wedstrijdprogrammaideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht

De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht heeft 82 inzendingen opgeleverd. Een rijke oogst voor

een bijzondere opgave. Niet eerder werd er in Utrecht in een sterk stedelijke context, zo groot-

schalig ingezet op (collectief) particulier opdrachtgeverschap. Het betekent echter nogal wat,

als je zelf, of met een groep, aan de slag wilt. Want waar begin je en wat is er nu echt mogelijk?

Hoe bouw je eigenlijk een huis en wat betekent dat fi nancieel en juridisch? Allemaal vragen

waar particulieren antwoord op moeten vinden. Gelukkig zijn er al veel voorbeelden en kennis-

punten om informatie op te halen. Er zijn ook bondgenoten die ook graag zelf willen bouwen.

Sommige slaan de handen ineen in speciaal hiervoor opgerichte CPO-verenigingen.

De vereniging CPO Veemarkt benaderde Aorta met de vraag of wij aandacht aan de toe-

komstige ontwikkelingen rond de Veemarkt wilden geven. Er leefden bijvoorbeeld oprechte

vragen bij de vereniging wat architectuur kon bijdragen voor particulieren. Na goed overleg,

ook met de gemeente Utrecht, hebben we besloten dat Aorta een ideeënprijsvraag uit ging

schrijven. We waren benieuwd hoe ontwerpers de uitdaging aangaan met de uitgangspun-

ten die de gemeente had opgesteld. Voor de gemeente kon de ideeënprijsvraag ook een

eerste toets van haar beleidsuitgangspunten zijn. Het bestemmingsplan geeft ruimte. Het

Stedenbouw kundig Programma van Eisen (SPvE) is opgesteld na een intensief participatie-

traject met toe komstige bewoners en in het beeldregieplan vormen de variabelen een door-

vertaling van de kernkwaliteiten uit het SPvE. Deze variabelen uit het beeldregieplan zijn niet

leidend, maar wel opgesteld als een houvast voor de architect en de particulier opdrachtgevers.

Ze stimuleren ook de dialoog tussen supervisor, architect en opdrachtgever. Het wordt spannend

hoe de kern kwaliteiten variatie en herkenbaarheid zichtbaar worden in de architectuur van de

woningen in de verschillende bouwblokken.

Als particulier is het moeilijk om een beeld te krijgen wat er mogelijk is als je samen met een

architect gaat bouwen. De inzendingen van de ideeënprijsvraag geven hier een divers beeld.

De ruimte die het Stedenbouwkundig Programma van Eisen en het beeldregieplan geven,

worden goed benut. Het levert uiteenlopende oplossingen op voor tussenwoningen, hoekkavels

en voor projecten voor zowel particulieren als voor groepen. Er zijn architecten die hun ambities

rondom duurzaamheid op allerlei aspecten van de woning hebben ingezet. De mogelijkheid op

bouwveld E om een voorhuisje te plaatsen, is door vele architecten opgepakt. In het wedstrijd-

programma is ook gevraagd om een betaalbare woning. Bij het maken van een schetsontwerp

kun je als architect niet alle kosten precies doorrekenen. Je weet bijvoorbeeld nog niet precies

wat je opdrachtgever wil, of wie je het huis laat bouwen. Toch hebben enkele architecten al vrij

redelijk een range aan kunnen geven van de verwachte bouwkosten.

De enorme rijkdom aan ideeën is een opbrengst van de ideeënprijsvraag. Ik hoop dat de ten-

toonstelling en de daarbij horende publicaties, leiden tot een zinvol contact tussen de particulier

en de architect die met zijn inzending laat zien waarin hij excelleert! De gemeente zal bij de

uitgifte van kavels potentiële particuliere opdrachtgevers laten zien wat deze architecten kunnen

betekenen. Want die particulieren beginnen aan een uitdagend en spannend traject. Het is een

hele investering, ook in tijd, die aan het eind een uniek resultaat kent: een eigen huis!

Eveline Paalvast

Architectuurcentrum Aorta

Inhoud

herontwikkeling veemarkt 2

wedstrijdprogramma 2opdrachtomschrijving, locatie, opgave, randvoorwaarden,

programma van eisen

juryrapport ideeënprijsvraag 3locatie, opgave, jurysamenstelling, werkwijze, beoordeling,

winnaars, eervolle vermeldingen

colofon 5

overige inzendingen 6op volgorde van binnenkomst

Voorwoord

De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht is uitgeschreven om schets-

ontwerpen, beelden, (woon)plattegronden en bijvoorbeeld energie-

concepten te laten zien aan de toekomstige particuliere opdracht-

gevers en groepen. De ideeënprijsvraag staat open voor professionele

architecten of tijdelijke coalities met een architect als penvoerder.

locatie en opgave

De locatie is gesitueerd aan de Sartreweg in Utrecht. Het betreft de

volgende bouwvelden: bouwveld E en bouwveld B. Voor beide is het

beeldregieplan en het SPvE leidend, waarbij voor bouwveld E geldt

dat het beeldregieplan een aantal gedetailleerdere uitgangspunten

gelden die nog niet zijn opgenomen in het SPvE.

de opgave

Ontwikkel en presenteer een integrale visie waarin de relatie tussen

bouwveld, de woning en het binnenterrein zichtbaar wordt gemaakt.

Werk vanuit deze visie de ruimtelijke consequenties uit voor één

element (de individuele kavel of woning) en doe een uitspraak over

de relatie met het binnengebied (het object, het binnenterrein of het

bouwblok als geheel). De ideeënprijsvraag richt zich op particuliere

opdrachtgevers of collectieven van particuliere opdrachtgevers.

De presentatie legt in heldere taal, beeld en een maquette uit wat een

particulier opdrachtgever, of een groep particuliere opdrachtgevers,

kan verwachten van het voorstel. Het schetsontwerp moet ingezet

kunnen worden door de particuliere opdrachtgevers, al dan niet ver-

enigd in een collectief. Het voorstel koppel je aan een doelgroep door

het profi el van de particuliere opdrachtgever, of groep particuliere

opdrachtgevers, te omschrijven.

randvoorwaarden

De ontwerpen dienen aan de volgende ruimtelijke randvoorwaarden

te voldoen zoals vastgelegd in SPvE en beeldregieplan:

• De bouwenvelop mag niet worden overschreden.

• De breedte, diepte en hoogte van de bebouwing zijn bepaald in

SPvE en het beeldregieplan en mogen niet worden overschreden

• Het parkeren voor één auto per woning dient bij bouwveld E op de

kavel te worden opgelost. Voor bouwveld B gelden de instructies

uit het SPvE.

• Keuze uit de variabelen van het beeldregieplan

fi nanciële randvoorwaarden

Het schetsontwerp moet uitgaan van een residuele grondprijs-

berekening.

Indicaties

• Het schetsontwerp moet leiden tot een betaalbare woning

• De inzendingen worden getoetst aan het beeldregieplan

• Er is geen vaste kavelbreedte

• Kernkwaliteiten SPvE

• Het is toegestaan om op één kavel twee woningen te bouwen

(boven en beneden)

• Het is toegestaan om wonen en werken te combineren op een

kavel (functiemening)

• Het duurzaamheidbeginsel moet worden meegnomen in het

ontwerp

juridisch

Het bestemmingsplan is gegoten in de vorm van een globaal eind-

plan, waarbij veel mogelijk is. Het SPvE en beeldregieplan zijn voor

deze opgave meer leidend dan het bestemmingsplan. Desalniettemin

gelden nadrukkelijk ook de voorschriften uit het bestemmingsplan.

programma van eisen

Het programma bestaat uit een verplicht en niet verplicht deel.

Verplicht Niet verplicht

Betaalbare, duurzame woningen geen

Na veel politieke en maatschappelijke discussie zal het Veemarktcomplex per 1 april 2012 haar

deuren sluiten. Aan een lange, enerverende en soms ook woelige, historie van veemarkten,

evenementen en automarkt komt een einde.

Utrecht heeft ervoor gekozen om op het Veemarktterrein ca. 550 woningen en enkele voor-

zieningen te bouwen. Een sociale, gemixte wijk en een duurzame wijk. Het Stedenbouwkundig

Programma van Eisen (SPvE), het bestemmingsplan en de ontwikkelingsstrategie is in oktober

2011 in de Raad vastgesteld. De ontwikkeling kan beginnen.

Het plan is met veel participatie tot stand gekomen. Veel mensen hebben meegedacht, zoals

te lezen is in de twee logboeken. Zoveel mogelijk ideeën en wensen zijn verwerkt in het Steden-

bouwkundig Programma van Eisen.

Twee markante punten hiervan zijn het accent op duurzaamheid en particulier opdrachtgever-

schap. We willen zo energiezuinig mogelijke woningen gaan bouwen en ook op andere punten

van Planet, People, Profi t zo goed mogelijk scoren. Een EPC van 0,3 is al een behoorlijke kluif

om te realiseren, zeker omdat de woningen ook betaalbaar moeten blijven!

Een ander idee dat tijdens de participatie opkwam is om particulieren de kans te geven om

op het Veemarktterrein hun eigen huis te bouwen, in groepen of als particulier. Dit is verder

uitgewerkt in de Ontwikkelingsstrategie, waarbij (collectief) particulier opdrachtgeverschap een

centrale rol inneemt. In Utrecht hebben we daar op bescheiden schaal ervaring mee, bv. met

het Groene Dak in Voordorp en de Kersentuin in Leidsche Rijn en ook bij het grote aantal vrije

kavels die in Leidsche Rijn momenteel worden uitgegeven. In Duitsland, bijvoorbeeld in Berlijn

en Hamburg, is collectief particulier opdrachtgeverschap al op veel grotere schaal gebruikelijk.

Ook kunnen we leren van Leiden, Amsterdam en Almere. Vooral het organiseren van particulier

opdracht geverschap in een stedelijke context, zoals bij de Veemarkt het geval is, zie ik als grote

uitdaging.

De ideeënprijsvraag die Aorta heeft uitgeschreven en georganiseerd is een initiatief van de

vereniging CPO Veemarkt, Aorta en de gemeente samen. Het leek ons verfrissend om archi-

tecten te vragen hun ontwerpideeën te formuleren voor particulier opdrachtgeverschap. Met

als tweede doel om ook toekomstige particuliere opdrachtgevers in contact te brengen met

architecten. Voor mij is dat doel geslaagd, de inzendingen die in dit boekje worden gepresen-

teerd geven een rijke schakering van ideeën weer. Opdrachtgevers en architecten zullen nog

met elkaar in contact worden gebracht.

Ook kunnen we nu als gemeente onze uitgangspunten in het SPvE en bijvoorbeeld het bestem-

mingsplan en beeldregieplan toetsen aan de ingediende ontwerpideeën.

Ik wil alle architecten die hun ontwerpideeën bij ons hebben ingediend, bedanken voor hun

creativiteit. De winnaars natuurlijk in het bijzonder!

Gilbert Isabella

Wethouder Ruimtelijke ordening en wonen gemeente Utrecht

WedstrijdprogrammaHerontwikkeling Veemarkt

colofon

Uitgave maart 2012

© Architectuurcentrum Aorta

www.aorta.nu/ideeenprijsvraag-veemarkt/

Samenstelling en eindredactie

Eveline Paalvast met dank aan alle inzenders

Vormgeving

het Bos

Kaartbeelden

Stadsontwikkeling gemeente Utrecht

Foto cover

Lindy Schuin

De ideeënprijsvraag Veemarkt Utrecht is uitgevoerd in opdracht van

de gemeente Utrecht. De ideeënprijsvraag is mede mogelijk gemaakt

door het Stimuleringsfonds voor architectuur en de sponsoren van

architectuurcentrum Aorta.

Uitschrijver ideeënprijsvraag: architectuurcentrum Aorta, op initiatief

van de vereniging CPO Veemarkt.