Wellness in de Delta, Kansen en voorbeelden verzameld

22010J A A R G A N G 2

Wellness in de DeltaKansen en voorbeelden verzameld

KENNISCENTRUM(KUST)TOERISME

ColofonDit themarapport is een uitgave van het Kenniscentrum(Kust)toerisme en wordt mede mogelijk gemaakt dooreen bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland

Copyright © 2010, Kenniscentrum (Kust)toerismeOvername van informatie uit deze publicatie is toege-staan, mits met bronvermelding.

Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorg-vuldigheid betracht, het Kenniscentrum (Kust)toerisme isechter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecteschade als gevolg van de aangeboden informatie uitdeze publicatie.

Voor meer informatie:Kenniscentrum (Kust)toerismeEmail: [email protected]: www.kenniscentrumtoerisme.nl

Fotografie:Thijs TuurenhoutPromotie Zeeland DeltaFlickr - gszBoerderijcamping De Paardenwei en PaardenmelkerijNortier-BuijzeCampingpark & Wellness Ons BuitenMinicamping De VisserIndigo ZeelandTrivium Hotel en SpaPeter Verdurmenwww.shutterstock.com

Grafische vormgeving:www.vormaat.nl

Druk:Drukkerij Gijsemberg

Oplage:400 stuks

Wellness in de DeltaKansen en voorbeelden verzameld

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

Deel 1: Verkenning van het begrip wellness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

1.1 Historie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

1.2 Trends en ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

1.3 Wellness gesegmenteerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

1.4 Wellnessactiviteiten in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

1.5 Profiel van de doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Deel 2: Project 'Vitaliteit - Wellness, een zee van kansen' . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

2.1 Beschrijving project en resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

2.2 Ondernemers aan het woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Deel 3: De Delta, een ideale wellnessbestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

3.1 SWOT-matrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

3.2 Conclusies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

3.3 Tips en aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

Vragen en informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Geraadpleegde literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

Inhoudsopgave

Wellness is populair! Dit blijkt uit de aandacht die door het bedrijfsleven, de media en de politiek aan het onderwerp wordt besteed. Wellness betekent tegenwoordig meer dan eencombinatie van 'wellbeing' en 'fitness', de definitie die de Amerikaanse arts Dr. Halbert Dunn alseerste eraan gegeven heeft. Het overstijgt eveneens de definitie uit de Van Dale - het lichame-lijk welbevinden en alle activiteiten, voorzieningen en producten die hieraan kunnen bijdragen.Wellness is een begrip geworden, vergelijkbaar met het begrip belevenis. Het is niet meer grijpbaar. Wellness wil je bereiken, net als een geluksgevoel. Hiervan wordt door verschillendepartijen al slim gebruik gemaakt, te denken valt aan de inmiddels bekende 'wellnessthee' enhet 'wellnessweekend'.

In deze themapublicatie wordt ingegaan op het onderwerp 'wellness' en meer specifiek wellnessin de Delta. Wat is wellness eigenlijk? Welke activiteiten horen daarbij? Hoe ziet de marktvraageruit? Waar liggen kansen? En vooral: waar liggen kansen voor de ondernemer in de Delta?

Het rapport is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel verkent het begrip wellness: wat is dehistorie en hoe ziet de markt er op dit moment uit? Deel 2 gaat in op het project 'Vitaliteit -wellness, een zee van kansen' dat door Economische Impuls Zeeland en het Kenniscentrum(Kust)toerisme van 2008 tot en met 2010 is uitgevoerd. De resultaten van het project wordenbeschreven en deelnemende ondernemers vertellen over hun ervaringen. In het laatste deelkomen gegevens over de marktsituatie en ervaringen vanuit het project bijeen en worden dekansen voor ondernemers in de Delta uiteengezet.

Inleiding

Wellness in de Delta 1

Wellness in de Delta2


In het eerste deel van deze publicatie wordt het begrip wellness verkend. Gestart wordt met dehistorie van wellness. Daarna wordt ingegaan op trends en ontwikkelingen die invloed hebben op wellness. Vervolgens wordt de wellnessmarkt ingedeeld naar verschillende motievenvan gasten. Ten slotte wordt geschetst hoe groot de wellnessmarkt in Nederland is.

1.1 Historie Mensen hebben altijd aandacht gehad voor fysieke en mentale fitheid. Smith en Puczkó (2008)hebben in hun boek 'Health and wellness tourism' de historie van activiteiten die met deze fitheden, en daarmee met wellness, te maken hebben uitvoerig in kaart gebracht. De oudstebekende vorm van activiteiten die op dit gebied werden ondernomen dateert van 5000 voorChristus. Deze vorm - Ayurveda - komt uit India en gaat uit van een holistische benaderingwaarbij de geest het welzijn van het lichaam beïnvloedt. In Egypte gebruikten vrouwen 3000voor Christus cosmetica vergelijkbaar met producten die vandaag de dag gebruikt worden.Chinese geneesmiddelen, die in het Westen op dit moment als nieuw en exotisch wordenbeschouwd, gaan 3000 jaar terug. Het idee dat sommige wateren genezende effecten hebben op de mens, zoals deze in spa'sworden toegepast, was 3700 jaar geleden al bekend. De Griekse beschaving gebruikte 700voor Christus koelwaterbaden voor strijders. Perzen gebruikten 600 voor Christus stoom- enmodderbaden. Hebreeuwen voerden reinigingsrituelen uit met behulp van de Dode Zee rond200 voor Christus. Thai en Siamezen waren rond 100 voor Christus bekend met de helendewerking van massages. En dan is er natuurlijk het Romeinse Rijk dat een enorme schat aanbaden achterliet, waar tot wel achtduizend bezoekers per dag terecht konden. Het OttomaanseRijk beschikte rond het jaar 800 over Turkse stoombaden en de Britse ridders kwamen hiermeerond 1200 in aanraking. De sauna ontstond zo'n 1000 jaar geleden in de Baltische Staten enFinland. In de veertiende eeuw werden warmwaterbronnen ontdekt, onder andere in Boeda (nu Boedapest). Tijdens de renaissance in de zestiende eeuw was er een enorme toename vanwatertherapiebehandelingen. In die tijd zijn de chemische en minerale werking ontdekt.Koningen en koninginnen prezen het bezoek aan de spa's aan. Aan het einde van de achttien-de eeuw werden de voordelen van zeewater erkend door en ingezet bij Thalassotherapie, datvooral populair was in Frankrijk; hierbij wordt gebruik gemaakt van producten die gebaseerdzijn op de zee (water, algen en zout). Vroeg in de negentiende eeuw werden moderne massa-getechnieken ontwikkeld, voornamelijk in Zweden. In diezelfde tijd werden spirituele plaatsenvan de Indiaanse cultuur erkend in de Verenigde Staten en werden er spa's rond waterbronnengebouwd. Vanuit Duitsland veroorzaakte hydrotherapie, een therapie waarbij gebruik wordtgemaakt van verschillende watertemperaturen en waterdruk, een ware trend in Europa enAmerika in de vroege negentiende eeuw. Aan het begin van de twintigste eeuw kreeg de elitesteeds meer interesse in reizen met een gezondheidsaspect, waardoor het steeds populairderwerd om dit te doen. Ook werden de voordelen van spa's voor de gewonden van de oorlogerkend in Europa en werden bezoeken aan zee aangeraden aan industriële arbeiders.

Deel 1 Verkenning van het begrip wellness

In ogenschouw genomen zijn volkeren in Azië en het Midden-Oosten al eeuwen langer bekendmet de voordelen van massage, yoga, meditatie, kruiden, medicijnen en andere vormen vanhelende en spirituele praktijken dan Europeanen. Wellness in Europa heeft zich voornamelijkrondom spa's ontwikkeld, voornamelijk vanwege de ligging aan zeeën en de aanwezigheid vanvele thermale en minerale bronnen. Hydrotherapie en op water gebaseerde therapieën vormende basis van het traditionele wellnessaanbod in Europa. Pas in de afgelopen jaren zijn cosmetische of schoonheidsbehandelingen in trek geraakt, evenals de meer spirituele of psychologische activiteiten. Doordat de gezondheidsstandaard in Europa aanzienlijk is gestegen, wordt het hedendaagse wellnessaanbod niet meer zozeer ingezet voor fysieke enmedische doeleinden (het helingsproces na een ziekte of verwonding), maar meer voor ontspanning en verwend worden. Wellness heeft een preventief aspect gekregen waarbij er nietalleen gebruik gemaakt wordt van de helende krachten van water, maar ook van het informeren en promoten van gezondheidsactiviteiten, een holistische kijk op voeding en hetbereiken van mentale en spirituele balans.


1.2 Trends en ontwikkelingen

Wellness kan zich verheugen in een toenemende belangstelling en de verwachting is dat dezegroei ook in de komende jaren zal doorgaan. Naast het feit dat meer mensen geïnteresseerdzullen raken in het onderwerp, zal men ook vaker wellnessactiviteiten gaan ondernemen. In deze paragraaf wordt eerst ingegaan op algemene trends en ontwikkelingen die de belang-stelling voor wellness verklaren. Daarna wordt ingezoomd op meer specifieke trends en ontwik-kelingen met betrekking tot de wellnessbranche.

Alge mene trendsVanuit verschillende invalshoeken blijkt dat er een bewustwordingstrend gaande is in de maat-schappij. Mensen stellen steeds meer vragen bij de dingen die ze doen, zoals 'Welke activitei-ten passen bij mijn persoonlijke ontwikkeling?', 'Welke mogelijke schadelijke gevolgen heeftmijn (vrijetijds)gedrag voor het milieu of voor de maatschappij?' of 'Is dit goed voor mijngezondheid?'. Veel initiatieven spelen hier op in. Te denken valt aan de biologische productlijnin de supermarkt, glossy tijdschriften als Happinez en Mind Magazine en speciaal geselecteer-de wellnessreizen. Deze trend is te plaatsen binnen de behoeftepiramide van Maslow en deontwikkeling van de maatschappij richting het hoogste niveau: zelfverwezenlijking.

Zelfverwezenlijking

Waardering

Sociale acceptatie

Veiligheid

Fysiologische behoeften


De behoeftepiramide van Maslow bestaat uit een hiërarchische indeling van verschillen-de behoeften van de mens. Het idee is dat de mensheid steeds verder groeit op de ladder van de piramide en dat, op welk niveau men zich ook bevindt, de onderliggendelaag of lagen essentieel zijn voor het behoud van het desbetreffende niveau.De eerste behoeften zijn de meest basale behoeften zoals eten, drinken en slapen.Wanneer men dit heeft bereikt zal men aandacht kunnen besteden aan veiligheid: persoonlijke veiligheid, orde, stabiliteit en zekerheid. Het derde niveau overstijgt dezeeerste twee niveaus waarbij het voornamelijk draaide om overleven. Vanaf het derdeniveau zal men aandacht besteden aan de sociale aspecten van het leven: liefde,vriendschap, familie en intimiteit. Vervolgens kan men onder andere werken aan hetzelfbeeld, aan het vertrouwen in zichzelf en het respect van anderen. Het hoogste niveauvan de piramide is die van de zelfverwezenlijking, waarbij het vergroten en benutten vande mentale of geestelijke capaciteiten centraal staat.

Bron

: Be

unde

rs, Bo

ers (200

7)


Deze belangrijke bewustwordingstrend lijkt ten grondslag te liggen aan een aantal trends diede laatste jaren voor ingrijpende veranderingen in de maatschappij hebben gezorgd en die dewellnessbranche enorme ruimte geeft om te groeien. Zo kent iedereen de trend van duurzaam-heid die erg vlug is ingeburgerd in de maatschappij. Mensen hebben steeds meer aandachtvoor de manier waarop een product tot stand is gekomen: is het 'fair'?, is de natuur bespaardgebleven?, wat betekent het consumeren van het product voor de toekomst? Voorheen was hetbijzonder wanneer een ondernemer aandacht schonk aan 'maatschappelijk verantwoord onder-nemen', inmiddels is dit een voorwaarde geworden in de ogen van de consument. Een andere zeer relevante trend is de gezondhe idstrend. Er wordt ook wel gesteld dat dezetrend, ook wel 'wellbeing' genoemd, de grootste trend van de eeuw is. Aan de ene kant is ersprake van een groeiend aanbod van zorg en informatie over gezondheid. Overheid, zorgver-zekeraars en media besteden steeds meer aandacht aan het informeren van consumenten overhet belang van gezond leven. Zo vergoedt een groeiend aantal zorgverzekeraars inmiddelspreventieve zorg. Aan de andere kant is te zien dat consumenten in toenemende mate behoefte hebben aan ontspanning, door het leven in een steeds drukkere maatschappij. Beide ontwikkelingen leidenertoe dat er ruimte is ontstaan voor het persoonlijk welzijn van de mens; onthaasten en spiri-tualiteit mag weer en wellness biedt een wijze om even uit de hectische tredmolen te stappen.

Over het algemeen geldt dat de consument anders is gaan denken. Deze wil niet meer zoveelmogelijk faciliteiten, maar juist puurheid in het aanbod. Men wil terug naar af. Daarnaast krijgen mensen weer aandacht voor zichzelf, men wil zichzelf terugvinden.

Naast het feit dat deze trends en ontwikkelingen ruimte hebben gecreëerd voor wellness alsfenomeen, zijn ze ook van invloed op het aanbod in de wellnessbranche zelf. Zo besteden bijvoorbeeld steeds meer wellnessaanbieders aandacht aan maatschappelijk verantwoordondernemen, voornamelijk op het 'groene' duurzaamheidsaspect. Hierbij valt te denken aaneen restaurant op een camping die met biologische producten werkt en aan een spa die alleengroene energie gebruikt.


Trends wellnessbrancheInzoomend op de wellnessbranche blijkt dat er twee groeimarkten verwacht worden. De eerstemarkt is te vinden bij organisaties die het wellnessaanbod op allerlei manieren zullen mixen endaarmee tevens nieuwe vormen van wellness creëren. Oosterse filosofieën en tradities wordengekruist met Westerse gebruiken. Traditionele, Westerse, spa's breiden het aanbod uit met emotionele, spirituele en fysieke activiteiten. Een spa biedt bijvoorbeeld naast ontspannings-activiteiten ook mogelijkheden aan voor kleine medische ingrepen en verschillende vormen vanyoga die gecombineerd worden met pilates in een les. Dit wordt ook wel 'well-blending'genoemd en zal een nieuwe vorm van massatoerisme worden. Experts verwachten dat dit eenkortdurende trend zal zijn. De tweede groeimarkt betreft de, vaak wat kleinere, bedrijven met een heel specifiek aanbod.Deze bedrijven hebben betere perspectieven voor de langere termijn omdat zij een uniek aan-bod hebben en daarmee beter kunnen aansluiten op de wensen van specifieke doelgroepen.Een goed voorbeeld hiervan is de Sukko Cultural Spa & Wellness in Phuket, Thailand. In dezeluxueuze spa dringt de Thaise cultuur in alle facetten door, onder andere in de architectuur, deunieke Thaise culturele service van het intensieve getrainde personeel, behandelingen waarbijinheemse natuurlijke producten worden gebruikt, een Thaise keuken en een kidsclub met traditionele Thaise toneelspellen.

Inspelen op de wellnesstrend betekent voor toeristische bedrijven - die vaak seizoensafhankelijkzijn - een kans om jaarrond te opereren en zo continuïteit in het bedrijf te realiseren. De behoefte aan ontspanning en onthaasting is immers niet seizoensgebonden. Zo investeerteen toenemend aantal hotels in wellness en worden vergaderzalen ingeruild voor wellness-faciliteiten. Dit laatste duidt tevens op een verschuiving van de doelgroep waarop hotels zich inhet laagseizoen richten: van de zakelijke markt naar de toeristische markt. Er dient hierbij vermeld te worden dat dergelijke veranderingen met een hoog investeringsniveau gepaardgaan en dat de faciliteiten lastig winstgevend te krijgen zijn. Bovendien zal de consumentsteeds meer verwend worden op dit gebied omdat steeds meer toeristische bedrijven zich metwellness bezighouden. Net zoals bij maatschappelijk verantwoord ondernemen zal de consument het op een gegeven moment steeds meer als randvoorwaarde aan een toeristischeonderneming zien.Inmiddels is er ruim aanbod ontstaan op het gebied van wellnessfaciliteiten. Zo zijn er wellnessfaciliteiten op onverwachte plekken zoals de trein, op vlieghavens en in casino's.Daarnaast breidt zich in de spa's het aanbod uit, zoals het groeiende aanbod van medischebehandelingen in de spa. Zo kan de klant er weer fit worden voor een operatie, herstellen naeen operatie en kan men cosmetische behandelingen krijgen aan het gebit en de huid. Een ander nieuw fenomeen is de 'mental spa', waarbij aandacht wordt besteed aan de conditievan het brein door middel het aanbieden van brain games, een bezoek aan de neuroloog enspeciale anti-Alzheimer programma's.

Natuur speelt een belangrijke rol in wellnessactiviteiten, vooral in landen/ regio's met een kustlijn. Mensen blijken veel waarde te hechten aan omgevingsfactoren als zee, strand en frisse, zilte, lucht. Deze streken zijn uitermate geschikt voor producten als thalassotherapie.Daarnaast is rust in combinatie met water an sich populair.


1.3 Wellness gesegmenteerd

In Westerse landen, waaronder Nederland, worden momenteel allerlei traditionele vormen vanwellness bijeengebracht, door elkaar heen ondernomen en nieuwe vormen van wellness gecreëerd. Men weet vaak ook niet eens meer waar de ondernomen activiteit zijn oorsprongvindt. Zoals al eerder bleek is wellness lastig te definiëren. Wellness kent vele invalshoeken metdaarbij een persoonlijke waarde. Voor de een ligt de nadruk op uitrusten en voor de ander opdoelgericht actief bezig zijn. Wellness bestaat uit heel veel losstaande elementen en al die elementen hebben ook weer een samenhang met elkaar. Het Nederlands Bureau voorToerisme & Congressen (NBTC) stelde in 2008 het volgende schema samen die deze samenhang in beeld brengt:

NBTC maakt onderscheid in wellnessactiviteiten die actief en passief ondernomen worden.Daarnaast kan men zich richten op verrijking op geestelijk niveau of op lichamelijk gebied.Wellness wordt hiermee samengevat in brede zin: activiteiten die het welzijn van de mens stimuleren, zowel in actieve als passieve vorm gericht op zowel het geestelijke als het lichamelijke welzijn.De meest gangbare variant, waaraan mensen meestal als eerste denken bij wellness, is hetkwadrant van het uitrusten en beleven. Hieronder vallen de spa's, saunabezoeken, de kuur-oorden, de massages: zaken waarbij ontspanning centraal staat. Geestelijk en lichamelijkwordt zo min mogelijk inspanning geleverd. Men komt tot rust.

Bron

: NBT

C, 20

08


Schuin hiertegenover staat het kwadrant van de doelgerichte en actieve vorm van wellness.Ook deze is erg gangbaar in de hedendaagse maatschappij, alleen wordt deze nog niet altijdonder wellness geschaard. Men werkt aan het lichaam: sporten en bewust omgaan met voeding staan hierbij centraal. Voorbeelden van aanbod binnen dit kwadrant zijn sportscholenen producten met het 'ik kies bewust' logo uit de supermarkt.

Sinds deze eeuw is het heel gewoon geworden om iets aan je lichaam te laten veranderen.Men wil er zo lang mogelijk zo jong mogelijk uitzien. Hierbij horen gezichtsbehandelingen metbehulp van maskers, maar ook het inspuiten van botox, het aanpassen van het gebit en chirur-gische ingrepen zoals borstvergroting en facelifts. Dit kwadrant leunt dicht tegen het kwadrantvan het uitrusten en beleven aan. Steeds vaker worden deze kwadranten gekoppeld aangebo-den. Zo zijn er spacentra waar je kleine chirurgische ingrepen kunt laten doen en ondernemenwesterse toeristen steeds meer medische vakanties.

Hier tegenover staat het kwadrant 'zingeving'. Hierbij wordt de geest ingespannen. Gesteldwordt dat na de ontzuiling en de daarmee samengaande ontkerkelijking mensen op zoek zijngegaan naar een nieuwe stroom die gericht is op 'de zin van het leven', anders dan religie. Ditwordt gevonden in activiteiten met een spirituele onderlegger, zoals yoga, meditatie en het ver-diepen in Oosterse filosofieën. Ook in dit aanbod is de afgelopen jaren een sterke stijgingmerkbaar.

1.4 Wellnessactiviteiten in Nederland

Wellness staat volop in de belangstelling, maar hoe groot is de wellnessmarkt in Nederland nueigenlijk? In de voorgaande paragraaf is wellness ingedeeld in een viertal kwadranten. Helaaswordt er niet volgens dezelfde indeling onderzoek gedaan naar vraag en aanbod in de well-nessmarkt. Het gaat immers om de beleving van de consument bij deze indeling: hardlopen inhet park wordt meestal niet als wellnessactiviteit onderkend, maar past wel in het kwadrant'doelgericht actief'. Bovendien vraagt het ene kwadrant meer om speciale faciliteiten dan hetandere en is daardoor beter af te bakenen in onderzoeken. De meeste onderzoeken beperkenzich tot het kwadrant 'Uitrusten en beleven'. De termen 'verwennen', 'ontspannen', 'kuren' en'beauty' horen hierbij. Belangrijke activiteiten zijn onder andere: het bezoek aan sauna's, hammam's, kuuroorden met thermale baden, spa's, health- en beautycentra. Dit kan zowel eendagactiviteit zijn als onderdeel zijn van een vakantie en men onderneemt deze activiteiten buitenshuis.NBTC-NIPO Research brengt in het ContinuVrijeTijdsOnderzoek elke twee jaar het vrijetijds-gedrag van Nederlanders in beeld. Hierbij wordt een uitgebreide reeks van vrijetijdsactiviteitenonderzocht, van uitgaan tot cultuur en van sporten tot wellness. Uitgangspunt is dat de vrije-tijdsactiviteit ondernomen is vanuit de eigen woning en minimaal één uur geduurd heeft, inclusief eventuele reistijd. Activiteiten vanaf het vakantieadres worden niet meegeteld. Wellnessis in dit onderzoek de noemer voor o.a. de volgende activiteiten: schoonheidsbehandeling,bezoek aan kuurbaden, bezoek aan sauna en yoga/ meditatie. Sporten is een aparte categorieen wordt niet als wellnessactiviteit benoemd.


Grafiek 1. Bron: ContinuVrijeTijdsOnderzoek, NBTC-NIPO Research 2009

Per jaar onderneemt 26% van de Nederlanders minimaal één wellnessactiviteit. Bij kinderen enjongeren ligt dit aandeel veel lager, maar eenmaal 18 jaar of ouder neemt de participatie aanwellnessactiviteiten gestaag toe. Van de Nederlanders tussen de 25 en 34 jaar onderneemt42% wellnessactiviteiten als vrijetijdsbesteding. Saunabezoek en schoonheidsbehandeling zijnde meest populaire activiteiten. In totaal ondernamen Nederlanders in het onderzoeksjaar april 2008 - maart 2009 bijna 16miljoen saunabezoeken en 2,3 miljoen bezoeken aan kuurbaden, ondergingen zij bijna 11miljoen schoonheidsbehandelingen en deden zij ruim 29,5 miljoen keer aan yoga of meditatie.

Wellness is niet alleen populair als vrijetijdsactiviteit, ook tijdens de vakantie is wellness eengeliefde bezigheid. Inmiddels noemen Nederlanders 2% van hun vakanties in eigen land eenwellnessvakantie: goed voor 265.000 vakanties in 2009 (ContinuVakantieOnderzoek 2009).In veel gevallen is wellness geen hoofd- maar een nevendoel van de vakantie. Men wil wellness bij voorkeur combineren met een strandvakantie (29%) of een actieve vakantie (22%)(CVO Wellness 2007). Dit betekent dat wellnessactiviteiten tijdens veel meer vakanties wordenondernomen.

Uit het themaonderzoek 'Wellness' van NBTC-NIPO Research blijkt dan ook dat van 2005 toten met 2008 in totaal 3,7 miljoen Nederlanders een wellnessactiviteit hebben ondernomen inhun vrije tijd of vakantie. De komende drie jaar zullen naar verwachting 4,5 miljoenNederlanders wellnessactiviteiten gaan ondernemen. Dit is een verwachte groei van 22%.

% Nederlanders dat wellnessactiviteiten onderneemt


De favoriete verblijfsomgeving voor een wellnessvakantie is de kust, gevolgd door een heuvel-landschap en een bos/heidegebied. De meest passende bestemming voor wellness is volgensde Nederlanders het eigen land. Dit gegeven biedt toeristische ondernemers de kans om metbehulp van wellness binnenlandse toeristen en dagjesmensen aan te trekken.

Kijkend naar de aanbodzijde is de groei van wellness eveneens nadrukkelijk zichtbaar. Zo wijzen cijfers van het CBS uit dat het aantal bedrijven in de wellnessbranche tussen 2001en 2006 met een derde is toegenomen tot 2.400. Het aantal medewerkers in de branche is indie periode zelfs met 78% toegenomen tot 11.000. Wellness is ook economisch interessant.Uit het jaarlijkse hotelonderzoek HOSTA van Horwath Consulting (2006) blijkt dat hotels 20%meer voor een hotelkamer kunnen vragen dan het landelijk gemiddelde, wanneer er wellness-faciliteiten aanwezig zijn. Bungalowparken en campings kunnen op de trend inspelen door eenwellnesscentrum op het terrein te integreren of door, net als hotels, afspraken te maken metwellnessbedrijven in de omgeving.

1.5 Profiel van de doelgroep

De mensen die regelmatig wellnessactiviteiten ondernemen beschouwen de deelname hieraanniet zozeer meer als een luxe vrijetijdsbesteding, maar als onderdeel van hun leven. De doelgroep wordt steeds veeleisender: mensen verwachten hoge kwaliteit bij behandelingen, perfecte hygiëne, geschoolde therapeuten en waar voor hun geld. De consument neemt daarnaast graag deel aan wellnessactiviteiten die (haast) op maat gemaakt zijn naar de eigen wensen en behoeften.Kijkend naar het profiel van de wellnessdoelgroep valt het op dat er meer vrouwen dan man-nen wellnessactiviteiten ondernemen. Ook is een algemeen gegeven dat vooral mensen ouderdan dertig jaar aandacht besteden aan wellnessactiviteiten en dat er door jongeren minderaandacht aan wellnessactiviteiten wordt besteed. In deze paragraaf wordt dieper ingegaan ophet profiel van de doelgroep.

Actieve gezondheidzoekersDe deelnemers van wellnessactiviteiten zijn over het algemeen te groeperen als 'actievegezondheidzoekers'. Deze mensen zijn erg gemotiveerd en vastberaden om een rol in de eigengezondheid te spelen. Ze kiezen vaak alternatieve medicijnen of therapieën en zijn niet bangom te experimenteren. Vooral de babyboomers behoren tot deze groep. Deze groep, 35 tot 55jarigen, is op de piek van hun inkomenspotentieel, is hoger opgeleid, heeft relatief veel tijd omte reizen en heeft een groot verlangen naar activiteiten die vervulling voor zichzelf bieden. Voorde meeste wellnesstoeristen zetten emotionele behoeften aan tot het ondernemen van wellness-activiteiten, dus wanneer men geestelijk niet goed in balans is.

KansenOp dit moment zijn er twee groepen die speciale aandacht verdienen omdat zij in de toekomstkansen bieden: de jongere en de oudere. De huidige jeugd biedt over enkele jaren enormepotentie als toekomstige doelgroep omdat zij het 'preventieverhaal' door en door kennen en


van hun hardwerkende ouders hebben geleerd hoe het niet moet. Daarnaast biedt op ditmoment de groep die vergrijst een mooie doelgroep voor de wellnessbranche. Men wil eenlanger, gezonder en vitaal leven leiden. Deze vergrijzingsgroep heeft relatief veel te besteden,zoekt plezier en ontspanning en is bereid te betalen voor een kwalitatief hoogwaardig wellness-aanbod. Dat wellnessgerelateerde vrijetijdsproducten wat mogen kosten geldt voor de gehelegroep mensen die in wellness geïnteresseerd zijn. Dit komt door een combinatie van een drukleven en het feit dat de hoeveelheid vrije tijd de afgelopen decennia is afgenomen. Mensenwillen de weinige vrije tijd die over is zo goed mogelijk besteden en bij voorkeur in luxe encomfort.

Daarnaast wordt gesteld dat er kansen liggen voor mannen. Er is al een groeiende belangstel-ling vanuit mannen in wellnessactiviteiten op te merken, wat een interessante nieuwe doelgroepbiedt. Er wordt gesteld dat deze mannen bereikt kunnen worden door in te spelen op stellen.Hoe meer de vrouw betrokken is bij wellnessactiviteiten, des te groter zou de kans zijn dat deman er gebruik van gaat maken.

Een andere kansrijke doelgroep zijn werknemers. Steeds meer mensen die op een wat hogerniveau opereren in een bedrijf, managers, teamleiders, onderdirecteuren e.d., lijden onderstress en levensstijlgerelateerde gezondheidsproblemen. Zeker in deze tijden, met de effectenvan de economische crisis, kampt deze groep met zaken die hun weerslag hebben op de productiviteit en fitheid op het werk. Hierop wordt tegenwoordig door steeds meer werkgeversen door preventieve zorginstellingen ingespeeld. Daarnaast blijkt dat steeds meer werknemerserkennen dat gezondheid niet alleen op fysiek, maar ook op geestelijk niveau in balans dientte zijn.


In dit tweede deel wordt ingegaan op het project 'Vitaliteit - wellness, een zee van kansen', datvan 2008 tot en met 2010 is uitgevoerd door Economische Impuls Zeeland (Impuls) en hetKenniscentrum (Kust)toerisme. De resultaten van het project worden toegelicht en een aantaldeelnemende ondernemers vertellen over hun ervaringen met het project.

2.1 Beschrijving project en resultaten

In het najaar van 2008 is Impuls gestart met het project 'Vitaliteit - Wellness, een zee van kan-sen'. Doel van dit project was het ontwikkelen van een aansprekend concept met betrekking totvitaliteit en wellness voor toerisme in Zuidwest-Nederland (de Delta); en de ontwikkeling vaneen investeringsprogramma. Het belangrijkste verwachte resultaat van dit project was een aan-sprekend vitaliteits- en wellnessconcept voor de Delta, dat verder is ingevuld met realiseerbarenieuwe producten, diensten en investeringen. Het project werd opgebouwd en ingevuld met deondernemers in de regio.

Het project bestond uit verschillende onderdelen: conceptontwikkeling gevolgd door product-ontwikkeling, een doorlopende kennistransfer en marketing en communicatie.

Deel 2 Project 'Vitaliteit - Wellness, een zee van kansen'

Kennisoverdracht Producten

Netwerk Communicatie

C O N C E P T

Het project 'Vitaliteit - wellness, een zee van kansen' werd mede mogelijk gemaakt dooreen bijdrage uit het programma Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland, het Ministerievan Economische Zaken en provincies Zeeland en Noord-Brabant.


Het project is uitgevoerd door Impuls in samenwerking met het Kenniscentrum (Kust)toerisme -het samenwerkingsverband van Hogeschool Zeeland en NHTV internationaal hoger onderwijsBreda. Daarnaast heeft Impuls een externe consultant aangesteld, met jarenlange expertise ophet gebied van wellness- en vitaliteitsconcepten in binnen- en buitenland.

ConceptontwikkelingIn de voorbereiding van het project werd vastgesteld dat de Delta veel potentie heeft als archipel van vitaliteit, maar dat dit nog niet ten volle werd benut. Ondernemers gaven in deoriëntatiefase van dit project aan meerwaarde te zien in een verbindende schakel tussen deindividuele ideeën en projecten en het ontwikkelen van collectieve acties waaronder individueleondernemers hun projecten kunnen scharen. Uitgangspunt was dan ook om verder te bouwenop de activiteiten die ondernemers in de Delta al ontplooid hadden en daarbij de kwaliteitenvan de Delta nog beter te benutten.

Gestart is met een analyse van de Delta, voor wat betreft bestaand aanbod en de kansen ophet gebied van vitaliteit en wellness. Vastgesteld werd dat de regio uitermate veel potentie heeftom uit te groeien tot een ware wellnessregio. Het gebied is namelijk 'ongeschonden'. Wat vaakzichtbaar is in toeristische streken is dat men de omgeving aanpast op de toerist. Zeeland enWest-Brabant zijn bij zichzelf gebleven. De Delta is authentiek, er zit een puurheid in hetgeheel. Daarnaast biedt de Delta dé omgevingsfactoren die een wellnessregio succesvolmaken: zeewater, strand, duinen, zilte en frisse lucht, de bodem en prachtige landschappen.Deze regionale gebiedskwaliteiten gelden als basis voor de ontwikkeling van product-markt-combinaties en productontwikkeling rondom vitaliteit en wellness voor toerisme in ZuidwestNederland. De 'weldadige werking van het Zeeuwse water' staat hierbij centraal. Dit kan opallerlei niveaus: van menukaarten tot wandelpaden, van behandelingen met lokale ingrediën-ten tot communicatie uitingen.


Marlies Sobczak, betrokken als externe consultant bij het project, heeft internationale ervaringmet wellness- en vitaliteitsconcepten. Zij geeft aan grote potentie in de Delta te zien om aan dehand van dit concept een belangrijke internationale speler te worden op het gebied van wellness. De Delta heeft het juiste DNA in zich om zich te profileren als krachtig gebied.Hiervoor moeten twee dingen gebeuren: Om je als regio nationaal en internationaal te kunnen profileren moet het totale wellnessaanbod van de regio ten eerste een zeker volume krijgen.Met één wellnessgeoriënteerde camping red je het niet. De Delta zal daarom als geheel moe-ten optreden. En ten tweede zal de filosofie achter wellness, de grondgedachte, uitgedragenmoeten worden. Hierbij moet de gast centraal gesteld worden. Zoals de Duitsers dat zo mooiuitdrukken: de gast wil 'Ich Zeit'. Hierbij staat het verlangen en de verwachtingen van de gastcentraal, in plaats van de omzet van de ondernemer. Wellness is geen kunstje waarbij je eensauna bouwt en geld verdient, wellness is het inspelen op datgene waar een individu, jouwgast, geld aan uit wil geven. Men moet stoppen met het nabootsen van wat ze in Aziatischelanden beter kunnen en ervoor zorgen dat de Delta een eigen wellnessbeweging in gang zet,een eigen gezicht krijgt op het gebied van wellness en wellbeing, met producten van eigenbodem. Waar je ook komt moet de Delta herkenbaar zijn.

Ina Nortier van Boerderijcamping De Paardenwei en Paardenmelkerij Nortier-Buijze inOostburg is bezig met het ontwikkelen van producten rond het Zeeuwse trekpaard. Teneerste is een paardenmelkpakking in ontwikkeling, in samenwerking met biosfeer-Groede. Deze pakkingen zullen als hoofdbestanddeel paardenmelk hebben. Klantenzullen worden ingesmeerd met deze crème en worden vervolgens voor ongeveer eenhalf uur gewikkeld in folie. Hierna wordt de pakking verwijderd. De paardenmelk heefteen gezonde werking op de huid en kan verbetering aanbrengen op een 'probleem-huid'. De behandeling met de paardenmelkpakking is een typisch Zeeuwse wellnessbe-handeling. Voorafgaand aan de behandeling kan men paardenmelk drinken. Zo heeftde paardenmelk een heilzame werking op de balans van het lichaam van buitenaf envan binnenuit. >>


De boerderijcamping onderscheidt zich verder door het verkopen van paardenmelk-chocolade gevuld met paardenmelk, paardenmelklikeur, pannenkoeken gebakken meteigen paardenmelk en de verkoop van ijsjes op basis van paardenmelk. Daarnaastdenkt de campinghoudster aan activiteiten als buitenritten, mencursussen en rondleidin-gen met het Zeeuwse trekpaard in de hoofdrol. Dit jaar heeft Ina nieuwe arrangementensamengesteld. Zo kan men bijvoorbeeld op de camping overnachten in een luxe tent enoverdag een korte rit met de paarden maken en een menworkshop volgen. Bij de lunchwordt er met producten gewerkt die paardenmelk als ingrediënt hebben. Uiteindelijk wil zij op haar camping graag nog een rustieke overnachtingsmogelijkheidcreëren, met uitzicht over het landschap met de Zeeuwse paarden.

ProductontwikkelingNa de uitgebreide analyse van de Delta en het uitwerken vande eerste versie van het overkoepelende concept is desamenwerking gezocht met ondernemers in de Delta. Dit gebeurde tijdens een grote kick off-bijeenkomst inBadhotel Domburg. Hier kwamen ruim 70 geïnteresseerdenbijeen, waaronder veel ondernemers uit Zuidwest-Nederland.

De bijeenkomst richtte zich op het identificeren van markt-kansen. De deelnemers werden daartoe meegenomen opeen belevingstour langs de verschillende werelden van wellness: inspanning, ontspanning, zingeving en gezondheid.Tevens werd een film over wellness in de Zuidwestelijke Deltavertoond en heeft een aantal gerenommeerde sprekers hetonderwerp en de ontwikkelkansen nader uitgediept. De film

en het programma lieten onder meer zien dat wellnessmeer is dan alleen beauty en lekker en gezond eten.Bovendien werd hier het project met het concept voorhet eerst gepresenteerd met daarbij de boodschapaan ondernemers: ben je geïnteresseerd, wij helpen je.

De eerste ondernemers zijn hier enthousiast geraakt ensindsdien is het een 'zwaan-kleef-aan principe'geweest. Via verschillende bijeenkomsten die hieropvolgden is er contact gelegd met bijna honderd ondernemers in het gehele gebied, zowel in Zeelandals West-Brabant. Het gaat om ondernemers uit detoeristische sector, maar ook uit de zorg, agrarischesector en horeca. Het valt op dat ondernemers in deDelta door de terugloop van het toerisme naar deregio en de economische crisis creatiever zijn gaandenken en open zijn gaan staan voor nieuwe ideeën.

Alle ondernemers die interesse hebben in het projectwerden uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Er is tot nu toe geen enkele ondernemergeweest die op basis van dit gesprek niet een stimulans heeft gekregen om iets met wellness tedoen. Er wordt met de ondernemer gesproken over de kansen van de omgevingskwaliteitenvan de regio, en hoe het concept ingezet kan worden op individueel bedrijfsniveau. Bij onder-nemers met een bestaand aanbod wordt allereerst gekeken of het bestaande aanbod op eenhoger niveau gebracht kan worden. Vervolgens, voor ondernemers die wellness nog niet in hunproducten of diensten hebben verwerkt is dit de eerste stap, worden nieuwe opties geschetst.Bovendien, en dit is zo sterk aan dit project waarbij er met een groter volume van wellnessaan-bieders wordt gewerkt, worden er mogelijkheden gezocht tot nieuwe product-marktcombinatiesin samenwerking met andere deelnemende partijen. Deze product-marktcombinaties komenonder andere tot stand in verschillende ondernemersbijeenkomsten die worden georganiseerd.Tot nu toe zijn hier interessante nieuwe producten voor toeristen met veel potentie uit voort

gekomen, zowel groot alsklein. Een voorbeeld van dergelijke samenwerking is het aanbieden van beauty-behandelingen op een camping. Hierin werken eencamping en een beautysalonsamen en zo ontstaat voorbeide partijen meerwaarde:de camping biedt een nieuwproduct aan de gasten en debeautysalon heeft een nieuweklantenkring erbij.



Gabriël Coppoolse van Campingpark & Wellness Ons Buiten is drie jaar geledengestart met het toevoegen van wellnessfaciliteiten aan de camping. Er werd gestart meteen renovatie van het bestaande zwembad, dat onder andere werd uitgebreid met eensauna, stoombad en zoutgrot. Via het project maakte Gabriël kennis met TamaraBosman van Tamara Cosmetics Zoutelande en zo werd het aanbod op Ons Buiten uit-gebreid met massages en beautybehandelingen. Geïnspireerd door de ideeën uit hetproject besloten Gabriël en Tamara zich te richten op Zeeuwse wellness, om zo deunieke kenmerken van de Delta te gebruiken. Hiertoe proberen ze het Zeeuwse aspectin de wellness steeds meer te benadrukken door bijvoorbeeld een Zeeuws opgietings-ritueel met honing van een imker uit de buurt en door te werken met Zeeuwse kruiden,zeewieren en modderpakkingen in de behandelingen. Gabriël probeert de wellnessfaci-liteiten zo laagdrempelig mogelijk aan te bieden, bijvoorbeeld door de mogelijkheidom de sauna als privésauna te gebruiken. De faciliteiten vormen een belangrijk hulp-middel om seizoensverlenging te realiseren en spreken niet alleen de kampeergastenmaar ook dagjesmensen aan. Verder heeft Gabriël de inrichting van de verblijfsunitsaangepast aan het Zeeuwse wellnessconcept en krijgt ook de communicatie en promo-tie naar gasten toe een andere invalshoek vanuit dit idee. Hiermee wordt hard gewerktaan de vergroting van de naamsbekendheid van Campingpark & Wellness Ons Buiten. Dit jaar is Ons Buiten bovendien gestart met de 'Zeeuwse oogstwinkel'. Hier wordenregionale producten aangeboden, waarmee de gast Zeeland kan ervaren, voelen enproeven. Dit is immers waar de gast voor komt, om het échte Zeeland te beleven.

Een ander voorbeeld is Indigo, de organisatie voor mentale ondersteuning gevestigd op diver-se locaties in Zeeland. Indigo stimuleert mensen om bewust om te gaan met leefstijl, voeding,beweging en zingeving. Daarvoor wordt een samenhangend pakket van preventie en kortdu-rende behandelingen geboden. Indigo sloot onlangs een convenant met Badhotel Domburg,Camping Resort De Meerpaal en Campingpark & Wellness Ons Buiten. Samen zullen zij gas-ten onderbrengen die in hun werk de eerste signalen ervaren als moeheid of het toe zijn aanvakantie die wijzen op een situatie waarbij werk, privé en eigen gezondheid uit balans aan hetraken zijn. Op deze wijze heeft Indigo mooie locaties in een sfeer die ontspanning uitstraalt enBadhotel Domburg, Camping Resort De Meerpaal en Campingpark & Wellness Ons Buitenhebben alledrie een upgrading van hun aanbod gecreëerd. Het project streeft er naar meervan dit soort verbindingen te leggen en win-win situaties te creëren.

Wat zo bijzonder is aan dergelijke samenwerkingsverbanden, maar ook aan vele andere doorgevoerde veranderingen met het concept in de hoofdrol, is dat er vaak helemaal geengrote investeringen mee gemoeid zijn. Het is vaak gewoon een kwestie van goed samenwerkenen slim met het concept omgaan.


Rosette Wille, directeur Indigo: "Samen met onze partners willen we innovatief zijn, overgrenzen heen stappen en nieuwe doelgroepen verrassen. Dit doen we met unieke pro-duct-marktcombinaties waar we de kennis van Indigo samenbrengen met de krachtenvan Zeeland, de typische Zeeuwse producten, de wisseling van de seizoenen, eb envloed en de stilte en de zilte lucht. Aan ons nu de uitdaging om deze plannen om tezetten in concrete acties en zo mee te werken aan een vitale toekomst voor Zeeland".

Adrie en Joyce de Visser van MinicampingDe Visser in Zoutelande realiseerden een'toeristisch kleinood'. Bij de minicampingwerd een wandelpad gerealiseerd door deakkers van hun bloemzaadteeltbedrijf endat van de buren, dat aansluit bij de wellnessgedachte ruimte te scheppen voorzingeving. "Wij hebben een wandelpadaangelegd met op een aantal plekkenspreuken die tot nadenken stemmen.Geheel in de sfeer van onze minicampingzijn de spreuken aangebracht in een aardappelkistje met bloemen en uien enalles wat op dat moment op het landgroeit. We zien dat het wandelpad meer en meer betreden wordt."


De wensen van de ondernemers die zich bij het project aansluiten lopen uiteen. De een wil forsinvesteren in wellness, de ander wil een kleine aanpassing doen aan het product. Weer eenander gebruikt het concept als sausje over het gehele aanbod tot aan de marketinguitingentoe. Soms wil een ondernemer de ondersteuning van de projectorganisatie bij de uitvoeringvan het idee of dat er een haalbaarheidsonderzoek wordt uitgevoerd met betrekking tot deinvestering die gedaan zal worden. Het komt ook voor dat ondernemers een idee voor ogenhebben en dat partijen samen tot een verbeterde versie hiervan komen. Dit was het geval bijeen ondernemer die knoflooksoep wilde vermarkten; inmiddels is een heel knoflook-kookboekin de maak.

KennistransferDe pijler kennistransfer is gericht op twee doelen. Enerzijds gaat het om het toegankelijkmaken van kennis en ervaringen uit andere regio's voor ondernemers in de Delta. Anderzijdsgaat het om het opleiden van studenten tot medewerkers van de toekomst, zodat zij de kwali-teit van het wellnessaanbod in de regio mede vorm kunnen geven.

Voor de ondernemers werd in het najaar van 2009 een kennismakingsreis georganiseerd naarOostenrijk. Zo'n dertig ondernemers uit het Deltagebied gingen op wellnessrecherche om 'well-ness in alle facetten' te beleven met als doel de ervaringen om te zetten in nieuwe kansen voorhet eigen werkgebied. Oostenrijk is een goed voorbeeld van een cultuur waar wellness hele-maal is ingeburgerd in de maatschappij. Bovendien gebruiken zij 'wellnessiconen' uit de eigenregio bij uitstek. Hierbij valt te denken aan Sebastiaan Kneipp. Hele steden zijn rondom dezeman ingericht, er is een Kneipp productenlijn en er zijn Kneipp natuurlijke apotheken. Dit is ietsdat we ook met de stad Domburg kunnen bereiken, die van oorsprong een krachtige kuurcul-tuur heeft.

In het reisprogramma waren het verblijf en bezichtiging van wellnesshotels, een waterwandelingmet meditatie, een bezoek aan een bioboerderij met feng shui keuken, een kennismaking metactieve sport, bezoeken aan thermale baden en therapie-inrichtingen opgenomen. De deelne-mers hebben samen met de VVV van kuurplaats Bad Gastein gediscussieerd over de stappendie in de toekomst gezet moeten worden. Daarnaast werd er nagedacht over hoe er inge-speeld kan worden op de behoeften van nieuwe doelgroepen. Er is ervaring opgedaan, er zijnplannen gemaakt en vooral is er een stevige band gelegd met ondernemers die willen investe-ren in de ontwikkeling van wellness.

Naast de kennistransfer richting ondernemers werd gedurende het project ook een stevigebasis gelegd voor het opleiden van studenten op het gebied van wellness. Parallel aan het pro-ject startte Hogeschool Zeeland in nauwe samenwerking met NHTV de nieuwe hbo-opleidingVitaliteitsmanagement & Toerisme. Binnen het project werd lesmateriaal ontwikkeld voor tweeminoren, afstudeerspecialisaties voor vierdejaars hbo-studenten.

De minor 'Wellness & Vitaliteit' richt zich op visievorming en het vertalen van een holistischewellnessfilosofie in klantgericht denken. De minor bestaat uit twee delen: • In de inleiding 'The Holistic Concept of Wellness' wordt wellness verklaard vanuit een holistische benadering. Dit betekent dat studenten het gehele veld van wellness vanuit verschillende invalshoeken bestuderen. De studenten maken kennis met allerhande wellnessactiviteiten met als doel te komen tot een uitgewerkt wellnessconcept.

• In het tweede deel - 'Wellness Management' - staat het opstellen van een bedrijfsplan centraal. De concepten die in deel 1 zijn ontwikkeld worden hier uitgewerkt tot een wellnessbusinessplan.

In de minor 'Lifestyles for leisure concepts' staan de wensen en de verwachtingen van de vrijetijdsbesteding van de consument centraal, uiterst relevant in de wellnessmarkt. Studenten leren via drie leerlijnen om in te spelen op de lifestyle van gasten; • In de conceptleerlijn wordt op basis van de theorie Lifestyle Decoding een productconcept ontwikkeld dat een groep consumenten aanspreekt

• In de productleerlijn wordt op basis van Business Model Generation en ideeën uit de Challenge Economy het concept vermarkt.

• In de praktijkleerlijn wordt via marktonderzoekstechnieken en bestaande Lifestyle criteria de basis gelegd voor Lifestyle onderzoek.


Jan Karel Fikke van Trivium Hotel en Spa: "De wellnessrecherche naar Oostenrijk heeftons enorm geïnspireerd. De busreis was nogal lang. Wat eerst een nadeel leek, bleekuiteindelijk een voordeel. Mijn vrouw en ik hadden alle tijd om met elkaar te brain-stormen. Aangekomen in Etten-Leur waren we eruit: we gaan investeren in wellness endaarmee in een nieuwe toekomst. Verder zijn we ervan overtuigd geraakt dat het vanbelang is dat er in het gebied meer volume en diversiteit in het aanbod wordt gecreëerd. Samenwerking met andere ondernemers is hiervoor zeer belangrijk. Wij juichen de ontwikkelingen toe die door het project in gang zijn gezet.”


Beide minoren zijn inmiddels gereed om vanaf collegejaar 2011/2012 aangeboden te wordenaan studenten van Hogeschool Zeeland en NHTV. Daarnaast zullen deze minoren vanaf hetvoorjaar van 2011 modulair worden aangeboden aan ondernemers in de sector.

Naast de kennisoverdracht aan studenten via onderwijs werd er in het project ook gezochtnaar nieuwe leerbedrijven. Streven was om twee leerbedrijven te ontwikkelen, waar leerlingenen studenten hun opgedane kennis in de praktijk kunnen toepassen en hen zo enthousiast temaken voor een carrière in wellness. Het Kenniscentrum (Kust)toerisme heeft, in samenwerkingmet de externe consultant, een notitie 'Leerbedrijf' opgesteld met daarin alle vereisten, omschrij-vingen en aandachtspunten voor een leerbedrijf. Op basis van deze notitie heeft de consultantverkend welke bedrijven uit het netwerk van het project in aanmerking zouden komen voor eenleerbedrijf functie.Met een paar ondernemers, die interesse hadden, zijn gesprekken gevoerd. Uiteindelijk bleeféén potentieel bedrijf over waarmee vergaande gesprekken zijn gevoerd, ook met de gemeen-te. Echter, gezien de nodige vereisten bleek het voor het bedrijf niet haalbaar om een leerbe-drijf tot stand te brengen. Besloten is om continu te blijven verkennen welke bedrijven mogelijkinteresse hebben om zich tot leerbedrijf te ontwikkelen, maar dit wordt niet actief nagestreefd.

Marketing en communicatieVoornemen in het projectplan was het ontwikkelen van een overall marketing en communica-tieplan voor het wellnessconcept in de Delta. Gezien het feit dat er gedurende de looptijd vanhet project nog onvoldoende volume aan productaanbod is ontwikkeld, is besloten om geenapart marketing en communicatieplan op te stellen. Gedurende het eerste projectjaar werdbesloten om het opstellen van een plan uit te stellen, in afwachting van de te realiseren pro-ducten en arrangementen. Voor een gedegen marketingplan is meer aanbod van productennodig dan momenteel het geval is. Er is voor de vermarkting aangehaakt bij bestaande websites, waaronder de websites van individuele ondernemers en de overkoepelende websitewww.vvvzeeland.nl van Stichting Promotie Zeeland Delta. Op deze website is een apart infor-matieblok over wellnessactiviteiten met links naar aanbieders.


2.2 Ondernemers aan het woord

In deze paragraaf worden enkele ondernemers aan u voorgesteld die hebben deelgenomenaan het project 'Vitaliteit - Wellness. Een zee van kansen'. Deze enthousiaste ondernemers hebben op verschillende manieren het concept van het project toegepast in hun bedrijf.

Jan Karel Fikke, directeur Trivium Hotel & Spa "We hebben al jaren in Etten-Leur een hotel. In 2005 is daar het Trivium Hotel bijgekomen,met in eerste instantie een zakelijke insteek, we zitten immers in een zakelijke regio in Etten-Leur. Daarbij hebben we al heel snel voor wellness gekozen omdat het aantrekkingskracht heeftop de toerist. Zo bedient het Trivium Hotel doordeweeks de zakelijke klant en in het weekendde toerist. Dat is natuurlijk ideaal voor de bezetting.

Ik ben met wellness aan de slag gegaan omdat ik aan de ene kant een constanter omzet-niveau wilde bereiken en aan de andere kant merkte dat er steeds meer met sauna's en well-ness in hotels gebeurde. Daar konden we wel wat mee. In de recessie ben ik rekening gaanhouden met het afnemende zakelijke toerisme en wilde ik meer inspelen op de toerist. Vanuitdit onderbuikgevoel zijn we begonnen met wellnessfaciliteiten op 500 vierkante meter. Hier zijnonder andere een bad, twee sauna's, een Turks stoombad, een afkoelgedeelte en behandel-ruimtes te vinden. De investering is een succes gebleken. Afgelopen maand bijvoorbeeld had-den we bezettingsgraad van 97% op zaterdag. In deze tijden is dat natuurlijk niet verkeerd. We hebben wellness primair ingezet om naast zakelijke klanten ook toeristen aan te trekken.Daarnaast wilden we graag mensen uit de regio bedienen die niet per se blijven overnachten.


Er is tot nu toe nog weinig ruimte voor de regionale gast geweest omdat we de mensen sim-pelweg niet kwijt kunnen! Dit grote succes is de reden dat we op dit moment bezig zijn met uit-breidingen: het Spa Center wordt vijf keer zo groot.

Wellness is meer dan een hype, het is een blijvende trend geworden. Ik denk dat je daarom alshotel ook wel wat moet aanbieden. Het kan toegevoegde waarde leveren als het slecht weeris. Je hoeft het natuurlijk niet zelf te doen, je kunt ook samenwerkingsverbanden opzetten metondernemers in de buurt.

Nog een tip voor de ondernemer in de Delta: doe iets met de waterbeleving. Wat uniek is aande Delta is dat het in zekere zin al een bepaald 'vitaliteitsgevoel' heeft. Neem daarnaast men-sen mee de buitengebieden, de natuur in. Haal ze uit de blokkendoos. Ga bijvoorbeeld naarhet strand en doe daar yoga oefeningen in de plaats van in het gebouw.

Daarnaast zie ik voor de wellness toekomst in kleinschaligheid. Met de grote spelers in de well-nessbranche moet je niet willen concurreren, daarin is Nederland al redelijk voorzien. Mensengaan wellness steeds meer zien als een gewoon iets waar ze elke week aan willen werken inplaats van er slechts één weekend per jaar aan te besteden. Dus willen ze in hun eigen omge-ving iets vinden. Met deze visie in het achterhoofd is het ook belangrijk om gasten aan jebedrijf te binden om herhaalbezoek te stimuleren. Wat wij bijvoorbeeld doen is het inzetten vaneen reeks kuren. Gasten moeten vooral het gevoel hebben dat ze een bijzondere ervaring heb-ben gehad, dat ze meer hebben gekregen dan ze hadden verwacht zodat ze dat willen delen.In die kleinschaligheid zit persoonlijke aandacht en vakmanschap, iets wat je vaak bij de grote-re aanbieders niet vindt."

Nick Sinke, eigenaar biosfeer-Groede"In mijn leven ben ik vaak hobbymatig met geneeskrachtige planten bezig geweest. In maart2010 heb ik de boerderij Marleen Kruiden overgenomen, de vorige eigenaren zijn geëmi-

greerd. Zij waren ook specialisten op het gebied van kruiden. Ik verbouw een grote verscheidenheid aan geneeskrachtige plan-ten. Vorige zomer had ik 180 verschillende soorten staan. Eenklein paradijsje en een broedplaats voor innovatie. De productendie met deze planten tot kruiden vermaakt worden zijn onderandere tincturen, gemmotheropeutica (knopjes van bomen enplanten) en wellnessproducten zoals ontgiftingssappen en crèmes. Deze lever ik het liefst rechtstreeks aan bedrijven; voor-namelijk professionals zoals Dokter Vogel, therapeuten en hotels.

Daarnaast liggen er uitbreidingsplannen op de plank met betrek-king tot wellness zoals het organiseren van workshops en hetopzetten van een accommodatie voor groepen mensen die in denatuur geïnteresseerd zijn. Eerst stop ik mijn energie in het opzet-ten van de basis van het bedrijf.


Vanuit het project 'Vitaliteit & Wellness' hebben we de Zeeuwse kruidenstempel ontwikkeld.Hierbij worden gedroogde kruiden in een natuurlijke doek gewikkeld, deze doek wordtgestoomd zodat het lekker warm is en hier wordt vervolgens mee gemasseerd. De kruidenstem-pel wordt in Nederland al gebruikt, maar deze is in de meeste gevallen afkomstig uit het verreOosten. Wij Nederlanders zijn nog steeds erg op het Oosten gericht als het op wellness aan-komt, terwijl in dit voorbeeld de inheemse kruiden veel beter op het lichaam reageren dan de(vreemde) Oosterse kruiden. Daarnaast ontwikkelden wij een paardenmelkpakking (in opdrachtvan familie Nortier) en een mosselscrub.

Ik zag altijd een enorme gemiste kans wanneer we over wellness in de Delta praatten. Het iseigenlijk heel raar dat er nog zo weinig is als je ziet wat we in Zeeland hebben: hoe prachtighet land erbij ligt en eruit ziet, we hebben water, de kust, 'gezonde' natuur en een hele hooptoeristen niet te vergeten. Als er wat meer mensen in zouden springen en er meer ruchtbaar-heid aan zou worden gegeven, dan zou de Delta een fantastisch mooie wellnessregio kunnenworden. Het lijkt erop dat we nog niet helemaal bewust zijn van waar we op zitten. Het is ookgeen traditie hier. In bijvoorbeeld Zweden en Oostenrijk is dat natuurlijk anders. In de toekomstzie ik het zich langzaam ontwikkelen. Het zou goed zijn als een overkoepelende organisatie dekar blijft trekken, zoals Impuls deed met het project, zodat er meer coördinatie is.

Wat ik aan de ondernemer in de Delta die zich bezig wil gaan houden met wellness wil mee-geven is het volgende: blijf heel dicht bij wat er is. Ga geen ingewikkelde dingen verzinnen.Doe iets met elementen die al in je bedrijf, of in de buurt, aanwezig zijn. Als je een mooieboerderij met een mooi stuk bos in de duinen hebt, dan moet je daar iets mee doen. Mensenwillen een authentieke beleving! Ze willen niet meer van die bedachte dingen."


Rosette Wille, directeur Indigo Zeeland“We werken met wellness vanuit de preventieve mentale zorg. Indigo streeft ernaar de zorg,voornamelijk de kortdurende zorg en preventie, letterlijk en figuurlijk dichterbij de klant te bren-gen. Het gaat hierbij om lichte psychische klachten. We werken nauw samen met gemeenten,huisartsen en buurthuizen. Indigo biedt voorlichting, cursussen of snelle en kortdurende behan-deling in eigen omgeving van de betreffende persoon en via Internet. De online module‘Mentaal Vitaal’ is hier een goed voorbeeld van.

Op dit moment zijn we een bijzondere poot aan het ontwikkelen: I GO. Dit programma vormteen verbinding tussen zorg en economie aan de ene kant en toerisme aan de andere kant. I GO is op werkgevers gericht. Het biedt preventieve zorg voor de werknemer. De medewerkeris dus nog aan het werk, maar ervaart signalen als moeheid of het toe zijn aan vakantie diewijzen op een situatie waarbij werk, privé en eigen gezondheid uit balans aan het raken zijn.Indigo biedt voor deze werknemers een vijfdaags programma én een verblijf in een resort inZeeland. Het programma omvat een mix aan cursussen die betrekking hebben op het terug-vinden van balans tussen onder andere lichaam en geest, spanning en ontspanning, eigen wensen en wensen van anderen, genieten en omgaan met tegenslagen. ’s Avonds kunnen dedeelnemers kiezen voor ontspanning: een massage, een duinwandeling, strandjutten, shiatsu ofeen bezoek aan een wijnproeverij gelegen in het prachtige Zeeland.

Naar mijn idee zijn de aandacht voor wellness en het toenemende gezondheidstoerisme inNederland goede manieren om de mentale en fysieke gezondheid te bevorderen en op peil tehouden. Indigo is tot nu toe voornamelijk gefocust op het mentale aspect en op de werknemer.We willen met I GO ook inspelen op de fysieke kant en op de werkgever. Voor werkgevers ishet natuurlijk ook heel interessant dat hun werknemers in balans zijn. Ik heb laatst een reken-som gemaakt: wanneer een werknemer met een jaarsalaris van 50.000 euro een week ziek iskost dat een werkgever 1500 euro en dan rekenen we de productie die stil ligt niet eens mee.Door middel van een lichte interventie, het I GO programma, kan de werkgever deze kostenbesparen. We willen de werknemer langer vitaal houden en beschikbaar laten zijn voor hetarbeidsproces.


We kwamen op het idee om met dit concept aan de slag te gaan door het project ‘Vitaliteit –Wellness, een zee van kansen’. Met een groep enthousiaste ondernemers zijn we zo gezegd opsleeptouw genomen en een ‘rondje langs de velden’ gaan doen. We hebben het BadhotelDomburg, Camping resort De Meerpaal en Campingpark & Wellness Ons Buiten bezocht en zijnvijf dagen naar Oostenrijk gegaan om de boel te verkennen. Hier kwamen we ook het conceptvan de preventieve zorg in combinatie met wellness tegen dat we aan den lijve ondervonden.Naast dat ik het een geweldig idee vond, deed het persoonlijk ook wat met me. Teruggekomenuit Oostenrijk wist ik eigenlijk meteen dat we hier iets mee moesten doen. Natuurlijk heeftOostenrijk een enorme voorsprong. Daar is het al veel meer in de maatschappij ingebed, maarik zag zeker ook kansen in Nederland en bij uitstek in Zeeland waar we het strand en de zeehebben. Ik heb contact gezocht met collega’s bij een andere Indigovestiging en daar is I GOontwikkeld. Op dit moment staan we aan de vooravond van de pilot die we volgend jaar zullendraaien. We hebben zojuist een convenant gesloten met ondernemende partijen waar we degasten willen onderbrengen. Wat leuk is, is dat dit de organisaties zijn die in de groep betrokkenzijn geweest en waar we in het begin op bedrijfsbezoek zijn geweest. Het convenant dat onderhet toeziend oog van heer Van der Zwaag, burgemeester van gemeente Veere, tussen Indigo,Badhotel Domburg, Camping resort De Meerpaal en Campingpark & Wellness Ons Buiten isgesloten heet: Zeeland - pure weldaad voor lichaam en geest, een krachtig preventiemiddel.Doordat de aangesloten ondernemers verschillende marktsegmenten bedienen, wordt de werk-gever keuze geboden waar ze ons programma willen inzetten.

Het project ‘‘Vitaliteit – Wellness, een zee van kansen’ heeft ervoor gezorgd dat we nieuwe product-marktcombinaties zijn gaan maken met elkaar en daarnaast daadwerkelijk hebbendoorgepakt op het idee. Als jonge ondernemer blijf je immers vaak steken in de waan van dedag. We zijn goed bij de les gehouden.

Het zou goed zijn voor ondernemers in de Delta om aandacht aan de combinatie mentale ge-zondheid en wellness te besteden zodat ze blijven innoveren en over de eigen grenzen heenstap-pen waarmee ze de doelgroep kunnen verrassen. Dit bereik je naar mijn idee vooral wanneer erproduct-marktcombinaties worden gezocht waarbij samenwerking met andere partijen wordtgezocht. Een integraal aanbod is goed voor de volume en de groei van vitaliteit en wellness inde Delta. Het zou ideaal zijn als we gezamenlijk het DNA van de Delta zouden vermarkten.”


Deel 3 De Delta, een ideale wellnessbestemming

In dit laatste deel wordt een SWOT gepresenteerd waaruit kansen voor de toeristische onder-nemer in de Delta op het gebied van wellness blijken. Hiervoor worden eerst de sterkten enzwakten van de Delta in kaart gebracht en daarna de kansen en bedreigingen uit de markt metbetrekking tot de wellnesstrend. Vervolgens worden deze overzichtelijk weergegeven in eenschema. Aan de hand van de SWOT worden conclusies getrokken en praktische aanbevelin-gen gedaan voor de toeristische ondernemer in de Delta.

3.1 SWOT-matrix

De SWOT is samengesteld op basis van deel 1 en 2 van de publicatie.

SterktenKuststreek en waterenHet Deltagebied biedt unieke omgevingskwaliteiten waar de regio zich mee kan profileren: dezee, het strand en weidse luchten. Mensen geven de voorkeur aan wellnessfaciliteiten die zichvlakbij de kust bevinden. De ondernemers die zich wat verder landinwaarts bevinden zijn vaakgelegen aan zoete of zoute wateren. Ook deze wateren kunnen worden aangewend voor hetwellnessproduct, vitaliteit wordt namelijk vaak gekoppeld aan water door de doelgroep.

Motivatie om te innoverenVanaf halverwege de 20e eeuw tot begin deze eeuw groeide het toerisme naar de Deltagestaag. De markt is inmiddels echter zodanig veranderd, dat het niet meer vanzelfsprekend isdat de voorheen zo trouwe toerist ieder jaar terugkomt. Ondernemers uit de Delta zijn genood-zaakt om de toerist actief aan te trekken. Het aanbod dient innovatief en de, enorm gegroeide,concurrentie voor te zijn. Het afgelopen decennium is dit bewustzijn bij de ondernemergegroeid en op dit moment zijn velen van hen enorm gemotiveerd om te innoveren.

Stimulerende initiatievenVanuit de overheid en vanuit ondernemers zelf ontstaan er steeds meer initiatieven om wellnessin de Delta tot een succes te maken.

ZwaktenKapitaalkracht MKBDe toeristische ondernemer is vaak een ondernemer uit het midden- en kleinbedrijf. Over hetalgemeen zijn deze bedrijven veel minder kapitaalkrachtig dan de grotere spelers in de markt.Hierdoor zijn grotere investeringen vaak niet mogelijk.


Versnipperd aanbodInmiddels houdt een grote groep toeristische ondernemers in de Delta zich al bezig met wellness. Dit zijn echter voornamelijk individuele initiatieven met meestal een verschillende achterliggende gedachte. Dit maakt het aanbod in de Delta in het geheel onoverzichtelijk.

KansenVraag marktVanuit de consument wordt de vraag naar wellnessactiviteiten steeds groter. Zoals eerder vermeld zullen de activiteiten door steeds meer mensen en steeds vaker ondernomen worden. De trends die in het eerste deel besproken werden liggen hieraan ten grondslag: bewust-wording, duurzaamheid, gezondheid. Daarnaast bestaat de vraag het hele jaar door, wat toeristische bedrijven, die vaak seizoensafhankelijk zijn, de kans biedt om continuïteit in deonderneming te realiseren.

DoelgroepNaast de groeiende vraag vanuit de consument wordt de groep geïnteresseerden steeds bre-der. Op dit moment gaat het om de 'actieve gezondheidzoekers', bestaande uit voornamelijkvrouwen, mensen tussen de 35 en 55 jaar oud en hoger opgeleiden. Daarnaast bieden devolgende groepen kansen: de huidige jongeren die het 'preventieverhaal' door en door kennenen willen genieten van het leven, ouderen die veel vrije tijd en geld te besteden hebben, man-nen die een groeiende belangstelling tonen en bereikt kunnen worden door het aansprekenvan stellen en werknemers die lijden onder stress op het werk en hier, onder leiding van dewerkgever en/of een preventieve gezondheidsinstelling, proactief mee om kunnen gaan.

Puurheid in het aanbodZoals uit voorgaande delen van de publicatie is gebleken is de consument anders gaan den-ken. Men heeft een groeiende behoefte naar producten die authentiek zijn. Daarnaast wordtvoorspeld dat aanbieders met een specifiek of uniek product het op de langere termijn beterzullen doen dan de bedrijven die een breed spectrum aan faciliteiten aanbieden.

BedreigingenVeeleisende en verwende consumentZoals uit deel 1 bleek wordt de doelgroep steeds veeleisender en kritischer. Hoe meer op maatgemaakt naar de eigen wensen en behoeften en hoe meer aandacht, des te beter. Daarnaastzal de consument verwend worden op het gebied van het wellnessaanbod, doordat steedsmeer toeristische ondernemingen wellness in hun product verwerken. De consument zal wellnessfaciliteiten als normaal, zelfs als voorwaarde voor een bezoek aan een bepaald bedrijf,gaan zien.

Investeringsniveau en winstgevendheidVaak worden wellnessfaciliteiten gerealiseerd met een hoog investeringsniveau, zodat het moeilijk is om deze winstgevend te maken. Hierbij valt te denken aan een zwembad met saunain een hotel.


3.2 Conclusies

Wanneer de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen tegen elkaar afgezet worden blijkt datde Delta regio een uiterst geschikte wellnessbestemming is. De kansen geven duidelijk aan dater een steeds groter wordende vraag vanuit de markt bestaat. Er wordt zelfs gezegd dat well-being, die grote raakvlakken heeft met wellness, de trend van de eeuw zal zijn. Het is een niette missen kans, en hoogstwaarschijnlijk een voorwaarde voor de toeristische ondernemer omhier iets mee te doen. De sterkten van de regio spelen direct in op de vraag vanuit de consu-ment: de omgevingsaspecten van de regio dragen de basisingrediënten voor de puurheid inhet gewenste aanbod al in zich, namelijk: zeewater, strand, duinen, zilte en frisse lucht, debodem en prachtige landschappen. Allen ongeschonden.

Bijzonder aan de zwakten en bedreigingen, is dat ze voor een groot deel kunnen wordenomgevormd tot kansen en sterke punten wanneer de toeristische ondernemers in de Deltagaan samenwerken, zoals reeds is gebeurd in het project 'Vitaliteit & wellness, een zee vankansen' van Impuls en het Kenniscentrum (Kust)toerisme. Wanneer men samenwerkt, kan mende krachten bundelen zodat er gebruik gemaakt kan worden van elkaars expertise en creativi-teit en kosten kunnen worden gedeeld en bespaard. Er kunnen in de samenwerking nieuweproduct-marktcombinaties ontstaan, zoals we ook hebben gezien bij de ondernemers uit het project 'Vitaliteit & wellness, een zee van kansen'. Dit creëert win-win situaties en bovendienunieke wellnessproducten.Het zou ideaal zijn wanneer de Delta in de samenwerking als één gebied vermarkt wordt.Hiermee kan een stevige positie in de markt worden gecreëerd en een grote(re) doelgroep opnationaal en internationaal niveau worden bereikt. Als de Delta als wellnessbestemming wordtneergezet is het belangrijk dat het versnipperde aanbod aan elkaar geregen wordt. Het project'Vitaliteit & wellness, een zee van kansen' heeft op dit gebied voor een basis gezorgd. De regio-nale gebiedskwaliteiten gelden als basis voor de ontwikkeling van product-marktcombinaties enproductontwikkeling rondom vitaliteit en wellness voor toerisme in Zuidwest Nederland. De 'weldadige werking van het Zeeuwse water' staat hierbij centraal.

Sterkten • Kuststreek en wateren Zwakten • Kapitaalkracht MKB

• Motivatie om te innoveren • Versnipperd aanbod

• Stimulerende initiatieven

Kansen • Vraag markt Bedreigingen • Veeleisende enverwende consument

• Doelgroep• Investeringsniveau

• Puurheid aanbod en winstgevendheid


3.3 Tips en aanbevelingen

Tot slot volgen nu enkele tips en praktische aanbevelingen voor hoe de toeristische onder-nemer in de Delta met wellness om kan gaan.

Met wellness aan de slagVoor toeristische ondernemers in de Delta ligt een grote kans bij wellnessactiviteiten. Zoals indeze publicatie duidelijk naar voren is gekomen, zal wellness een enorme vlucht gaan nemenin onze samenleving. Goed voor je lichaam en geest zorgen wordt steeds belangrijker voorNederlanders en inwoners van vele andere landen. De vraag naar wellnessproducten neemttoe doordat de doelgroep steeds breder wordt en de vraag zal intensiever worden omdat mensen vaker de producten zullen consumeren.

Richten op aanbod voor de lange termijnAan de andere kant wordt het aanbod steeds groter. Steeds meer organisaties spelen op detoenemende vraag in. De voorspelling is dat er op de korte termijn aan 'well-blending' zal wor-den gedaan waarbij het wellnessaanbod op allerlei manieren zal worden gemixt en daarmeenieuwe vormen van wellness gecreëerd zullen worden. De doelgroep hecht echter veel waardeaan authentieke producten. Hier ligt dan ook de toekomst voor de lange termijn. De toeristi-sche ondernemer in de Delta wordt aangeraden zich hierop te richten en om daarbij gebruik temaken van de unieke omgevingsfactoren die de Delta biedt en van producten van eigenbodem. Voorbeelden hiervan zijn producten met zeewier en melk van het Zeeuwse trekpaard.

Samenwerken Met het project 'Vitaliteit & wellness, een zee van kansen' van Impuls en het Kenniscentrum(Kust)toerisme is voor de samenwerking tussen toeristische ondernemers in de Delta in de periode van 2008 tot 2010 een goede basis gelegd. In de vorige paragraaf is aan bod gekomen welke voordelen er met een dergelijk samenwerkingsverband kunnen wordenbehaald. In het kort deze voordelen nogmaals:• Versnipperde aanbod in de Delta aaneen rijgen aan de hand van één concept;• Sterke profilering creëren op de nationale en internationale markt; • Gebruik maken van elkaars expertise en creativiteit;• Kosten delen of overbodig maken;• Nieuwe product-marktcombinaties realiseren;• Win-winsituaties creëren.


Vragen en meer informatie

Voor meer informatie over het project 'Vitaliteit & wellness, een zee van kansen' kunt uterecht bij Economische Impuls Zeeland, Wies Buysrogge via 0118-673 582 of [email protected]

Vragen over de opleiding Vitaliteitsmanagement & Toerisme en de minoren kunt u stellenaan Hogeschool Zeeland, Peter Kruizinga via 0118-489 173 of [email protected]

Voor alle overige vragen kunt u contact opnemen met het Kenniscentrum (Kust)toerisme,Margot Tempelman via 0118-489 757 of [email protected]


Beunders, N., Boers, H. (2007). De andere kant van de vrije tijd.Uitgeverij Toerboek BV, Leiden.

Bushell, R. Sheldon, P.J. (2009). Wellness and Tourism; mind, body, spirit, place.Cognizant Communication, New York.

Erfurt-Cooper, P., Cooper, M. (2009). Health and wellness tourism; Spa's and Hot Springs.Channel View, Bristol.

Leisure Management (2010). Nummer 73. Leisure Media & Consultancy Group,Hippolytushoef.

NBTC-NIPO Research (2009), ContinuVakantieOnderzoek. Leidschendam.

NBTC-NIPO Research (2009), ContinuVrijeTijdsOnderzoek. Leidschendam.

Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen Afdeling Research (2008). MarketScan Wellness; Kansen voor het binnenlands en inkomend toerisme. Leidschendam.

NRIT Media (2008). Wellness in Nederland; uitgave 2008. GFK Panel Services Benelux, Dongen.

NRIT Onderzoek, NHTV internationaal hoger onderwijs Breda (2010). Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd. Breda.

Scholten, J. ( 2009). Wijsheid in Wellness. Horeca Entree 9, 26-28.

Sjakes, H. (2007) Wellness; Geld verdienen aan welbevinden. Horeca Entree 5, 17-21.

Smith, M., Puczkó, L. (2008). Health and wellness tourism. Butterworth-Heinemann, Oxford.

Zane Pilzer, P. (2003). The wellness revolution; how to make a fortune in the next trillion dollarindustry. Chichester: Wiley, New York.

Geraadpleegde literatuur


Eerder verschenen themapublicaties:

Jaargang 1 - 2009

1 Toerisme in de DeltaOntwikkeling 2004 - 2008

2 Reizen op grote voet 2008De carbon footprint van vakanties van Nederlanders in 2008 en de ontwikkeling sinds 2002

Jaargang 2 - 2010

1 Vrijetijdsbesteding in de Delta

Wellness is populair! Dit blijkt uit de aandacht die door het bedrijfsleven, de mediaen de politiek aan het onderwerp wordt besteed. Wellness betekent tegenwoordigmeer dan een combinatie van 'wellbeing' en 'fitness' en overstijgt ook de Van Daledefinitie - het lichamelijk welbevinden en alle activiteiten, voorzieningen en producten die hieraan kunnen bijdragen. Wellness is een begrip geworden.

Deze themapublicatie 'Wellness en de Delta. Kansen en voorbeelden verzameld'gaat in op wellness in het Deltagebied. Het eerste deel verkent het begrip wellness:wat is de historie en hoe ziet de markt er nu uit? Deel 2 gaat in op het project'Vitaliteit - wellness, een zee van kansen' dat Economische Impuls Zeeland en hetKenniscentrum (Kust)toerisme van 2008 tot en met 2010 uitvoerden. De resultatenvan het project worden beschreven en deelnemende ondernemers vertellen overhun ervaringen. In het laatste deel komen gegevens over de marktsituatie en ervaringen vanuit het project bijeen en worden de kansen voor ondernemers in deDelta uiteengezet.

Dit is een uitgave van het Kenniscentrum (Kust)toerisme, mede mogelijk gemaaktdoor een bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland. Met dit rapportwordt een bijdrage geleverd aan de kennis over ontwikkelingen in de toeristischeen vrijetijdssector in Zuidwest-Nederland.

KENNISCENTRUM(KUST)TOERISME

Kenniscentrum (Kust)toerisme

Hogeschool Zeeland

Postbus 364

4380 AJ Vlissingen

T (0118) 489 756

E [email protected]

www.kenniscentrumtoerisme.nl

Deze publicatie is medemogelijk gemaakt door eenbijdrage van Pieken in deDelta Zuidwest-Nederland

Wellness in de Delta, Kansen en voorbeelden verzameld

Documents

Transcript of Wellness in de Delta, Kansen en voorbeelden verzameld