Totale schouderprotheseHeeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure?

Geef ons gerust een seintje!

Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be

Tel: 011 30 90 22

versie augustus 2011 (Object-ID 234068)

Jessa Ziekenhuis vzwCampus Virga Jesse

Stadsomvaart 11, 3500 Hasselt

Tel. 011 30 81 11

Maatschappelijke zetel:

Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt

www.jessazh.be

1

WelkomHet team van de afdeling orthopedie heet u van harte welkom. Wij hopen dat uw verblijf op onze afdeling aangenaam en voorspoedig zal verlopen.

In deze brochure overlopen we stap voor stap al de aspecten van uw opname. Zowel de fase voor uw verblijf in het ziekenhuis, het ziekenhuisverblijf zelf als de periode na het ontslag komen uitvoerig aan bod. Tijdens uw verblijf zal u ook nog extra informatie krijgen met een aantal praktische raadgevingen voor de toekomst.

Indien u na het lezen van deze brochure over de Totale Schouderprothese nog vragen heeft of bijkomende informatie wenst, kan u steeds terecht bij de arts, verpleegkundige of andere medewerkers van het team.

We wensen u een aangenaam verblijf in ons ziekenhuis, en een spoedig her-stel.

2 3

Inhoud1. Voor de ingreep p. 3

2. De schouderprothese p. 3

2.1 De normale schouder p. 3

2.2 De versleten schouder p. 4

2.3 Symptomen van een versleten schouder p. 6

2.4 Onderzoek p. 6

3. Het verblijf in het ziekenhuis p. 9

3.1. Dag voor de operatie p. 9

3.2. Operatiedag p. 11

3.3. Na de operatie p. 14

3.4. Verdere revalidatie p. 15

3.5. Ontslag p. 18

4. Contactgegevens p. 19

Bent u diabetespatiënt? Signaleer dit tijdig aan uw arts! Vraag duidelijke instructies met

betrekking tot de orale inname van uw medicatie of uw insuline-inspuiting.

Deze brochure geeft het standaardverloop van de ingreep en de daaropvolgende dagen

weer. Afwijkingen hiervan zijn in de praktijk echter altijd mogelijk.

2 3

1. Voor de ingreep

Tijdens de consultatie bij de behandelende arts zal er een opnamedatum vastgelegd worden. U zal opgenomen worden op de afdeling orthopedie. Bij inschrijving in het ziekenhuis kiest u in welk type kamer u wenst te verblij-ven. U heeft een keuze tussen een éénpersoons- of tweepersoonskamer. Indien u wenst gebruik te maken van een éénpersoonskamer moet u een kamersupplement per ligdag betalen. In de mate van het mogelijke wordt rekening gehouden met uw kamerkeuze. Daarnaast kunnen artsen ook een honorariumsupplement vragen, indien u kiest voor een kamer alleen. Indien gewenst kan u een raming laten maken van uw eindfactuur. Hiervoor kan u terecht op het nummer 011 30 82 79.

2. De schouderprothese

2.1. De normale schouderDe schouder is de plaats waar de arm scharniert met de romp. Aan de zijde van de arm bestaat het gewricht uit een rond beenderig oppervlak, de humerus-kop. Aan de zijde van de romp, vormt het schouderblad een kleine ovale holte, het glenoïd. De humeruskop past in het glenoïd en vormt zodoende het schou-dergewricht. Dit gewricht is dus een ‘bal-in-een-kom’ gewricht en is het meest soepele gewricht van het lichaam (zie figuur 1).

Figuur 1

4 5

De bewegingen van de schouder worden verzorgd door sterke spieren:de deltoid spier die de oppervlakte van de basis van de schouder tot aan •de top bedekt,de rotator cuff spieren die vertrekken van het schouderblad. Deze liggen •onder de deltoïd spier, en trekken de bal in het kommetje, dit ter bevor-dering van de schouderstabiliteit.

Met deze spieren kunnen we belangrijke bewegingen maken, zoals onze handen in de nek leggen, aan de andere schouder en oksel komen, naar onze rug en het achterwerk reiken en natuurlijk iets boven het hoofd nemen.

Bij een gezonde schouder glijdt de humeruskop soepel in het glenoïd omdat het uiteinde van deze beide botten bedekt zijn door een gladde gepolijste stof (het kraakbeen) en gesmeerd worden door de gewrichtshuid (synovium). De spieren en vooral de pezen die rondom de humeruskop en het glenoïd liggen, verzorgen de stabiliteit en de beweeglijkheid van het gewricht. 2.2. De versleten schouderEen schouder kan verslijten of minder goed functioneren door: overmatig gebruik of belasting, door reuma (zie figuur 2), door onherstelbare gescheu-rde pezen (zie figuur 3) of door een afgestorven humeruskop (zie figuur 4), door bijvoorbeeld overmatig inname van cortisone gebruik. Hierdoor wordt de gladde oppervlakte van het uiteinde van de botten ruw en vervormd.

Figuur 2 Figuur 3

4 5

Figuur 4 Figuur 5

.Door deze aandoeningen die het volledige schoudergewricht vervormen, treedt er uiteraard op een bepaald moment pijn op en een verminderde be-weeglijkheid. Er is echter geen reden tot paniek daar een versleten schou-dergewricht tegenwoordig kan vervangen worden, net als een versleten heup of knie. Het vervangen van een schouder is een veilige en betrouwbare ingreep.

De ingreep wordt uitgevoerd door een orthopedisch chirurg (een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van bot- en gewrichtsziekten). Door deze ingreep, waarbij de ruwe versleten oppervlakten vervangen worden, zal de pijn verdwijnen en kunnen de normale dagelijkse bewegingen terug uitgevoerd worden.

Deze ingreep is ook nodig als de schouder zo ernstig gebroken is (zie figuur 5) dat een operatief herstel niet meer mogelijk is. Als men ouder wordt, verloopt het genezingsproces trager en kan het zijn dat uw dokter beslist om uw breuk met een omgekeerde schouderprothese te behandelen.

6 7

2.3. Symptomen van een versleten schouder Pijn is continu aanwezig, ook ‘s nachts (men kan er niet meer op liggen). De pijn wordt ook erger als u de schouder heeft belast. Weersveranderingen kun-nen de pijn beïnvloeden. Stijfheid is ook aanwezig doch kan langdurig ver-dragen worden omdat het schouderblad een deel van de schouderfuncties kan overnemen. Door deze pijn en stijfheid wordt het onmogelijk om zelfs normale levensnoodzakelijke bewegingen te doen zoals zich aankleden, was-sen of voorwerpen opnemen. 2.4. OnderzoekMedische voorgeschiedenisDe arts zal vragen wanneer en hoe de pijn en het verlies van kracht zijn op-getreden. Tevens zal hij/zij vragen of er meer pijn is na belastende activitei-ten en welke andere symptomen er zijn. De chirurg zal u vragen stellen over uw algemene gezondheid, inclusief andere bot- en gewrichtsziekten, vorige breuken en kwetsuren en welke medicatie al wordt ingenomen. Vooraleer u een operatie ondergaat, zal ook gevraagd worden naar mogelijke problemen bij vorige ingrepen of verdovingen.

Klinisch onderzoekZo’n onderzoek is vaak bijzonder pijnlijk, zodat het noodgedwongen tot een minimum dient beperkt te worden. Er dient wel nagegaan te worden of alle pezen rondom het versleten gewricht intact zijn, omdat bij een kapotte pees mogelijk een speciale ‘omgekeerde’ schouderprothese zal moeten geplaatst worden. Het is daarom erg belangrijk dat men alle bewegingen van de schou-der met zoveel mogelijk kracht tegen de dokters hand uitvoert zodat kan ge-keken worden welke pezen zijn aangetast: hand van de rug duwen (zie figuur 6 - subscapularis), hand naar boven duwen (zie figuur 7 - supraspinatus), hand naar buiten duwen met geplooide elleboog (zie figuur 8 - infraspinatus & teres minor).

6 7

Figuur 7 Figuur 8

Voordat u geopereerd wordt, voeren sommige artsen een gestandaardiseerd klinisch onderzoek uit zodat een score zou kunnen opgemaakt worden (de score volgens Constant-Murley). Na de operatie wordt dit gestandaardiseerd onderzoek op verschillende tijdstippen uitgevoerd (3 maanden, 6 maanden, 1 jaar, 2 jaar) zodat de evolutie tussen de periode voor en na de operatie kan gevolgd worden.

Figuur 6

8 9

Radiologisch onderzoekHet vervangen van het schoudergewricht door een prothese dient voorafge-gaan te worden door een (arthro)-CT-scan onderzoek (zie figuur 9). Soms kan een (arthro)-NMR onderzoek (zie figuur 10) ook volstaan hoewel de vervor-ming van het bot er minder goed op kan beoordeeld worden. Dit onderzoek evalueert ook de kwaliteit van de spieren en de pezen zodat hiermee kan bepaald worden of een anatomische prothese = een op een normaal gewricht gelijkende prothese (zie figuur 11) ofwel een niet-anatomische prothese =een omgekeerd gewricht (zie figuur 12) moet geplaatst worden.

Figuur 9 Figuur 10

Figuur 11 Figuur 12

8 9

Bijdearthrografie,dathetCT-scanonderzoekvoorafgaat,wordtereencon-trastvloeistof in het schoudergewricht gespoten waardoor een lichte ver-ergering van pijn mogelijk is.

Onderzoeken voorafgaand aan de operatieVoor de operatie dient u op controle te gaan bij uw tandarts. Een onbehandel-de tandinfectie verhoogt namelijk het risico op een infectie van de prothese.

3. Verblijf in het ziekenhuis

3.1. Dag voor de operatieU komt naar het ziekenhuis de dag voor de operatie.

Wat brengt u mee?

Arthro CT scan•

Identiteitskaart•

SIS-kaart•

Kleefvignetten van uw mutualiteit•

Bloedgroepkaart•

Gegevens over uw medische toestand•

Ingevulde pre operatieve vragenlijst: deze vindt u achteraan in deze info-•brochure.

Een lijst van thuismedicatie + thuismedicatie zelf in originele verpakking•

Formulieren (hospitalisatieverzekering, attest werkgever,…)•

Toiletgerief, nacht- en onderkledij, handdoeken en washandjes•

Witte steunkousen (indien u die al heeft)•

U brengt best geen waardevolle voorwerpen mee naar het ziekenhuis.

10 11

OnthaalBij aankomst in het ziekenhuis dient u zich aan te melden aan het onthaal waar u de onthaalbrochure van het ziekenhuis zal ontvangen. Aan de inschrijf-balie zal een medewerker uw SIS-kaart vragen om administratieve gegevens te vervolledigen. U krijgt ook informatie met betrekking tot kamerkeuze en telefoonkaart. Een medewerker van het onthaal zal u naar de afdeling ortho-pedie begeleiden.

Aankomst op de afdelingBij aankomst op de afdeling zal een verpleegkundige u begeleiden naar de kamer en vervolgens bijkomende informatie inwinnen over uw familiale situ-atie en uw gezondheidstoestand. De juiste operatiezijde zal worden aange-duid met een stift. U zal een kleurgecodeerd armbandje rond uw pols krijgen zodatmenusteedscorrectkanidentificeren.Ditblijftzototaanuwontslag.Elastische kousen zulllen worden aangemeten.

Voordat u een operatie ondergaat is het van belang om een goed beeld te hebben van uw gezondheidstoestand. Er kunnen een aantal onderzoeken wordengeplandzoalseenröntgenfoto(RX)vanuwlongen,eenfilmpjevande hartactiviteit ( EKG ) en een bloedonderzoek. Hou uw bloedgroepkaart bij de hand, men zal erom vragen.

De kinesist zal langskomen om zich voor te stellen en zal het revalidatie-proces kort toelichten.

De anesthesist (de dokter die instaat voor de verdoving tijdens de opera-tie) zal ook nog bij u langskomen. Indien u gezondheidsproblemen of vragen heeft, deel het hem/haar mee. U mag nog eten en drinken tot 24u00.

10 11

3.2. Operatiedag

Voor de operatie Vandaag blijft u nuchter vanaf middernacht. Neem alleen de medicatie die u door de verpleegkundige wordt gegeven. Voor u naar de operatiezaal ge-bracht wordt, zal men u vragen om nog eens naar het toilet te gaan en krijgt u een operatieschort aan. Juwelen en kunstgebit moeten worden verwijderd. U moet uw elastische witte kousen aandoen. De verpleegkundige zal u met uw bed ophalen en naar de operatiezaal brengen. In de operatiezaal krijgt u een kunststofnaaldje in een bloedvat in uw arm, waarop het infuus wordt aange-sloten. De anesthesist geeft u vervolgens de verdoving (algemene narcose ).

De operatieWanneer u verdoofd bent en niet meer bij bewustzijn, zal de chirurg het ge-wricht volledig (totale schouder prothese -TSP) of soms gedeeltelijk (hemi-schouderprothese - HSP) vervangen. Er wordt een insnede van een tiental centimeter aan de voorzijde (zie figuur 13a) of aan de bovenzijde (zie figuur 13b) van de schouder aangebracht.

Figuur 13a Figuur 13b

12 13

De humeruskop wordt verwijderd of afgeslepen zodat hij kan vervangen wor-den door een metalen bol (zie figuur 14) . Soms wordt een steel in het mergka-naalvandebovenarmgebruiktterverstevigingvandefixatie(zie figuur 15). Afhankelijk van de techniek van de chirurg zal deze steel al dan niet gece-menteerd worden. De cementering van de steel is steeds noodzakelijk indien het om de behandeling van een recente breuk gaat.

Figuur 14 Figuur 15

Als de chirurg kiest voor een totale schouderprothese zal ook het glenoïd ver-vangen worden door een “plastieken kommetje” dat meestal gecementeerd wordt in het bot.

Figuur 16

Bij een hemi-schouderprothese wordt het glenoid niet vervangen (zie figuur 16).

12 13

Als het om een omgekeerde prothese gaat dan wordt het glenoïd vervangen door een bol die in het bot wordt vastgezet met schroeven zodat hij daarna kan vastgroeien aan het bot (na enkele maanden).

Een totale schouderprothese (zie figuur 11, 12, 14, 15) geeft een snellere en betere pijnverlichting dan een hemi schouderprothese (zie figuur 16) doch het gaat wel om moeilijkere chirurgie zodat hierdoor theoretisch meer complica-ties kunnen optreden. Als de spieren en pezen echter niet meer te herstellen zijn is steeds een totale (omgekeerde) schouderprothese aangewezen. De voor- en nadelen van alle typen prothesen zullen voor de ingreep worden uitgelegd.

Mogelijke complicaties bij chirurgische therapie

De chirurg zal de mogelijke risico’s van de ingreep uitvoerig bespreken, alge-meen mag men aannemen dat dit zeldzaam is (minder dan 5%). De complica-ties kunnen zijn:

een reactie op de algemene verdoving, •

een eventuele ontsteking van de prothese, •

letsels aan bloedvaten en zenuwen, •

ruiken van het bot van opperarm en/of schouderblad, •

na de ingreep kan een onvoorziene stijfheid optreden met verlies van be-•weeglijkheid ter hoogte van de schouder,

op lange en middellange termijn kan de prothese loskomen of vroegtijdig •verslijten,

soms kan een ontwrichting van de prothese optreden, vooral na meerdere •chirurgische ingrepen of bij revisiechirurgie (revisie = wanneer uw schou-der al geopereerd was).

14 15

Vlak na de operatieNa de operatie zal u verscheidene dingen merken:

infuus (leiding met vocht in de arm)•

redonleiding (dun slangetje vanuit de wonde) om overtollig bloed vanuit de •schouder af te voeren.

pijnpomp (slangetje vanuit de rug) •

draagdoek •

Het is mogelijk dat u nog enkele uren, tot een ganse dag, in de ontwaakkamer van de operatiezaal blijft.

Terug op de afdeling zal de verpleegkundige een ijsverband aanleggen op de schouder om zwelling en pijn tegen te gaan.

Na de operatie kan u pijn hebben en misselijk zijn. Meld dit aan de verpleeg-kundige, hij/zij zal u medicatie toedienen volgens de medische orders.

Indien u geen last heeft van misselijkheid of braken mag u na 3 uur een beet-je water drinken.

3.3 Na de operatieU wordt geholpen bij het ochtendtoilet en uw wondverband zal worden ververst. De dag na de operatie wordt een bloedcontrole uitgevoerd. Het is immers mogelijk dat er tijdens en na de operatie wat bloedverlies is ge-weest. Eventueel zal eén of meerdere eenheden bloed worden toegediend. Ook wordt een controlefoto van de schouder gemaakt. De arts komt dagelijks langsomte informerennaaruwtoestand.Deredonfleszalwordenverwij-derd. De verpleegkundige zal regelmatig ijs aanbieden om op uw schouder te leggen. Uw verband wordt dagelijks nagezien.

14 15

3.4. Verdere revalidatieEr wordt onmiddellijk gestart met de revalidatie. Meestal wordt de arm op rust gesteld door middel van een verband (adductor). Dit verband dient om rust te geven aan de schouder als hij niet gerevalideerd wordt. Zodoende wordt een van de eerste moeilijkheden te leren leven met één arm. De ver-pleegster of de kinesist/fysiotherapeut zal u leren hoe hiermee om te gaan. De eerste dagen is de revalidatie enkel passief, dit wil zeggen dat enkel de kinesist/fysiotherapeut de arm beweegt. Hij zal u echter snel aanleren om zelf het schouderblad; op te trekken (zie figuur 17), naar voor te brengen of naar achter (zie figuur 18). Tevens dient men zo snel mogelijk na de ingreep te starten met pendeloefeningen (zie figuur 19).

Figuur 17 Figuur 18

Figuur 19

Bij een ‘omgekeerde’ TSP mag men, indien mogelijk, onmiddellijk de schouder actief bewegen. Uiteraard mag dit enkel na toelating van de behandelende arts.

16 17

Het verblijf in het ziekenhuis duurt meestal een kleine week. Daarna kan verder geoefend worden met een kinesist/fysiotherapeut van eigen keuze. Eigenlijk mag (moet) men met behulp van een katrolletje (voor de reikmobi-liteit) en zo snel mogelijk met een handdoek (voor de hand-rug-beweging) zo snel mogelijk de functionele bewegingen proberen te verkrijgen. Dit lukt meestal na een drietal maanden.

Bij een anatomische TSP mag u gedurende een zestal weken geen beweging met de arm naar buiten uitvoeren (uitwendige rotatie) en bij een ‘omgekeer-de’ niet-anatomische TSP dient geen passieve stretch te gebeuren (de kine-sist mag de schouder niet ‘forceren’). Bij beide types mag u, moet u, zo snel mogelijk actief alle bewegingen aanleren, uiteraard onder de pijngrens.

Onmiddellijk mag u liggend de beweging van de arm proberen te verbeteren. Zoals reeds gezegd mag bij de anatomische TSP en de HSP de uitwendige ro-tatie slechts geoefend worden na een zestal weken. Dit gebeurt best vanuit liggende positie op een harde oppervlakte (een mat of een oefenbed) ofwel rechtstaand ter hoogte van de deur of een kast. Na ongeveer zes weken mag u bij elk type prothese meer en meer krachtsoefeningen starten.

16 17

18 19

3.5. OntslagWanneer u moeilijkheden voorziet m.b.t. het ontslag naar huis, verwittig dan de verpleegkundige. De sociaal verpleegkundige zal langskomen en u advi-seren omtrent een gericht aanbod aan thuiszorg. Ook bij allerlei problemen inzake sociale wetgeving en/of administratie probeert de sociaal verpleeg-kundige advies, informatie en bemiddeling aan te bieden. U kan de naam en het telefoonnummer van de sociaal werker steeds vragen aan de verpleging. De sociale dienst is elke werkdag open van 09u00 tot 12u00 en van 13u30 tot 16u30.

Bij ontslag krijgt u het volgende mee:

voorschrift voor pijnmedicatie•

eventueel voorschrift voor een thuisverpleegkundige om u te helpen met •wassen en kleden

voorschrift voor een kinesist •

Multidisciplinair ontslagdocument•

operatieverslag •

afspraak voor controleraadpleging: ongeveer 3 weken na ontslag•

3.6. Medische na-controlesEen prothese dient regelmatig gecontroleerd te worden:

Na drie weken mogen de hechtingen verwijderd worden.•

Naeendrietalmaandend.m.v.eenradiografie.•

Na zes maanden en daarna jaarlijks om de verdere evolutie te controleren.•

Wees waakzaam voor ontstekingen aan tanden of nagels. Neem steeds con-tactopmetuwhuisartsbijonverklaarbarekoorts.Laatnooiteeninfiltratieaan de geopereerde schouder plaatsen

18 19

4. Contactgegevens campus Virga Jesse

Afdeling orthopedieArtsenDr. Paul CuyversDr. Dirk VanlommelDr. Carl DierickxDr. Anny SteenwerckxDr. Gerrit De WachterDr. Wilfried Schollen

VerpleegeenheidTel: 011 30 95 00Tel: 011 30 95 01

Sociale dienstElke werkdag van 09u00 tot 12u00 en van 13u30 tot 16u30

Tel: 011 30 83 81

Websites

www.jessazh.be•

www. orthopediehasselt.be•

www. schouder.be•

20

Persoonlijke notities