden verwerkt, ontstaat er tevens een goede afstemming. Waar in de

welstandsnota de commissie, of voluit de welstands-commissie wordt genoemd, wordt

hiermee gedoeld op de groep deskundigen, die de genoemde Stichting bij de

welstandsadvisering kan inzetten.

1.2.2 Taken en verantwoordelijkheden

Het toetsen van de omgevingsvergunning voor de activiteit bouwen is een wettelijke taak.

Deze taak wordt primair uitgevoerd door de ambtelijke dienst van de gemeente en zo

nodig, in tweede instantie door onafhankelijke, extern deskundigen; de

welstandscommissie.

De gemeente kan opdracht geven aan de commissie om onder regie van de gemeente en


op verzoek van de commissie, de gemeente of de aanvrager, het noodzakelijk geacht

vooroverleg te voeren met betrokkenen bij de voorbereiding van bouwplannen. De

commissie zal desgevraagd adviseren in de volgende gevallen:

a. bij excessen: buitensporigheden in het uiterlijk van bouwwerken die ook voor

niet-deskundigen evident zijn;

c. bij grote veranderingen/wijzigingen in de gemeente;

d. bij de ontwikkeling van beeldkwaliteitplannen.

c. bij de herziening van de welstandsnota;

d. het desgevraagd adviseren op basis van welstandseisen op zienswijzen,

bezwaarschriften etc.

De commissie kan zich laten vertegenwoordigen door een of meer door haar aangewezen

leden, die zij voor de desbetreffende vraag vakbekwaam acht.

De aan de commissievergadering deelnemende, externe deskundigen geven vanuit hun

ervaring en inzicht in het vakgebied een onafhankelijke visie op de adviesaanvragen.

Wanneer een extern deskundige een zakelijke binding heeft met een plan waarvoor advies

wordt gevraagd, dan laat hij zich voor de betreffende commissievergadering vervangen.

De commissie komt in onafhankelijkheid tot een advies. Er bestaan geen bindingen of

relaties op basis waarvan het advies over de welstands-aspecten wordt beïnvloed.

In het geval de gemeente het advies inroept van de commissie, draagt zij zorg voor het

verstrekken van de juiste informatie. De gemeente verzamelt de relevante informatie en

bereidt de behandeling in de commissie voor. Zij voorziet de commissie van de benodigde

bescheiden.

Relevante informatie voor het beoordelen van plannen is/zijn:

a. de gemeentelijke welstandsnota;

b. de bestemmingsplanbepalingen;

c. de beeldkwaliteitplannen (indien relevant);

d. luchtfoto's (indien mogelijk);

e. het stedenbouwkundig advies of advies ruimtelijke ontwikkeling;

f. informatie over eerdere behandeling(en) van het plan;

g. vergelijkbare aanvragen die door de commissie zijn beoordeeld.

1.2.3 Het welstandsadvies

Het advies van de welstandscommissie aan Burgemeester en Wethouders wordt

schriftelijk en/of digitaal uitgebracht. Met betrekking tot deze adviezen wordt het volgende

opgemerkt:

het advies geeft aan of het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk, zowel op

zichzelf als in verband met de omgeving of de te verwachten ontwikkeling daarvan,

niet is strijd is met redelijke eisen van welstand;

deze beoordeling vindt plaats aan de hand van:

1. het door de gemeente bepaalde stedenbouwkundig kader en/of het

beeldkwaliteitsplan;

2. de in de welstandsnota opgenomen criteria;

positieve adviezen omvatten in principe alleen de conclusie. Op verzoek van

Burgemeester en Wethouders wordt dit advies nader gemotiveerd;

alle overige adviezen worden schriftelijk gemotiveerd;


het advies wordt door de secretaris van de commissie ondertekend en met de

afgestempelde tekeningen retour gezonden naar de gemeente;

de secretaris draagt zorg voor een snelle administratieve afhandeling van de adviezen;

ontwerpers en planindieners worden door de secretaris voor de uitslag doorverwezen

naar de afdeling;

de ontwerper en/of planindiener kan/kunnen - indien praktisch mogelijk binnen de

resterende vergunningstermijn - de welstandscommissie om een toelichting op een

uitgebracht advies vragen. Na hoor en wederhoor kan de welstandscommissie het

advies herzien. Deze herziening wordt in het advies gemotiveerd.

1.2.4 Monumentenbeleid

De gemeente Sint Michielsgestel kent een groot aantal rijks- en gemeentelijke

monumenten, evenals cultuurhistorisch waardevolle gebouwen. De genoemde panden en

objecten met monumentale waarde zijn onder een bijzonder welstandsregime geplaatst.

Dit betekent, dat alle criteria ten aanzien van hoofd-, deel-, en detailaspecten van

toepasssing zijn. Dit bijzondere welstandsregime houdt ook in, dat de samenhang van het

object met de ruimtelijke omgeving mede onderwerp van de beoordeling is.

Het gemeentebestuur wordt ten aanzien van deze monumenten geadviseerd door de

monumentencommissie (artikel 15 lid 1 Monumentenwet), gevormd door de Stichting

Advisering Monumenten & Ruimtelijke Kwaliteit Brabant i.s.m. Omgevingsadvies BV. In

het advies van de commissie wordt mede ingegaan op de vormgevingaspecten. Omdat

genoemde stichting tevens toeziet op het welstandsbeleid binnen de gemeente is de

afstemming tussen monumentenbelang en welstand op voorhand geregeld.

De Stichting brengt op verzoek van de gemeente een welstandsadvies uit voor plannen

betrekking hebbend op de genoemde objecten.

Bij rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten brengt zij naast het welstandsadvies

tevens advies uit op grond van de Monumentenwet en de Erfgoedverordening, hetgeen

inhoudt dat zij het college adviseert in hoeverre het voorliggende plan de monumentale

waarden aan zowel binnenzijde als buitenzijde, zoals omschreven in de redengevende

omschrijving, al dan niet aantast.

Naast rijks- en gemeentelijke monumenten zijn er ook cultuurhistorisch waardevolle

gebouwen welke als zodanig in het bestemmingsplan zijn aangewezen.

Voor deze panden geldt dat in het kader van de welstandstoets de cultuurhistorische

waarden zoals opgenomen in de redengevende omschrijving aan de buitenzijde van het

pand/object niet mogen worden aangetast.

1.2.5 Openbaarheid

De behandeling van plannen door de commissie is openbaar, tenzij de voorzitter, het

college of de belanghebbende van oordeel is dat er op grond van artikel 10 van de Wet

openbaarheid van bestuur klemmende redenen aanwezig zijn voor geheimhouding. De

openbaarheid geldt zowel voor de beraadslagingen als voor het formuleren van de

conclusie c.q. het advies.

De agenda van de vergadering van de commissie wordt tijdig vóór die vergadering bekend

gemaakt in een van overheidswege uitgegeven blad of een dag-, nieuws- of


huis-aan-huisblad dan wel op een andere, naar het oordeel van het college, geschikte

wijze.

De aanvrager of diens gemachtigde kan (al dan niet op verzoek van de commissie) in de

vergadering van de commissie waarin het betreffende plan wordt behandeld, dit plan nader

toelichten. Zij kunnen hiervoor contact opnemen met de behandelend ambtenaar van de

gemeente (afdeling Vergunningen, Toezicht & Handhaving). De gemeente zorgt voor de

uitnodigingen.

Belangstellenden hebben vrij toegang tot de publieke tribune, doch hebben in principe

geen spreekrecht. Burgemeester en Wethouders kunnen de gecombineerde

monumenten-/welstandscommissie vragen om hen voorafgaand aan de planbeoordeling te

horen.

1.3 Besluitvorming en handhaving

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de wijze van besluitvorming. De welstandscommissie

brengt advies uit aan het College van Burgemeester en Wethouders. De planindieners en

belanghebbenden kunnen het niet eens zijn met dit advies. Hiervoor bestaat de

mogelijkheid tot het indienen van een bezwaarschrift of een beroepschrift, afhankelijk van

de procedure welke op de omgevingsvergunning van toepassing is.

Het College kan op grond hiervan of op grond van een eigen mening besluiten het

welstandsadvies ter zijde te schuiven.

Na afgifte van de vergunning worden de werkzaamheden uitgevoerd. Inspectie zal moeten

plaatsvinden om na te gaan of conform de vergunning wordt gewerkt. Bij afwijkingen zal

moeten worden opgetreden. Optreden is ook nodig als bouwwerken zonder benodigde

vergunning zijn geplaatst en zich op die manier aan het welstandstoezicht hebben

onttrokken.

In het navolgende wordt nader ingegaan op de hiervoor geldende werkwijze.

1.3.1 Afwijken van welstandsadvies

Burgemeester en wethouders volgen in hun oordeel in principe het advies van de

welstandscommissie. Daarop zijn de volgende uitzonderingsmogelijkheden.

1.3.1.1 Afwijken van het advies op inhoudelijke grond

Burgemeester en Wethouders kunnen op inhoudelijke grond afwijken van het advies van

de welstandscommissie indien:

1. de welstandscommissie de van toepassing zijnde criteria niet juist heeft

geïnterpreteerd;

2. de commissie niet de juiste criteria heeft toegepast.

Indien Burgemeester en Wethouders op inhoudelijke grond tot een ander oordeel komen,

dan vragen zij voordat het besluit op de vergunningaanvraag wordt genomen en binnen de

geldige afhandelingtermijn, een second-opinion aan bij één andere adviescommissie, niet

behorende tot de Stichting Advies & Ruimtelijke Kwaliteit Brabant.

Indien het advies van de reguliere commissie en de second-opinion tegengesteld zijn en


Burgemeester en Wethouders op inhoudelijke grond afwijken van het advies van de

welstandscommissie, wordt dit in de beslissing op de aanvraag van de

omgevingsvergunning voor het bouwen gemotiveerd. De welstandscommissie wordt

hiervan op de hoogte gesteld.

1.3.1.2 Afwijken van het advies om andere redenen

Burgemeester en Wethouders hebben volgens artikel 2.10 lid 1 sub d Wabo de

mogelijkheid om bij het in strijd zijn van een bouwplan met redelijke eisen van welstand,

toch de omgevingsvergunning voor het bouwen te verlenen indien zij van oordeel zijn dat

daarvoor andere redenen zijn, bijvoorbeeld van economische of maatschappelijke aard.

Deze afwijking wordt in de beslissing op de aanvraag van de omgevingsvergunning

gemotiveerd. De welstandscommissie wordt hiervan op de hoogte gesteld.

1.3.1.3 Afwijken van de criteria

Burgemeester en Wethouders kunnen - op advies van de welstandscommissie - afwijken

van het welstandsbeleid zelf. Dit kan gebeuren op basis van een gemotiveerd positief

welstandsadvies bij plannen die weliswaar niet voldoen aan enige gebiedsgerichte of

objectgerichte welstandscriteria, maar wel aan redelijke eisen van welstand, dit te

beoordelen aan de hand van de algemene welstandscriteria (zie hoofdstuk 6).

Deze afwijking wordt in de beslissing op de aanvraag van de omgevingsvergunning

gemotiveerd. Afwijkingen van het beleid vragen om bestuurlijk draagvlak. Wanneer de

welstandscommissie voor een bepaald plan aanleiding ziet tot afwijken van het beleid,

worden Burgemeester en Wethouders daarover schriftelijk geïnformeerd.

1.3.2 Procedure

Door de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) op 1

oktober 2010 is het vergunningstelsel dat gold voor het bouwen van bouwwerken

verplaatst van artikel 44 Woningwet naar artikel 2.10 van de Wabo. In plaats van de

bouwvergunning wordt sindsdien gesproken over een 'omgevingsvergunning voor de

activiteit bouwen'.

Het toetsingskader is echter hetzelfde gebleven, nog steeds dienen burgemeester en

wethouders de bouwaanvraag te toetsen aan de bouwverordening, het bouwbesluit, het

bestemmingsplan en welstand.

Een belangrijk gevolg van de inwerkingtreding van de Wabo is dat waar voorheen voor één

activiteit meerdere vergunningen aangevraagd moesten worden (zoals het verbouwen van

een monument, waarvoor zowel een bouwvergunning als een monumentenvergunning voor

diende te worden aangevraagd), nu slechts één vergunning wordt verleend, welke kan

bestaan uit meerdere deelactiviteiten.

Welke bezwaar of beroepsprocedure gevolgd dient te worden hangt af van de activiteiten

waar een omgevingsvergunning voor wordt aangevraagd.

Bestaat de activiteit slechts uit een omgevingsvergunning voor het bouwen, dan is de

reguliere procedure uit afdeling 3.2. van de Wabo van toepassing. Dit houdt voor het


bezwaar in dat een belanghebbende een bezwaarschrift tegen de vergunning (en het

welstandsadvies dat hiervan onderdeel uitmaakt) in kan dienen bij burgemeester en

wethouders.

Belanghebbenden (veelal de planindiener en omwonenden) kunnen binnen zes weken

bezwaar indienen tegen de beslissing van Burgemeester en Wethouders op de aanvraag

voor een vergunning.

Burgemeester en Wethouders winnen advies in van de 'Commissie Bezwaar- en

Beroepschriften' en belanghebbenden worden in dat geval uitgenodigd om tijdens een

hoorzitting hun standpunten nader toe te lichten. Burgemeester en Wethouders nemen

vervolgens een beslissing op het bezwaar.

Een omgevingsvergunning voor het bouwen kan echter ook onderdeel uitmaken van een

grotere activiteit, zoals een afwijking van het bestemmingsplan met een ruimtelijke

onderbouwing (artikel 2.12 lid1a onder 3 Wabo). Omdat voor deze afwijking van het

bestemmingsplan de uitgebreide procedure uit afdeling 3.3. Wabo van toepassing is, en

de omgevingsvergunning voor het bouwen een onderdeel vormt van deze activiteit, dient

deze uitgebreide procedure te worden gevolgd.

Het voorgaande houdt in dat de zienswijzenprocedure uit afdeling 3.4 Algemene wet

bestuursrecht van toepassing is, en belanghebbende dus een zienswijze dient in te

dienen tegen de omgevingsvergunning.

In de meeste gevallen zal echter de bezwaarprocedure doorlopen moeten worden bij het

maken van bezwaar tegen een omgevingsvergunning voor het bouwen.

Voor beide procedures geldt dat een belanghebbende bij een afwijzing van het bezwaar

nog de mogelijkheid heeft om beroep in te stellen bij de rechtbank, en hoger beroep bij de

Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State.

1.3.3 Jaarverslag en evaluatie

Het college brengt jaarlijks, in de jaarrekening, verslag uit aan de gemeenteraad over de

uitvoering van het welstandsbeleid. Tenminste één maal per jaar vindt een

evaluatiegesprek plaats tussen een vertegenwoordiging van het college en de Stichting

Advisering Monumenten & Ruimtelijke kwaliteit Brabant en het daarmee samenwerkende

adviesbureau Omgevingsadvies bv. De gemeenteraad beslist op grond van de evaluaties

over eventuele aanvullingen en/of aanpassingen van

de gemeentelijke welstandsnota.

1.3.4 Excessenregeling

De gemeente Sint Michielsgestel zal zich inspannen om de regels van de voorliggende

Welstandsnota na te leven. Om dit te bewerkstelligen zal de afdeling tijdens uitvoering

van bouwwerkzaamheden inspecties uitvoeren. Bij deze inspecties wordt gecontroleerd of

er gewerkt wordt conform de vergunning en de eventueel daarin gestelde voorwaarden.

Bij bouwen in afwijking van de vergunning wordt de volgende procedure gevolgd:

kleine wijzigingen gedurende het werk worden door de inspecteur op tekening

aangegeven dan wel laat de inspecteur de afwijkingen door de vergunninghouder en/of

uitvoerders op tekening zetten. Onder kleine aanpassingen worden verstaan

aanpassingen, die ieder geval vanuit welstand bezien, vallen binnen de


welstandsrichtlijnen;

legalisering van de afwijking van ondergeschikte betekenis door het indienen van

gewijzigde tekeningen of het indienen van een gewijzigd bouwplan. Een gewijzigd

bouwplan kan alleen worden ingediend als er nog geen gereedmelding heeft

plaatsgevonden, na afgifte van de vergunning nog geen twee jaar is verstreken en de

wijzigingen welstandelijk niet wezenlijk anders van uiterlijk zijn. Om dit vast te stellen

kan advies worden gevraagd aan de welstandscommissie. Wanneer niet wordt

voldaan aan de zojuist genoemde eisen, vraagt de aanvrager een nieuwe vergunning

aan. Als deze omgevingsvergunning voor het bouwen wordt geweigerd vanwege een

negatief welstandsadvies, moet de eigenaar de situatie veranderen;

in alle andere gevallen, namelijk wanneer gedurende het werk het aanzien van het

bouwwerk wezenlijk verandert dan vergund, wordt na een vooraanschrijving het

handhavingstraject ingezet.

Bouwwerken waarvoor geen omgevingsvergunning voor het bouwen hoeft te worden

aangevraagd moeten in beginsel eveneens aan redelijke eisen van welstand voldoen.

Indien het uiterlijk van een bouwwerk duidelijk in strijd is met redelijke eisen van welstand,

kunnen Burgemeester en Wethouders de eigenaar van het bouwwerk verzoeken om

binnen een door hen te bepalen termijn die strijdigheid op te heffen. Hiervan is sprake

indien er een duidelijke strijdigheid bestaat met de in de voorliggende welstandsnota

opgenomen criteria. Om dit te bepalen wordt advies ingewonnen bij de

welstandscommissie.

1.4 Ambtelijke toetsing bouwvergunning

1.4.1 Algemeen

Het streven van de gemeente is er op gericht om voor een reeks eenvoudige(r) plannen

snel te kunnen komen tot een beslissing op de vergunningsaanvraag. De gemeente moet

wettelijk gezien binnen 8 weken na indiening van de aanvraag een beslissing nemen, met

de mogelijkheid om deze termijn met maximaal 6 weken te verlengen.

Bij aanvragen om omgevingsvergunning voor het bouwen wordt de aanvraag voor de toets

aan redelijke eisen van welstand niet voorgelegd aan de welstandscommissie als deze

voldoet aan de in de nota opgenomen sneltoetscriteria. Dit geldt voor alle aanvragen.

Hiermee wordt tijd bespaard. De afdeling zal - bij de afhandeling van de

vergunningaanvragen - uitgaan van de in de welstandsnota vastgelegde criteria. Hiermee

worden de risico's van het achterwege laten van het toezicht door de welstandscommissie

in voldoende mate beheerst.

Overigens aniticipeert de gemeente Sint Michielsgestel hiermee op een binnenkort te

verwachten wetswijziging, die moet gaan leiden tot verdere vereenvoudiging van het

gemeentelijk welstandsbeleid.

1.4.2 Uitgangspunten ambtelijke toets

Hiervoor gelden de volgende uitgangspunten:

De toets aan redelijke eisen van welstand wordt uitgevoerd door de behandelend


ambtenaar, die de aanvraag voor de omgevingsvergunning in behandeling heeft. De

ambtenaren worden daartoe gemandateerd door Burgemeester en Wethouders;

1. de toets aan redelijke eisen van welstand vindt plaats op basis van een aanvraag, die

ontvankelijk is verklaard op basis van de Regeling Omgevingsrecht;

2. de toets aan redelijke eisen van welstand wordt uitgevoerd aan de hand van

sneltoetscriteria;

3. de sneltoetscriteria zijn gekoppeld aan de indeling van bouwwerken, als genoemd in

bijlage 2 van het Besluit Omgevingsrecht (vergunningsvrij bouwen);

4. bij hantering van de sneltoetscriteria wordt gekeken naar het welstandsniveau van het

gebied, waarin de aanvraag is gelegen. Hoe hoger het welstandsniveau van het gebied

hoe smaller de marges zijn om de sneltoetscriteria toe te passen;

5. de sneltoetscriteria hebben alleen betrekking op het uiterlijk van bouwwerken;

6. de sneltoetscriteria zijn voor klanten en andere geïnteresseerden bij de balie en op de

website van de afdeling kosteloos beschikbaar. Bij de informatievoorziening aan de

balie wordt actief op deze criteria gewezen;

7. de verantwoordelijke afdeling houdt een register bij van de aanvragen voor een

omgevingsvergunning die ambtelijk zijn getoetst, en de resultaten van de advisering.

De gegevens in het register worden gebruikt als basismateriaal voor de jaarlijkse

verantwoording van Burgemeester en Wethouders aan de gemeenteraad.

8. bij twijfel of "niet akkoord" wordt de aanvraag voorgelegd aan de welstandscommissie

en, bij daarvoor in aanmerking komende panden, aan de gemeentelijke

monumentencommissie;

9. de aanvrager ontvangt bij een negatief advies van de welstandscommissie een

schriftelijke motivering, opgesteld in een voor een ieder begrijpbaar Nederlands. De

gevraagde aanpassingen zijn eenduidig en helder geformuleerd.

Indien aan de welstandscommissie een advies over een omgevingsvergunning voor het

bouwen wordt gevraagd, wordt dit advies in de regel binnen twee weken na het verzoek

van of namens Burgemeester en Wethouders uitgebracht. Hiervan kan afgeweken worden

bijvoorbeeld in gevallen van rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en

cultuurhistorisch waardevolle panden. Hiervoor geldt een langere procedure.

1.4.3 Sneltoetscriteria

Ten aanzien van de welstandsbeoordeling op ambtelijk niveau zijn sneltoetscriteria nodig.

Sneltoetscriteria hebben betrekking op het uiterlijk van bouwwerken. Er zijn voor de

volgende groepen bouwwerken sneltoetscriteria opgesteld :

1. aan- en uitbouwen aan de voorkant;

2. aan- en uitbouwen aan de zijkant;

3. aan- en uitbouwen aan de achterkant'

4. aan- en uitbouw erker;

5. bijgebouwen en overkappingen;

6. kozijnen gevelwijzigingen;

7. dakkapellen

8. erfafscheidingen;

9. rolhekken, luiken en rolluiken;

10. schotelantennes en zonnepanelen.

Deze sneltoetscriteria zijn uitgewerkt in deel III van de welstandsnota: “Sneltoetscriteria”.


1.4.4 Inzet externe deskundigheid; de commissie

Vervolgens wordt aangegeven op welke wijze het welstandstoezicht plaatsvindt bij

aanvragen voor omgevingsvergunningen voor het bouwen, die niet kunnen worden

afgedaan door de ambtelijke dienst. Deze worden voorgelegd aan de welstandscommissie

of – in geval van cultuurhistorische waarden – onderworpen aan een gecombineerde

welstands- en monumententoets door de Stichting Advies & Ruimtelijke Kwaliteit

Brabant, i.c. Omgevingsadvies BV.

1.5 Toetsing omgevingsvergunning door de commissie

In dit hoofdstuk wordt aangegeven op welke wijze het welstandstoezicht plaatsvindt bij

aanvragen voor omgevingsvergunningen die niet kunnen worden afgedaan met een

ambtelijke toets. Deze worden voorgelegd aan de de Stichting Advies & Ruimtelijke

Kwaliteit Brabant, i.c. Omgevingsadvies BV. Dit adviesbureau ziet zowel toe op de

welstandsaspecten, als – ingeval dit aan de orde is – op de cultuurhistorische aspecten.

1.5.1 Schetsplanfase

Ten aanzien van het welstandstoezicht biedt de gemeente ontwerpers en planindieners

via het schetsplan de mogelijkheid om, voorafgaand aan de formele vergunningaanvraag,

vooroverleg te plegen met de ambtelijke dienst, dan wel de welstandscommissie, over de

interpretatie van de welstandscriteria in het concrete geval van hun bouwplan. Het

vooroverleg met de welstandscommissie kan pas starten nadat duidelijkheid bestaat over

de planologische aanvaardbaarheid van het plan. Omdat het vooroverleg diep kan ingrijpen

in de planontwikkeling moet het met de nodige waarborgen worden omgeven.

Van het vooroverleg wordt middels een gespreksnotitie verslag gemaakt. De

gespreksnotitie wordt op de gebruikelijke wijze aan het College van Burgemeester en

Wethouders ter kennisname gebracht. In deze gespreksnotitie zullen eventuele bezwaren

of waarderingen een rol spelen. Indien in het vooroverleg een plan ter sprake komt, dat

afwijkt van de gebiedsgerichte criteria, maar niettemin voldoet aan de redelijke eisen van

welstand volgens de algemene criteria, dan zal dit expliciet in de gespreksnotitie worden

vermeld, zodat het college zich daar tijdig een zelfstandig oordeel over kan vormen. Op

verzoek van de opdrachtgever kan dit overleg achter gesloten deuren plaatsvinden. De

opdrachtgever dient deze wens bij het Bouwtoezicht kenbaar te maken.

Bij een schetsplan is sprake van een niet wettelijk product. Schetsplannen worden bij de

gemeente voorafgaand aan een officiële aanvraag ingediend om de haalbaarheid op

planologische en welstandelijke gronden te onderzoeken. Bij een positief advies op het

schetsplan kan de verdere uitwerking van het plan plaatsvinden. Het schetsplan is dus

een product, waarbij klant en gemeente met elkaar in overleg treden om zonder druk van

fatale termijnen het plan vooral op ruimtelijke merites te beoordelen. De aanvrager kan

tussentijdse aanpassingen doorvoeren en opnieuw aan de gemeente voorleggen.

1.5.2 Aanvraag omgevingsvergunning voor het wijzigen van een monument

Voor verbouwen restauratieplannen van rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten

en cultuurhistorisch waardevolle gebouwen is een advies van de Stichting Advies &

Ruimtelijke Kwaliteit Brabant, i.c. Omgevingsadvies BV vereist.


De als beschermd monument geregistreerde panden zijn steeds vermeld op de lijsten, die

zijn opgenomen in Deel ll Deelgebiedennota. De cultuurhistorisch waardevolle panden zijn

als zodanig aangegeven in de desbetreffende bestemmingsplannen.

1.5.3 Ontwikkeling van welstandsniveaus

De beoordeling op redelijke eisen van welstand wordt afhankelijk gesteld van de locatie

van een bouwwerk. Vergunningsaanvragen worden met behulp van een beschreven

gebiedskarakteristiek of de beeldkwaliteitseisen en op basis van het bij een gebied

vastgesteld welstandsniveau beoordeeld. Dit is uitgewerkt in deel II van de welstandsnota:

de “nota deelgebieden”.


Hoofdstuk 2 Deelgebieden

2.1 Inleiding

2.1.1 Leeswijzer

Hoofdstuk 2, of Deel II van de welstandsnota bestaat uit drie delen:

paragraaf 2.1 bevat de uitleg van de beoordeling van bouwplannen, de algemene

welstandscriteria en een overzicht van de verschillende soorten criteria.

Paragraven 2.2 t/m 2.7 bevatten de beschrijvingen van de deelgebieden. De gemeente

is ingedeeld in een aantal handzame bruikbare gebieden (zoals kernen en landelijk

gebied). Elk gebied is onderverdeeld in deelgebieden. Elk deelgebied bevat een concrete

beschrijving van de locatie, en de kenmerken van de bouwsteen, waartoe het

betreffende gebied behoort. Op basis van deze kenmerken is per bouwsteen een

toetsingskader voor welstand geformuleerd.

Paragraaf 2.8 bevat de beschrijving van gebouwen. In deze gemeente zijn alleen

monumenten als categorie gebouwen onderscheiden.

De nota is op twee manieren te gebruiken:

1. Als beleidsstuk, dat als één geheel gelezen kan worden. Daarbij zijn de bijbehorende

kaarten een goed hulpmiddel om in de materie thuis te raken. De kaarten behoren bij

deel 2.

2. Als naslagwerk, waarin opgezocht kan worden welke criteria voor één adres gelden.

Een adres behoort altijd bij een deelgebied. De daar vermelde teksten bevatten de

alle gegevens voor de aanvrager en voor de toetser betreffende de welstandsaspecten.

2.1.2 Algemeen

2.1.2.1 Herziening van de nota

In 2004 stelde de gemeenteraad van Sint Michielsgestel de eerste versie van de

gemeentelijke welstandsnota vast. In 2009 werd de nota geactualiseerd. Daarbij werd de

structuur van de nota aanzienlijk vereenvoudigd en gebruikersvriendelijker ingericht.

In 2013 is de nota opnieuw geactualiseerd en bovendien optimaal raadpleegbaar gemaakt

via internet. De nota is ontsloten via de gemeentelijke website.

2.1.2.2 Doel van de nota

De nota bevat de welstandscriteria die gelden bij de beoordeling van bouwplannen. Dit

beleidsinstrument is erop gericht én de gemeenteraad én de burger te betrekken bij het

welstandsbeleid, zodat dit beleid voor eenieder inzichtelijk wordt.

De nieuwe nota is met name toegesneden op de beoordeling van de welstandsaspecten

door de gemeente zelf. Pas bij twijfel of om welke andere reden dan ook, vraagt de

gemeente de welstandscommissie om haar oordeel.

De beoordeling zelf is niet veranderd en die betreft: 'de aanvaardbaarheid van het

bouwwerk in zijn omgeving, van het bouwwerk op zichzelf en van de toegepaste details,


materialen en kleuren'.

Typerend voor de welstandsnota is de gebiedsgerichte benadering van de criteria voor de

beoordeling. Voor een belangrijk deel bestaat de nota uit beschrijvingen van de

deelgebieden met hun kenmerken. Samen leveren die de criteria voor het

welstandsoordeel.

De formulering luidt immers, dat de plannen moeten voldoen 'aan redelijke eisen van

welstand'. Wat 'redelijk' is voor welstand, hangt dus af van het kader waarbinnen de

plannen worden getoetst.

De voorliggende nota brengt samenhang in die toetsingskaders en de daarbij behorende

en presenteert deze overzichtelijk.

2.1.2.3 Positie van welstand

Welstandsbeleid ligt in het verlengde van het ruimtelijk beleid, met name van

structuurvisies, bestemmingsplannen en andere ruimtelijke beleidsstukken.

Zo is er het structuurplan voor bepaling van de grote lijnen en nieuwe ontwikkelingen, het

bestemmingsplan als een meer gedetailleerde uitwerking daarvan en het daaraan

gekoppelde beeldkwaliteitplan voor de uiterlijke verschijningsvorm.

Dan is er het monumentenbeleid van het rijk, de provincie en de gemeente voor de

historische aspecten.

Het welstandsbeleid vormt daarop een aanvulling en heeft meer de trekken van

beheersinstrument voor bestaande gebieden. Toch is welstandsbeleid ook een instrument

voor vernieuwing en verbetering van met name bestaande gebieden.

2.1.3 Toetsingskader

2.1.3.1 Aanpak toetsingskader

Volgens de woningwet moet het plan voldoen aan redelijke eisen van welstand, aan

algemene welstandscriteria. Deze eisen betreffen:

Het bouwwerk in zijn sociaal – culturele context,

het bouwwerk in zijn omgeving,

het bouwwerk op zichzelf,

en de details, de materialen en kleuren.

Overigens gelden deze beoordelingscriteria uitsluitend nog voor de, volgens de Wet

algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), vergunningplichtige bouwwerken. Een

welstandsbeoordeling vindt altijd plaats in het kader van een

(omgevings-)vergunningsaanvraag Bouwen. Vergunningvrije bouwwerken worden niet

onderworpen aan een welstandstoets.

Aan de beoordeling zitten twee kanten namelijk:

Wat wordt beoordeeld?

Waarnaar kijkt de commissie bij de beoordeling: de criteria.

En hoe wordt er beoordeeld?

Met welke ogen kijkt de commissie: waarop is de beoordeling gericht, op behoud, op

verbetering: het beoordelingsniveau.


Waarnaar de commissie kijkt, hangt behalve van het plan zelf, af van de omgeving van het

plan.

Betreft het een bestaande omgeving, dan wordt het toetsingskader daaraan ontleend.

Is het een nieuwe ontwikkeling, dan wordt het kader ontleend aan de

(stedenbouwkundige) randvoorwaarden, of het beeldkwaliteitplan.

Deze nota gaat in op het toetsingskader voor de bestaande bebouwde omgeving. De

nieuwe plannen en geldende beeldkwaliteitplannen van gebieden in wording worden in de

nota van toepassing verklaard.

2.1.3.2 Samenhang criteria

De herziene woningwet maakt onderscheid in vier soorten criteria: de algemene

welstandscriteria, de gebiedsgerichte criteria, de criteria voor bepaalde typen bouwwerken

en de objectcriteria.

De algemene welstandscriteria gelden voor alle bouwwerken en zijn gebaseerd op de

algemene kenmerken van gebouwen.

De gebiedsgerichte welstandscriteria gelden voor bepaalde gebieden en zijn gebaseerd op

de kenmerken van die gebieden.

De criteria voor bepaalde typen bouwwerken zijn op de specifieke kenmerken van die

bouwwerken gebaseerd en gelden voor die typen.

De objectcriteria tenslotte betreffen welstandscriteria voor veel voorkomende kleine

bouwwerken [objecten], waarvan de criteria vooral berusten op de objectkenmerken.

Om samenhang te brengen in de criteria is het nodig om ordening aan te brengen in de

kenmerken van de gebieden, de bouwwerken en de objecten. Daarnaast is het nodig de

toetsing in een vaste volgorde te laten verlopen.

2.1.3.3 Ordening kenmerken

Het grondgebied van de gemeente wordt verdeeld in deelgebieden. Die deelgebieden

behoren tot één gebiedstype, dat wil zeggen gebieden die de dezelfde kenmerken dragen.

Voorbeelden zijn: historische dorpslinten, tuindorpverkavelingen e.d.

Van elk deelgebied wordt een beschrijving gemaakt, en worden de kenmerken van het

gebiedstype vermeld, en er wordt een waardering van gegeven. Sommige gebieden

kennen al zo'n waardering. Het zijn de Beschermde stads- en dorpsgezichten en de

Beschermde Buitenplaatsen. De redengevende omschrijvingen worden in de nota van

toepassing verklaard ook voor de welstandstoets.

Voor de gebieden in ontwikkeling bestaan veelal reeds randvoorwaarden in de vorm van

een beeldkwaliteitplan. De betreffende plannen worden in de nota van toepassing

verklaard.

Er zijn gebouwen (of ensembles van gebouwen) die zich niet laten vangen in een

gebiedsbeschrijving. Vormen deze een apart type, dan worden daar aparte omschrijvingen

voor gemaakt en een bijbehorende waardering. Hetzelfde geldt voor ensembles van

gebouwen.

Er zijn ook groepen bouwwerken die een aparte waardering kennen. Dat zijn de

monumentenlijsten van rijk en gemeente. De bijbehorende 'redengevende omschrijving'

wordt in de nota van toepassing verklaard en op een lijst aan de nota toegevoegd.

Tenslotte zijn er objecten die zich lenen voor aparte toetsing. Welke dat zijn is wettelijk


geregeld. Voorbeelden daarvan zijn: dakkapellen aanbouwen, en schotelantennes e.d.

Voor de toetsingscriteria is voor deze groep bouwwerken een voorzet door de

gezamenlijke welstandsfederaties gemaakt: de zogenaamde sneltoetscriteria, omdat

deze zoveel mogelijk snel afgedaan moeten kunnen worden.

2.1.3.4 Toetsingniveau

Hoe er naar de plannen gekeken wordt hangt af van de waarde die aan het gebied,

gebouw of object wordt gehecht.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft voor de algemene indeling van deze

waarderingsniveaus een voorzet gedaan met een indicatie over wat voor soort gebieden

het gaat. De gemeente Sint Michielsgestel kiest voor twee niveaus:

Niveau 1 : bijzondere toetsing

Niveau 2 : reguliere toetsing

Niveau 1 bijzondere toetsing.

Deze toetsing houdt in dat de gemeente de bijzondere kwaliteiten van het betreffende

gebied wil behouden en/of verbeteren, ofwel een gebied met bijzondere kwaliteiten wil

realiseren. Dat betekent voor nieuwe plannen, wijzigingen en toevoegingen dat deze een

bijdrage dienen te leveren aan het gestelde doel.

Het zijn de gebieden die van cruciale betekenis voor het totaalbeeld van de gemeente

(bijvoorbeeld het centrumgebied), of gebieden met een hoge cultuurhistorische waarde

(bijvoorbeeld een landgoed). In de gemeente Sint Michielsgestel gaat het om de

Historische dorpsgebieden, Historische bebouwingslinten, Gemengde bebouwing,

Tuinwijken, en Buitenplaatsen en landgoederen.

Niveau 2 reguliere toetsing.

Deze toetsing beoogt handhaving en continuering van de huidige kwaliteit van een

gebied. Dat betekent voor nieuwe plannen, wijzigingen en toevoegingen dat deze moeten

passen in de omgeving.

Het zijn met name gebieden met een planmatig karakter (bijvoorbeeld bestaande woon-

en werkgebieden). In de gemeente Sint Michielsgestel gaat het dan om de overige

deelgebieden, incl. het landelijk gebied.

2.1.3.5 Toetsingstraject

Om de verschillende soorten criteria goed te kunnen hanteren is het nodig de toetsing in

een vaste volgorde te laten verlopen.

Eerst wordt gekeken of het plan vergunningvrij is.

Is dat het geval dan wordt het plan niet preventief getoetst. Op verzoek van de aanvrager

kan het plan wél getoetst worden.

Is het plan niet vergunningvrij, dan wordt gekeken of het plan voldoet aan de

sneltoetscriteria. (objectcriteria). Voor deze criteria is een standaardtekst beschikbaar,

die de gemeente van toepassing verklaart.

Voldoet het plan daaraan dan is het akkoord. Voldoet het er niet aan, dan

gaat het plan naar de commissie. Deze bekijkt of het plan voldoet aan de gebiedsgerichte


criteria of criteria voor bepaalde typen bouwwerken.

Voldoet het plan daaraan, dan is het alsnog akkoord. Voldoet het daar ook niet aan, dan

is het plan niet akkoord.

2.1.3.6 Hardheidsclausule

Bij vergunningplichtige bouwwerken kan het bij de beoordeling voorkomen dat een plan

niet voldoet aan de gebieds-, gebouwtype- of objectcriteria. Toch kan de commissie

oordelen, dat het plan op grond van meer dan gewone eigen kwaliteiten, een bijdrage

levert aan de betreffende omgeving. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan een plan met

gevels van een afwijkend materiaal dat wel perfect past in de maat en schaal van de

omgeving. Daarbij beroept zij zich op de algemene welstandscriteria die altijd aan de

basis stonden van de andere welstandscriteria. De commissie adviseert dan B&W,

voorzien van goede argumenten, toch met het plan akkoord te gaan.

2.1.3.7 Excessenregeling

Tenslotte kunnen excessen alsnog achteraf worden onderworpen aan een beoordeling.

Het moet dan gaan om bouwwerken, of standplaatsen waarvan de negatieve invloed op de

omgeving breed gedragen wordt. Vaak heeft dit betrekking op een ondeugdelijke

uitvoering van bouwwerken met een storende uitwerking op de omgeving door slecht

materiaalgebruik, sterk afwijkend of contrasterend kleurgebruik of te zeer opvallende of

ondoelmatige reclame-uitingen etc.

Deze excessenregeling voorziet dan achteraf in het ongedaan maken of herstellen van de

schadelijke gevolgen van het betreffende bouwwerk. De criteria voor de 'achteraf'

beoordeling zijn dezelfde als die bij de gewone indiening van een bouwplan.

Burgemeester en wethouders kunnen, nadat advies is ingewonnen bij de commissie, de

eigenaar aanschrijven en het bouwwerk laten verwijderen of aanpassen. Om te voorkomen

dat men achteraf geconfronteerd wordt met de excessenregeling, kan de eigenaar van

een te bouwen vergunningvrij bouwwerk het plan toch laten toetsen door welstand, de

vrijwillige welstandstoets.

2.1.3.8 Beeldkwaliteitplannen

Voor gebieden waar op korte termijn ontwikkelingen zijn voorzien, worden veelal

gedetailleerde beeldkwaliteitplannen opgesteld. Deze gebieden worden als

“Ontwikkelingsgebied” in de welstandsnota en op kaart aangegeven met (indien van

toepassing) een verwijzing naar het desbetreffende beeldkwaliteitplan. Indien een

ontwikkelingsgebied eenmaal is gerealiseerd, wordt het gebiedstype van toepassing, dat

het best bij de bebouwing in kwestie past.


2.1.4 Algemene welstandscriteria

2.1.4.1 Inleiding

De algemene welstandscriteria worden ontleend aan het vakmanschap van het

architectonisch en stedenbouwkundig ontwerp, alsmede aan algemeen aanvaarde

normen van fatsoen. Deze criteria laten zich niet beperken tot hetgeen

bouwvergunningplichtig is, maar hebben betrekking op de hele gebouwde omgeving met

inbegrip van de inrichting van het private en publieke domein.

Deze algemene criteria liggen ten grondslag aan elke planbeoordeling en vormen dus ook

de onderlegger voor gebiedsgerichte en objectgerichte welstandscriteria, zoals verder in

de nota uitgewerkt.

De algemene welstandscriteria laten zich als volgt onderverdelen:

Het bouwwerk sociaal – cultureel.

Het bouwwerk en omgeving.

Het bouwwerk op zich.

2.1.4.2 Bouwwerk sociaal cultureel

Een bouwwerk voldoet aan redelijke eisen van welstand als verwijzingen en associaties

zorgvuldig zijn gebruikt en uitgewerkt.

Vormen van of aan gebouwen die regelmatig worden herhaald of geciteerd, krijgen een

zelfstandige betekenis: zuilen doen denken aan een klassieke omgeving, een gevel van

staal en glas aan de moderne tijd. Daardoor kunnen ze zich geheel los maken van de

andere uitgangspunten bij de vormgeving van een gebouw of de omgeving, maar ook van

de actuele culturele context waarin ze tot stand komen. Aan een raadhuis stelt men

andere eisen dan aan een boeren schuur!

Bij restauratie is sprake van herstel van elementen uit het verleden, maar bij verbouw of

nieuwbouw in een monumentale omgeving dient duidelijk te zijn wat is hersteld en wat is

geïnterpreteerd. Een door een bepaalde stijlperiode geïnspireerd ontwerp is dan ook iets

anders dan het kopiëren van oude vormen.

Bij geregistreerde monumenten is de beoordeling van de historische aspecten

onderscheiden van de welstandsaspecten. Deze worden in één commissie en in één

advies verwoord. Met andere woorden, de commissie toetst het plan zowel aan de

monumentenwet, of het plan de omschreven historische waarden respecteert, alsook aan

welstandseisen, dus of de voorgestelde wijziging en/of toevoeging op zichzelf een goed

totaalbeeld oplevert, dat past in de omgeving.

2.1.4.3 Bouwwerk en omgeving

Van alle welstandscriteria zijn de 'omgevingscriteria' het best te objectiveren. Immers de

bestaande of te projecteren kenmerken kunnen worden geformuleerd, zonder veel

subjectieve invloed.

Het gebouw of de wijziging aan het gebouw voldoet aan redelijke eisen van welstand als

het een positieve bijdrage levert aan de kwaliteit van die omgeving en er de juiste houding

in aanneemt.

Daarbij worden hogere eisen gesteld naarmate de betekenis van het bouwwerk of van de


omgeving groter is: m.a.w. de sociaal-culturele context waarin het bouwwerk geplaatst

wordt speelt daarbij een rol.

Hoe die omgeving beoordeeld wordt en op welk niveau, dat wordt aangegeven in het

hoofdstuk gebiedsgerichte criteria.

2.1.4.4 Bouwwerk op zich

Een bouwwerk voldoet aan redelijke eisen van welstand, als het toont 'wat het is', hoe het

gemaakt is en hoe het is samengesteld, en als het tegelijk beantwoordt aan eigen

compositieregels van de architectuur.

Het welstandstoezicht is gericht op het uiterlijk van het bouwwerk, maar bij de

beoordeling daarvan zijn onderliggende relaties tussen constructie of structuur en vorm,

en relaties tussen gebruik en vorm mede bepalend.

Tot het eigen domein van de architectuur behoren beheersing van maat en schaal en

daarmee samenhangend eenvoud of complexiteit; voorts de vorm van het gebouw, en het

gebaar dat een gebouw maakt naar de omgeving.

Het uiterlijk van een gebouw wordt mede bepaald door de toegepaste materialen en

kleuren. Deze dienen de andere genoemde aspecten van het gebouw te ondersteunen en

te versterken, zodat een afleesbare samenhang tot stand komt van alle aspecten.

2.1.4.5 Aspecten van de welstandscriteria

Maat en schaal Doorgaans geeft het bestemmingsplan al minimum en maximum maten

voor de bouwwerken;

Voorzover dat niet het geval is, beoordeelt de commissie of het bouwwerk 'op maat' is,

dus niet te groot of te klein.

Schaal is een typisch welstandscriterium; het gaat om de onderverdeling van een

bouwwerk in kleinere eenheden; dat kunnen volumes zijn of gevelverdelingen of zelfs

kleinere dingen als stenen, pannen of kozijnstijlen. Het bepaalt de eenvoud / complexiteit

van een bouwwerk.

Maat en schaal vormen een onafscheidelijk duo, dat altijd bij een welstandsbeoordeling

betrokken wordt.

Vorm en gebaar Vorm heeft te maken met recht schuin of rond, dus met kap of plat,

vlak of plastisch, en dergelijke.

Het gebaar of de 'houding' van een gebouw wordt bepaald door allerlei aspecten samen,

zoals de positie van een gebouw, de entree en het gezicht, symmetrie of asymmetrie en

dynamiek. Vorm en gebaar spelen vaak samen een rol en dragen vaak bij aan de

betekenis van een gebouw.

Stijl en detail Beeldbepalende details bepalen juist als bij alle andere producten, de

'stijl'. Hierdoor verraadt het bouwwerk zijn leeftijd, het beschikbare materiaal en de

bouwwijze.

Naast details die de stijl bepalen zijn er ondergeschikte details aan een bouwwerk te

onderscheiden; deze zijn vooral belangrijk als er hoge eisen aan een bouwwerk gesteld

worden; het zijn bijvoorbeeld materiaalovergangen, ontmoetingen van materialen op de

hoek.

Materiaal en kleur Het toegepaste materiaal bepaalt het karakter van een bouwwerk; de


wijze waarop het wordt toegepast, bepaalt de kwaliteit (ook letterlijk: weerbestendigheid).

De kleur is een laatste maar erg belangrijk beoordelingsaspect: namelijk licht of donker,

en de kleursoort als rood, geel, blauw, e.d. kan praktisch nooit buiten beschouwing

worden gelaten.

Ook op grote afstand kan juist een kleur invloed hebben op de omgeving.


2.1.5 Criteria deelgebieden (bouwstenen)

2.1.5.1 Werkwijze

De bebouwing die in de gemeente voorkomt, wordt op twee wijzen ingedeeld: op gangbare

wijze in buitengebied en kernen, en in gebieden onderscheiden op grond van kenmerken

(gebiedstypen).

Typering van de bebouwing op grond van kenmerken leidt tot een indeling in gebieden,

waarbinnen het type verkaveling, de vorm en het uiterlijk van de bebouwing en (soms ook)

de toegepaste materialen en kleuren overeenkomen. Voor deze gebiedstypen (of

bouwstenen) is een bestaande systematiek voorhanden. De Vereniging van Nederlandse

Gemeenten maakte er een voorstel voor. Hiervan wordt in de nota uitgegaan en op de

gemeente toegepast.

Deze tweede indeling is een onderverdeling van het buitengebied en de vijf kernen in

deelgebieden. De deelgebieden zijn in deze nota dezelfde gebieden als de gebiedstypen.

Hierbij behoren de deelgebiedenkaarten.

2.1.5.2 Deelgebieden buitengebied

Beekdallandschap.

Landgoederenlandschap.

Kleinschalig agrarisch cultuurlandschap.

Bosgebieden.

Recreatiegebieden.

Agrarisch productielandschap met oude relicten.

2.1.5.3 Deelgebieden kernen

Historische dorpsgebieden.

Historische bebouwingslinten.

Gemengde bebouwing.

Woonerven.

Tuinwijk/tuindorp.

Traditionele blokverkaveling.

Nieuwe Bouwen.

Individuele woningbouw.

Bedrijventerreinen.

Scholen, instituten, bijzondere bebouwing.

Parken, groengebieden, sportterreinen.

Thematische uitbreidingen.

Buitenplaatsen en landgoederen.

Ontwikkelingsgebieden.

2.1.5.4 Kenmerken en waarden

Van elk deelgebied worden de specifieke kenmerken beschreven, en kenmerken op grond

van hun type. Per deelgebied wordt aangegeven welke kenmerken voor het beeld van

belang zijn. Tevens wordt een gemotiveerde waardering toegekend aan het gebiedstype.


2.1.5.5 Toetsingsniveau en toetsingscriteria

Bij de gebiedstypen behoort een algemeen toetsingsniveau. Dit wordt gemotiveerd, en

eventuele uitzonderingen vermeld.

Bij het toetsingsniveau behoort een welstandsniveaukaart, waarop de niveaus middels

kleuren zijn aangegeven, eveneens volgens de standaard kleurenset van het VNG.

Criteria worden altijd gehanteerd in combinatie met de beschreven kenmerken. Zij vormen

het toetsingskader voor het betreffende gebied: naar welke zaken de gemeente kijkt. Het

toetsingsniveau kleurt de criteria in: hoe de gemeente kijkt. Tenslotte wordt aangegeven

waar de criteria van toepassing zijn (bijvoorbeeld verschil in voorkant / achterkant)

samengevat in een matrix:

2.1.5.6 Matrix toetsingskader

Toetsingsniveau Bijzonder of regulierToetsingscriteriaomgeving Onderscheid voor - achter

Aandachtspuntenmaat en schaal 'Overeenkomstig' bij bijzonder toezicht...

'Passend' bij regulier toezicht... waarna de uit de kenmerken volgende aandachtspunten volgen.

vorm en gebaarstijl en detailmateriaal en kleur

De gebiedscriteria vormen aldus het beoordelingskader voor bouwwerken in het

betreffende gebied. Het houdt geenszins in, dat die criteria klakkeloos moeten worden

overgenomen – een goed ontwerp is meer dan kijken naar de omgeving – maar er dient

rekening mee gehouden te worden in die mate die voor het gebied in kwestie geldt.

2.1.6 Criteria gebouwen

Het onderscheiden van gebieden leidt niet voor alle bouwvormen tot voldoende

nauwkeurige criteria. In Sint Michielsgestel zijn alleen monumenten als aparte categorie

onderscheiden.

2.1.6.1 Kenmerken en waarden

Monumenten vallen onder de monumentenwet en krijgen bescherming in verband met hun

schoonheid, hun architectonische waarde en/of met de geschiedenis. In de redengevende

omschrijving worden de kenmerken en waarden opgesomd. Deze van toepassing naast

de gebiedsgerichte criteria.

2.1.6.2 Toetsingsniveau en toetsingscriteria

Het toetsingsniveau voor alle monumenten is het niveau 1 bijzondere toetsing.

Toetsingscriteria worden altijd gehanteerd in combinatie met de beschreven kenmerken

vermeld in de redengevende omschrijving.

De omgevingscriteria van het betreffende deelgebied zijn eveneens van toepassing, maar

nemen bij de beoordeling een tweede plaats in. Het toetsingsniveau kleurt de criteria in:


hoe de commissie kijkt.

2.1.6.3 Matrix toetsingskader

Toetsingsniveau BijzonderToetsingscriteriaomgeving Aandachtspunten deelgebiedmaat en schaal overeenkomstig' bij bijzonder toezicht

waarna de aandachtspunten volgen uit de redengevende omschrijving.

vorm en gebaarstijl en detailmateriaal en kleur

De criteria per gebouwtype vormen aldus het beoordelingskader voor bouwwerken met

betrekking tot het betreffende type. Het houdt geenszins in, dat die klakkeloos moeten

worden overgenomen – een goed ontwerp is meer dan kijken naar dat gebouwtype – maar

er dient rekening mee gehouden te worden in die mate die voor het gebouwtype in

kwestie geldt.

2.2 Landelijk gebied

2.2.1 Algemeen

2.2.1.1 Kenmerken algemeen

Het grondgebied van de gemeente Sint Michielsgestel is gelegen op dekzandruggen, die

worden doorsneden door natuurlijke en kunstmatige waterlopen: de Dommel, de Essche

Stroom, de Aa, de Zuid-Willemsvaart en de Groote Wetering op de noordelijke grens van

de gemeente. Van oudsher maakt de gemeente onderdeel uit van de verdediging van 's

Hertogenbosch, de zogenaamde inundatieterreinen. De kernen in de gemeente zijn

ontstaan op natuurlijke hoogtes in het landschap: oeverwallen en dekzandruggen. Het

grootste deel van de gemeente is in gebruik als agrarisch productiegebied. In de

beekdalen hoofdzakelijk weilanden en op de hoger gelegen gronden akkerbouw. De

hogere gronden zijn ook deels begroeid met bossen, met name gemengd bos rond het

beekdal van de Dommel. In het noorden gemengde en naaldbossen op de Hooge Heide

en rond het landgoed Wamberg. In het zuiden van de gemeente is een deel van het

gemengde bos Geelders gelegen.

2.2.1.2 Indeling in bouwstenen

Op grond van de landschappelijke en bebouwingskenmerken binnen het gemeentelijke

grondgebied is een voor het welstandsbeleid relevante indeling in bouwstenen te maken.

Voor de welstandnota zijn daarvan die componenten van belang, die samenhangen met

de aard en ordening van de bebouwing. Het gaat daarbij om het gebruik van de grond, de

daarbij behorende gebouwen en de ruimtelijke kenmerken van het landschap, waarin die

gebouwen staan. Met name de volgende aspecten zijn hierbij van belang:

De ruimtelijke openheid, die bepalend is voor de visuele invloed die de bebouwing op

haar omgeving heeft.


De wijze waarop de bebouwing in de ruimte is geordend, bijvoorbeeld solitair, in

linten, geclusterd, etc..

De aan het desbetreffende landschap toegekende waarde, bijvoorbeeld

cultuurhistorische of beeldwaarde.

Indien sprake is van ruimtelijke of visuele samenhang: de onderlinge verwantschap

van de bebouwing in stijl, detaillering, materiaalgebruik, etc..

De waarde die aan de bebouwing is toegekend, bijvoorbeeld als monument, of als

beeldbepalend en vervolgens individueel, of als een beschermd gezicht.

Voor het landelijk gebied van de gemeente Sint Michielsgestel leidt dat tot de volgende

bouwstenen:

beekdallandschap;

landgoederen landschap;

kleinschalig cultuurlandschap;

agrarisch productielandschap met oude relicten;

bosgebieden;

recreatiegebieden.

2.2.2 Beekdallandschap

2.2.2.1 Beschrijving beekdallandschap

Tot het gebied van de beekdalen behoren strikt genomen de gronden die in de dalen en

zijdalen van de Aa, de Dommel en de Essche Stroom liggen. Echter het landschap rond

de Dommel en de Essche Stroom wordt bepaald door de landgoederen en buitenplaatsen

en maakt integraal onderdeel uit van een landgoederenzone. Derhalve is alleen het

beekdal van de Aa als beekdallandschap aangemerkt.

Het gebied heeft een half open karakter, waarbij vaak sprake is van grote zichtlengten.

Het landschap heeft een zacht golvend karakter. Beekdalen zijn grotendeels ontbost – op

enkele plaatsen komen nog (kunstmatige) bosschages zoals broekbosjes voor – en zijn

tegenwoordig in gebruik als weidegronden. Het beekdal is gelegen tussen Middelrode en

Den Dungen. Het is een bijzondere combinatie van verschillende oude Aa-meanders

afgewisseld met beemdgronden, relicten van oude (voor 1900) dijken en broekbosjes en

de in circa 1940 tussen kaden aangelegde genormaliseerde Aa. Het geheel grenst in het

zuiden aan de in de periode 1822-1826 aangelegde Zuid-Willemsvaart. Aan de linkeroever

van de genormaliseerde Aa is het voormalige landgoed Seldensate gelegen. In het gebied

is ook de oude hoevenederzetting Middelrode / Assendelft gelegen.

Het merendeel van de percelen in het beekdal is vrij klein en de percelen worden door


sloten, greppels en of door bomen, heggen en houtwallen begrensd; dit met uitzondering

van de percelen nabij de genormaliseerde Aa, die ten tijde van de aanleg zijn

herverkaveld. De kenmerkende kleinschaligheid is als gevolg hiervan aangetast.

Plaatselijk liggen boomgaarden met fruitbomen in het vruchtbare beekdal.

Het bebouwingspatroon is uiterst dun en solitair gelegen op de 'hogere gronden' in het

landschap. De beperkte bebouwing is veelal agrarisch van oorsprong met hier en daar

cultuurhistorisch waardevolle bebouwing. De agrarische bijgebouwen liggen

geconcentreerd achter of naast het hoofdgebouw. De bebouwing is overwegend in één

bouwlaag met een zadeldak van pannen, in sommige gevallen afgewerkt met wolfseinden.

De bebouwing is eenvoudig van vormgeving, kenmerkend zijn de met zorg vormgegeven

raampartijen.

In het beekdal zijn een tweetal bijzondere ensembles gelegen – de restanten van het

landgoed Seldensate en de hoevenederzetting Middelrode / Assendelft.

Landgoed Seldensate. Het landgoed gaat terug tot 1490 en is in 1893 tot landhuis

verbouwd. Afgezien van één gebouw dat dienst deed als duiventoren / poortgebouw /

brouwerij / gastenverblijf / stal / poort / wachterswoning, zijn alle gebouwen herleid tot

ruïne. Kenmerkend voor het poortgebouw is de gotisch poort en de combinatie van

materialen – bakstenen en natuurstenen, dakpannen en leien. Van de tuin resteren enkel

de bospercelen, een aantal monumentale bomen, enkele lanen en het grachtenstelsel.

Middelrode / Assendelft; een oorspronkelijke hoevenederzetting welke zich door

gunstige ligging ter hoogte van doorwaadbare plaats in de Aa ('t Gewat), vanaf circa 1350

met brug, ontwikkelde als voorde-nederzetting met kleinschalige concentratie van

bebouwing op kruispunt van wegen (Brugstraat-Kapelstraat-Assendelftseweg), met onder

andere herbergen, en in nabijheid van hoeve die zich later hebben ontwikkeld tot kastelen

van Assendelft (nu verdwenen) en Seldensate (aanwezig als ruïne). Na aanleg van

Zuid-Willemsvaart (vanaf 1822) verviel belangrijke verkeersfunctie. De nederzetting betrof

voorheen de kern Middelrode, die zich echter heeft verplaatst naar de Driezeeg.

Middelrode/Assendelft Poort, hoeve van kasteel Assendelft


In zijn structuur nog goed herkenbare nederzetting met ten dele nog gave bebouwing

waaronder krukboerderij (circa 1800). De nederzetting omvat de Assendelftseweg en

aansluitend de Laan van Seldensate en Het Gewat met karakteristieke klinkerbestrating

en beplanting, en wordt in beeld bepaald door met erven omgeven, deels monumentale

agrarische bebouwing: waaronder Hoeve Assendelft (kasteelhoeve, 1716). Deze hoeve

kenmerkt zich door een verfijnde roedeverdeling met luiken en de wolfseinden.

Landgoed De Rietwiel (in ontwikkeling).

Zuidoostelijk van de kern Middelrode wordt binnenkort een nieuw landgoed gerealiseerd,

dat naast de bouw van enkele woonhuizen, ook zal leiden tot de rehabilitatie van de

specifieke ruimtelijke structuur van dit deel van het beekdallandschap. Beeldkwalitatieve

eisen en beoordelingscriteria maken (nog) geen deel uit van de plannen. De

Planbeschrijving Landgoed De Rietwiel (Grontmij, september 2009) geeft een globaal

beeld van opzet en ambitieniveau.

2.2.2.2 Waarden, niveaus en criteria beekdallandschap

Criteria worden altijd gehanteerd in combinatie met de beschreven kenmerken. Die

kenmerken worden beschreven die van waarde worden geacht. Deze vormen het

toetsingskader voor het beekdallandschap.

De waarde van de beekdallandschappen schuilt met name in het kleinschalige,

halfopen karakter. Het landschap is nog altijd in beweging en derhalve slechts

sporadisch bebouwd. De waarde van de bebouwing wordt hoofdzakelijk bepaald door

de detaillering.

De bebouwing behorende tot het landgoed Seldensate en de hoevenederzetting

Middelrode / Assendelft zijn van cultuurhistorische betekenis voor het gebied.

Bij nieuwbouw gelden de eigen stijlkenmerken als criterium. Deze dienen wel te passen

in de groene omgeving.

Voor wijzigingen en toevoegingen geldt het betreffende hoofdgebouw als criterium en in

tweede instantie de directe omgeving.

Als omgevingscriterium geldt speciaal de kleur van grote vlakken die in een groene

omgeving dienen te passen.

Dit houdt geenszins in dat nieuwe ingrepen van enige omvang geen eigen gezicht mogen

hebben. Een goed ontwerp is meer dan kijken naar gebouw en de omgeving. De

bestaande omgeving kent immers ook gevarieerde architectuur.

Voor dit gebied geldt een regulier toetsingsniveau, voldoende voor het behoud en beheer

van bestaande kwaliteiten. Bij wijzigingen aan bestaande gebouwen is de zichtzijde van

publiek belang.

De achterzijde is welstandsvrij. Hier geldt alleen de excessenregeling.

2.2.2.3 Matrix toetsingskader beekdallandschap

Toetsingsniveau BijzonderToetsingscriteriaomgeving Beekdallandschap

Individuele architectuurmaat en schaal Passend in weidse omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel


stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzigingen passend bij het betreffende bouwdeel

materiaal en kleur Passende natuurlijke materialen en overwegend gedekte kleuren passend in weidse omgeving.

2.2.3 Landgoederenlandschap

2.2.3.1 Beschrijving landgoederenlandschap

Het gebied ten westen van de kernen Sint Michielsgestel en Gemonde wordt getypeerd

als een landgoederen landschap of -zone. In dit beekdal van de Dommel en de Essche

Stroom is een groot aantal (cultuur)historisch waardevolle buitenplaatsen, landgoederen,

kastelen en overige bebouwing gelegen, die het beeld van dit landschap bepalen.

Het gebied ten westen van Sint Michielsgestel is gevarieerd landschap. Het geheel

bestaat uit een aaneengesloten complex van verschillende landgoederen, enkele

kastelen, beemdgronden, hoger gelegen graslanden, akkergronden en bosopstanden van

loof- of naaldhout met verspreid op terpen of tegen dijklichamen gelegen hoeven. Het

gebied wordt doorsneden door diverse oude, deels middeleeuwse dijklichamen, al dan

niet voorzien van groenopstanden, en oude lanen. Een aantal dijken had buiten een

waterkerende functie ook een militaire functie in het realiseren van de inundatieterreinen

rond 's-Hertogenbosch. In het westelijk deel is de beekdal van de Dommel een

dominerend element.

In dit landschap komen een groot aantal beeldbepalende bijzondere ensembles voor:

Landgoed de Pettelaar; in het noordoosten, is een op een donk gelegen boerderij uit de

periode 1800-1900, nabij de locatie waar een oude hoeve van het fraterhuis te

's-Hertogenbosch heeft gestaan. Een verhoogd gelegen rode beukenlaan vormt de

oprijlaan. De percelen in het kleinschalige gras- en akkerland worden begrensd door

bomenrijen, houtkanten en lanen. Meer naar het westen liggen verscheidene donken,

enkele bosopstanden van loof- en naaldhout, hakhout en enkele oude dijken. Een groot

deel van het landgoed is daarnaast gelegen in het schootsveld – een zogenaamde

Verboden Kring– van de lunet Pettelaar, gelegen ten noorden van de A2. Het

bestemmingsplan beperkt de bouwmogelijkheden binnen deze Verboden Kringen.


In de oksel van de A2 ligt, aan de rechteroever van de Dommel, op een donk het

landgoed Sterrenbosch, bestaande uit een landhuis uit 1820-1830, een boerderij en

enkele schuren. Het landhuis is een classicistisch bouwwerk met gepleisterde lijstgevels,

zuilen, kapitelen en kroonlijsten.

Markant is de kruisvormige lanenstructuur; in het westen liggen de door houtwallen,

dijken en bomenrijen begrensde beemden en in het oosten bevinden zich enkele

bosopstanden op hoger gelegen gronden.

Iets ten zuiden hiervan ligt de hoeve Oud Herlaer, een langgevelboerderij uit circa 1850,

opgetrokken uit en gebouwd op de funderingen van het rond 1800 afgebrande kasteel.

Oud Herlaer wordt voor het eerst vernoemd in 1076. Er zijn resten van grachten en

fundamenten.

Aan de Dommel ter hoogte van het lunet 8 als onderdeel van de stelling van Vught met

bijbehorende Verboden Kring, is het oude veerhuis 't Vaantje gelegen. Het veer deed

dienst als verbinding tussen kasteel Maurik en kasteel Haanwijk. Kenmerkend is de

vierkante hoofdmassa met schilddak en de kloosterkozijnen met kleine roedenverdeling.

Het centraal gelegen landgoed Haanwijk is een voormalig jachtslot met een landhuis,

waarvan de kern uit 1649 dateert. Het werd verbouwd in 1834, diverse woningen en

verspreide boerderijen en het voormalig veerhuis 't Vaantje (rijksmonument) uit de periode

1600-1900. Gelegen aan een oude meander van de Dommel en omringd door diverse met

opgaand groen beplante oude dijklichamen. Rond het landhuis ligt een parkachtig gebied

in Engelse landschapsstijl met een tuinmuur, berceau en vijver, graslanden en een oud

akkercomplex, meer naar het westen liggen loofbossen. De verhoogd gelegen oprijlaan is

voorzien van laanbeplanting van esdoorns.


In het zuiden bevindt zich op de rechteroever van de Dommel, nabij een oude dijk

tegenover het gehucht Halder, het voormalige kasteel en klooster Nieuw-Herlaer. Het

oorspronkelijke gebouw dateert van 1400 , maar werd op de achtkantige traptoren uit

1544 na in 1791-1799 vervangen door een als seminarie ingerichte gebouw. Achter het

kasteel bevindt zich een voormalig kloosterkerkhof met twee grafmonumenten uit

1920-1930.

Bij samenkomst van Essche Stroom en Dommel, direct ten zuiden van Nieuw-Herlaer ligt

de nederzetting Halder. Het gehucht heeft een compacte, in plattegrond schildvormige

nederzetting, die vanwege structuur refereert aan terpnederzetting. Geïsoleerde ligging op

enigszins steile hoogte van waaruit enkele dijken over akkercomplexen uitgaan. Hoewel

nagenoeg alle bebouwing is vernieuwd, is karakter van eenvoudige woonhuizen in één

bouwlaag op rand van de verhoging nog aanwezig, de gevels zijn gericht naar de eveneens

over de rand lopende 'rondweg'.

Direct ten noorden van de kern Sint Michielsgestel ligt het landhuis Hemelrijk, in

Eclecticistische stijl uit de tweede helft van de 19e eeuw. De bebouwing kenmerkt zich

door een combinatie van klassieke stijlen. Kenmerkend zijn de twee markante hoektorens

en het balkon met gietijzeren sierhekwerk. De omvang van de buitenplaats is beperkt,

maar wordt wel opgesierd door enkele monumentale bomen.


Ten zuiden van de kern Sint Michielsgestel is het landgoed Zegenwerp gelegen op de

grens van beemdgronden en drogere zandgronden, bevindt zich het landgoed Zegenwerp,

eertijds ontstaan uit een Frankische nederzetting. Het is een landgoed in Engelse

landschapsstijl met classicistisch landhuis. Kenmerkend is het fronton in de voorgevel en

klassieke raampartijen. De bebouwing wordt verbijzonderd door een klokkentorentje in de

nok. Op het landgoed bevinden nog enkele andere panden van eind 19e

eeuw, een woonhuis en een portierswoning. Karakteristiek zijn de witte gevels en de

windeveren aan de dakranden.

Het park in Engelse landschapstijl bestaat uit enkele vijvers, waarvan één is ontstaan uit

een oude dommelmeander, gazons, slingerpaden, lanen en oude bomen. Het noordelijke

deel is regelmatiger van structuur, het noordwestelijk deel is thans gedeeltelijk in gebruik

als golfterrein.

Ten zuiden van de kern Sint Michielsgestel ligt de beltkorenmolen – De Genenberg – uit

het midden van de 19e eeuw. Het is een ronde korenmolen van wit geschilderde baksteen

met een dakleren kap. De molen is niet beschermd middels een molenbiotoop, maar is

wel beeldbepalend in het landschap.


2.2.3.2 Waarden, niveaus en criteria landgoederenlandschap



toetsingskader voor het landgoederenlandschap.

Het landgoederen landschap is een uitgestrekt en waardevol besloten landschap. De

waarde van de buitenplaatsen, landgoederen en andere bebouwing is vooral

cultuurhistorisch en architectuurhistorisch bepaald en complementeren het

karakteristieke beeld. Zij vormen de relicten van de ontstaansgeschiedenis van het

gebied en tonen de diverse vormen van bouwstijlen, grondgebruik en stijlen van tuinen

en parken. In het algemeen zijn deze functies sterk verankerd in de omgeving en

wordt het terrein, veelal met beplanting van zijn omgeving afgeschermd.












publiek belang.


2.2.3.3 Matrix toetsingskader landelijk gebied

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Landgoederenlandschap

Individuele architectuurmaat en schaal passend in weidse omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeelstijl en detail Nieuwbouw in één stijl

Wijzingen passend bij het betreffende bouwdeelmateriaal en kleur Passende natuurlijke materialen en overwegend gedekte kleuren

passend in weidse omgeving.


2.2.4 Kleinschalig agrarisch cultuurlandschap

2.2.4.1 Beschrijving agrarisch cultuurlandschap

Het landschap vertoont kenmerken van het beekdallandschap, het heeft echter een meer

gesloten karakter. Kleinschalige agrarisch kavelpatroon met kleine landschapselementen

als boom- en houtsingels, kleine bosjes en poelen zorgen voor een meer gesloten

landschap. De structuur kenmerkt zich daarnaast door oude kavelpatronen en een aantal

onverharde wegen in het agrarisch gebied, welke bijdragen aan de kleinschalige, intieme

sfeer.

Met name de zogenaamde oude 'hoge' akkerbodems zijn cultuurhistorisch waardevol door

het microreliëf en oude zandpaden.

In de gemeente zijn een tweetal gebieden aan te merken als agrarisch cultuurlandschap

het gebied tussen de ringdijk en Den Dungen en het buitengebied rond Gemonde.

Het buitengebied ten noorden van Den Dungen – tussen de kern en de ringdijk – wordt als

kleinschalig cultuurlandschap aangemerkt. Het landschap kenmerkt zich door een zeer

kleinschalige blokverkaveling met perceelsrandbeplanting in de vorm van struweel of

houtwallen. Sommige percelen zijn volledig besloten door beplanting. Veel percelen zijn in

gebruik door boomkwekers. Daarnaast komen diverse poelen – wielen – en kleinere

bossages voor, met name tegen de dijk aan.


De ringdijk met aanliggende bebouwing vormt een bijzonder ensemble in dit gebied. De

ringdijk is een in een boog gesitueerde gevarieerd groen dijklint van circa 4 kilometer,

aangelegd in de 17e eeuw. Het is een geheel van vrijwel ononderbroken in elkaars

verlengde gelegen dijken. Het geheel begint ten oosten, in de nabijheid van Hoek, en voert

via Poeldonk in het noorden naar het zuidwesten om te eindigen nabij 't Huys Krakestein

en de Bossche Baan.

Het tracé heeft een slingerend verloop, de dijklichamen zijn smal, veelal laag en

plaatselijk steil. De dijken zijn gedeeltelijk in gebruik als verkeersweg en voorzien van een

begeleidende beplanting van oude notelaars; plaatselijk is de dijk voorzien van een smal

en onverhard pad en beplant met opgaande bomen en hakhout. Langs het gehele

dijktracé liggen verscheidene wielen.

De beeldkwaliteit van het lint wordt versterkt door een groot aantal aanliggende

monumentale boerderijen. Diverse typen – langgevel-, kortgevel-, hoekgevel- en

kurkboerderijen – boerderijen uit verschillende perioden komen voor, diverse bouwstijlen,

kleur en materiaalgebruik zijn dan ook toegepast. Kenmerkend is echter wel het gebruik

van schilddaken met deels een rieten kap en kleine roedeverdeling in de raampartijen.

Een ander bijzonder ensemble wordt gevormd door de nederzetting Horzik. De

geïsoleerd gelegen akkernederzetting bestaat uit enkele dicht bijeen gelegen boerderijen

in voormalige Polder aan de Dungensche Kant. De structuur nog gaaf bewaard ondanks

wijzigingen aan de bebouwing, die voornamelijk bestaat uit kortgevelboerderijen met

bijgebouwen. Dwars door deze nederzetting loopt een

cultuurhistorisch waardevolle zichtrelatie tussen de kerk van Den Dungen en de

ringdijk.


Het grootste gebied van dit landschapstype is gelegen rondom Gemonde. Het betreft

een oud agrarisch complex van oude akkercomplexen, graslanden, verspreid liggende

boerderijen en afgewisseld met kleinere loofhoutbosjes en microreliëf. Het landgebruik

gaat terug tot de middeleeuwen. De perceelsstructuur is slechts plaatselijk onderhevig

geweest aan schaalvergroting. Ondanks de aanwezigheid van een behoorlijk aantal

relicten van perceelsrandbeplanting – bijzonder veel houtsingels

en laanbeplanting – heeft het geheel lokaal een opener karakter gekregen. Naar het

zuiden toe worden de gras- en akkerlanden afgewisseld met naald- en loofhoutbossen,

nabij de Schijndelse dijk – gemeentegrens – nemen de bosopstanden de overhand en

sluiten ze aan op de bossen van De Geelders . Het hele gebied is rijk zandpaden waarvan

het merendeel voorzien is van begeleidende beplanting.

Het grote aantal monumentale boerderijen versterkt de authentieke uitstraling van het

gebied, zoals aan de Tielse Hoeve en de Sint Lambertusweg. De boerderijen stammen

hoofdzakelijk uit de tweede helft van de 19e eeuw en zijn van het type langgevel. De

bebouwing heeft een duidelijke vorm overeenkomst. Na

genoeg alle boerderijen zijn in één bouwlaag met een zadeldak met wolfseinden, al dan

niet deels riet. En de raampartijen hebben zesruits roedeverdeling met luiken. Bijzondere

bebouwing in dit gebied zijn het landgoed Gasthuiskamp, dat grotendeels in gemeente

Boxtel is gelegen, en een achtkantige molenromp aan de Sint Lambertusweg, beschermd

middels een molenbiotoop. Ten westen van de kern Gemonde is de begraafplaats Den

Hogert – de voormalige kerkplaats – met een kapel gelegen.


Naast deze cultuurhistorisch waardevolle boerderijen in de verschillende gebieden is er

ook modernere (agrarische) bebouwing in het buitengebied aanwezig. Het betreft meestal

eenvoudige bebouwing van het type landhuis, met een sobere en ingetogen architectuur,

die qua maat, schaal en compositie verwantschap heeft met de oudere boerderijen. De

bedrijfsbebouwing zoals stallen zijn uitgevoerd in baksteen of damwandprofiel met

golfplaten en zijn geclusterd rond de woonbebouwing.

2.2.4.2 Waarden, niveaus en criteria agrarisch cultuurlandschap



toetsingskader voor het agrarisch cultuurlandschap.

De kleinschalige en intieme sfeer met de oude verkavelingpatronen, boerenerven en

bebouwing maken deze gebieden tot cultuurhistorische waardevolle landschappen.












publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Agrarisch cultuurlandschap





2.2.5 Agrarisch productielandschap met oude relicten

2.2.5.1 Beschrijving agrarisch productielandschap

Dit landschapstype is gelegen op de komgronden van de Aa en de Dommel. In de

gemeente Sint Michielsgestel zijn de gebieden ten westen en zuiden van Den Dungen en

ten oosten van Berlicum als zodanig gekwalificeerd. De verkaveling is ruimer en opener.

Het huidige landschapsbeeld is een combinatie van oude – (heide)ontginningen – en

jonge – ruilverkavelingen – menselijke ingrepen in het landschap. De oude agrarische

relicten betreffen kleine bospercelen, kronkelende wegen en percellering met oude

perceelsrandbeplanting of houtwallen en sporadisch een besloten perceel. Met name

langs de oude structuren zijn authentieke bebouwing, verkavelingspatronen met

bijbehorende beplanting en wegenstructuren terug te vinden. Echter kenmerkend is de

overwegend orthogonale structuur in verkaveling met een wisselende maatvoering.

De wegen worden veelal begeleid door hoogopgaande bomen, perceelsrandbeplanting en

bosschages komen slechts beperkt voor. In de gebieden, waar ruilverkaveling heeft

plaatsgevonden, komen langere rechtstanden en een ruimere maatvoering voor.

Perceelsrandbeplanting en houtwallen komen hier sporadisch voor.

De (agrarische) bebouwing in dit gebied is gesitueerd als bebouwingsclusters aan de

wegen door het

gebied. De lintstructuur is open, waardoor het landschap vanaf de linten te ervaren is. Aan

de oudere wegen zijn nog enkele authentieke boerderijen – kortgevel-, langgevel- en

kurkboerderijen – gelegen uit de tweede helft van de 19e eeuw. Kenmerkend is de

eenvoudige opbouw in één bouwlaag met een zadelkap, deels in riet uitgevoerd. De

detaillering blijft vaak beperkt tot bescheiden ornamentiek en een verbijzondering van de

raampartijen, zoals de roedeverdeling en het toepassen van luiken. Eventuele

bijgebouwen zijn in een overeenkomstige stijl, echter zonder detaillering. De overige

bebouwing in het landschap is overwegend modern van aard en gebouwd in de tweede

helft van de twintigste eeuw. Het betreft meestal eenvoudige bebouwing van het type

landhuis – één laag met een kap – of een vrijstaande woning in twee bouwlagen met kap,

met een sobere en ingetogen architectuur, die qua maat, schaal en compositie

verwantschap heeft met de oudere boerderijen. De bedrijfsbebouwing zoals stallen zijn

uitgevoerd in baksteen of damwandprofiel met golfplaten en zijn geclusterd rond de

woonbebouwing.

Langs de nieuwere linten, zoals Broek, komen zeer grootschalige boerencomplexen voor

van intensieve veehouderijen.


In dit gebied zijn drie bijzondere ensembles gelegen – het landgoed Wamberg, de

buitenplaats Huis Veebeek aan de Veedijk en de oude veennederzetting De Loofaert –

allen ten noorden van Berlicum gelegen.

Het gebied rond Landgoed Wamberg maakt in groter verband onderdeel uit van een

soort landgoederenzone ten zuiden van Rosmalen. Op het landgoed staan diverse

boerderijen, oude parkbossen aangelegd in landschapsstijl, productiebossen, weilanden,

diverse vijvers en is doorsneden door majestueuze eiken- en beukenlanen. De

Wambergse Beek stroomt van oost naar west over het landgoed en de Hasseltse Dijk,

waarvan het tracé plaatselijk werd aangepast, deelt het landgoed op in twee helften.

Kenmerkend voor verschillende weilanden zijn de in groepjes geplaatste eikenbomen en

de zachte overgangen van bos naar weiland. De datering gaat terug tot 1200, het centraal

gelegen omgrachte landhuis – met trapgeveltjes, achtkantig traptorentje en ramen met

kleine roedenverdeling en luiken – dateert van rond 1560 en is diverse malen verbouwd en

uitgebreid verder zijn er nog een tuinmanswoning uit 1899, een waterput en een hek met

hardstenen pijlers. In de omgeving staan diverse boerderijen, waaronder de

kortgevelboerderij Eikenlust uit circa 1350 met opvallende zeskantige duiventoren en een

Kempische langgevelboerderij uit de tweede helft van de 19e eeuw. Kenmerkend zijn de

overeenkomstige beschildering van de luiken in overeenstemming met de kleuren van het

landhuis Wamberg. De perceelsstructuur is weinig veranderd in de loop der jaren, een

aantal gras- en akkerlanden zijn omgezet in loofhout.


Het landhuis – Huis Veebeek – is veel kleinschaliger van karakter en ligt terug van de

weg in de huidige situatie op een relatief beperkt perceel en is duidelijk zichtbaar in het

open landschap. Het pand is in het midden van de 19e eeuw in een Neo-Classistische stijl

verbouwd tot herenhuis. Het gebouw vindt haar oorsprong in de 17de eeuw als kasteel met

gracht en neerhuizing. Kenmerkend zijn de gepleisterde lijstgevels en de formele

entreepartij met bovenlicht en geprofileerde kroonlijst.

Een ander bijzonder ensemble vormt de oude nederzetting De Loofaert. Het gehucht is

ontstaan als veennederzetting en later sterk uitgedund. Hierdoor is het huidige karakter

van een enigszins geïsoleerd, onregelmatig en verspreid gelegen wegnederzetting. Langs

een bochtig tracé met laanbeplanting staan kort-, hoek- en krukboerderijen uit de 18e en

19e eeuw. De bebouwing heeft een sterke verwantschap. De gevels zijn wit geschilderd al

dan niet gepleisterd, de wolfsdaken zijn van riet en de raampartijen hebben een kleine

roedenverdeling met luiken.

2.2.5.2 Waarden, niveaus en criteria agrarisch productielandschap



toetsingskader voor het agrarisch productielandschap.

In historische relicten zijn oude materialen en kleuren van belang zoals De Loofaert


met zijn witte gevels en rieten daken.












publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Agrarisch productielandschap met oude relicten




2.2.6 Bosgebieden

2.2.6.1 Beschrijving bosgebieden

Dit deelgebied komt voornamelijk voor op de hogere en droge gronden welke van oudsher

weinig waarde hadden voor de landbouw en zijn ingeplant met voornamelijk naaldhout.

Deze bosgebieden komen met name aan de rand van de gemeente voor en maken

onderdeel uit van grotere bosgebieden, die de gemeente grens overschrijden. Het grootste

complex de Hooge Heide is gelegen in het noorden van de gemeente. Het naaldbos is

voorheen hoofdzakelijk een productiebos geweest en heeft een aantal kleinere

heidevelden en vennen. Aan de overwegend orthogonale wegenstructuur zijn slechts

sporadisch enkele panden gelegen zonder cultuurhistorische waarde. Het betreft

modernere bebouwing – hoofdzakelijk in één bouwlaag met een kap – teruggelegen van

de doorgaande weg.

Het boscomplex ten oosten van Middelaar behoort tot Heeswijksche Bosschen. In het

naaldbos komt geen bebouwing voor wel enkele kleine vennen en heidegronden.

Het boscomplex ten noorden van de Esscheweg – grenzend aan het landgoed Zegenwerp

– is een gemengd bos. De bosopstanden ten noorden van de Eekhoorn zijn onderdeel van

het buitengemeentelijke natuurgebied De Geelders. Het zijn bosrelicten die reeds voor

1850 en gedeeltelijk al in 1419 aanwezig waren. In de periode 1700-1900 werden de

bossen aangeplant met eik, hierdoor ontstonden grote hakhoutcomplexen ten behoeve


van de winning van looistoffen, middenbos en opgaand bos. In het gebied komt geen

bebouwing voor.

2.2.6.2 Waarden, niveaus en criteria bosgebieden



toetsingskader voor de bosgebieden.

De bebouwing in deze gebieden is beperkt tot enkele (volledig) aan het zicht

onttrokken woningen.












publiek belang. De achterzijde is welstandsvrij. Hier geldt alleen de excessenregeling.


Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Bosgebieden




2.2.7 Recreatiegebieden

Het gaat hierbij om terreinen van sportcomplexen of andere recreatieve voorzieningen in

het buitengebied. In Sint Michielsgestel betreft het een viertal recreatiegebieden; camping

de Hooghei in het bosgebied de Hooge Heide, groepsaccommodatie de Zonnewende en

het golfterrein Zegenwerp ten westen van de kern Sint Michielsgestel en het sportpark De

laat ten zuiden van Gemonde.

De bebouwing in deze gebieden is ondergeschikt aan het groen en de open ruimte. Het

betreft veelal kleinschalige bebouwing ten behoeve van de sportactiviteiten en faciliterende

voorzieningen. Eén bouwlaag met platdak of flauwe kap met zakelijke architectuur,

voorzien van weinig detaillering. De functionaliteit gaat boven de beeldkwaliteit. De

bebouwing is dikwijls gerealiseerd met beperkte middelen, waardoor het kleuren

materiaalgebruik vaak sober en ingetogen is. De clubkleuren spelen vaak een belangrijk


rol in verfwerk.

Ondanks de ligging van de recreatiegebieden in het landschap zijn de functies sterk naar

binnen gekeerd en wordt het terrein, veelal met behulp van hoogopgaande bomen en

struweelbeplanting van zijn omgeving afgeschermd.

Soms ook is deze afscherming van matige kwaliteit of de werking ervan schiet met name

buiten het seizoen tekort. Hierdoor kan sprake zijn van ongewenste visuele invloed c.q.

negatieve uitstralingseffecten op de omgeving. De gebieden zijn echter in het bos of in

besloten agrarische cultuurlandschap gelegen, waardoor het minder op de voorgrond zal

treden dan in een open landschap. Ondanks de bijzondere waarden in de gebieden zal de

verstoring van de gewenste beeldkwaliteit slechts beperkt zijn.

Een bijzonder ensemble vormt het de groepsaccommodatie Zonnewende ten noorden van

de Esscheweg. De bebouwing en voorzieningen zijn vanaf de openbare weg niet

zichtbaar. De centrale bebouwing is in passende chaletstijl in diverse kleuren.

De verblijfsaccommodatie bestaat uit geschakelde wooneenheden met glazen gevels en

tentdaken, die chaletachtig aandoen. Op het terrein zijn diverse voorzieningen gelegen

behorende bij de accommodatie, zoals diverse sportvelden en een zwembad.

2.2.7.1 Waarden, niveaus en criteria recreatiegebieden



toetsingskader voor de recreatiegebieden.

Vanwege de ruim bemeten groenvoorzieningen rond deze gebieden, ligt het accent bij

de beoordeling vooral op de zichtbaarheid vanaf de openbare weg.













publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Recreatiegebieden




2.2.8 Monumenten landelijk gebied

De volgende gebouwen zijn als Rijksmonument aangemerkt en zijn derhalve beschermd

middels de Monumentenwet.

Gemeentelijke monumenten en overige waardevolle panden

De gebouwen en/of bouwwerken die zijn aangemerkt als gemeentelijk monument binnen

en buiten de bebouwde kom zijn beschreven per kern.

Ten aanzien van de cultuurhistorisch waardevolle panden, zowel voor het buitengebied als

voor de kernen afzonderlijk, wordt verwezen naar de betreffende MIP-rapporten en/of de

vigerende bestemmingsplannen.

Adres Nabij kern ObjectGenenberg 6 Sint Michielsgestel molen “De Genenberg”Haanwijk 1 Sint Michielsgestel Huis “Haanwijk”Haanwijk 5 Sint Michielsgestel BoerderijHaanwijk 9 Sint Michielsgestel veerhuis 't VaantjeHalder 4 Sint Michielsgestel kasteel “Nieuw Herlaer”Halderse Akkers 4-4a Sint Michielsgestel boerderijHemelrijkstraat 1 Sint Michielsgestel landhuis “Marienberg”Hemelrijkstraat 6-8 Sint Michielsgestel landhuis + koetshuis +

hekwerk “Hemelrijk”Hemelrijkstraat 33a Sint Michielsgestel boerderijPleinse Dijk 1-1a Sint Michielsgestel boerderij


Zegenwerg 5 Sint Michielsgestel landhuis “Zegenwerp” + boerderij

Assendelftseweg 4-6 Middelrode boerderijAssendelftseweg 10 Middelrode inrijpoort van Hoeve

“Assendelft”Laan van Seldensate 4 Middelrode ruïne “Seldensate” Loofaert 1 Berlicum boerderij “Eikenlust”Loofaert 25 Berlicum boerderijLoofaert 27 Berlicum boerderijLoofaert 47 Berlicum boerderijVeedijk 41 Berlicum Huis “Veebeek”Wamberg 8 Berlicum tuinmanswoningWamberg 10 Berlicum kasteelhoeveWamberg 12 Berlicum koetshuisWamberg 14 Berlicum Huis “De Wamberg”Wamberg 16a Berlicum boerderijHooidonk 2 Den Dungen glazen kas +

schoorsteenHooidonksestraat 3a – 3b Den Dungen borderijPoeldonksedijk 2 Den Dungen boerderijRijndonksestraat 8 Den Dungen boerderijBeek 10 Gemonde boerderij /

daglonershuisjeDe Kaatse Hoeve 2 Gemonde boerderij

2.2.8.1 Waarden, niveaus en criteria monumenten



omschrijving worden de kenmerken en waarden opgesomd. Deze gelden ook als criteria

bij beoordeling voor welstand.

Voor wijzigingen en toevoegingen geldt het hoofdgebouw als criterium en in tweede

instantie de bebouwing in de directe omgeving.


hebben. Een goed ontwerp is meer dan kijken naar historische kenmerken, het

hoofdgebouw en de omgeving.

Voor deze gebouwen geldt een bijzonder toetsingsniveau, omdat hier de historische

kenmerken om speciale aandacht vragen. Daarbij gaat het om alle zijden van het

gebouw(en). Ook aan de achterzijde is de toetsing bijzonder.

2.2.8.2 Matrix toetsingskader monumenten

Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: bijzonderToetsingscriteriaomgeving Zie betreffend deelgebied.maat en schaal In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en

de redengevende omschrijvingvorm en gebaar In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en

de redengevende omschrijvingstijl en detail In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en

de redengevende omschrijving


materiaal en kleur In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en de redengevende omschrijving

2.2.9 Beeldkwaliteitplannen

Voor het buitengebied gelden geen specifieke beeldkwaliteitplannen.

2.3 Gemonde

2.3.1 Algemeen

2.3.1.1 Beschrijving Gemonde

Gemonde ligt op een oeverwal van de Dommel. De structuur van het dorp is in belangrijke

mate gebaseerd op de oorspronkelijke landschappelijke structuren en elementen. De kern

is ontstaan als een lintdorp, dat ook in de huidige verschijningsvorm nog dominant

aanwezig is. De Dorpsstraat en de Sint Lambertusweg vormen de hoofdas (“het lint”).

De oudste, geconcentreerde bebouwing bevindt zich rond de muziektent op en nabij de

driesprong “Kerkeind – Dorpsstraat – Sint Lambertusweg”. Deze bebouwing vormt het

“centrum” en was reeds halverwege de 19e eeuw aanwezig.

Vanuit deze hoofdas waaieren diverse ontsluitingswegen uit naar het buitengebied,

waardoor een spinachtige structuur is ontstaan. De landschappelijke elementen dringen

diep tot in de kern. Tot aan het einde van de jaren zestig volgden de uitbreidingen

voornamelijk deze wegen. Hiermee ontstond een patroon van bebouwingslinten.

De laatste uitbreidingen (jaren '60 tot heden) vonden hoofdzakelijk plaats buiten deze

wegen (met uitzondering van een incidentele verdichting van de bebouwingslinten). Het

stedenbouwkundig patroon van deze uitbreidingen is ten opzichte van het onderliggend

landschap meer “willekeurig”.

2.3.1.2 Deelgebieden

Op nevenstaande afbeelding is de opbouw van de kern Gemonde weergegeven. Binnen

Gemonde komen de volgende deelgebieden voor:

historische dorpsgebieden;

historische bebouwingslinten;

gemengde bebouwing;

traditionele blokverkaveling;

individuele woningbouw;

Park/groengebieden/sportterrein.

Buitenplaatsen, landgoederen, bijzondere bebouwing

Deze deelgebieden worden in de navolgende paragrafen besproken. Hierbij wordt

opgemerkt, dat het landgoed Twijnmeer (buitenplaats) en de school beide tot het

historisch dorpsgebied gerekend en in de desbetreffende paragraaf besproken.


2.3.2 Historische dorpsgebieden en bebouwingslinten

2.3.2.1 Beschrijving historische dorpsgebieden

Het historische bebouwingsbeeld wordt gekenmerkt door een diversiteit aan stijlen,

kleuren en materialen door een ontwikkeling over een lange periode.

Kenmerkend is de relatief open, kleinschalige bebouwing met een grote variatie aan

bouwvormen en stijlen, doorgaans in één tot twee bouwlagen met kap. De bebouwing is in

de regel direct met een rabatstrook aan de weg geplaatst, met naar de weg gekeerde

gevels. Deze hebben een

representatieve vormgeving, terwijl de zij- en achtergevels minder bewerkt zijn.

2.3.2.2 Beschrijving historische bebouwingslinten

In Gemonde behoren de Dorpsstraat, het westelijk deel van het Twijnmeer en delen van

de Sint Lambertusweg tot de historische bebouwingslinten.

Deze straten vormen van oudsher de verbinding naar omliggende plaatsen. Het profiel is

smal en wordt veelal begeleid door volgroeide, hoogopgaande bomen. De bebouwing is

overwegend historisch van karakter en divers qua stijl, kleur en materiaal. Het betreft

hoofdzakelijk vrijstaande woningen in één of twee bouwlagen met kap met variërende

kavelmaten.

In Gemonde behoren de basisschool en de gymzaal tot de bouwsteen scholen en

instituten. Het gebouw De school en gymzaal vormen beeldbepalende elementen langs

het historische lint. De gymzaal is van een meer recente datum. Echter qua stijl, kleur en

materiaal is aansluiting gezocht bij de basisschool en de omgeving. De bebouwing is

ondanks de afwijkende maat zorgvuldig ingepast door een nauwkeurige situering en het

toepassen van een kapvorm. De panden zijn omgeven met volgroeid (openbaar) groen, die

het zicht op de bebouwing niet ontneemt.

is een karakteristieke dorpsschool (één bouwlaag met kap) en presenteert zich naar de

openbare weg.

2.3.2.3 Waarden, niveaus en criteria historische dorpsgebieden en linten



toetsingskader voor de historische dorpsgebieden.

Het historisch dorpsgebied vormt een waardevol element in het huidige beeld van

Gemonde en heeft een hoge belevingswaarde. Het vormt de context van veel objecten

van cultuurhistorische waarden, is een belangrijke schakel binnen het wegennetwerk


en ondersteunt de oriëntatie binnen de gemeente.

De oorspronkelijke bebouwingslinten zijn waardevolle, beeldbepalende elementen en

hebben een hoge belevingswaarde. Aan het beeld is de ontstaansgeschiedenis

binnen de oorspronkelijke landschappelijke omgeving te herkennen. Dit komt tot

uitdrukking in het oorspronkelijke karakter, functie en bebouwing.

Bij nieuwbouw gelden de eigen stijlkenmerken als criterium. Deze dienen wel overeen te

stemmen met de historische kenmerken van de omgeving.




hebben. Een goed ontwerp is meer dan kijken naar het hoofdgebouw en de omgeving. De

bestaande omgeving is immers ook gegroeid en gevarieerd.

Voor dit gebied geldt een bijzonder toetsingsniveau, omdat hier de historische kenmerken

om speciale aandacht vragen. Vooral bij wijzigingen aan bestaande gebouwen met

historische kenmerken wordt daarop gelet. Daarbij gaat het om de in het zicht komende

zijden.

Aan de achterzijde vindt reguliere toetsing plaats.

2.3.2.4 Matrix toetsingskader historische dorpsgebieden en linten

Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving aandachtspuntenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand

Kappen vergelijkbaar met omgeving Straatgerichte gevels met eenvoudige basisindeling

stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzingen overeenkomstig de stijl van het hoofdgebouw

materiaal en kleur Materialen en kleuren als baksteen, keramische pan, of hout in gedekte of traditionele tinten. Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvakken.

2.3.3 Gemengde bebouwing

2.3.3.1 Beschrijving gemengde bebouwing

Aansluitend op de historische structuren is in de 20e eeuw een uitbreiding gerealiseerd.

Deze heeft plaatsgevonden over een langere periode. Dit blijkt onder meer uit de

uiteenlopende stedenbouwkundige en architectonische principes. Deze gemengde

bebouwing is in Gemonde terug te vinden aan de Boomstraat en een gedeelte van de

Kruisstraat.

De bebouwing stamt uit diverse perioden en kent diverse stijlen, kleuren en materialen.

Het merendeel van de bebouwing bestaat uit vrijstaande woningen of twee-onder-één

kappers op ruime kavels. De wegen hebben een smal profiel en worden veelal begeleid

door inmiddels volgroeide bomen. De combinatie van voortuin en openbaar groen leidt tot

een groene uitstraling.


2.3.3.2 Waarden, niveaus en criteria gemengde bebouwing



toetsingskader voor de gemengde bebouwing.

De kwaliteit van deze gebieden loopt sterk uiteen. Voor de ruimtelijke beleving van

Gemonde zijn ook deze straten bepalend. Zij dragen onder meer bij tot een soepele

overgang naar het landschap.


in de omgeving.





bestaande omgeving is immers ook gevarieerd.

Gelet op de samenhang met de historische linten geldt voor dit gebied eveneens een

bijzonder toetsingsniveau, gericht op behoud en zo mogelijk versterking van bestaande

kwaliteiten. Daarbij gaat het vooral om de in het zicht komende zijden.

Aan de achterzijde geldt alleen de excessenregeling.

2.3.3.3 Matrix toetsingskader gemengde bebouwing





2.3.4 Traditionele blokverkaveling

2.3.4.1 Beschrijving traditionele blokverkaveling

Gedurende de 20e eeuw zijn in diverse perioden plannen gerealiseerd met een patroon van

rechte straten met een symmetrisch straatprofiel, voortuinen en bomen op de trottoirs. In

Gemonde zijn diverse buurten overeenkomstig de “traditionele blokverkaveling” opgezet:

de Akkerstraat en Pastoor van Kesselhof;

een deel van de Laan van Habraken, Lariestraat, Sint Lambertusweg;

enkele straten in het binnengebied van de uitbreidingswijk “Slothoef”.

De uitstraling en opbouw van de gebieden komen niet volledig met elkaar overeen, doordat

deze in verschillende perioden zijn gebouwd. De vorm en stijl komen sterk overeen, kleur

en materiaalgebruik zijn verschillend. De ingetogen bebouwing, hoofdzakelijk

twee-onder-één kappers, bestaat uit twee bouwlagen met een langskap op gemiddelde


kavels. Slothoef heeft in afwijking tot de overige gebieden een smal profiel met weinig

groen.

2.3.4.2 Waarden, niveaus en criteria traditionele blokverkaveling



toetsingskader voor traditionele blokverkavelingen.

Deze woongebieden hebben een overzichtelijk, rustig en relatief groen karakter en

worden in het algemeen goed gewaardeerd. De aanwezige complexen zijn in hun

oorspronkelijke opzet architectonisch en stedenbouwkundig met zorg ontworpen,

echter niet van een bijzondere waarde.


bij de planmatige kenmerken van de omgeving.




hebben. Een goed ontwerp is meer dan kijken naar het hoofdgebouw en de omgeving. Het

planmatige karakter van de omgeving dient hierbij wel als toetsingskader.



publiek belang.


2.3.4.3 Matrix toetsingskader traditionele blokverkaveling

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier; achterzijde: welstandsvrij (excessenregeling)

Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt

Planmatige architectuurmaat en schaal Overeenkomstig maat en schaal van de buurtvorm en gebaar Architectonische eenheid in vorm en gebaar


stijl en detail Nieuwbouw passend bij de planmatige architectuur Wijzingen passend bij de stijl van het hoofdgebouw

materiaal en kleur Materialen en kleuren passend in omgeving Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvlakken

2.3.5 Individuele woningbouw

2.3.5.1 Beschrijving individuele woningbouw

In Gemonde bestaat een groot deel van de bebouwde kom uit individuele woningbouw.

Het karakter van de individuele woningbouw verschilt per gebied. De gebieden zijn

hoofdzakelijk individueel verkaveld en bebouwd. Dit levert in stijl, kleur en materiaal een

divers beeld op. Het merendeel van de bebouwing bestaat uit één bouwlaag met kap,

veelal van het type landhuis, herenhuis of bungalow.


Op basis van de verhouding tussen kavelmaat en bebouwing is een drietal subgebieden

aan te wijzen:

de westzijde van de Laan ten Habraken en 't Hof aan de oostzijde kenmerken zich door

riante kavels omgeven met royaal groen. De bebouwing (architectuur) is op de

achtergrond aanwezig, mede door de situering, en bepaald in zeer beperkte mate het

straatbeeld;

de vrijstaande woningen aan de buitenrand van de uitbreiding “Slothoef” hebben een

tegengestelde uitstraling. De maatvoering van de kavel is beperkt in verhouding tot de

omvang van de bebouwing.

Door de beperkte ruimte voor groen en de situering op de kavel is de architectonische

expressie bepalend voor straatbeeld;

de bebouwing in de Gasthuisstraat, de Lariestraat, delen van de Sint Lambertusweg, het

oostelijk deel van Twijnmeer en het Kerkeind nemen een tussenpositie in. De verhouding

tussen de kavel en de bebouwing is evenwichtig. De straten hebben voldoende groen in

een normaal profiel. De architectuur is mede bepalend in het straatbeeld.

2.3.5.2 Waarden, niveaus en criteria individuele bebouwing



toetsingskader voor de individuele bebouwing.

De kwaliteit is sterk afhankelijk van de verhouding tussen de maat van het kavel en de

bebouwing. Ruimere woongebieden zijn minder kwetsbaar voor verstoringen dan

compactere woongebieden. Op erg ruime kavels waar het groen overheerst, is de

architectuur vaak nauwelijks zichtbaar.


in de gevarieerde omgeving.








publiek belang.


2.3.5.3 Matrix toetsingskader individuele bebouwing

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: Welstansvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt

Individuele architectuurmaat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand

Kappen vergelijkbaar met omgeving Straatgerichte gevels

stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzingen passend bij het hoofdgebouw


materiaal en kleur Passende materialen en overwegend gedekte kleuren Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvakken

2.3.6 Park/Groengebieden/Sportterrein

2.3.6.1 Beschrijving park/groengebieden/sportterrein

Aan de oostkant van Gemonde liggen twee grootschalige, aaneengesloten groengebieden

ter weerszijden van de Rietstok.

Het gebied ligt aan de noordoostrand van Gemonde en wordt grotendeels omgeven door

bebouwing. In het gebied en aan de ontsluitingsweg door het gebied (de Rietstok) is

nagenoeg geen bebouwing aanwezig. Het gebied is hoofdzakelijk agrarisch

productiegebied, afgewisseld perceelsrandbeplanting.

De Rietstok bestaat uit twaalf seniorenwoningen rond een hof, in één bouwlaag met

platdak.

Het andere gebied ligt in het zuidoosten van Gemonde, in het verlengde van de uitbreiding

Slothoef tot aan de Koudenbergstraat. In het gebied komt geen bebouwing voor en het

heeft een agrarische functie.

2.3.6.2 Waarden, niveaus en criteria park/groengebieden/sportterrein



toetsingskader voor groengebieden en sportvelden.

De inrichting van de terreinen bepaalt hoofdzakelijk de waarde van het gebied. De

waarde van de oudere beplanting gaat vaak uit boven de waarde en de levensduur van

de bebouwing.












publiek belang.


2.3.6.3 Matrix toetsingskader park/groengebieden/sportterrein

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Groen park of sport

Individuele architectuurmaat en schaal passend in weidse omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel


stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzingen passend bij het betreffende bouwdeel

materiaal en kleur Passende natuurlijke materialen en overwegend gedekte kleuren passend in weidse omgeving

2.3.7 Buitenplaatsen/Landgoederen/Bijzondere bebouwing

2.3.7.1 Beschrijving buitenplaatsen/landgoederen/bijzondere bebouwing

Bijzondere bebouwingselementen zijn de kerk, muziekkiosk, het

Landhuis Twijnmeer en enkele cultuurhistorisch waardevolle panden.

De openbare ruimte is historiserend van karakter met volgroeide bomen,

sierbestrating en passend straatmeubilair in een smal profiel.

Het landgoed Twijnmeer – rijksmonument – is volledig ingesloten

bebouwing. Het gebied heeft een parkachtige inrichting met

hoogopgaand groen.

Het landgoed is een waardevol element in de historische structuur van

Gemonde. Echter, de beleving van de bijzondere kwaliteit van het gebied

is beperkt door de volledige insluiting door bebouwing en niet openbaar

toegankelijk is.

2.3.7.2 Waarden, niveau's en criteria buitenplaatsen/landgoederen/bijzondere bebouwing



toetsingskader voor buitenplaatsen, landgoederen, bijzondere bebouwing.

Bij nieuwbouw gelden de eigen stijlkenmerken als criterium. Deze dienen overeen te

stemmen met de kenmerken van de omgeving.









zijden. Aan de achterzijde vindt reguliere toetsing plaats.


2.3.7.3 Matrix toetsingskader buitenplaatsen/landgoederen/bijzondere bebouwing





2.3.8 Monumenten Gemonde



Adres Kern ObjectTwijnmeer 10 Gemonde landhuisSint Lambertusweg 122 Gemonde De klok en het orgel van

de R.K KerkSint Lambertusweg 33-33A Gemonde molenMon Plaisir 17 GemondeSint. Lambertusweg ong. Gemonde grenspaal

De volgende gebouwen en/of bouwwerken zijn als gemeentelijke monument aangemerkt

en zijn derhalve beschermd middels de gemeentelijke monumentenverordening.

AdresBesselaar 3Bodem van Elde 4Boomstraat 29Broekstraat 2 Het kerkhof aan de DorpsstraatDe kiosk aan de Dorpsstraat Dorpsstraat 23Dorpsstraat 24 't Hof 1De Lambertuskapel aan de Hogert De Kaatse Hoeve 3Koudenberg 1Kruisstraat 18Het beeld aan de Sint Lambertusweg (staat sinds medio 2009 op het kerkhof Dorpsstr/. Twijm)Sint Lambertusweg 19Twijnmeer 4Twijnmeer 6-8Twijnmeer 10


Twijnmeer 52


















de redengevende omschrijvingmateriaal en kleur In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en


2.3.9 Beeldkwaliteitsplannen

Voor de kern Gemonde zijn geen beeldkwaliteitplannen vastgesteld.

2.4 Middelrode

2.4.1 Algemeen

2.4.1.1 Beschrijving Middelrode

Middelrode is ontstaan omstreeks 1200 in het Woud aan de zuidzijde van de Aa. Op de

overgang van droog (akkergronden) naar nat (weidegronden) is een lintvormig dorp

ontstaan. Door de aanleg van de Zuid-Willemsvaart heeft de kern zich na 1825 geleidelijk

verplaatst naar de Driezeeg.

Middelrode is inmiddels ruimtelijk nagenoeg aaneengegroeid met Berlicum. Het sportpark

ten noorden van Middelrode vormt een belangrijke groene functie in de geledingszone

tussen de twee kernen, waardoor beide kernen toch een ruimtelijk zelfstandig karakter

hebben.


De lintstructuur – Milrooijseweg, Julianastraat, Driezeeg, Hafferstestraat – is dominant in

het ruimtelijk patroon herkenbaar. Langs het historische lint zijn enkele fraaie historische

panden te vinden, opgesierd met hoogopgaand groen. Ingeklemd tussen het historische

lint en de verbindingsweg naar Schijndel ligt het centrum bestaande uit een kerk,

buurthuis en basisschool.

De latere uitbreidingen – hoofdzakelijk gerealiseerd in de naoorlogse periode liggen:

ten noorden van het historische lint aan en tussen de diverse wegen naar het

buitengebied. Deze ondergeschikte wegen staan haaks op de lintstructuur;

ten zuiden van het historische lint ligt het waardevol beeklandschap en enkele kleine

uitbreidingen.

De uitbreidingen hebben weinig relatie met de historische bebouwings- en/of

landschappelijke structuren.

2.4.1.2 Deelgebieden Middelrode


tuindorpen en tuinwijken;

traditionele blokverkaveling diverse perioden;

individuele bebouwing;

parken, groengebieden en sportcomplexen.

2.4.2 Historische bebouwingslinten


De kern Middelrode is ontstaan op een oeverwal langs de verbindingsweg tussen

Berlicum en Heeswijk-Dinther. Het historische bebouwingspatroon heeft als gevolg

daarvan een langgerekte vorm.

In het huidige Middelrode vormt het gehele centrale bebouwingslint, die binnen de

bebouwde kom drie maal van naam wijzigt (Milrooijseweg, Julianastraat, Driezeeg,

Hafferstestraat), een historisch bebouwingslint.

Het profiel van de weg is breed met aan weerszijden een ventweg. De hoofdrijbaan wordt

begeleid met hagen en hoogopgaande bomen. De bebouwing is overwegend historisch

met uitzondering van de latere verdichtingen Het betreft hoofdzakelijk vrijstaande

woningen in één bouwlaag met een kap op overwegend ruime kavels. Daarnaast zijn

enkele voorzieningen, detailhandelsfuncties en bedrijvigheid gevestigd aan het

bebouwingslint. De bebouwing is derhalve divers qua stijl, kleur en materiaal.

De basisschool en het buurthuis behoren tot de bouwsteen scholen en instituten, als

onderdeel van historische lint. Het gebouw is een karakteristieke dorpsschool (één

bouwlaag met kap) en presenteert zich zowel naar de Pastoor Verlindenstraat als naar de

Brugstraat( richting historisch lint). De school vormt daardoor een beeldbepalende

element. Het buurthuis is van een meer recente datum en openbaart zich naar de

pleinvormige ruimte aan het historische lint. Met uitzondering van de maat en schaal van

de bebouwing is qua stijl, kleur en materiaal weinig aansluiting gezocht bij de

historiserende omgeving. De bebouwing wordt voldoende omgeven met volgroeid


(openbaar) groen, die het zicht op de bebouwing deels ontneemt.

Het historische lint in Middelrode met een zeer ruim profiel.

2.4.2.2 Waarden, niveaus en criteria historische bebouwingslinten




De oorspronkelijke bebouwingslinten zijn waardevolle elementen in de huidige kern en

hebben een hoge belevingswaarde. Aan het beeld van deze routes is de

ontstaansgeschiedenis van het dorp binnen de landschappelijke omgeving te

herkennen. De waarde van het historische lint wordt mede bepaald door de

mate waarin het oorspronkelijk karakter, functie en bebouwing is behouden.











zijden.


2.4.2.3 Matrix toetsingskader historische bebouwingslinten

Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving

aandachtspuntenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaal


vorm en gebaar Architectonische eenheid per pand Kappen vergelijkbaar met omgeving Straatgerichte gevels met eenvoudige basisindeling



2.4.3 Tuinwijk/tuindorp

2.4.3.1 Beschrijving tuindorpen

In Middelrode is de bouwsteen “Tuindorp” terug te vinden aan de zuidkant van de

Papagaaiweg: een kleine cluster van halfvrijstaande woningen. Het cluster is zichtbaar

vanaf het historische lint en maakt daar indirect onderdeel van uit. In de bebouwing, één

laag met een kap, zijn de stijlkenmerken van de architectuur uit de jaren twintig en dertig

duidelijk aanwezig, ondanks dat de bebouwing van een meer recente datum is – na 1950.

De woningen zijn gesitueerd op gemiddelde kavels. Aangezien het hier een cluster betreft

van een aantal woningen zijn de stedenbouwkundige kenmerken niet of nauwelijks

herkenbaar in het profiel.

2.4.3.2 Waarden, niveaus en criteria tuindorpen



toetsingskader voor de tuindorpen.


stemmen met de planmatige historische kenmerken van de omgeving.

In Middelrode hebben de woningen in de loop der jaren hun authentieke karakter

weten te behouden. De specifieke kwaliteiten van de architectuur en de indirecte

relatie met het historische lint zijn waardevol. Het volgroeide groen, de

kleinschaligheid en de onderscheidende architectuur maken deze gebieden en

woningen tot geliefde en gewaardeerde woonomgeving.










zijden.


2.4.3.3 Matrix toetsingskader tuindorpen

Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt,

planmatige architectuurmaat en schaal Overeenkomstig maat en schaal van de buurtvorm en gebaar Architectonische eenheid in vorm en gebaar


stijl en detail Nieuwbouw in overeenstemming met de planmatige architectuur Wijzingen overeenkomstig de stijl van het hoofdgebouw




Gedurende de 20e eeuw zijn in diverse perioden plannen gerealiseerd met een patroon van

rechte straten met een symmetrisch straatprofiel, voortuinen en bomen op de trottoirs. In

Middelrode zijn diverse buurten overeenkomstig de traditionele blokverkaveling opgezet:

Kennedystraat, Europaplein, Oranjeplein, Bernardstraat, Margrietstraat en de 1e en 2e

Vijverstraat;

een deel van de Joannes XXIII-straat, Wilhelminastraat, Beatrixstraat en Christinastraat;

een aantal bouwblokken zoals de verdichtingen aan het historische lint, de Burgstraat,

Pastoor Verlindenstraat en het Diepven.

De uitstraling en opbouw van de gebieden komen niet volledig overeen, doordat de

gebieden in verschillende decennia zijn gebouwd, vaak met andere bouwmethoden. De

vorm en stijl komen sterk overeen, kleur en materiaalgebruik zijn verschillend. De

ingetogen bebouwing, hoofdzakelijk twee-onder-één kappers en een aantal korte rijen,

bestaat uit twee bouwlagen met een eenvoudige langskap op kleine tot gemiddelde

kavels. De bebouwing aan de Christinastraat onderscheid zich door de ruime kavels en

plaatsing halverwege het kavel.


Ruime geschakelde woningen in de Beatrixstraat.

In de jaren '60 en '70 wordt een groot aantal woongebieden gerealiseerd die geïnspireerd

zijn op de ideeën van het Nieuwe Bouwen, de moderne stedenbouw. In Middelrode

behoren een tweetal gebieden: Irenestraat e.o. en Churchillstraat – tot de bouwsteen van

het Nieuwe Bouwen. Beide gebieden zijn kleinschalig en omvatten alleen laagbouw.

In het gebied Irenestraat e.o. betreft het een aantal rijenwoningen – twee bouwlagen met

plat dak – die zijn ingepast in de traditionele blokverkaveling. De architectuur is sober met

weinig bijzondere details. Het gebied aan de Churchillaan is aan hofjes gesitueerd met

ruimte voor parkeervoorzieningen en groen. De bebouwing is geclusterd in twee- en

drietallen en bestaat uit één bouwlaag met een plat dak. De architectuur is sober, echter

de witte omlijstingen geeft de bebouwing samenhang en karakter. Het ruime (openbaar)

groen in de hofjes draagt bij aan een rustige en groene uitstraling.





De 'traditionele blokverkavelingen' hebben een overzichtelijk, rustig en relatief groen

karakter en worden in het algemeen goed gewaardeerd. De aanwezige complexen

zijn in hun oorspronkelijke opzet architectonisch en stedenbouwkundig met zorg

ontworpen.

De waarde van de 'Nieuwe Bouwen' gebieden schuilt met name in de


stedenbouwkundige opzet; de ruime, groene aanleg en compositie van bouwmassa's

in de doorlopende open ruimte. In Middelrode is de samenhang en de oorspronkelijke

staat van de bebouwing nog intact.










publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier; achterzijde: welstandsvrij (excessenregeling).Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt




materiaal en kleur Materialen en kleuren passend in omgeving Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvlakken.


2.4.5.1 Beschrijving individuele bebouwing

In Middelrode behoort een groot deel van de bebouwde kom tot de bouwsteen “individuele

bebouwing”. Deze gebieden zijn in de loop der jaren veelal individueel verkaveld en

bebouwd. Diepven en de Haasekker e.o. zijn echter projectmatig verkaveld. De bebouwing

is wel individueel ontworpen. Als gevolg van het individueel ontwerpen en de grootte

tijdsverschillen tussen de realisering van deze panden is een divers beeld ontstaan.

Verschillende stijlen, kleur en materialen zijn naast elkaar gebruikt. Het merendeel van de

bebouwing bestaat uit één bouwlaag met kap, veelal van het type landhuis, herenhuis of

bungalow.

Op basis van de verhouding tussen de kavelmaat en bebouwing is een drietal

subgebieden aan te wijzen:

de Haasekker e.o. kenmerkt zich door riante kavels omgeven met royaal groen. De

bebouwing (architectuur) is op de achtergrond aanwezig, mede door de situering, en

bepaald in zeer beperkte mate het straatbeeld.

De individuele bebouwing, gelegen rond het sportcomplex De Brand, is in de loop der

jaren binnen de bebouwde kom komen te liggen. De bebouwing ligt meer in het zicht,


echter door de enorme kavelmaat en de onderlinge afstand wordt het straatbeeld slechts

in beperkte mate bepaald door de bebouwing.

de vrijstaande woningen aan het Diepven hebben een tegengestelde uitstraling. De

maatvoering van de kavel is beperkter in verhouding tot de omvang van de bebouwing.

Door de beperkte ruimte voor groen en de situering op de kavel is de architectonische

expressie bepalend in straatbeeld.

De individuele woningbouw aan de Haasekker wordt door het riante groen aan het straatbeeld onttrokken.

De overige individuele bebouwing – Pastoor Verlindenstraat, Zandstraat, Beatrixstraat,

Molenstraat, Einsteinstraat en een deel van de Christinastraat, Kennedystraat en

Joannes XXIII-straat - nemen een tussenpositie in. De verhouding tussen de kavel en de

bebouwing is normaal en omgeven door voldoende groen in een normaal profiel. De

architectuur is mede bepalend in het straatbeeld.

Waarden, niveaus en criteria individuele bebouwing

















publiek belang.




Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt







Ten noorden van de kern Middelrode ligt het gemeentelijk sportcomplex De Brand. Het

sportcomplex maakt onderdeel uit van de groene geldingszone tussen Middelrode en

Berlicum. Het complex is bijna volledig omsloten met middelhoog tot hoogopgaand groen

en daardoor aan het zicht onttrokken. De aanwezige bebouwing staat in dienst van de

exploitatie van het gebied als sportcomplex.

Waarden, niveaus en criteria.

De inrichting van het de terreinen bepaalt hoofdzakelijk de waarde van het gebied. De

bebouwing is in het algemeen ondergeschikte, die verder van de weg liggen of door het

groen volledig aan het zicht worden onttrokken. Het gebruik en inrichting van het terrein

bepalen in hoofdzaak of de bebouwing in kwestie er iets of veel toe doet. In het geval van

een sportcomplex is met name de functionaliteit van het gebouw van belang.

Waarden, niveaus en criteria groengebieden en sportvelden




De bebouwing is hier bijna geheel aan het gezicht onttrokken.












publiek belang.







passend in weidse omgeving

2.4.7 Monumenten Middelrode

In de kern van Middelrode zijn geen gemeentelijke monumenten gelegen.


Voor de kern Middelrode zijn geen beeldkwaliteitplannen vastgesteld.

2.5 Sint-Michielsgestel

2.5.1 Algemeen

2.5.1.1 Beschrijving Sint-Michielsgestel

De ontstaansbasis voor de kern Sint Michielsgestel wordt gevormd door de rivier de

Dommel. De Dommel heeft zich diep in de bodem uitgesleten. De hoge oevers zijn een

belangrijke voorwaarde geweest voor de vestiging van nederzettingen, waaronder Sint

Michielsgestel. De schildvormige kern kan nog herinneren aan de vroeg middeleeuwse

domeinstructuur. Buiten de kern liggen hoeven, die later tot gehuchten zijn uitgegroeid.

De stedelijke ontwikkeling van Sint Michielsgestel werd versterkt door de nabijheid van 's

Hertogenbosch. Mede als gevolg hiervan ontwikkelde zich de infrastructuur, villa's en

internaten. De oorspronkelijke kern rond het Petrus Dondersplein en de buurtschap

Stokhoek zijn geleidelijk aan elkaar gebouwd.

Door de kanalisatie van de Dommel is de relatie met de bebouwing minder duidelijk. De

schildvormige structuur van de Petrus Dondersstraat met de voormalige – nu deels

afgegraven kerkterp – is nog herkenbaar. Langs en aansluitend op de oorspronkelijke en

later aangelegde structuurwegen zijn de woonbuurten ontwikkeld. Aan de oostkant van de

kern hebben deze een relatief bescheiden omvang: aan de westzijde van de Dommel is

één grote uitbreiding ontstaan: Theereheide.

2.5.1.2 Deelgebieden Sint Michielsgestel

historische dorpsgebieden;


gemengde bebouwing;


woonerven;

tuindorpen;

traditionele blokverkavelingen;


bedrijventerrein;

scholen/instituten/bijzondere bebouwing;

park/groengebieden/sportterrein.

Kleinere deelgebieden zoals 'gemengde bebouwing' of 'nieuwe bouwen' worden in ruimer –

wijk – verband of in de deelgebieden, waar zij onlosmakelijk onderdeel van uitmaken,

beschreven.



In Sint Michielsgestel behoort het centrum rond de Torenstaat en het Petrus Dondersplein

tot het historische dorpsgebied:

Het bebouwingsbeeld wordt gekenmerkt door een diversiteit aan stijlen, kleuren en

materialen door een ontwikkeling over een lange periode. Kenmerkend is de relatief open,

kleinschalige bebouwing met een grote variatie aan bouwvormen en stijlen, doorgaans in

één tot twee bouwlagen met kap. De bebouwing is in de regel direct aan een rabatstrook

aan de weg geplaatst, met naar de weg gekeerde gevels. Deze hebben een

representatieve vormgeving, terwijl de zij- en achtergevels minder bewerkt zijn.

Bijzondere bebouwingselementen zijn de toren, het gemeentehuis en enkele

cultuurhistorisch waardevolle panden in met name de noordwand van de Torenstraat. De

openbare ruimte heeft een hard, open karakter. De oorspronkelijke samenhang tussen de

historische bebouwing en de openbare ruimten is grotendeels verdwenen. Dit is met name

veroorzaakt door het deels afgraven van de kerkterp en de sloop van het St.

Adrianusklooster.

Stokhoek vormt een buurtschap en wordt eveneens als historisch dorpsgebied

aangemerkt. Dit is een aantal geclusterde panden (hoofdzakelijk voormalige boerderijen

en landarbeiderswoningen) in de overgangszone tussen het buitengebied en de woonkern.

De buurtschap bestaan uit afwisselend oorspronkelijke bebouwing en nieuwbouw

woningen. Deze laatste zijn wel in de stijl van oude bebouwing gebouwd.


In Sint Michielsgestel behoren de volgende straten tot de historische bebouwingslinten:

de Nieuwstraat - Ruwenbergstraat;

de Sint-Michielstraat - Hoogstraat;

de Schijndelseweg;

de Theerestraat;

de Esscheweg.


Deze straten vormen van oudsher de verbinding naar omliggende plaatsen. Het profiel is

gevarieerd. Smalle wegvakken worden afgewisseld door bredere ruimten. Een belangrijk

deel van de bebouwing heeft een historisch karakter. Op diverse locaties heeft nieuwbouw

plaatsgevonden. Hierdoor is een grote diversiteit ontstaan wat betreft stijl, kleur en

materiaal.

In deze linten komen enkele ensembles voor met nog een hoge mate van oorspronkelijk

karakter. Het betreft onder meer:

Nieuwstraat (wegvak Oude Schoolstraat Sint Michielsstraat);

Ruwenbergstraat met diverse villa's en het landhuis Marienberg;

Sint Michielsstraat;

het westelijk deel van de Schijndelseweg;

het deel van de Theerestraat ten oosten van de Anemoonstraat.

De Klokstraat is onderdeel van de verbinding met Vught. en heeft 18e en 19e eeuwse, eenlaagse huizen. Het karakteristieke

complex van het Instituut voor Doven is dominerend.





De historische dorpsgebieden vormen een waardevol element in het huidige beeld van


Sint Michielsgestel en heeft een hoge belevingswaarde. Het vormt de context van veel

objecten van cultuurhistorische waarden, is een belangrijke schakel tussen het

oostelijk en westelijk deel van het dorp.

In de linten komen vijf met name genoemde waardevolle ensembles voor.











zijden.



Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving Cultuurhistorische waarden

aandachtspuntenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand


stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzigingen overeenkomstig de stijl van het hoofdgebouw

materiaal en kleur Materialen en kleuren als baksteen, keramische pan of hout in gedekte of traditionele tinten. Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvlakken.



Aansluitend op de historische structuren is in de 20e eeuw een uitbreiding gerealiseerd.

Deze heeft plaatsgevonden over een langere periode. Dit blijkt onder meer uit de

uiteenlopende stedenbouwkundige en architectonische principes. Deze gemengde

bebouwing is in Sint Michielsgestel terug te vinden rond de Heesakkerstraat, Korenstraat

en Victoriastraat.

De bebouwing stamt uit diverse perioden en kent diverse stijlen, kleuren en materialen.

Het merendeel van de bebouwing bestaat uit vrijstaande woningen of twee-onder-één

kappers op ruime kavels. De wegen hebben een smal profiel en worden veelal begeleid

door inmiddels volgroeide bomen. De combinatie van voortuin en openbaar groen leidt tot







De kwaliteit van deze gebieden loopt sterk uiteen. Voor de ruimtelijke beleving van

Sint Michielsgestel zijn ook deze straten bepalend.


in de omgeving.






Gelet op de samenhang met de historische linten geldt voor dit gebied eveneens een

bijzonder toetsingsniveau, gericht op behoud en zo mogelijk versterking van bestaande








2.5.4 Woonerven

2.5.4.1 Beschrijving woonerven

Op enkele plekken in Sint Michielsgestel komen typische woonerven voor. Het gaat

daarbij om een buurtje aan de Mgr. Hermuslaan en de clusters aan de Bierweg en de

Wiekslag.

Bij de woongebieden uit deze periode liggen de woningen geclusterd rond woonerven,

waarbij het onderscheid tussen privé en openbaar vervaagt, evenals de scheiding tussen

voor- en achterzijden. Veel tuinen grenzen aan openbaar, of collectief groen, hetgeen veel

informele erfafscheidingen tot gevolg heeft. Typerend zijn ook de garages, of bergingen die

een belangrijke plaats (soms voor de woning) hebben. De architectuur uit deze periode is

vaak sober, de woningen zijn veelal voorzien van grote gelede dakvlakken, die eindigen

met lage goten aan de erfzijde. Het is moeilijk om uitbreidingen aan deze vaak identieke

woningen te realiseren als deze niet aan een pad of erf grenzen. Rustige kleuren en


materialen overheersen. Ook komen verkavelingen in strokenbouw voor, waarbij de erven

de karakteristiek van een woonpad aannemen. Het wonen in deze gebieden wordt

gewaardeerd om zijn kleinschalige en knusse karakter.

2.5.4.2 Waarden, niveau's en criteria woonerven



toetsingskader voor de woonerven.

Door het naar binnen gekeerde karakter van deze woonclusters is ook het belang van

ingrepen beperkt tot de eigen omgeving. Toch zijn wijzigingen aan de woningen in het

algemeen moeilijker inpasbaar en vooral aan de tuinzijde kunnen deze ongewild op de

voorgrond treden. Ondergeschikte ingrepen als erfafscheidingen, verhardingen,

carports en schuurtjes hebben veel invloed op het straatbeeld.










publiek belang.


2.5.4.3 Matrix toetsingskader woonerven



Kappen vergelijkbaar met omgeving Straat(erf)gerichte gevels met eenvoudige basisindeling




2.5.5 Tuindorpen

2.5.5.1 Beschrijving Tuindorpen

De tuindorpen richtten zich op de ontwikkeling van sociale woningbouw. In de kern Sint

Michielsgestel heeft een geconcentreerde ontwikkeling plaatsgevonden in de zone direct

ten oosten van de Nieuwstraat. Langs onder meer de Spijt, de Heesakkerstraat,

Hondsklauw, Beekgraaf, Molenbergstraat zijn deze woningen terug te vinden. Het

betreffen typische arbeiderswoningen. Deze bebouwing bestaat uit kleine rijtjes, veelal in

twee bouwlagen met kap (zadeldak). De verkaveling is ruim. Vooral aan de achterzijde

van de woningen komen diepe achtertuinen voor. Deze vervulden vroeger en ten dele ook

nu de functie van moestuin. De detaillering van de gevels is eenvoudig. De gevels hebben

een overwegend gesloten karakter, gemetselde muren en bestaan uit bakstenen en

dakpannen. De in deze periode gerealiseerde vrijstaande woningen binnen deze zone

tonen een zekere vormovereenkomst met de geschakelde woningen.

Binnen deze zone heeft een incidentele vernieuwing c.q. afronding van de bebouwing

plaatsgevonden. Deze bebouwing is in de jaren zeventig en tachtig gerealiseerd. Met

name langs de Oude Schoolstraat en de Van de Kerkhoffstraat bevinden zich enkele

moderne, grote eengezinswoningen. Deze contrasteren sterk met het eenvoudig

sfeerbeeld van dit tuindorp.

Het noordelijk deel van de woonbuurt Theereheide – eind negentiger jaren – is gebouwd in

een tuindorpachtige stijl. Aansluitend op de Theerestraat is tot aan de

Ericastraat-Campanulastraat eveneens een op deze leest geschoeide uitbreiding

gerealiseerd. Ook deze woonbuurt bestaat overwegend uit vooroorlogse

arbeiderswoningen. Deze woonbuurt maakt - mede door de krappe verkaveling - een meer

intensief bebouwde indruk. Op een deel van de binnenterreinen heeft in de tachtiger jaren

nieuwbouw plaatsgevonden. Deze bebouwing komt wat betreft omvang overeen met de

oorspronkelijke bebouwing. Door de ligging op het binnenterrein zijn vormcontrasten niet

storend.





De waarden van deze woonbuurten kan als hoog worden gekwalificeerd. De

eenduidige sfeer en de sfeerbepalende details, die bij de architectuur een belangrijke

rol spelen, dienen behouden te blijven.












zijden.






stijl en detail Nieuwbouw in overeenstemming met de planmatige architectuur Wijzigingen overeenkomstig de stijl van het hoofdgebouw

materiaal en kleur Materialen en kleuren als baksteen, keramische pan, of hout in gedekte of traditionele tinten. Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvakken



Het merendeel van de bebouwde kom is opgezet volgens het principe van de

'blokverkaveling'. De ontwikkelde woonbuurten hebben echter onderling een verschillend

karakter. Dit wordt met name bepaald door de tijdsperiode van realisering en de in die

periode gehanteerde vormprincipes ten aanzien van stedenbouw en architectuur. In deze

paragaaf worden deze woonbuurten beschreven.

Theereheide is in verschillende tijdsperioden gerealiseerd. Het merendeel van de

bebouwing is in de zestiger jaren gebouwd. In deze periode werd een scheiding

aangebracht tussen geschakelde woningen en individueel gebouwde woningen. Deze

laatste woningen bevinden zich voornamelijk in de zuiden oostrand van deze woonbuurt.

Centraal in Theereheide en in het westelijk deel langs de Kamperfoeliestraat bevinden

zich de overwegend geschakelde woningen. Deze woningen zijn ordelijk verkaveld. Het

principe van blokverkaveling is hier in een zeer strakke opbouw terug te vinden met

accentverschillen:

het gebied ten westen van de Cypressenlaan heeft een meer besloten profiel. Deze

woningen zijn volgens de stroming van het “Nieuwe bouwen” gerealiseerd;

aan de westkant van de wijk (gebied tussen de Cypressenlaan en de

Kamperfoeliestraat heeft een open, strakke opbouw. Deze komt sterk overeen met de

periode van de traditionele blokverkaveling uit de jaren 50.


Door de ordelijke opbouw hebben eventuele uitbreidingen van de woningen een relatief

beperkt effect op de ruimtelijke omgeving. Wel geldt, dat aan de voorzijde een zekere

eenvormigheid gewenst is. Immers, een kenmerk van deze traditionele opbouw is de

gelijke vormgeving van het openbaar gebied en van de aangrenzende bebouwing.

In dit deel van Theereheide komen enkele bebouwingsaccenten voor. Het betreft de

basisschool aan de Papaverstraat. Deze school is gesitueerd in de overgang tussen de

traditionele blokverkaveling en de zone met de individuele bebouwing. De basisschool

heeft mede daardoor een grote ruimtewerking en vormt binnen deze wijk een duidelijk

ruimtelijk accent.

De woonbuurt Venkant is grotendeels in de zeventiger jaren gerealiseerd. In deze

woonbuurt werd een ruimtelijke scheiding gemaakt tussen het deel met geschakelde en

het deel met individuele bebouwing. Dit principe werd, zoals gezegd, ook in Theereheide

toegepast. Vooral de geschakelde eengezinswoningen behoren tot het principe van de

"blokverkaveling". In overeenstemming met het tijdsbeeld van deze periode werd een meer

kleinschalige structuur nagestreefd. De woningen zijn volgens een meer gevarieerd

verkavelingspatroon ontwikkeld. Het openbaar gebied is als woonerf ingericht.

Het ruimtegebruik in deze buurt is intensief. Dit geldt zowel voor de grootte van de kavels

als de omvang van het openbaar gebied. De uitbreidingsmogelijkheden van de woningen

zijn beperkt. De uitbreiding heeft - zowel aan de voor- en achterzijde een relatief groot

effect op de ruimtelijke omgeving. Dit betekent, dat een zorgvuldige benadering van deze

uitbreidingen noodzakelijk is.

De woonbuurt Beekvliet is in de tweede helft van de tachtiger jaren en de eerste helft van

de negentiger jaren ontwikkeld. Beekvliet volgt de kenmerken van een woonervenplan. Er

is gestreefd naar korte rechtstanden, teneinde de rijsnelheden van het autoverkeer te

beperken. Tevens is een zo gevarieerd mogelijk woonmilieu nagestreefd. Deze

woonmilieus zijn gerelateerd aan de landschappelijke onderlegger van het vroegere

seminariecomplex. Dit komt onder meer tot uitdrukking in diverse lanen.

De woningen volgen deze lanen en dragen duidelijk bij aan de beeldvorming van het

geheel. Binnen Beekvliet vallen twee gebouwen op:


het vroegere hoofdgebouw van het seminariecomplex (nu wooncomplex);

het nieuwe, aangrenzend gerealiseerde verzorgings-tehuis Nieuw Beekvliet.

Door de gevarieerde opbouw van het gebied en de verspringende verkaveling is het

straatbeeld gevoelig voor verbouwingen en uitbreidingen van de woningen. Deze kunnen

het straatbeeld maken en breken. Bijzonder aandacht is gewenst voor de vormgeving van

erfafscheidingen op plaatsen waar de achtertuinen grenzen aan het openbaar gebied.

Deze bouwkundige elementen kunnen mede het straatbeeld bepalen.

De woonbuurt Hazenakkers sluit aan op de wijk Theereheide en is in de negentiger jaren

ontwikkeld. Ook deze woonbuurt heeft een duidelijke blokverkaveling. Overeenkomstig de

tijdsgeest is de sterk gevarieerde opbouw van de zogenaamde woonervenplannen uit de

tachtiger jaren enigszins verlaten. Er is gekozen voor een meer strakke

verkavelingstructuur.

Bij de ontwikkeling van deze woonbuurt is ingespeeld op de vroeger aanwezige

landbouwwegen en de Theerestraat. Met name de bebouwing langs deze straat en de

haaks daarop staande Kamperfoeliestraat zijn beeldbepalend voor de ruimtelijke entree

van Sint Michielsgestel en de beleving van de overgang tussen Theereheide en

Hazenakkers.

De duidelijke opbouw van het plan komt tot uitdrukking in een heldere begeleiding van de

woonstraten door de voorzijden van de bebouwing. De privé buitenruimten bevinden zich

volledig op de binnenterreinen. Dit maakt deze woonbuurt - evenals het aangrenzend deel

van Theereheide - minder gevoelig voor de individuele uitbreidingen van de woningen.

Echter, de intensieve verkaveling maakt ook op dit punt zorg noodzakelijk. Met name de

opbouw van de bebouwingsstructuren mag niet worden verstoord.

De woonbuurt Parkhagen, gelegen langs de Schijndelseweg, nabij de aansluiting met de

Beekvlietstraat, is onlangs in ontwikkeling genomen. Ze bepaalt straks de zuidoostelijke

entree van Sint Michielsgestel en is grotendeels projectmatig ontwikkeld. De verkaveling

vertoont met name aan de buitenzijde een traditioneel beeld waarbij de bebouwing

begeleiding geeft aan de bestaande wegen. De kernzone wordt gevormd door een

meanderende bebouwingswand die een groenelement omsluit. Een

appartementengebouw sluit deze groene binnenruimte af. De beoogde beeldkwaliteit is

destijds vastgelegd in een beeldkwaliteitplan.




toetsingskader voor de traditionele blokverkavelingen.


Door het naar binnen gekeerde karakter van deze woonclusters is ook het belang van

ingrepen beperkt tot de eigen omgeving. Toch zijn wijzigingen aan de woningen in het

algemeen moeilijker inpasbaar en vooral aan de tuinzijde kunnen deze ongewild op de

voorgrond treden. Ondergeschikte ingrepen als erfafscheidingen, verhardingen,

carports en schuurtjes hebben veel invloed op het straatbeeld.










publiek belang.









2.5.7.1 Beschrijving individuele bebouwing

Een belangrijk deel van de bebouwde kom van Sint Michielsgestel bestaat uit individuele

woningbouw. Het karakter van de individuele woningbouw verschilt per buurt. Dit levert in

stijl, kleur en materiaal een divers beeld op.

In de kern Sint Michielsgestel komen enkele relatief omvangrijke zones voor met

voornamelijk individuele bebouwing. Het merendeel van de bebouwing bestaat uit één

bouwlaag met kap, veelal van het type landhuis, herenhuis of bungalow. Deze

woonbuurten zijn in verschillende tijdsperioden gerealiseerd en worden gevormd door:

Ceintuurweg-Dommelstraat; direct ten noorden van het historisch centrum is langs de

Ceintuurweg en de Dommelstraat een woonbuurt met individuele bebouwing op ruime

kavels gerealiseerd. Deze woonbuurt heeft een open structuur. Dat wil zeggen, dat er een

zekere visueel-ruimtelijke relatie bestaat met de rivier de Dommel. De hoofdmassa's

komen sterk met elkaar overeen. De vormgeving van de bebouwing heeft daarentegen een


individueel karakter. Door deze opbouw en de aanwezige groenvoorzieningen is toch een

harmonieus opgebouwde woonbuurt ontstaan.

Beekvliet; de individuele woningbouw van midden jaren tachtig is verweven in de

woonervenstructuur van de wijk Beekvliet. In een kleinschalige structuur zijn voldoende

ruime kavels in een groen setting gerealiseerd. Het profiel is besloten en de verkaveling

kenmerkt zich door een slingerende structuur. De vrijstaande woningen in beekvliet zijn

als gevolg hiervan overeenkomstig de overige bebouwing in Beekvliet gevoelig voor

ongewenste uitbreidingen of vernieuwingen. Door het smalle profiele kunnen deze

ongewenst op de voorgrond treden in het straatbeeld.

Beekkant is min of meer in samenhang met Venkant ontwikkeld. In Beekkant zijn de

vrijstaande en halfvrijstaande woningen geconcentreerd. De gehele woonbuurt heeft -

evenals Venkant - een duidelijk blokverkaveling. De woningen zijn naar grootte en

kavelomvang geclusterd gerealiseerd. De gehele woonbuurt maakt hierdoor een ordelijke

indruk. De verschillen in vorm en omvang van de bebouwing worden als passend bij deze

woonbuurt beoordeeld. Er is een gevarieerd woonmilieu gerealiseerd;

Mgr. Hermesstraat-Esscheweg; één van de eerste uitbreidingen binnen Theereheide

werd gevormd door de vrijstaande woningen in de zone tussen beide genoemde straten.

Het stedenbouwkundig patroon is gebaseerd op de lichtgebogen noordzuid-lopende lanen

en enkele dwarsstraten tussen deze lanen. De opbouw van het openbaar gebied is ruim.

In het openbaar gebied komt veel groen voor (zowel gazons als bomen). Dit groen loopt

over in de privé kavels. Kenmerkend voor deze woonbuurt is, dat naast individueel

vormgegeven en gebouwde woningen ook diverse projectmatig gerealiseerde vrijstaande

woningen voorkomen. Deze laatste geven aan deze uitbreiding een geordend beeld en

typeren ook deze woningbouw uit de zestiger jaren. Het behoud van deze gelijkmatige

opbouw vormt een essentiële factor voor het welstandsbeleid;

Papaverstraat-Eikenlaan. Het zuidelijke deel van Theereheide kent een strakke

verkaveling. Er is een drietal langgerekte lanen gerealiseerd met diverse korte

dwarsverbindingen. Langs deze lanen zijn ruime tot zeer ruime kavels uitgegeven. Deze

hebben een bosachtige uitstraling. In dit groene decor is de individueel vormgegeven

bebouwing geplaatst. De hoogte en omvang van deze bebouwing komen redelijk met


elkaar overeen. De vormgeving en materialisering verschillen sterk van elkaar. Dit wordt –

mede door de open structuur – als positief, kenmerkend voor een dergelijke woonbuurt

ervaren.


















publiek belang.









2.5.8 Bedrijventerrein (Venkant)

2.5.8.1 Beschrijving Bedrijventerrein Venkant

Het bedrijventerrein 'Venkant' is het enige bedrijventerrein van de kern Sint Michielsgestel.

Er is een grote variëteit aan bedrijven, zowel detailhandel als groothandel. De panden op

het bedrijventerrein zijn meestal maximaal 6 meter hoog. De openbare ruimte bestaat

voornamelijk uit straten. Er is weinig openbaar groen. Aan de randen en op de

privé-terreinen is meer groene ruimte opgenomen.

Langs het bedrijventerrein lopen enkele gebiedsontsluitings-wegen van de aangrenzende

woongebieden. Langs deze wegen is het wenselijk, dat de bebouwing aan hoge eisen van

welstand voldoet.

Aan de oostkant grenst het bedrijventerrein aan op de provinciale weg (Bosschebaan).

Het bedrijventerrein vormt als het ware een zichtlocatie. In de huidige situatie is deze

zichtlocatie niet bewust ontwikkeld. Er is geen sprake van een eenduidige opbouw van de

bebouwing als van de inrichting van de buitenruimten. Deze rand is gevoelig voor nieuwe

ontwikkelingen. De bebouwing beïnvloedt immers niet alleen het wegbeeld, maar ook het

aangrenzend open landschap. Rond de entree van het dorp is sprake van een

ontwikkelingslocatie.

2.5.8.2 Waarden, niveaus en criteria Bedrijventerrein Venkant



toetsingskader voor de bedrijventerreinen.

Vooral hoofdkleur, materiaal en geleding in hoofdzaak zijn van belang, evenals

reclames, afrasteringen en de inrichting van voorterreinen.



Voor wijzigingen en toevoegingen geldt het betreffende bouwdeel als criterium, in tweede

instantie het complex en in derde instantie de directe omgeving.








2.5.8.3 Matrix toetsingskader bedrijventerreinen

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Entree van het dorp, zicht vanaf randweg

Individuele architectuurmaat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel

Straatgerichte gevelsstijl en detail Nieuwbouw in één stijl

Wijzingen passend bij het betreffende bouwdeelmateriaal en kleur Passende materialen en overwegend gedekte kleuren passend in

de nabije omgeving

2.5.9 Scholen/Instituten/Bijzondere bebouwing

2.5.9.1 Beschrijving scholen/ instituten/bijzondere bebouwing

In de landschappelijke omgeving van de kern Sint Michielsgestel zijn in het verleden

diverse instituten gerealiseerd. Deze zijn ook nu nog dominant in het stedenbouwkundig

beeld aanwezig. De functie en omvang van de bebouwing is veelal aan de veranderende

eisen aangepast. Een belangrijk deel van deze bebouwing heeft een oorspronkelijk

karakter behouden.

Het meest omvangrijk is instituut Viataal, een instituut voor doven, aan de Theerestraat.

De monumentale voorbouw heeft – tezamen met de grote groene voorruimte - een sterk

beeldbouwende functie. Het geheel vormt een beschermingswaardig dorpsgezicht en

bepaald in grote mate het karakter van de historische lintbebouwing langs deze straat.

Aan de noordkant van het monumentale gebouw heeft in de loop der tijden een sterke

uitbreiding plaatsgevonden. Er zijn diverse paviljoens gebouwd in een landschappelijke

setting. De vormstijlen van deze gebouwen is zeer divers en niet gerelateerd aan het

hoofdgebouw.

Het instituut zal op redelijke termijn een ingrijpende herontwikkeling ondergaan.


De hoofdbouw van het voormalig seminariecomplex Beekvliet is volledig

gehandhaafd. Het gebouw is in de tachtiger jaren ingrijpend gerenoveerd en aangepast

aan de nieuwe woonfunctie. De uitwendige vormgeving is daarbij nagenoeg onaangetast

gebleven. De landschappelijke omgeving van het complex is door de noodzakelijke

woningbouw sterk veranderd. Dit betekent, dat het gebouw sterk op zich zelf staat. Het

welstandsbeleid dient een streng niveau te hebben op alle aspecten, bijzondere

welstandstoets van het eerste niveau.

In Sint Michielsgestel is ook in de zeventiger jaren een moderne instelling gerealiseerd:

het gymnasium Nieuw Beekvliet aan de Beekvlietstraat. Het complex bestaat

overwegend uit laagbouw en is vormgegeven volgens de voor die periode kenmerkende

stijl ten aanzien van schoolgebouwen. Het gebouw is relatief ruim in de omgeving

geplaatst. Mede hierdoor is de uitstraling op de omgeving relatief beperkt.

2.5.9.2 Waarden, niveaus en criteria scholen/ instituten/bijzondere bebouwing



toetsingskader voor scholen, instituten, bijzondere bebouwing.

Instituten met hun ruime groene setting vormen een belangrijke kwaliteit voor de wijde

omgeving.


in de eigen omgeving.








publiek belang.



2.5.9.3 Matrix toetsingskader scholen/ instituten/bijzondere bebouwing

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Eigen erfindeling

Individuele architectuurmaat en schaal passend in eigen omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeelstijl en detail Nieuwbouw in één stijl


eigen omgeving



In de kern Sint Michielsgestel komt een aaneengesloten zone voor met een parkachtig

landschap langs de rivier de Dommel overlopend in het boscomplex langs de Esscheweg.

In het gemeentelijk beleid kan in deze gehele zone niet of slechts ondergeschikt worden

gebouwd. Alleen op het sportcomplex kunnen de gebruikelijke gebouwen en

voorzieningen worden gerealiseerd. Door de omgrenzende beplanting zijn de eventuele

visueel-ruimtelijke effecten op de omgeving beperkt. Echter dit sportcomplex maakt als

landgoed Zegenwerp onderdeel uit van de landgoederenzone ten noorden en zuiden van

Sint Michielsgestel.

Het gebied en bijbehorende bebouwing valt derhalve onder het regime van het

buitengebied.
















publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)


Toetsingscriteriaomgeving Groen park of sport




2.5.11 Buitenplaatsen en landgoederen

2.5.11.1 Beschrijving buitenplaatsen en landgoederen

De (Grote) Ruwenberg is gelegen aan een voormalige meander van de Dommel. De kern

ervan bevat nog elementen van een kasteel, dat in de 14e eeuw is gesticht.

Het complex heeft nu de functie van conferentieoord, waarbij de oude voorbouw is

vervangen door een modern, zakelijk gebouw. Een kleine kapel verwijst nog naar de

oorspronkelijke bebouwing. Dit gebouw staat als een ruimtelijk, zelfstandig element in de

groenzone langs de Dommel. In zekere zin kan de Ruwenberg als een modern landgoed

worden gekwalificeerd. De historische kenmerken zijn zorgvuldig verweven met de

moderne uitbreidingen, derhalve wordt een bijzondere welstandstoets van het eerste

niveau voorgeschreven. Op alle aspecten moet streng worden getoetst om de verkregen

verweving te behouden.

De Kleine Ruwenberg was oorspronkelijk een klein slot, dat omstreeks 1435 gebouwd

is ten zuiden van de Grote Ruwenberg. Het vormde een leengoed van de heerlijkheid

Herlaar.

In 1842 brandde het kasteeltje af, waarna het tegenwoordig nog bestaande landhuis werd

gebouwd. Dit is een huis met twee bouwlagen onder een schilddak, opgebouwd met de

stenen van het voormalige kasteel.

Na verscheidene keren door vererving van eigenaar te zijn gewisseld, werd het huis in

1992 gekocht door de huidige eigenaar, die een grondige (herstel)verbouwing doorvoerde

in het op dat moment erg vervallen landhuis. De hal met de in 1845 "tijdelijk" geplaatste

trap (omdat de toenmalige aannemer die vergeten was te plaatsen) werd weer een

trappenhuis. Verder werd het zeer oude fornuis volledig gerestaureerd en verkreeg ook de

oude kasteeltuin zijn oude luister weer.

In 2008 kregen huis en bijgebouwen de status van Rijksmonument.

2.5.11.2 Waarden, niveau's en criteria buitenplaatsen en landgoederen



toetsingskader voor buitenplaatsen en landgoederen.

Bij nieuwbouw gelden de eigen stijlkenmerken als criterium. Deze dienen overeen te

stemmen met de kenmerken van de omgeving.










zijden. Aan de achterzijde vindt reguliere toetsing plaats.

2.5.11.3 Matrix toetsingskader buitenplaatsen en landgoederen





2.5.12 Monumenten Sint-Michielsgestel



Adres Kern ObjectBeekvliet 16/51 Sint Michielsgestel voormalig seminariumNieuwstraat Sint Michielsgestel grafheuvelNieuwstraat 34 Sint Michielsgestel R.K. Kerk “St. Michael” Nieuwstraat 70 Sint Michielsgestel landhuis “Haesi-Ager”Petrus Donderplein 13 Sint Michielsgestel N.H. pastoriePetrus Donderplein 18 Sint Michielsgestel torenRuwenbergstraat 4 Sint Michielsgestel villa + koetshuis + prieelRuwenbergstraat 7 Sint Michielsgestel Huis “De Grote

Ruwenberg”Schijndelseweg 1 Sint Michielsgestel N.H. KerkRuwenbergstraat 1 Sint Michielsgestel Landhuis, onderdeel van

“De kleine Ruwenberg”+ gietijzeren spijlenwerk

Oud Herlaer 1 Sint MichielsgestelSchildershof 2 Sint Michielsgestel boerderijSterrenbos 2-3 Sint MichielsgestelTheerestraat 42 Sint Michielsgestel Instituut voor Doven Torenstraat 4 Sint Michielsgestel woonhuisVenstraat 2 Sint Michielsgestel



AdresDuifhuisstraat 3


Gemondseweg 14 Gildestraat 31-33Halderse akkers 3Hectometerpalen aan de Hemelrijkstraat De begraafplaats aan de NieuwstraatHet hekwerk aan de Nieuwstraat en MolenbergstraatNieuwstraat 28Nieuwstraat 36Nieuwstraat 66Petrus Dondersplein 1 Petrus Dondersplein 23, 21, 22, 22A, 23A, 24Petrus Dondersplein 25Pleinse Dijk 4Ruwenbergstraat 26Ruwenbergstraat 38-39ASchildershof 3-6Schijndelseweg 39Theerestraat 10Theerestraat 42Theerestraat 59-61Theerestraat 63-65Theerestraat 84Het dijksluisje aan de Venstraat Venstraat 12Ruwenbergstraat 32-341




















materiaal en kleur In overeenstemming met beschreven historische kenmerken en de redengevende omschrijving

2.5.13 Ontwikkelingsgebied

Het centrumgebied van Sint-Michielsgestel is aangegeven als ontwikkelingsgebied. Voor

dit gebied zijn integrale (her) ontwikkelingsplannen in voorbereiding. Een recent

vastgesteld bestemmingsplan biedt de planologische mogelijkheden. Een daarmee in

samenhang opgesteld beeldkwaliteitplan geeft de kaders voor de beeldregie aan.

Een tweede ontwikkelingsgebied ligt aan de noordelijke entree van het dorp, nabij het

bedrijventerrein Venkant. Beoogd doel is om de dorpsentree hier de gewenste ruimtelijke

kwaliteit te geven. Een structuurvisie, aangevuld met een beeldkwaliteitsparagraaf geeft

richting aan deze kwaliteitsslag.


Voor de kern Sint Michielsgestel zijn de volgende beeldkwaliteitplannen vastgesteld, en te

beschouwen als aanvulling op het reguliere welstandsbeleid.

Beeldkwaliteitplan Centrum Sint Michielsgestel, vastgesteld 25-02-2010.

Beeldkwaliteitplan Herontwikkeling Hoogstraat 30b, vastgesteld 24-05-2-12.

Zie bijgaande afbeelding voor de exacte ligging en begrenzing van de gebieden waarvoor

de beeldkwaliteitplannen gelden.


2.6 Den Dungen

2.6.1 Algemeen

2.6.1.1 Beschrijving Den Dungen

De kern Den Dungen is ontstaan op een donk en zandrug op de akkerbodems direct ten

zuiden van ringvormige keerdijk. Den Dungen is een typisch krans-esdorp, de woningen

(boerderijcomplexen) liggen van oudsher niet bijeen, maar zijn rondom de es

gerangschikt. De latere ontginners wilden ook dicht bij hun bouwland wonen. De

boerderijcomplexen van latere tijden zijn veelal op de van het dorp uitgaande wegen

georiënteerd. Aldus verkreeg de plattegrond van het Brabantse esdorp als regel een

spinnenwebachtige structuur. Vanuit het huidige centrum lopen diverse oude wegen over

de akkers naar de omliggende kernen.

Karakteristiek voor Den Dungen is, dat de historische bebouwing langs de oude

veldwegen nog goed bewaard is gebleven. Deze oude (voormalig) agrarische bebouwing –

boerderijen en landarbeiderswoningen - aan oude veldwegen bepalen in hoge mate het

beeld en de structuur van de kern. Door de langgerekte bebouwingslinten en de latere

verdichtingen komt het landschap tot dichtbij de bebouwing. Een 'open' structuur is dan


ook kenmerkend.

Een ander bijzonder kenmerk van Den Dungen is de ligging van het centrum aan de rand

van de kern. De bestuurlijke begrenzing van de voormalige gemeente Den Dungen liep

direct aan de westelijke rand van de kern en deels door de kern. Uitbreidingen in de

tweede helft van de twintigste eeuw zijn daardoor gesitueerd aan de oostzijde van Den

Dungen tussen de oude, radiale landwegen. De zuidelijke punt van Den Dungen - het

vroegere gehucht Maaskantje – was voorheen onderdeel van de voormalige gemeente Sint

Michielsgestel. In de huidige situatie is Maaskantje volledig verweven met de kern Den

Dungen.

2.6.1.2 Bouwstenen

historische dorpsgebieden;historische bebouwingslinten;

gemende bebouwing;

tuindorpen;



bedrijventerrein;


park, groen en sportterrein.



In Den Dungen behoort het gebied ten noorden en zuiden van het Heilige Hartplein tot het

historische dorpsgebied. Het bebouwingsbeeld wordt gekenmerkt door een diversiteit aan

stijlen, kleuren en materialen door een ontwikkeling van over een lange periode.

Kenmerkend is de relatief open bebouwing (naar het centrum dikwijls dichter op elkaar)

en afwisseling in maat en schaal, met een grote variatie in vormentaal en stijl. Doorgaans

in één tot twee bouwlagen met een kap. De bebouwing is in de regel direct aan een

rabatstrook aan de weg geplaatst Deze hebben een representatieve vormgeving terwijl de

zij- en achtergevels minder bewerkt zijn.

Bijzonder bebouwingselementen zijn de Jacobuskerk met bijbehorende pastorie, het

voormalige raadhuis en het sociaal-cultureel centrum De Blauwe Scholk en enkele

cultureel waardevolle woningen en (voormalige) boerderijen aan aangrenzende straten. Het

openbare gebied is verzorgd vormgeven. De leilinden versterken het authentieke karakter,

de verharding daarentegen is modern uitgevoerd. De oorspronkelijke samenhang tussen

de historische bebouwing en de openbare ruimte is grotendeels bewaard gebleven evenals

de oorspronkelijk stedenbouwkundige structuur. Het uitwaaierende patroon van oude

landwegen is nog duidelijk waarneembaar.


Gemeenschapshuis de Blauwe Scholk heeft bouwkundig en sociaal-historisch van belang.

De pastorie van Den Dungen met aangebouwd koetshuis is een rijksmonument.


In Den Dungen is een aantal historische bebouwingslinten of delen daarvan duidelijk

herkenbaar in de structuur;

Een deel van de Paterstraat met enige gave lang- en kortgevelboerderijen die aan de

zuidzijde nog een waardevolle relatie hebben met het landschap.

De Grinsel kenmerkt zich door verspreide boerderijen en enige villa's in een open

structuur, die nog een beperkte relatie hebben met het landschap.

De Bosscheweg kenmerkt zich door diverse historische boerderijtypen, kort- en

langgevelboerderijen, kurkboerderijen en hoekgevelboerderijen., omgeven door

hoogopgaand groen en ruime erven.

De weg Maaskantje kenmerkt zich door met name cultureel waardevolle woonhuizen

(eind 19e eeuw en begin 20e eeuw), een enkele kortgevelboerderij en de stenen

bergkorenmolen op de hoek Maaskantje - Hoogstraat.

Deze voormalige landwegen vormen reeds van oudsher de verbinding naar omliggende

plaatsen. Het profiel is wisselend van structuur, evenals de huidige vormgeving. Met name

de wegen, die de verbindende functie hebben behouden, hebben een breder profiel, zoals

Maaskantje. De overige straten daarentegen hebben een groter voorerf, een smal profielen

een belgeleiding door oude boomlinten. Door de verschillende typen boerderijen en de

ruime tijdsperiode worden de linten gekenmerkt door een diversiteit aan stijlen, vormen,


kleuren en materiaalgebruik. De toegevoegde nieuwbouw is van ondergeschikt belang.

In deze linten komen enkele ensembles voor met nog een hoge mate van het

oorspronkelijk karakter. Het betreft het zuidelijke deel van de Bosscheweg tegen het

historische dorpsgebied aan, het noordelijke deel van de Grinsel eveneens tegen het

historische dorpsgebied aan én het zuidelijke deel van de Paterstraat.

Authentieke langgevelboerderij aan de Paterstraat.

De overige linten in Den Dungen hebben in de loop der tijd hun authentieke karakter deels

verloren door verdichting en/of nieuwbouw op de open ruimtes tussen de boerderijen.

Deze linten zijn ondanks de enkele individuele historische boerderijen getypeerd als

gemengde bebouwing en worden in paragraaf 8.4 beschreven.

Autenthieke kortgevelboerderij aan het bebouwingslint de Grinsel.


De molen en directe omgeving (molenbiotoop) verdienen extra aandacht bij de welstandstoetsing.





Het historische dorpsgebied vormt een waardevol element in het huidige beeld van de

kern Den Dungen en heeft een hoge belevingswaarde. Het vormt de context van veel

objecten van cultuurhistorische waarden en vormt de oorsprong van de waardevolle

historische bebouwingslinten.

De oorspronkelijke bebouwingslinten zijn waardevolle, beeldbepalende elementen en

hebben een hoge belevingswaarde. Aan het beeld is de ontstaansgeschiedenis

binnen de oorspronkelijke landschappelijke omgeving te herkennen. Dit komt tot

uitdrukking in het oorspronkelijke karakter, functie en bebouwing.











zijden.



Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving Aandachtspunten

Dorpskern en met name genoemde linten


maat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand






Aansluitend op de historische structuren zijn in latere perioden, met name begin 20e

eeuw, enkele secundaire verbindingswegen in een geleidelijk tempo bebouwd. Dit blijkt

onder meer uit de diversiteit aan stedenbouwkundige en architectonische principes.

Dikwijls zijn deze linten in laatste decennia nog eens verdicht op vrijkomend erf van

opgeheven boerderijcomplexen. De gemengde bebouwingslinten worden gevormd door:

de driehoek Verlengde Hoogstraat, Woudseweg, Zandstraat in het zuiden van Den

Dungen;

de Hoogstraat in het verlengde van het historische lint Maaskantje;

de Litserstraat, wegvak Bramerslandstraat tot aan de Hooidonk (grens buitengebied).

Daarnaast hebben enkele bebouwingslinten in de loop der tijd hun authentieke karakter

deels verloren door sterk afwijkende verdichting en/of nieuwbouw op de open ruimtes

tussen de historische boerderijcomplexen. Dit betreffen:

de Spurkstraat, wegvak Kuipertjeswal tot aan Hoek (grens buitengebied); het overige

deel van de Paterstraat ten oosten en westen van het historische gedeelte.

De bebouwing stamt uit verschillende perioden met als gevolg een diversiteit aan stijlen,

kleuren en materialen. Het merendeel van de bebouwing bestaat uit vrijstaande woningen

of twee-onder-één kappers op ruime kavels. Kenmerkend voor deze gebieden zijn de

maat, schaal en vormverschillen. Goothoogtes, nokrichting en bouwlagen zijn per gebouw

verschillend. Maar ook op deel en detailniveau springen de verschillen in het oog, zoals

gevelindeling en stijlelementen. De wegen hebben een smal profiel en worden begeleid

door volgroeide bomen. De combinatie van een ruime voortuin en openbaar groen leidt tot



Bovenstaand fotofragment van de Spurkstraat toont het contrast binnen de typering 'gemengde bebouwing'. Materialisering,

kleur, vorm en tijdsperiode van de drie panden zijn duidelijk verschillend. Toch is er sprake van een eenduidige massa

gebouw.





Voor de ruimtelijke beleving van Den Dungen zijn de 'gemengde' linten bepalend. Zij

dragen bij tot een geleidelijke overgang naar het omliggende landschap en vormen de

entree tot de kern. Het gebied ten zuiden van de Verlengde Hoogstraat en de

Spurkstraat hebben een beperktere kwaliteit dan de overige linten en zijn minder

bepalend voor de uitstraling.


in de omgeving.






Voor dit gebied geldt een bijzonder toetsingsniveau omdat deze straten sterk bepalend

zijn voor de beleving van het dorp. Doel is versterking en beheer van bestaande


Aan de achterzijde geldt reguliere toetsing.


Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving aandachtspunten

genoemde 'gemengde' lintenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaal


vorm en gebaar Architectonische eenheid per pand Kappen vergelijkbaar met omgeving Straatgerichte gevels met eenvoudige basisindeling




2.6.4.1 Beschrijving tuindorpen

De tuindorpen richtten zich op de ontwikkeling van sociale woningbouw. In Den Dungen

heeft een geconcentreerde ontwikkeling plaatsgevonden aan de Hoogstraat en aan de

westzijde van de Jonkheer van Rijckevorselstraat. Het betreffen typische

arbeiderswoningen. Deze bebouwing bestaat uit kleine rijtjes of twee-onder-één kappers,

veelal in twee bouwlagen met kap (zadeldak). De verkaveling is ruim. Vooral aan de

achterzijde van de woningen komen diepe achtertuinen voor. Deze vervulden vroeger en

ten dele ook nu de functie van moestuin. De detaillering van de gevels is eenvoudig. De

gevels hebben een overwegend gesloten karakter, gemetselde muren, en bestaan uit

baksteen en dakpannen in een overwegend rood/oranje tint. De in deze periode

gerealiseerde vrijstaande woningen binnen deze zone tonen een zekere

vormovereenkomst met de geschakelde woningen.

Aan de Hoogstraat betreft het een aantal rijen van drie tot vier blokken twee-onder-één

kapwoningen. Deze woningen zijn gerealiseerd als verdichting aan het lint van gemengde

bebouwing. Door het incidentele karakter komt het volledige sfeerbeeld van het tuindorp

niet tot haar recht. Het architectuurbeeld is echter dermate sterk en afwijkend dat het

afzonderlijk dient te worden getypeerd.

De strook bebouwing aan de westzijde van de Jonkheer van Rijckevorselstraat bestaat

hoofdzakelijk uit twee-onder-één kapwoningen en een aantal vrijstaande woningen. De

kenmerkende diepe achtertuinen ontbreken en de verkaveling is in de loop der jaren

opgenomen in de aangrenzende sobere blokverkaveling uit latere perioden. Ook hier geldt,

dat de door een beperkte omvang aan één zijde van de straat het sfeerbeeld niet volledig

tot haar recht komt. Echter het architectuurbeeld is dermate sterk en afwijkend dat het

afzonderlijk dient te worden getypeerd.





Het eenduidige architectuurbeeld en sfeerbepalende details van de erven, die een

belangrijke rol spelen voor het beeld, dienen behouden te blijven.












zijden.










Het merendeel van de uitbreidingen is opgezet volgen het principe van de

“blokverkaveling”. De ontwikkelde buurten hebben echter onderling een verschillend


periode gehanteerde vormprincipe ten aanzien van stedenbouw en architectuur. In deze

paragraaf worden de vier te onderscheiden gebieden –Tuinstraat e.o., Heesterveld e.o.,

Griensven e.o., Pastorijakker e.o. –beschreven.

De buurt Tuinstraat e.o. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is gerealiseerd in

verschillende tijdsperioden, van de zestiger jaren tot eind zeventiger jaren. De buurt is

gebouwd in de open ruimte tussen twee oude bebouwingslinten, de Listerstraat en de

Paterstraat. De buurt is geleidelijk ontstaan vanaf de oude kern naar het buitengebied.

Het tijdsverloop is duidelijk waarneembaar in deze richting. De woningentypen zijn door

elkaar heen gebouwd, mede als gevolg van een langere ontwikkelingsperiode.

In het gebied Tuinstraat e.o. zijn accentverschillen in opbouw en architectuur terug te

vinden:

De menging van de geschakelde en vrijstaande woningen is met name te vinden ten

zuiden van de Tuinstraat. Het gebied is ordelijk en ruim verkaveld. De

bebouwingstypen – vrijstaande, twee-onder-één kappers en rijenwoningen – zijn

ogenschijnlijk willekeurig naast elkaar geplaatst.

Het profiel is ruim van opzet. Op enkele plaatsen is het profiel verruimd om groene

plekken in de wijk te creëren. In het gebied komt één bebouwingsaccent voor, het

betreft de basisschool Sint Jozef. De school vormt een duidelijk ruimtelijk accent,


door afwijking in bebouwing en de groene situering.

In het gebied ten noorden van de Tuinstraat zijn hoofdzakelijk geschakelde woningen

in korte rijen gerealiseerd. Het principe van de blokverkaveling is hier minder strak

toegepast en de verkaveling is minder ruim. Lange rechtsstanden zijn beperkt en

binnenpleinen maken onderdeel uit van de verkaveling. Het profiel heeft een meer

besloten karakter.


beperkt effect op de ruimtelijke omgeving. Wel geldt dat aan de voorzijde een zekere


overeenkomstige vormgeving van het openbaar gebied en van de aangrenzende

bebouwing.

De woonbuurt Heesterveld e.o. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is

grotendeels gerealiseerd in de zeventiger jaren. De zuidrand is gerealiseerd in de jaren

negentig. De buurt is gebouwd tussen drie oude linten – Grinsel, Maaskantje en de

Verlengde Hoogstraat – met vrijstaande, geschakelde en rijenwoningen. Ook in deze

buurt is een beperkte scheiding tussen geschakelde en vrijstaande woningen terug te

vinden. In overeenstemming met het tijdsbeeld van deze periode werd een meer

kleinschalige structuur nagestreefd. Korte rechtstanden, gebogen straten en een besloten

profiel kenmerken de verkaveling. Het openbaar gebied is een sober woonerf.

Het ruimtegebruik is intensief. Dit geldt zowel voor de beperkte omvang van de kavels als

het openbare gebied. De uitbreidingsmogelijkheden van de woningen zijn derhalve

beperkt. De uitbreiding heeft zowel aan de voor- als achterzijde een relatief groot effect op


de ruimtelijke omgeving. Het (openbaar) groen is op relatief beperkte schaal aanwezig en

mist voldoende kracht om eventuele uitbreidingen te relativeren. Dit betekent dat een

zorgvuldige benadering van deze uitbreidingen en/of vernieuwingen noodzakelijk is.

De buurt Griensven e.o. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is gerealiseerd

tussen twee uitwaaierende oude bebouwingslinten – Paterstraat en Grinsel – eind

zeventiger en begin tachtiger jaren. In het gebied zijn met name geschakelde en

rijenwoningen gebouwd afgewisseld met een enkele vrijstaande woning. De opzet volgt de

kenmerken van een woonervenplan. Er is gestreefd naar korte rechtstanden, teneinde de

rijsnelheden van het autoverkeer te beperken. De openbare ruimte heeft een besloten

karakter echter met ruim groen.

Door het kleinschalige karakter van het gebied en de verspringende verkaveling is het



erfafscheidingen op plaatsen waar de zij- en achtertuinen grenzen aan het openbaar

gebied. Deze bouwkundige elementen kunnen mede het straatbeeld bepalen.

Het gebied Pastorijakker e.o. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is evenals de

gebieden Tuinstraat en Griensven gebouwd tussen twee oude linten – Listerstraat en de

Bramerslandstraat – in de periode eind zeventiger begin tachtiger jaren. Ook in deze buurt

heeft een meer kleinschalige structuur het uitgangspunt voor de verkaveling gevormd,

conform het tijdsbeeld. Het besloten karakter en profiel en de inrichting van de openbare

ruimte in combinatie met de korte rechtstanden zijn nauw verwant aan de kenmerken van

het deelgebied 'woonerven'. Het architectuurbeeld is echter overeenkomstig het rustige en

sobere karakter van de traditionele blokverkaveling. In de Pastorijakker e.o. zijn slechts

geschakelde woningen gebouwd van het type twee-onder-één kap.

Het ruimtegebruik is intensief. Dit geldt zowel voor de grootte van de kavels als de

omvang van het openbaar gebied. De uitbreidingsmogelijkheden van de woningen zijn

derhalve beperkt. De uitbreiding heeft zowel aan de voor- als achterzijde een relatief groot

effect op de ruimtelijke omgeving. Dit betekent dat een zorgvuldige benadering van deze

uitbreidingen en/of vernieuwingen noodzakelijk is.





Toch zijn wijzigingen aan de woningen in het algemeen moeilijker inpasbaar en vooral

aan de tuinzijde kunnen deze ongewild op de voorgrond treden. Zelfs ondergeschikte

ingrepen als erfafscheidingen, verhardingen, carports en schuurtjes kunnen het beeld

snel verstoren als er niet zorgvuldig mee wordt omgegaan. Goede voorlichting en

vooral goede standaardoplossingen zijn zeer aan te bevelen.











publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier; achterzijde: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt







Slechts een beperkt deel van Den Dungen wordt getypeerd als individuele woningbouw.

Het merendeel van vrijstaande woningen is gerealiseerd in de gemengde

bebouwingslinten.

In Den Dungen is een drietal straten als zodanig te kwalificeren. Het merendeel van de

bebouwing bestaat uit één bouwlaag met kap, veelal van het type landhuis, herenhuis of

bungalow. Deze gebieden zijn in verschillende tijdsperioden gerealiseerd. Het

bebouwingsbeeld van de verschillende straten is overeenkomstig de aangrenzende buurt.

De vrijstaande woningen aan de Veldstraat e.o. zijn gebouwd in de stijl van de

aangrenzende buurt Tuinstraat. Een belangrijk deel van deze straat en een beperkt

deel van Groot Grinsel en de Jonkheer van Rijckevorselstraat bestaat overwegend uit

vrijstaande bebouwing op vaak ruime kavels in een open structuur. De stijl, kleur en

materialisering sluiten goed aan bij het omliggende bebouwingsbeeld. Door de

strakke verkaveling is - ondanks de vormverschillen - toch een herkenbare, duidelijke

bebouwingsstructuur gerealiseerd;

De vrijstaande bebouwing aan het Kampsveld is gebouwd in de sfeer van de buurt

Pastorijakker, slingerende en gebogen wegen gesitueerd in een kleinschalige

structuur. De kavels zijn ruim, maar door het bosachtige groen tot op de kavels heeft

het gebied een besloten karakter. Het openbaar gebied is besloten en ingericht als

woonerf. De stijl, kleur en materialisering van deze bebouwing sluiten goed aan bij het

omliggende bebouwingsbeeld;

Het Tennispad is gerealiseerd in de jaren negentig los van de achterliggende buurt

Tuinstraat. In de bebouwing is aansluiting gezocht bij het aangrenzende buitengebied.

Op ruime kavels zijn zorgvuldig vormgegeven landhuizen gerealiseerd, met

architectonische detailverwijzingen naar architectuurstijlen van weleer. Het


bebouwingsbeeld is ordelijk en past zich zonder moeite in de omgeving ondanks de

beperkte omvang.





De gebieden in Den Dungen zijn alle voldoende ruim of in een ruime groene setting

geplaatst dus minder kwetsbaar. Ook de aansluiting bij de direct omgeving is van

belang. De gebieden vormen er een geheel mee een aangename doorbreking van het

eenvormige bebouwingsbeeld.










publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier; achterzijde: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Planmatige buurt

Individuele architectuurmaat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid in vorm en gebaar



stijl en detail Nieuwbouw in één stijl Wijzingen passend bij de stijl van het hoofdgebouw

materiaal en kleur Passende materialen en overwegend gedekte kleuren Geen grote spiegelende of fel gekleurde gevelvlakken.

2.6.7 Bedrijventerrein Het Schild

2.6.7.1 Beschrijving bedrijventerrein Het Schild

“Het Schild” is een kleinschalig bedrijventerrein aan de rand van de kern. Het gebied is

gesitueerd uit het zicht van de doorgaande wegen en het landschap. Het gebied heeft een

open karakter tegen een groen decor van houtwallen en er is een grote variëteit aan

bedrijvigheid.

De panden zijn maximaal circa 6 meter hoog in een blokvormige architectuur. De panden

hebben veelal een beperkte architectonische kwaliteit. Het kleuren en materialen zijn

divers, waardoor een zeer gevarieerd beeld is ontstaan.

De openbare ruimte bestaat voornamelijk uit straten en verharding. Er is weinig openbaar

groen. Aan de randen en op privé-terreinen – aan de zijde Litserstraat – is hoger opgaand

groen als erfafscheiding opgenomen. Een bedrijventerrein geeft al snel een rommelige

indruk door diverse afrasteringen, buitenopslag en niet altijd even subtiele

reclame-uitingen. De bebouwing verspringt over het algemeen sterk en de diversiteit in

kleur en materiaal hebben meer invloed op het straatbeeld dan bijvoorbeeld de

gevelindeling.

2.6.7.2 Waarden, niveaus en criteria bedrijventerreinen




Vooral hoofdkleur, materiaal en geleding in hoofdzaak zijn van belang, evenals

reclames, afrasteringen en de inrichting van voorterreinen.










publiek belang.




Individuele architectuur


maat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel



de nabije omgeving

2.6.8 Scholen/Instituten/Bijzondere bebouwing

2.6.8.1 Beschrijving scholen/instituten/bijzondere bebouwing

Aan de rand van het historische dorpsgebied ligt het zorgcentrum De Donk aan de

Litserstraat. Het complex omvat een hoofdgebouw, een aantal bijgebouwen en een

zestiental aanleunwoningen. Het hoofdgebouw, drie lagen met een platdak, is eind

zestiger jaren gerealiseerd. Geheel in de stijl van die tijdsperiode heeft de bebouwing een

moderne, sobere uitstraling. Een orthogonale vormentaal en het ontbreken van aansluiting

bij de historische omgeving kenmerken de tijdsgeest. De overige bebouwing sluit zich aan

het architectuurbeeld van het hoofdgebouw en vormt in die zin een samenhangend geheel,

dat op zichzelf staat.

Het onbebouwde gebied is nagenoeg volledig verhard met weinig groen. Daardoor is de

confrontatie met de historische omgeving en kleinschalige structuur hard. Er zijn concrete

plannen om het gebouw te vervangen.

2.6.8.2 Waarden, niveaus en criteria scholen/instituten/bijzondere bebouwing













publiek belang.



2.6.8.3 Matrix toetsingskader scholen/instituten/bijzondere bebouwing

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteriaomgeving Eigen erfindeling

Individuele architectuurmaat en schaal passend in eigen omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeelstijl en detail Nieuwbouw in één stijl


eigen omgeving



Aan de randen van de kern bevinden zich een tweetal sportcomplexen en een

begraafplaats. In de meeste gevallen is de bebouwing ondergeschikt aan het groen en de

open ruimte. Het betreft veelal kleinschalige bebouwing ten behoeve van de

sportactiviteiten en facilitaire voorzieningen. Eén bouwlaag met platdak of flauwe kap

omgeven door groen hebben weinig of geen invloed op de uitstraling van het gebied.

2.6.9.2 Waarden, niveaus en criteria groengebieden en sportvelden
















publiek belang.


2.6.9.3 Matrix toetsingskader groengebieden en sportvelden





2.6.10 Monumenten Den Dungen



Adres Kern ObjectBosscheweg 20 Den Dungen boerderijBosscheweg 24 Den Dungen boerderijBosscheweg 30 Den Dungen boerderijFlaas 2 Den Dungen boerderijGrinsel 1 Den Dungen R.K. pastorieGrinsel 3 Den Dungen dorpswoningGrinsel 71 Den Dungen boerderijGrinsel 77 Den Dungen boerderijGrinsel 83 Den Dungen boerderijGrinsel 84-86 Den Dungen woonhuisHeilig Hartplein 1 Den Dungen R.K. Kerk Jacobus de

MeerdereHoogstraat 91a Den Dungen molen “De Pelikaan”St. Jacobusstraat 7 Den Dungen boerderijMaaskantje 14 Den Dungen woonhuis + koetshuisPaterstraat 38-40 Den Dungen boerderijPaterstraat 39 Den Dungen boerderijPaterstraat 63 Den Dungen boerderijSpurkstraat 49 Den Dungen boerderijSpurkstraat 60/62/62a Den Dungen boerderijSpurkstraat 68 / Waterstraat 1

Den Dungen boerderij

Spurkstraat 70 Den Dungen boerderijSpurkstraat 76 Den Dungen boerderijSpurkstraat 78a Den Dungen boerderijBeemdweg 1 afgebroken boerderij



AdresDe kapel aan de BosschewegDe schutskooi aan de Bosscheweg


Bosscheweg 1Bosscheweg 2Bosscheweg 39-39ABosscheweg 60-60ABramerslandstraat 1-3Bramerslandstraat 5Bramerslandstraat 27Donksestraat 19Flaas 3Flaas 5Flaas 7Mgr. Godschalkstraat 2 / Grinsel 15-17Bramerslandstraat 176-19De begraafplaats aan de GrinselGrinsel 19-23Grinsel 58Grinsel 60Het beeld op het Heilig HartpleinHoogstraat 78-80Hooidonk 6Hooidonk 8-10Hooidonk 13Litserstraat 12-14/ Jhr. Van Rijckevorselstraat 1Litserstraat 13Maaskantje 1Maaskantje 40Maaskantje 57Maaskantje 70Moerschot 76Nieuwlandweg 2Het dijksluisje aan de PoeldonksedijkSpekstraat 3Spurkstraat 52Spurkstraat 64A-64BWoudseweg 31Zandstraat 2-4






















Aan de noordzijde van de kern ligt een gebied waar zich nog enkele ontwikkelingen zullen

voordoen.

Achter de bebouwing aan de Litserstraat wordt een gebied ontwikkeld met een aantal

vrijstaande woningen. Een recent opgesteld bestemmingsplan en een beeldkwaliteitplan

stellen hierbij de kaders.

Aansluitend wordt rond het voormalige sportcomplex Jacobskamp eveneens een

woongebied ontwikkeld. Een bestemmings- en beeldkwaliteitplan zijn hiertoe inmiddels

vastgesteld.


Voor de kern Den Dungen zijn de volgende beeldkwaliteitplannen vastgesteld, en te

beschouwen als aanvulling op het reguliere welstandsbeleid.

Beeldkwaliteitplan Grinsel Triestpad lll, vastgesteld 10-04-2008.

Beeldkwaliteitplan Jacobskamp, vastgesteld 09-07-2011

Beeldkwaliteitplan Hooidonk, vastgesteld 17-03-2011

Zie bijgaande afbeelding voor de exacte ligging en begrenzing van de gebieden, waarvoor

de beeldkwaliteitplannen gelden.


2.7 Berlicum

2.7.1 Algemeen

2.7.1.1 Beschrijving Berlicum

De huidige structuur van de kern Berlicum is ontstaan op de droge hooggelegen

rivierduinen aan de oostoever van het beekdal van de Aa, een beekdalnederzetting.

Oorspronkelijk is Berlicum een akkerdorp, ontstaan op een donk rond een driehoekig

plein. Op de overgang van droge akkergronden en natte weidegronden groeiden

langzamerhand een lintvormig dorp. De huidige lintvormige structuur van de Hoogstraat is

pas ontstaan vanaf de 19de eeuw, voorheen liep het belangrijkste lint in meer oostelijke

richting over onder meer het Braakven. In de huidige situatie is het echter niet langer

herkenbaar.

De boerderijcomplexen liggen van oudsher aan het lint. Haaks op deze lintstructuur staan

wegen die naar de natte weidegronden en het naar het Aa-dal voeren. Hierdoor ontstaat

een soort ruggengraatstructuur, die tot op heden nog herkenbaar in Berlicum is.

Rondom de kerk, centraal gelegen aan het huidige Raadhuisplein – op het voormalige

gemeenschappelijke plein – ontwikkelde zich een buurt met boerderijen en


ambachtsbedrijven met daarom heen een gehuchtenkrans van kleine agrarische

nederzettingen. De langgerekte bewoning ontwikkelde zich vanuit het Raadhuisplein in

beide richtingen uit, door onderwaterzetting verdween echter de bebouwing in noordelijke

richting. Hierdoor is het historische centrum aan de noordzijde van de huidige kern

gelegen.

Na de tweede wereldoorlog heeft men op grote schaal gewerkt aan een nieuw

dorpscentrum, centraal gelegen binnen de huidige kern. De woninguitbreiding zijn in de

afgelopen decennia evenwichtig rond dit nieuwe centrum gerealiseerd aan beide zijden

van de oude linten.

2.7.1.2 Deelgebieden


gemengde bebouwing;

tuinwijk/tuindorp;


thematisch bebouwing;


bedrijventerrein;

centrumgebied;


park/groengebieden/sportterrein.

2.7.2 Historische bebouwingslinten

In Berlicum is een aantal bebouwingslinten of delen daarvan duidelijk herkenbaar in de

structuur.

De Hoogstraat (overgaand in het Raadhuisplein) is een authentiek historisch lint, waar

kern zich vanaf het begin van de 19de eeuw langs ontwikkeld heeft. En vormt ook nu nog

de centrale as van Berlicum. De bebouwing is bestaat nagenoeg volledig is historische

bebouwing – woonhuizen (met bedrijfsruimten), notarishuis, raadshuis, kerkelijke

gebouwen en voormalige langgevelboerderijen en landarbeiderswoningen. Het openbaar

gebied is ruim en authentiek en wordt begeleid door hoogopgaande bomen. Ter hoogte

van het raadhuis is een driehoekige pleinvormige ruimte gelegen, die de historische

oorsprong van Berlicum vormt.


Het waardevolle historische centrum van Berlicum aan het centrale lint.

Langgevelboerderij aan het historische lint Kerkwijk

Kerkwijk(overgaand in De Ploeg) is van oudsher een uitloper van de Hoogstraat.

Ondanks enkele vernieuwingen en inbreidingen in latere perioden heeft het lint nog een

sterk historisch karakter. Het lint heeft nog

enkele zijwegen - Torenstraat, Beekstraat en de Oude Ploeg – die de verbinding met de

landbouwgronden vormden (ribben van de ruggengraatstructuur). Aan de Oude Ploeg is

nog een herkenbare driehoekige plaatse uit de 13de eeuw gelegen. De bebouwing bestaat

hoofdzakelijk uit historische woonhuizen en langgevelboerderijen, landarbeiderswoningen

en enkele bijzondere, authentieke panden – de kerk met pastorie, een basisschool en het

gemeenschapshuis.

Het lint Westakkers vormt een uitloper van het lint Kerkwijk naar het voormalig landgoed

Seldensate. Aan het lint zijn enkele historische boerderijen gelegen met ruime erven. Het

lint heeft een smal profiel en de bebouwing wordt afgewisseld met (voormalige)

landbouwgrond. Recent zijn enkele nieuwe woningen aan het lint toegevoegd, welke in

stijl zorgvuldig in het lint zijn ingepast. Het oprukkende bedrijventerrein de Ploeg vormt

echter een bedreiging voor de kleinschalige structuur van het lint.

Een oostzijde van het lint Braakven, dat parallel aan de Hoogstraat heeft het historische

karakter weten te behouden. Enkele langgevelboerderijen worden afgewisseld met

agrarische bouwlanden. Het lint heeft een open structuur en heeft nog een duidelijke

relatie met het landschap.


2.7.2.1 Waarden, niveaus en criteria historische bebouwingslingen



toetsingskader voor de historische bebouwingslinten.

De oorspronkelijke bebouwingslinten van Berlicum zijn waardevolle, beeldbepalende

elementen en hebben een hoge belevingswaarde. Aan het beeld is de

ontstaansgeschiedenis binnen de oorspronkelijke landschappelijke omgeving te

herkennen. Dit komt tot uitdrukking in het oorspronkelijke karakter, functie en

bebouwing.









om speciale aandacht vragen.

Vooral bij wijzigingen aan bestaande gebouwen met historische kenmerken wordt daarop

gelet. Daarbij gaat het om de in het zicht komende zijden.


2.7.2.2 Matrix toetsingskader historische bebouwingslinten

Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving Aandachtspuntenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand






Aansluitend op de historische structuren is men in latere perioden, met name begin 20e

eeuw, enkele verbindingswegen naar het achterland (akkerland of weidegronden) lopen, in

een geleidelijk tempo gaan bebouwen. Dit blijkt onder meer uit de diversiteit aan

stedenbouwkundige en architectonische principes. Dikwijls zijn deze linten in laatste

decennia nog eens verdicht op vrijkomend erf van opgeheven boerderijcomplexen. De

gemengde bebouwingslinten worden betreffen:

Het Burgemeester Godschlaxplein overgaand in de Beekveld tot aan de Runweg aan


de westzijde van Berlicum;

De Werststeeg en het aangrenzende gebied rond de Braakven met de straten

Doornhoek, Jupiterstraat en een deel van de Oude Pastorieweg. Dit gebied aan de

oostzijde van de kern is een bonte verzameling van stijlen en typologieën in een 'losse'

structuur. Met name dit gebied aan rond het Braakven is als een verdichting tussen het

lint van de Hoogstraat en het voormalige lint Braakven in de richting van het buitengebied,

ontstaan. In latere perioden is het gebied omsloten door nieuwe uitbreidingen.

Daarnaast heeft een enkel bebouwingslint in de loop der tijd haar authentieke historische

karakter deels verloren door sterk afwijkende verdichting in de open ruimtes en/of

nieuwbouw ter vervanging van historische panden. Het betreft:

de Milrooijseweg vanaf de Ploeg tot aan de groene geledingszone tussen Berlicum en

Middelrode. Met name door de ontwikkeling van het bedrijventerrein De Ploeg heeft het

lint veel van haar karakter verloren, echter ook functieverandering in historische panden

heeft geleid tot een minder historische uitstraling.

Gemengd bebouwd gebied rond het Braakven.

De bebouwing stamt uit verschillende perioden met als gevolg een diversiteit aan stijlen,

kleuren en materialen. Het merendeel van de bebouwing bestaat uit vrijstaande woningen

of twee-onder-één kappers op ruime kavels. Kenmerkend voor deze gebieden zijn de

maat, schaal en vormverschillen. Goothoogtes, nokrichting en bouwlagen zijn per gebouw

verschillend. Maar ook op deel en detailniveau springen de verschillen in het oog, zoals

gevelindeling en stijlelementen. De wegen hebben een smal profiel en worden begeleid

door volgroeide bomen. De combinatie van een ruime voortuin en openbaar groen leidt tot






Voor de ruimtelijke beleving van Berlicum zijn de gemengde bebouwingslinten mede

bepalend. Zij dragen bij tot een geleidelijke overgang naar het omliggende landschap


en vormen de entree tot de kern.


in de omgeving.






Voor dit gebied geldt een bijzonder toetsingsniveau, gericht op versterking en beheer van

bestaande kwaliteiten. Daarbij gaat het vooral om de in het zicht komende zijden.



Toetsingsniveau Zichtzijde: bijzonder, achter: regulierToetsingscriteriaomgeving Aandachtspuntenmaat en schaal Overeenkomstig de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per pand





2.7.4.1 Beschrijving tuinwijk/tuindorp

De tuindorpen richtten zich op de ontwikkeling van sociale woningbouw. In Berlicum heeft

een geconcentreerde ontwikkeling plaatsgevonden op de hoek Veedijk en Nederhof en op

de hoek Oegstgeestestraat Sassenheimseweg.

Het betreffen typische arbeiderswoningen. Deze bebouwing bestaat uit kleine rijtjes of

twee-onder-één kappers, veelal in één bouwlaag met kap (zadeldak). De verkaveling is

ruim. Vooral aan de achterzijde van de woningen komen diepe achtertuinen voor. Deze

vervulden vroeger en ten dele ook nu de functie van moestuin. De detaillering van de

gevels is eenvoudig. De gevels hebben een overwegend gesloten karakter, gemetselde

muren, en bestaan uit baksteen en dakpannen in een overwegend rood/oranje tint. Het

ensemble aan de Veedijk en Nederhof zijn in samenhang ontwikkeld met een binnen hof

en toegangspoort.


Het tuindorp-ensemble aan de Nederhof met het poortgebouw halverwege de rij.

Door het incidentele karakter komt het volledige sfeerbeeld van het tuindorp niet tot haar

recht. Echter het karakter van het openbare gebied is sterk overeenkomstig de inrichting

van de openbare ruimte in tuinwijken. Daarnaast is het architectuurbeeld is dermate sterk

en afwijkend dat het afzonderlijk dient te worden getypeerd.

2.7.4.2 Waarden, niveaus en criteria tuinwijk/tuindorp




De waarde wordt als hoog gekwalificeerd. Het eenduidige architectuurbeeld en

sfeerbepalende details ook van bijgebouwen, schuttingen e.d. spelen een belangrijke

rol voor het beeld.











zijden.


2.7.4.3 Matrix toetsingskader tuinwijk/tuindorp


planmatige architectuurmaat en schaal Overeenkomstig maat en schaal van de buurt


vorm en gebaar Architectonische eenheid in vorm en gebaar Kappen vergelijkbaar met omgeving Straatgerichte gevels met eenvoudige basisindeling





Het merendeel van de uitbreidingen is opgezet volgens het principe van de

“blokverkaveling”. De ontwikkelde buurten hebben echter onderling een verschillend


periode gehanteerde vormprincipe ten aanzien van stedenbouw en architectuur. In deze

paragraaf worden de vier te onderscheiden gebieden – Pastoor van den Boomstraat e.o.,

Diananstraat-Neptunusstraat, Beekveld, Westakkers –beschreven.

De buurt Pastoor van den Boomstraat e.o. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart)

is gerealiseerd in verschillende tijdsperioden, begin zestiger jaren tot begin zeventiger

jaren. De buurt is gebouwd achter het historische lint Kerkwijk tussen de twee

verbindingswegen Werststeeg en de Beekstraat. De buurt is geleidelijk ontstaan vanaf het

lint naar het buitengebied Het tijdsverloop is duidelijk waarneembaar in deze richting. Het

gebied heeft een open en orthogonale structuur. De woningtypen zijn door elkaar heen

gebouwd, mede als gevolg van een langere ontwikkelingsperiode.

In het gebied Pastoor van den Boomstraat e.o. zijn accentverschillen in opbouw en

architectuur terug te vinden:

Ten zuiden van en aan de Pastoor van den Boomstraat komen hoofdzakelijk

rijenwoningen (in rode tinten) afgewisseld met enkele geschakelde en vrijstaande

woningen. Het gebied is ordelijk verkaveld met kleine percelen. Het profiel daarentegen is

ruim van opzet. Op enkele plaatsen is het profiel verruimd om groene plekken in de wijk te

creëren, indien het aangrenzende lint hiertoe mogelijkheden biedt.

In het gebied ten noorden van de Pastoor van den Boomstraat zijn hoofdzakelijk

geschakelde woningen in korte rijen gerealiseerd (in zandkleurige tinten). Daarnaast zijn


aan de koppen van de rijen, nabij het buitengebied enkele vrijstaande woningen gesitueerd

en aan midden in de wijk enkele bejaardenwoningen in één laag met kap. Beide

overeenkomstig de stijl van de wijk. Het principe van de blokverkaveling is hier strak

toegepast en de verkaveling is ruim. De structuur is ordelijk en orthogonaal lange

rechtsstanden worden voorkomen door kleine verspringingen in de verkaveling. Het profiel

heeft een ruim en open karakter.

In het gebied komt één bebouwingsaccent voor, het betreft een kinderopvang. De school

vormt een duidelijk ruimtelijk accent, door afwijking in bebouwing en de groene situering.

De kinderopvang vormt het bebouwingsaccent in de wijk.


beperkt effect op de ruimtelijke omgeving. Wel geldt dat aan de voorzijde een zekere


overeenkomstige vormgeving van het openbaar gebied en van de aangrenzende

bebouwing.

De woonbuurt Dianastraat Neptunusstraat. (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart)

is grotendeels gerealiseerd in de zeventiger jaren. Met uitzondering van de bebouwing aan

de Oude Pastorie, welke gerealiseerd is in het begin van de jaren tachtig, en enkele

panden aan het Braakven van eind jaren zestig. De buurt is gebouwd tussen het

historische lint Hoogstraat en het voormalige lint Braakven. In overeenstemming met het

tijdsbeeld van deze periode werd een meer kleinschalige structuur nagestreefd. Korte

rechtstanden, gebogen straten en een besloten profiel kenmerken de verkaveling. Het

openbaar gebied is een sober woonerf.


Het ruimtegebruik is intensiever, door de beperktere omvang van de kavels en het

openbare gebied. De uitbreidingsmogelijkheden van de woningen zijn derhalve beperkt. De

uitbreiding heeft zowel aan de voor- als achterzijde een relatief groot effect op de

ruimtelijke omgeving. Het (openbaar) groen is op relatief beperkte schaal aanwezig en

mist voldoende kracht om eventuele uitbreidingen te relativeren. Dit betekent dat een

zorgvuldige benadering van deze uitbreidingen en/of vernieuwingen noodzakelijk is.

De buurt Beekveld (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is gerealiseerd tussen

twee uitwaaierende oude bebouwingslinten – Hoogstraat en Beekveld – en de Runweg,

gerealiseerd eind zeventiger en begin tachtiger jaren. In het gebied zijn met name

geschakelde en vrijstaande woningen gebouwd afgewisseld met een enkele korte rijen.

De opzet volgt de kenmerken van een woonervenplan. Er is gestreefd naar korte

rechtstanden, teneinde de rijsnelheden van het autoverkeer te beperken. De openbare

ruimte heeft een besloten karakter echter met ruim groen.

Door het kleinschalige karakter van het gebied en de verspringende verkaveling is het



erfafscheidingen op plaatsen waar de zij- en achtertuinen grenzen aan het openbaar

gebied. Deze bouwkundige elementen kunnen mede het straatbeeld bepalen.

Het gebied Westakker (exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart) is gebouwd tussen

het oude lint – Sassenheimseweg – en het beekdal van de Aa. Het gebied is deels

ontwikkeld in de periode eind zeventiger begin tachtiger jaren (ten zuiden van de


begraafplaats) en een deel in de negentiger jaren (ten noorden van de begraafplaats).

Het gebied ten zuiden van de begraafplaats heeft een kleinschalige structuur het

uitgangspunt voor de verkaveling gevormd, conform het tijdsbeeld. Het besloten karakter

en profiel en de inrichting van de openbare ruimte in combinatie met de korte

rechtstanden zijn nauw verwant aan de kenmerken van het deelgebied 'woonerven'. Het

architectuurbeeld is echter overeenkomstig het rustige en sobere karakter van de

traditionele blokverkaveling. Voor- en achterkant confrontaties worden voorkomen middels

het vernuftig inpassen van driehoekige groene pleintjes. Geschakelde woningen worden

afgewisseld met korte rijen en enkele vrijstaande woningen.

Het gebied ten noorden van de begraafplaats heeft eveneens een kleinschalige structuur.

Door het inpassen van diverse natuurlijke lijnen en vele doodlopende wegen is de

structuur nauw verwant aan de woonervenstructuur. Het architectuurbeeld is

overeenkomstig blokverkavelingswijken uit de jaren negentig. Voor en

achterkantconfrontaties worden voorkomen door een zorgvuldige verkaveling. De

(projectmatige) vrijstaande woningen worden afgewisseld door met projectmatige

ontwikkelde blokken geschakelde woningen en korte rijen.

In beide gebieden is het ruimtegebruik is intensief. Dit geldt zowel voor de grootte van de

kavels als de omvang van het openbaar gebied. De uitbreidingsmogelijkheden van de

woningen zijn derhalve beperkt. De uitbreiding heeft zowel aan de voor- als achterzijde

een relatief groot effect op de ruimtelijke omgeving. Dit betekent dat een zorgvuldige

benadering van deze uitbreidingen en/of vernieuwingen noodzakelijk is.















publiek belang.



Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier; achterzijde: welstandsvrij (excessenregeling)Toetsingscriteria

omgeving Planmatige buurt Planmatige architectuur

maat en schaal Overeenkomstig maat en schaal van de buurtvorm en gebaar Architectonische eenheid in vorm en gebaar






Een aantal gebieden in de kern van Berlicum zijn te typeren als individuele woningbouw.

Daarnaast zijn er nog een aantal stroken vrijstaande woningen die in vormentaal en

architectonische expressie sterk afwijken van aangrenzende gebieden. Het karakter van

de individuele woningbouw verschilt per buurt. Dit levert in stijl, kleur en materiaal een

divers beeld op.

In Berlicum komen een tweetal buurten met hoofdzakelijk individuele woningbouw voor –

Kasteel ter Aalaan e.o. en de Sportlaan e.o.. Het merendeel van de bebouwing bestaat uit

één bouwlaag met kap, veelal van het type landhuis, herenhuis of bungalow met plat dak.

Deze woonbuurten zijn verschillende tijdsperioden gerealiseerd.

Het gebied Kasteel ter Aalaan e.o. kenmerkt zich door riante kavels omgeven door

royaal groen in een bosachtige sfeer. De bebouwing (architectuur) is op de achtergrond

aanwezig, mede door de situering. Het straatbeeld wordt derhalve in beperkte mate

bepaald door de bebouwing. Het architectuurbeeld in deze buurt is ingetogen en sober,

overeenkomstig de ontwikkelingsperiode van begin jaren zeventig. De bebouwing bestaat

hoofdzakelijk uit bungalows met een platdak met weinig architectonische expressie. Het

openbare gebied heeft een informeel en besloten karakter. Een bijzonder ensemble –

oude boerderij en en pastorie – vormen de restanten van een landbouw voorbeeldbedrijf

aan de Bleijendaalseweg, die haar oorsprong vindt in de 11de eeuw. Bijzonder aandacht in

geval van ver(nieuw)bouw is noodzakelijke en wordt afgedwongen middels de

gemeentelijke monumentenverordening.


Het gebied Kasteel ter Aalaan heeft een besloten,

maar ruim en groen karakter.

De individuele woningbouw aan de Sportlaan e.o. heeft in de loop der tijd vertakt door de

wijk Westakkers en Beekveld. De bungalows aan de Sportlaan hebben qua

architectonische expressie en stedenbouwkundig beeld hetzelfde karakter als de Kasteel

ter Aalaan. Met uitzondering van de bosrijke omgeving, echter wel royaal in het groen. Het

gebied heeft zich langzaam aan vertakt langs de Westerbroek en de Egge e.o., de

Clarissen- en bevershoeve, de Kelwis e.o. en in de jaren negentig langs de Toge en de

Kremer (voor exacte begrenzing zie deelgebiedenkaart). Deze vertakkingen kenmerken

zich door een kleinschalige structuur van slingerende en gebogen wegen. De kavels zijn

minder ruim en de bebouwing is meer divers. Verschil in vormentaal, hoogte, kleur en

materialisering bepalen het straatbeeld van het gebied, hier en daar genuanceerd met

ruim groen. De inrichting van het openbaar gebied als woonerf geeft het een besloten

karakter.

Een aantal stroken bebouwing aan het Braakven en de Beekstraat-Groeskant hebben

een afwijkend karakter ten opzichte van de aangrenzende buurten en worden getypeerd

als individuele woningbouw. Aan het Braakven – tussen de Apollostraat en de Veedijk -

betreft het een strook aan de zuidzijde van de straat. De bebouwing bestaat hoofdzakelijk

uit bungalows in één bouwlaag met een kap, van het type landhuis. De woningen zijn

gerealiseerd in de jaren zeventig en hebben en sobere en degelijk uitstraling. De straten

Groeskant en Beekstraat zijn gerealiseerd in de jaren zeventig en tachtig. De woningen

hebben veelal een afwijkende uitstraling en vormgeving op ruime kavels. Verschillen in

bouwhoogte, kapvorm, bouwstijl, kleur en materialisering resulteren in een divers

straatbeeld.


2.7.6.2 Waarden, niveaus en criteria individuele woningbouw

Als er voldoende ruimte tussen de panden aanwezig is, wordt de afwisseling in kleuren

materialisering of vormentaal als prettig ervaren. Het groen is in ruime maat aanwezig en

relativeert verschillen in architectuur. Het gebied Kasteel ter Aalaan en de bebouwing aan

de Sportlaan zijn als zodanig te kwalificeren. Indien de kavels aan de krappe kant zijn en

de ruimten tussen de woningen minimaal, werkt de diversiteit in het bebouwingsbeeld

eerder negatief. En kan een verrommeling van het straatbeeld ontstaan. De bebouwing in

Westakkers uit de jaren negentig neigt sterk deze kant op. De overige gebieden bevinden

zich in het ruime tussengebied. De gebieden zijn voldoende ruim of in een ruime groen

setting geplaatst.





De kwaliteit is sterk afhankelijk van de verhouding tussen de maat van de kavel en de

bebouwing. Ruime groene gebieden zijn dan ook minder kwetsbaar dan compactere

gebieden.










publiek belang.









2.7.7 Thematische bebouwing

2.7.7.1 Beschrijving thematische bebouwing

In Berlicum zijn in het afgelopen decennia een tweetal inbreidingslocaties gerealiseerd -

aan het lint Kerkwijk en aan de Runweg. Daarnaast wordt aan de noordoostzijde van de

kern een uitbreidingslocatie ontwikkeld (tussen het Schuurkerkpad, de Koolhof en de

Wambergsebeek.

Inbreidingslocaties worden ontwikkeld op stukken grond die vrijkomen door verlies van

functie. De bebouwing aan het historische lint Kerkwijk is gerealiseerd op de locatie van

het oude parochiehuis. De bebouwing is marktconform en krijgt een duidelijk imago mee,

dat ondermeer naar voren komt in een uitgesproken architectonische en

stedenbouwkundige uitstraling. In kleinere kernen betreft het vaak de realisatie van één of

enkele appartementencomplexen in drie tot vijf bouwlagen. In reactie op de monotone en

sobere architectuur van de afgelopen decennia, heeft de nieuwe bebouwing een frisse en

gevarieerde uitstraling. In Berlicum betreft het beide appartementencomplexen. Het

complex, drie bouwlagen met plat dak, aan de Kerkwijk is gebouwd in het historische lint

en is zorgvuldig in deze structuur ingepast. In de directe omgeving staan enkele andere

gebouwen die qua maat en schaal overeenkomen. De kleurstelling en vormgeving zijn

ingetogen met een passende expressie. Het gebouw vormt derhalve geen dissonant in

haar omgeving. Het complex aan de Runweg is tegen het meest recente deel van de wijk

Westakkers aangebouwd. De bebouwing - in vier bouwlagen met een flauwe kap – is in

een groene setting gepositioneerd met een kleurrijke en frisse uitstraling. Het complex is

goed gesitueerd als begeleiding van één van de belangrijkste toegangswegen naar het

centrum van Berlicum.

Zorgvuldig vormgegeven inbreidingslocaties aan het historische lint Kerkwijk.

Uitbreidingslocaties vanaf de jaren negentig zijn met een andere insteek dan voorheen

gerealiseerd. De woningnood is grotendeels achter de rug en men gaat meer

marktconform bouwen. Evenals in het geval van inbreidingslocaties vormt een duidelijk

imago in combinatie met een uitgesproken architectuurbeeld het uitgangspunt. De

architectuurthema's verschillen vaak per straat of blok, zoals in Berlicum. In de

verkavelingsopzet wordt in tegenstelling tot de wijken uit de jaren zeventig en tachtig weer


een heldere structuur en de scheiding van openbaar en privé nagestreefd. De grote lijnen

in de verkaveling grijpen vaak terug op de landschappelijke onderlegger of

cultuurhistorische waarden. De uitbreidingswijk van Berlicum is echter nog volop in

ontwikkeling en is derhalve deels aangemerkt als ontwikkelingslocatie.

Verschillende architectuurthema's worden naast elkaar gebouwd.

2.7.7.2 Waarden, niveaus en criteria thematische bebouwing



toetsingskader voor thematische bebouwing.

De samenhang in de architectuur en de openbare ruimte alsmede de uitgesproken

architectuurthema's vormen een bijzondere kwaliteit.










publiek belang.De achterzijde is welstandsvrij. Hier geldt alleen de excessenregeling.


2.7.8 Bedrijventerreinen

2.7.8.1 Beschrijving bedrijventerreinen

In Berlicum zijn twee kleinschalige bedrijventerreinen gelegen, beide aan de rand van de

kern. De terreinen zijn gesitueerd aan de zuidelijke en de westelijke toegangswegen tot

de kern. Het gebied Beekveld aan de Runweg en De Ploeg aan de Milrooijseweg en

Sassenheimseweg. Beide locaties liggen in het zicht en grenzen direct aan het open

landschap. De opzet van beide gebieden is desondanks besloten door de groene randen,

die de gebieden omzomen. Beekveld kent een open en heldere structuur, het gebied De

Ploeg daarentegen heeft ook intern een meer besloten karakter als gevolg van de

verweving met woonbebouwing. Op beide terreinen is een grote diversiteit aan

bedrijvigheid gevestigd.

Bedrijventerrein De Ploeg aan de zuidrand van Berlicum.

De panden zijn maximaal circa 6 meter hoog in een blokvormige architectuur, met plat

dak of een flauwe helling. De panden hebben voor het merendeel een beperkte

architectonische kwaliteit. Het kleurgebruik en de materialisering zijn divers, waardoor

een zeer gevarieerd beeld is ontstaan. Dit geldt met name voor Beekveld met haar open

interne structuur.

De openbare ruimte bestaat voornamelijk uit straten en verharding. Er is weinig openbaar

groen. Aan de randen en op de privé-terreinen, met name tegen het lint Beekveld en het

lint De Ploeg, is hoger opgaand groen als erfafscheiding gebruikt. Dit maakt de overgang

naar hert landschap minder hard. Een bedrijventerrein geeft al snel een rommelige indruk

door het gebruik van diverse, hoge afrasteringen, buitenopslag en niet altijd even subtiele

reclame-uitingen. De bebouwing verspringt over het algemeen sterk en de diversiteit in

kleur en materialisering bepaalt in grotere mate het straatbeeld dan bijvoorbeeld de

gevelindeling.

2.7.8.2 Waarden, niveaus en criteria bedrijventerreinen




De bedrijventerreinen gelegen langs hoofdtoegangswegen springen direct in het oog.

Met name de kleur van de hoofdmassa en de geleding van de bebouwing zijn van

belang evenals de reclame-uitingen, afrasteringen en de inrichting van de voorerven.














Individuele architectuurmaat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel



de nabije omgeving

2.7.9 Centrumgebieden

2.7.9.1 Beschrijving centrumgebieden

In Berlicum is rondom het Mercuriusplein in de jaren zeventig een nieuw dorpscentrum

voor de kern gecreëerd, los van historische centrumgebied rond het Raadhuisplein. Het

gebied omvat een winkelcentrum, een aantal grote appartementengebouwen,

verzorgingshuis Berlerode, een historische kerk, onderwijsvoorzieningen en

sportvoorzieningen. Deels net buiten het centrumgebied en in de deelgebiedenkaart aan

gemerkt als bijzondere bebouwing.

Het Mercuriusplein vormt het huidige centrum van de kern.

Het gebied, met name aan het Mercuriusplein, vormt een dissonant aan het historische

lint. De bebouwing, in drie tot vier lagen met een kap, kent een moderne en sobere


uitstraling conform het tijdsbeeld. De opzet is ruim en open van karakter. De inrichting van

de openbare ruimte – volledig verharde parkeerplaats met weinig groen – kan deze

ingetogen en ietwat saaie uitstraling niet ondervangen. Het gebied ten zuiden van het

Mercuriusplein heeft een meer besloten karakter en past zich qua maat, schaal en

vormentaal beter in, in de historische omgeving. De cultuurhistorisch waardevolle kerk,

basisschool en pastorie bepalen het straatbeeld van dit gebied.

2.7.9.2 Waarden, niveaus en criteria centrumgebieden



toetsingskader voor de centrumgebieden.

De kwaliteit van het Mercuriusplein bepaalt in grote mate de uitstraling van de kern.

Reclame-uitingen en eventuele vernieuwingen aan de gevels van de

appartementencomplexen zijn belangrijk voor het beeld.










publiek belang.


2.7.9.3 Matrix toetsingskader centrumgebieden


Architectuur per projectmaat en schaal Passend bij de gevarieerde maat en schaalvorm en gebaar Architectonische eenheid per gebouwonderdeel



de nabije omgeving


2.7.10 Scholen/instituten/bijzondere bebouwing

2.7.10.1 Beschrijving scholen/instituten/bijzondere bebouwing

Centraal in het dorp, tegenover de begraafplaats aan de Hoogstraat, is gestart met de

realisatie van een verzorgingshuis, c.q. huisvesting voor ouderen met een zorgvraag. Het

complex draagt qua maat en schaal bij aan het centrummilieu van Berlicum en aan de

Hoogstraat als de ruggengraat van het dorp. De kerk blijft als ruimtelijk hoofdmoment de

bindende factor in de bebouwingsopzet.

2.7.10.2 Waarden, niveaus en criteria scholen/instituten/bijzondere bebouwing













publiek belang.


2.7.10.3 Matrix toetsingskader scholen/instituten/bijzondere bebouwing

Toetsingsniveau Zichtzijde: regulier, achter: welstandsvrij (excessenregeling)

Toetsingscriteriaomgeving Eigen erfindeling

Individuele architectuurmaat en schaal passend in eigen omgevingvorm en gebaar Architectonische eenheid per

gebouwonderdeelstijl en detail Nieuwbouw in één stijl

Wijzingen passend bij het betreffende bouwdeel

materiaal en kleur Passende materialen en overwegend gedekte kleuren passend in eigen omgeving


2.7.11 Park/groengebieden/sportterrein


Het gebied ten westen van de Hoogstraat heeft echter wel een cultuurhistorisch belang

door de samenhang met de aangrenzende historische boerderijen. Het gebied ten oosten

van de Hoogstraat is de samenhang met de omgeving reeds verloren gegaan.

Op de begraafplaats aan de Sassenheimseweg is het beperkt tot faciliterende

voorzieningen. De begraafplaats is gelegen aan de doorgaande weg nabij het historische

lint.

Met name de omheining en Calvarieberg – onderstaande afbeelding hebben een waardevol

en authentiek karakter. De begraafplaats kan niet los worden gezien van het groengebied

aan de overzijde van de Sassenheimseweg met de waardevolle Mariakapel.
















publiek belang.








2.7.12 Monumenten Berlicum



Adres Kern ObjectBeekveld 11 Berlicum woonhuisHoogstraat 51-51a Berlicum villaHoogstraat 99 Berlicum villaRaadhuisplein 4 Berlicum N.H. Kerk Raadhuisplein 8 Berlicum raadhuisRaadhuisplein 18 Berlicum woonhuisPlein 15 Berlicum



AdresAssendelftseweg 22-24Beekveld 26Bleijendaalseweg 7Driezeeg 18Het Christusbeeld aan de GroenstraatHasseltsedijk 30Heikantsehoeve 35Hooghei 61Hoogstraat 1-1AHoogstraat 6, 6A, 6BHoogstraat 30-32Hoogstraat 51Hoogstraat 64Hoogstraat 74Hoogstraat 103Hoogstraat 106Hoogstraat 114Hoogstraat 158Julianastraat 16Kerkwijk 25-29


Kerkwijk 34 / Schoolstraat 1 Kerkwijk 44-44AKerkwijk 82Kerkwijk 101-101ALaan van Seldensate 6Loofaert 1Julianastraat 43Loofaert 14Loofaert 15Nederhof 22-36 / Veedijk 7-13Nieuwe Laar 25Pastoor van de Boomstraat 102Raadhuisplein 11Torenstraat 3-5-7-9Veedijk 1Wamberg 5Hoogstraat 129Spurkstraat 90






















Centraal in het dorp, even ten noorden van de kerk met de geherstructureerde

ouderenhuisvesting ligt een ontwikkelingsgebied waarvoor herstructureringsplannen in

ontwikkeling zijn. Hiervoor zal te zijner tijd een apart beeldkwaliteitplan worden opgesteld.

Verder is een ontwikkelingsgebied aangegeven in het westelijk deel van het dorp. Hier,

ingeklemd tussen de bebouwingslinten van Hoogstraat en Beekveld zijn voorbereidingen

getroffen voor een toekomstige inbreiding. Hiertoe is de opstelling van een

bestemmingsplan met beeldkwaliteitplan in voorbereiding genomen.


Voor de kern Berlicum zijn op dit moment geen beeldkwaliteitplannen vastgesteld.

2.8 Welstandscriteria voor reclame uitingen

In de welstandsnota worden ook welstandscriteria opgenomen voor reclame-uitingen.

Waar reclame wordt toegestaan en binnen welke grenzen, is onderdeel van de

gemeentewet. De hierna volgende criteria dienen dan ook in samenhang met de

betreffende verordening te worden toegepast en hebben dus alleen betrekking op de

daartoe aangewezen gebieden. buiten die gebieden is reclame in principe niet

toegestaan, dan alleen na toetsing door de commissie.

Aan monumenten is reclame in beginsel niet toegestaan: bij uitzondering toegestane

reclame dient het monument niet te beschadigen.

Goede reclame kan in sommige gebieden een belangrijke bijdrage leveren aan een

levendig en gezellig straatbeeld en informatief zijn voor het (winkelende e.d) publiek. De

navolgende criteria dienen dan ook zó gelezen te worden.

Naast andere afwegingen kan de indeling van de nota worden gevolgd voor wat betreft het

toetsingsniveau.

In bijzondere welstandsgebieden alleen op de reclame-zone.

In reguliere gebieden passende reclame-uitingen.

In overige gebieden niet storende reclame-uitingen.

Verband tussen de activiteit en de reclameboodschap.

Alleen reclame aanbrengen daar waar de betreffende activiteit wordt uitgeoefend:

Bij of boven de entree, bij of boven étalage(s).

Verband tussen de tekstpositie en leesbaarheid van de reclame-uiting.

De reclame dient op een zichtbare en leesbare wijze aangebracht te worden. Niet te

groot en niet te klein, niet te uitvoerig.

Verband tussen reclame en het straatbeeld:

De reclame dient het straatbeeld niet onevenredig te verstoren. Met name

uitsteekreclame kan een onevenredig deel van het gevelbeeld afdekken.


Verband tussen de architectuur en de reclame-uiting:

De reclame dient de architectuur van het gebouw of gevel(wand) te ondersteunen en

niet te verstoren. Reclames dus aanbrengen in de reclame-zone: d.w.z. aan de

voorgevel (op de hoek voorgevels) boven de begane grond deuren en ramen en onder

de onderdorpels van de ramen op de eerste verdieping of onder het dak c.q. lijst bij

eenlaagse bebouwing.

Verband tussen de plaats van de reclame en de structuur van het gebouw:

De reclame dient bij voorkeur bij of boven de entree of etalage aangebracht te worden.

Onderling verband reclame-uitingen:

Reclames dienen elkaar niet te overschreeuwen. Één reclame-uiting van één type per

pand op afstand ten opzichte van de buren, tenzij er sprake is van een

gemeenschappelijk bouwkundig element als een luifel of pui e.d Bij aan elkaar

grenzende winkels e.d. wordt de omgeving bij de beoordeling betrokken. (één type

reclame: één uitsteekbord en één bord vlak tegen de gevel)

Uitvoering van de reclame-uitingen:

Goed houdbare en reinigbare materialen toepassen. Geen permanente reclames

uitvoeren met een tijdelijk karakter in de vorm van vanen, vlaggen en zonweringen.

Verlichting en kleur van reclame-uitingen:

Reclames in historische omgeving bij voorkeur aanlichten; neon en lichtbakken

beoordelen op lichtsterkte en kleur. In historische omgeving terughoudende kleur en

helderheid. Knipperende of heftig bewegende reclame is in een landelijke omgeving

niet toegestaan.

Aanbeveling: reclame in het buitengebied in principe niet toestaan; in uitzonderlijke

gevallen, niet dan na toetsing door de commissie. In gevallen waarbij naar belangrijke

publieke zaken moet worden verwezen, biedt een goede (standaard) bewijzering uitkomst.


Hoofdstuk 3 Sneltoetscriteria

3.1 Inleiding

3.1.1 Vooraf

Dit deel van de welstandsnota betreft de welstandscriteria voor vergunningplichtige

bouwwerken kortweg sneltoetscriteria. De criteria zijn toegesneden op de systematiek

van de gemeentelijke welstandsnota, waarvan het aantal toetsingsniveau's is beperkt tot

twee: bijzonder en regulier.

3.1.2 Doelstelling

De gemeente handelt zoveel mogelijk zelf de vergunningplichtige plannen af, door de

aanvragen eerst aan de sneltoetscriteria te toetsen. Pas als een plan daar niet aan

voldoet, wordt het aan de welstandscommissie (i.c. Stichting Advisering Monumenten &

Ruimtelijke kwaliteit Brabant en het daarmee samenwerkende adviesbureau

Omgevingsadvies bv.) voorgelegd. Dit zullen in het algemeen de grotere plannen zijn,

maar ook de minder gebruikelijke oplossingen voor kleinere plannen. Zulke plannen

kunnen wel degelijk voldoen aan redelijke eisen van welstand, maar zij voldoen dan niet

automatisch aan deze eisen!

Deze doelstelling wordt bereikt door:

Een formulering van de criteria toegespitst op afhandeling door de gemeente.

Eenieder die tekeningen kan lezen moet de criteria kunnen begrijpen en hanteren.

De criteria te beperken tot het betreffende erf en hoofdgebouw.

Bij de bouwplannen waar het hier om gaat, kan alleen eenduidigheid in de beoordeling

ontstaan door te kijken naar de directe omgeving te weten: het hoofdgebouw en/of het

erf. Alleen als het hoofdgebouw en/of het erf duidelijk afwijken van de omgeving,

komen de gebiedscriteria aan bod.

De criteria te beperken tot typische welstandscriteria.

Er wordt vanuit gegaan, dat alle maatbeperkingen in het bestemmingsplan staan. De

criteria gaan vooral over stijl, details, materialen en kleuren. Voor typen waar het

bestemmingsplan geen maten geeft wordt wel maatvoering opgenomen (bv.

dakkapellen).

Duidelijke omschrijvingen van het type bouwplan.

Waar mogelijk worden per deelgebied goede voorbeelden (trendsetters) opgenomen.

3.1.3 Toepassing sneltoetscriteria

De criteria kunnen op drie manieren worden gehanteerd:

Bij preventieve toetsing: vooraf, bij vergunningplichtige bouwplannen.

Bij repressieve toetsing: achteraf bij zonder vergunning uitgevoerde bouwplannen

(toepassen excessenregeling).

Bij vrijwillige toetsing door de burger: vooraf bij vergunningvrije bouwplannen.

Bij preventieve toetsing wordt in volgorde getoetst aan:

Het bestemmingsplan.


De bouwverordening.

Het bouwbesluit.

Redelijke eisen van welstand (niet bij welstandsvrij).

Er wordt getoetst door de gemeente zelf:

Als het plan voldoet aan de sneltoetscriteria.

Of overeenkomt met een trendsetter.

Er wordt getoetst door de commissie (Stichting Advisering Monumenten en Ruimtelijke

kwaliteit Brabant, c.q. Omgevingsadvies bv) als het plan:

Ligt in een gebied met bijzondere toetsing en zichtbaar is vanaf de openbare weg.

Een monument of streekgebonden bouwwerk betreft.

Volgens de gemeente niet voldoet aan de sneltoetscriteria.

Op grond van de criteria van de welstandsnota kan het plan alsnog voldoen.

Bij repressieve toetsing c.q. als er sprake is van een exces gelden altijd dezelfde

toetsingscriteria als bij de andere gevallen van toetsing. Dit geldt voor zonder vergunning

gerealiseerde bouwwerken en het geldt ook voor vergunningvrije bouwwerken en voor

plannen in welstandsvrije gebieden.

Het plan gaat voor toetsing dán altijd naar de welstandscommissie.

Bij vrijwillige toetsing gelden eveneens dezelfde criteria. Ze dienen dan als adviserend

kader. De gang van zaken is dezelfde als bij een preventieve toets.

3.1.4 Trendsetters

In bestaande dorpsgebieden zijn in de loop dar jaren goede voorbeelden van kleine , veel

voorkomende bouwwerken te vinden. Met name in projectmatig gerealiseerde

woongebieden, die vallen onder een regulier toetsingsniveau, is sprake van een

herhalingseffect van bepaalde oplossingen voor dakkapellen, aanbouwen, luifels etc. Door

het goedkeuren van bepaalde oplossingen is een bepaalde trend ontstaan. Aanvragen van

identieke oplossingen in vergelijkbare situaties kunnen zondermeer op goedkeuring van

de gemeente rekenen. De gemeente wil het gebruik van dergelijke trendsetters stimuleren

op twee manieren:

Mensen kunnen zelf voor hun bouwplan een voorbeeld aandragen van een bouwplan,

gerealiseerd in een vergelijkbare situatie in hun omgeving. Als dat een eerder

goedgekeurd bouwwerk is zal de gemeente zondermeer medewerking verlenen. Het

is dan de verantwoordelijkheid van de initiatiefnemer om een identiek bouwwerk te

realiseren. De gemeente kan eventueel achteraf corrigerend optreden via de

excessenregeling.

De gemeente zal zelf per deelgebied een archief aanleggen van goedgekeurde

bouwplannen voor veel voorkomende bouwwerken. De kwaliteit wordt daarbij bepaald

door wat in het verleden is toegestaan. Het doel in gebieden met een regulier

toetsingsniveau is immers behoud van het bestaande kwaliteitsniveau. Burgers

kunnen desgewenst van de gemeente advies krijgen over een mogelijke toepassing

van een bestaand bouwplan.

Als bijlage bij deze nota zijn enkele voorbeelden opgenomen van trendsetters voor

bepaalde deelgebieden in de gemeente. Een volledig archief van trendsetters voor alle


deelgebieden (en soms onderdelen daarvan) zal in de loop der jaren worden opgebouwd.

Dit zal overigens met name gelden voor gebieden met reguliere toetsing. In gebieden met

bijzondere toetsing gaat het veelal om individuele gebouwen met telkens ook specifieke

oplossingen voor de kleinere toevoegingen als dakkapellen, erkers en overkappingen.

3.2 Gebruik van de sneltoetscriteria

3.2.1 Schema planbeoordeling

De structuur van de toetsing is aangegeven in Bijlage 1 Stroomschema's.

Stap1

Eerst wordt gekeken of het plan voldoet aan de bepalingen van het bestemmingsplan.

Daarin staan behalve de bestemmingen ook de begrenzingen en maten waarbinnen het

plan moet vallen.

Stap 2

Is het gelegen in een welstandsvrij gebied? Zo ja, dan vindt geen welstandsbeoordeling

plaats. De excessenregeling blijft wel van toepassing.

Stap 3

Heeft het plan betrekking op een monument, of valt het binnen een beschermd stads- en

dorpsgezicht, dan wordt het beoordeeld door de gecombineerde

monumentencommissie/welstandscommissie, volgens de criteria uit de welstandsnota.

Stap 4

Is het plan eerder ingediend bijvoorbeeld als optie bij een nieuwbouwplan, is het plan

overeenkomstig een trendsetter, bijvoorbeeld een in de omgeving goedgekeurde dakkapel,

of is het plan een herhaling van een bouwwerk dat in de omgeving thuishoort, bijvoorbeeld

een gangbare mee- ontworpen erfafscheiding, dan doet de gemeente het plan af zonder

welstandsadvies.

Stap 5

Vervolgens wordt gekeken in welk gebiedsniveau het plan thuishoort.

1. Valt het plan binnen een gebied met “bijzondere” toetsing, en is het zichtbaar

vanaf de openbare weg (= voor en opzij), dan wordt het beoordeeld volgens de

criteria uit de welstandsnota; in eerste instantie door de ambtelijke dienst en

eventueel door de commissie.

2. Valt het plan gelegen in een gebied met “reguliere” toetsing (zichtbaar vanaf de

openbare weg) of in een gebied met bijzondere toetsing, maar is het niet

zichtbaar vanaf de openbare weg (= achter), dan bepaalt de ambtelijke dienst of

het voldoet aan de sneltoetscriteria. Voldoet het plan daaraan, dan is het

akkoord. Voldoet het er niet aan, dan gaat het naar de welstandscommissie, die

het plan toetst aan de criteria uit de welstandsnota.

3. Valt het plan in een regulier toetsingsgebied en is het niet zichtbaar vanaf de

openbare weg (achter), dan is het welstandsvrij.

Stap 6

Toetsing van het plan aan de sneltoetscriteria: voor alle plannen'de stijlregel' en per

plantype de 'vormregel'. Voldoet het plan aan beide regels, dan is het akkoord. Voldoet

het niet aan één van beiden, dan gaat het alsnog naar de welstandscommissie voor

toetsing aan de criteria van de welstandsnota.


3.2.2 Criteria voor alle plannen: de “stijlregel”

In de welstandsnota wordt onderscheid gemaakt in 8 aspecten van de welstandscriteria.

Het zijn maat en schaal, vorm en gebaar, stijl en detail, materiaal en kleur. Voor

kleinere plannen zijn vooral de laatste 4 criteria van belang.

Stijl, detail, materiaal en kleur betreffen het uiterlijk van het bouwwerk en niet zijn maat en

zijn hoofdvorm.

Op deze 4 aspecten wordt het plan getoetst aan zijn directe omgeving. Dat kan zijn: het

hoofdgebouw, een bijgebouw, en/of het erf.

In de praktijk is het erg belangrijk, dat foto's van de omgeving van het bouwwerk

meegeleverd worden en dat verder voldoende uit de gegevens die geleverd worden is op te

maken, in welke stijl, detail, materiaal en kleur het bouwplan wordt uitgevoerd. In geval

van bijzondere toetsing dienen alle vier de aspecten overeen te komen met de directe

omgeving. Bij reguliere toetsing alleen materiaal en kleur.

3.2.3 Criteria per plantype: de “vormregel”

Een tweede categorie criteria betreft de relatie met de directe omgeving. Deze zijn

gegroepeerd per plantype.

Deze groepering per plantype houdt rekening met de categorieën bouwwerken, maar

maakt nader onderscheid tussen plannen die letterlijk dienen overeen te komen met het

hoofdgebouw, en plannen die erbij dienen te 'passen'. Een serre bijvoorbeeld is een

'aanbouw', maar die kan – vaak zelfs bij voorkeur – een uiterlijk hebben dat afwijkt van het

hoofdgebouw. Die is bijvoorbeeld gemaakt van aluminium en glas en het hoofdgebouw

bijvoorbeeld van baksteen. Bovendien wordt er gelet op de plaats van het bouwwerk, waar

het bouwwerk zich bevindt.

Deze groepering van plantypen maakt het mogelijk de relatie met die directe omgeving te

benoemen. De criteria fungeren als een aandachtspuntenlijst, om na te gaan of het plan

is afgestemd op zijn directe omgeving. Uiteraard wordt daarbij van een gangbare situatie

uitgegaan. In bijzondere gevallen is het toch de welstandscommissie die moet meekijken.

Als plantypen worden onderscheiden:

Aan- en uitbouwen: vóór, opzij, achter.

Bijgebouwen en overkappingen: opzij, achter.

Erf- en perceelsafscheidingen: vóór-opzij en opzij-achter.

Kozijn- en gevelwijzigingen: idem.

Dakkapellen: andere wijze van meten (ruimer dan sneltoets!).

Dakramen: idem.

Zonnecollectoren en zonnepanelen: idem.

Schotelantennes.

3.3 Toepassing

3.3.1 Doelstellingen

Sneltoetscriteria zijn bedoeld voor afhandeling door de gemeente zelf.

Het gaat om plannen die niet van doorslaggevend belang zijn voor het beeld aan de

openbare weg, dus om plannen die te klein zijn, niet zichtbaar zijn, of om plannen die


voortborduren op wat er al is.

Het zijn criteria die met een bouwkundig oog kunnen worden beoordeeld. Als er staat

'afstemmen op' dan betekent dat, dat het betreffende object er bouwkundig fatsoenlijk

aanzit, met andere woorden: 'dat het te maken is, zoals het getekend is'. De criteria zijn

niet esthetisch bedoeld; als een esthetisch oordeel van belang is, dient de commissie er

naar te kijken.

De criteria hebben uitsluitend betrekking op de directe omgeving: het betreffende erf en

het hoofdgebouw.

Bouwplannen die invloed hebben op het beeld in wijdere omgeving dienen getoetst te

worden aan de welstandsnota. Het blijft dus belangrijk om te controleren waar het plan

ligt. Een dakkapel aan het einde van een straat bijvoorbeeld kan van invloed zijn op het

hele straatbeeld.

De criteria zijn uitsluitend welstandscriteria.

Er wordt van uitgegaan dat maatbeperkingen in het bestemmingsplan staan. Als bij een

woning een te grote aanbouw gerealiseerd kan worden, dient het bestemmingsplan te

worden aangepast en dient deze niet via een welstandsoordeel onmogelijk gemaakt te

worden.

Duidelijke omschrijvingen van het type bouwplan.

Onderscheid wordt gemaakt tussen kleine plannen die letterlijk voortborduren op het

hoofdgebouw, die bijvoorbeeld ook uitgevoerd zijn in baksteen met houten kozijnen, en

plannen die daarvan 'passend' afwijken: bijvoorbeeld een in hout uitgevoerde erker bij een

woning in baksteen met houten kozijnen.

3.3.2 Toepassing criteria

Voorafgaand aan de welstandstoetsing wordt het plan eerst op andere criteria beoordeeld.

Bij de opstelling van deze sneltoetscriteria is ervan uitgegaan, dat het plan eerst aan alle

andere eisen is getoetst en dat het dus voldoet aan het bestemmingplan,

vergunningplichtig is enz.

De sneltoetscriteria zijn zo opgesteld dat zij gehanteerd kunnen worden door iemand met

een bouwkundige (niet ontwerp) opleiding. Voor monumenten, beschermde gezichten en

bijzondere toetsingsgebieden (mits zichtbaar vanaf de openbare weg) blijft de welstands-

en/of monumentencommissie de toetsende instantie.

3.3.3 Planbeoordeling volgens schema's

In het 1e schema is te vinden wie wanneer beoordeelt.

In een aantal gevallen gaat het plan naar de commissie, te weten:

het is gelegen aan de zichtzijde in een bijzonder toetsingsgebied;

het plan betreft een monument;

het betreft een streekgebonden bouwwerk.

Is er sprake van een welstandsvrije situatie (bij vergunningvrije bouwwerken of bij regulier

achter), dan vindt geen welstandstoetsing plaats.

In de overige gevallen wordt het plan beoordeeld door de gemeente.


Is het plan akkoord, dan werkt de gemeente het plan af zonder tussenkomst van de

commissie.

Is het plan niet akkoord, dan gaat het plan alsnog naar de commissie.

In de volgende schema's is te vinden aan welke criteria het plan moet voldoen. Het plan

kan door de gemeente afgedaan worden als het aan beide schema's voldoet.

In het 1e schema staan de criteria voor alle plannen (de “stijlregel”).

In het geval van een bijzonder toetsingsniveau – achter doet de gemeente het plan zelf af

als het plan met hoofdgebouw overeenkomt op alle aspecten.

In het geval van een regulier toetsingsniveau – voor en opzij doet de gemeente het plan

zelf af als het plan overeenkomt op de aspecten materiaal en kleur.

Bij reguliere toetsing een de achterzijde is het plan welstandsvrij.

In het 2e schema staan de criteria per plantype (de “vormregel”).

Als het plan aan de betreffende criteria voldoet, dan is het plan akkoord en doet de

gemeente het plan zelf af. Voldoet het plan er niet aan, dan gaat het naar de commissie

die bekijkt of het plan al dan niet voldoet aan de criteria van de welstandsnota.

Een uitzondering vormt het plantype dakkapel. Of een dakkapel via sneltoets

aanvaardbaar is, hangt af van de betreffende kap. Is er sprake van een volwaardige

bouwlaag, of gaat het slechts om een vliering?

Om dat uit te maken, wordt er uitgegaan van een kap met een nok op minimaal 2,50

meter+ zoldervloer en een dakhelling van minimaal 30 graden. Er is een maatschema

toegevoegd met maximum maten van een dakkapel ten opzichte van de zoldervloer.

Daarnaast kan de gemeente gebieden aanwijzen waar het plaatsen van een dakkapel aan

de voorzijde niet is toegestaan.

3.4 Criteria per plantype

In dit hoofdstuk worden de in het 2e schema aangegeven criteria per plantype nader

omschreven en geïllustreerd. Voor de duidelijkheid, deze toetsing vooraf is niet

nodig als het plan overeenkomt met een trendsetter (zie Bijlage 2 Trendsetters),

die geldt voor de betreffende buurt. Ook wordt uiteraard in welstandsvrije situaties

(regulier achter) niet vooraf getoetst. Wel kan dan achteraf nog toetsing plaatsvinden in

het kader van de excessenverordening. Welstandsvrij betekent immers vrij van toetsing

door welstand, maar niet dat een plan niet aan redelijke eisen van welstand behoeft te

voldoen!

3.4.1 Bouwen in de vorm van erkers en balkons, voor en opzij

Maximaal 1 aanbouw per gevel.

Geen aanbouw aan een (bestaande) aanbouw.

Breedte kleiner of gelijk aan de helft van het gevelvlak.

Diepte kleiner of gelijk aan 1,50 meter.

Situering in de gevel afstemmen op bestaande gevelelementen.

Open, transparant karakter: glaspui, eventueel op lage borstwering.


Erkers hebben platte afdekking.

3.4.2 Aanbouw in de vorm van garage of woonruimte, opzij

Slechts aan 1 zijde van het hoofdgebouw.

Geen aanbouw aan een (bestaande) aanbouw.

Afstemmen op de indeling van de betreffende zijgevel.

Tenminste 1 meter achter het voorgevelvlak.

Platte afdekking.

3.4.3 Luifels en carports, opzij

Slechts aan 1 zijde van het hoofdgebouw.

Maximaal een object per gevel.

Afstemmen op de indeling van de betreffende zijgevel.

Tenminste gelijk met het voorgevelvlak of teruliggend.

3.4.4 Serres en veranda's, achter

Maximaal 1 object aan de achtergevel.

Geen object aan een (bestaand) object.

Afstemmen op de indeling van de achtergevel.

Open, transparant karakter.

3.4.5 Uitbouwen tuinkamers, achter

Maximaal 1 aanbouw aan de achtergevel.

Maximaal 1 aanbouw aan de achtergevel.

Geen aanbouw aan een aanbouw (vergroten van bestaande aanbouw mag, mits het

resultaat oogt als 1 aanbouw).

Afstemmen op gevelindeling van de achtergevel.

3.4.6 Vrijstaande schuren en tuinhuizen, op achter- en zijerf

Maximaal 3 gebouwen op het achtererf en 2 gebouwen op het zijerf toegestaan.

Geen object aan een object: vergroten van een tuinhuis of schuur kan, mits het

resultaat oogt als 1 object.

Niet in zijtuinen aan de openbare weg: niet voor de zijgevel.

3.4.7 Erfscheidingen, voor en opzij

Eenduidige verschijningsvorm qua materialen, constructie en hoogte.

Verzorgd uiterlijk met duurzame uitstraling.

Hoogte 1 meter of minder.

3.4.8 Erfscheidingen, achter en opzij (achter de achtergevel van het

hoofdgebouw)

Eenduidige verschijningsvorm qua materialen, constructie en hoogte.

Verzorgd uiterlijk met duurzame uitstraling.

Hoogte maximaal 2,50 meter.


3.4.9 Dakkapellen (voor- en zijgevel) in vrij gebied (waar toegestaan)

Meerdere objecten toegestaan mits

1. in regelmatige rij;

2. identiek uitgevoerd;

3. niet boven elkaar.

Afstemmen op dakvlak en goot(lijst). Dit betekent:

1. De breedte van de dakkapel(len) mag (tezamen) niet meer

2. bedragen dan de helft van de breedte van het dakvlak;

3. De dakkapel(len) dient (dienen) duidelijk in het dakvlak te liggen en niet tegen de

rand;

4. Dakkapellen zijn uitsluitend toegestaan op daken waarvan de nok ligt op

tenminste 2,75 meter boven de zoldervloer;

5. Het onderkant van het raam van de dakkapel ligt op tenminste 0.75 meter boven

de zoldervloer en de bovenkant van de dakkapel zit maximaal 2,25 meter boven

de zoldervloer (zie bijgaand schema).

6. De dakkapel mag in totaal niet hoger zijn dan 1,50 meter.

Kleuren: zijwangen bij voorkeur conform dakvlak (donker) of transparant; kozijnen conform

kozijnen woning.

Detaillering: dakrand niet te zwaar.

3.4.10 Dakramen

Meerdere objecten toegestaan mits gelijkvormig en op een regelmatige rij.

Gezamenlijk niet breder dan de helft van de breedte van het dakvlak.

Duidelijk gelegen in het dakvlak en niet tegen de rand.

3.4.11 Zonnepanelen en – collectoren

Uit het zicht vanaf de openbare weg.

Uniforme uitvoering.

3.4.12 Spriet- en schotelantennes

Uit het zicht vanaf de openbare weg.

Maximaal 1 per gevel.

De afmetingen van de schotel mag maximaal 1.20 meter bedragen.

3.4.13 Gevelwijzigingen, voor en opzij

Bij meerdere objecten: 1 uitvoering.

In lijn met andere (bestaande) openingen/indelingen van de gevel.


Bijlagen Hoofdstuk 3 Sneltoetscriteria


Bijlage 1 Stroomschema's


BIJLAGE 1: STROOMSCHEMA’S

1111 Welstandsnota Sint-Michielsgestel, Sneltoetscriteria deel III 059-001 november 2012 1

PLAN

voldoet aan BP, of

met afwijking

Omgevingsvergun-

ning bouwen nodig

monument

In beschermd gezicht

streekgebonden

cultuurhistorisch

WELST

eerder

goedgekeurd

trendsetter

bijzondere

toetsing in

het zicht

regulier,voor,opz

bijzonder - achter

regulier- achter

welstandsvrij

WELST

BWT akk

Niet akk >

W

Criteria voor alle plannen

stijl detail materiaal kleur

komen overeen

materiaal kleur komen

overeen,

stijl detail komen niet

overeen

bijzondere toetsing

achter

akk BWT

regulier - voor

en opzij

akk BWT

BWT akk



criteria per plantype

voor, opzij

ERKERS

BALCONS

opzij:

GARAGES

WOONRUIMTE

opzij:

LUIFELS

CARPORTS

achter:

SERRES

VERANDA’S

achter:

UITBOUWEN

TUINKAMERS

vrijstaande:

SCHUREN

TUINHUIZENvoor opzij:

ERF-

SCHEIDING

opzij achter:

ERF

SCHEIDING

afstemmen op:

gevel[elementen]

transparant beeld

br ≤ 50% gvl

diepte ≤ 1.50 m

1 per gevel;

géén aanbouw

aan aanbouw

platte

afdekking

1x opzij;

géén aanbouw

aan aanbouw;

afstemmen op:

zijgevel[elementen]

platte afdekking

≥ 1m achter vgvl

1x opzij

géén object

aan object;

afstemmen op:

zijgevel[elementen]

Gelijk of achter

vgvl

1 per gevel

1x achter;

géén object

aan object;

afstemmen op:

achtergevel[elm]

open/transparant

karakter

afstemmen op:

gevel[elementen]

max. 2x opzij

en

3x achter;

géén object

aan object;

1x achter;

géén uitbouw

aan uitbouw;

1 element;

eenduidig,

verzorgd,

duurzaam

1 element;

niet in

voortuinen.

Niet voor

zijgevel aan

openbare weg.

≤ 1.00 m hoog ≤ 3.00 m hoog



DAK

KAPELLEN

in vrij gebied

criteria per plantype

DAK

RAMEN

ZONNE

PANELEN

COLLECTOR’N

SPRIET

SCHOTEL

ANTENNES

afstemmen op:

dakvlak

goot[lijst]

nok ≥ 2.75 m

+zoldervloer

≤ samen ½ breedte

Dakvlak

raam:

≥ 0.75 en ≤ 2.25 m

+zoldervloer

goot[lijst]

hoogte dakkapel <

1.50 m

meer objecten:

op 1 rij.

1 uitvoering.

niet boven

elkaar.

meer objecten:

op rij en

1 uitvoering.

in het dakvlak.

≤ ½ dakvlak.

uit het zicht.

meer objecten:

1 uitvoering.

Uit het zicht.

1 per gevel;

schotel ≤ 1.2 m

voor opzij:

GEVEL

WIJZIGINGEN

Meer objecten:

1 uitvoering

In lijn met andere

openingen /

indelingen



zoldervloer

nok 2.75+

o.k 0.75+

b.k 2.25+

dakkapellen

gootlijst

Bijlage 2 Trendsetters


BIJLAGE 2: TRENDSETTERS


Goede voorbeelden

zijdelingse aanbouw

Kleur en materiaal goed

Kleur, materiaal goed en stijl en detail goed



Goede voorbeelden

erkers



Goede voorbeelden dakkapellen

Welstandsnota Sint-Michielsgestel

Documents

Transcript of Welstandsnota Sint-Michielsgestel