Bəxtiyar Tuncay

SULTAN II MƏHƏMMƏD (MEHMET) FATEHİN UYĞUR HƏRFLƏRİ İLƏ XAQANİYYƏ TÜRKCƏSİNDƏ YAZILMIŞ YARLIĞI

Topqapı sarayındaki tarixî vəsiqələrin təsnifi sırasında uygur əlifbasiyla yazılmış bir çox sənədə rast gəlinmişdir ki, bunlardan biri də Sultan II MƏhəmməd (Mehmed) Fatehin Uzun Həsənə qarşı müvəffəqiyətlə nəticələnmiş səfərindən sonra, daha dəqiq desək, 3 avqust 1473-cü il tarixində, həmin səfər haqqında Qarahisarda yazdığı yarlıqdır. Bu yarlığı ilk dəfə təsbit edən edən R. Rəhməti Aratın yazdığına görə, sözügedən yarlıq Osmanlı tarixinin indiyədək bilinməyən bir səhifəsini aydınladacaq bir çox yeni məlumat verməkdədir: “Yarlığın ehemmiyetini artıran ikinci cihet te, asıl metnin uygur alfabesile yazılmış olmasıdır. Bu vesika ile uygur alfabesinin Osmanlı teşkilâtında, bazan resmî vesikaların yazılmasında da, kullanılmış olduğu meydana çıkmaktadır. Henüz layıkile tetkik edilememiş olan meselelerden biri de, asıl uygur sahasının haricinde uygur alfabesinin yayılma sahasının ve bu alfabeyi kullanmış olan zümrelerin tesbitidir. Bu gün uygur harflerile yazılmış olan bir çok yarlıklarla birlikte, bazı orjinal ve tercüme edebî ve ya tarihî eserler bulunmaktadır. Bu alfabe vaktile türk dünyasında öğrenilmiş ve öğretilmiştir” (Rahmeti Arat, 1939, s. 285).

Osmanlıların tarix səhifəsinə çıxdığı ilk illərdə Çingizoğullarından, daha dəqiq desək, Elxanlılardan asılı olduqları və uyğur əlifbasının və xaqaniyyə türkcəsinin də məhz həmin dövrlərdə Osmanlı sarayına yol tapdığı məlumdur. Görünən budur ki, həmin ənənə Sultan II Məhəmməd (Mehmed) Fatehin dövrünədək davam etmişdir.

R. Rəhməti Aratın verdiyi məlumatdan belə aydın olur ki, “Yarlığın yazılı bulunduğu tomarın uzunluğu 710,5 cm. olup, uzunlukları 43,5-54 cm. və genişlikleri 21-24 cm. arasında değişmekte olan 15 ayrı kâğıt parçasının bir birine yapıştırılması suretile vücude getirilmiştir. Kâğıt beyaz ve oldukça kaim ve sağlam

olup, yazı için kullanılan üst tarafı parlaktır. Tomarın baş tarafında 16-ıncı parça olarak, koyu kırmızı rengte bir sahtiyan yapıştırılmıştır. Bu sahtiyan, tomar halinde olan yarlığa bir nevi kapak gibi, onu muhafaza etmek için eklenmiştir. Bu kapak 5 köşelidir; 31,5 cm. uzunluğunda ve kâğıda yapışmış kısmında daha dar (21 cm.) olup, gittikçe her iki taraftan muvazî olarak genişlemekte ve uç tarafında, üç köşenin hasıl olduğu yerde, 23,2 cm. 'yi bulmaktatır. Tomarın baş tarafında 25 cm. ve sonunda 11 cm. kadar yer açık bırakılmıştır. Yazı, tomarın sol tarafında, kâğıtların kenarına kadar gelmektedir; sağ tarafta 3-6 cm. arasında değişen bir mesafe boş bırakılmıştır. Bu boşluğa bazan, yerine göre, / harfinin kuyrukları uzatılmakta (bk. ss. 8,13,111,120,128,142,162,173,189,194) ve bazan da göze çarpması istenen sözler yazılmaktadır (bk. alla 166; tngri 173,187,196).

Yarlığın başı olan huvel - ğani ibaresi satırın ortasına ve diğer metinden bir satır kadar yer aralıkla yazılmıştır.

Sultan II Məhəmməd (Mehmed) Fateh

201 satır tutan metin, tomarın sağ tarafında bırakılmış olan mesafeye riayet ederek, muntazam bir şekilde alt alta yazılmıştır. Yalnız metinde ehemmiyeti ayrıca tebarüz ettirmemesine lüzum görülen yerler daha ziyade içeriye alınmış bulunmaktadır. Bunlardan Sultan Mehmedin isminin geçtiği 3. satır bir az içeriye ve kalan yerlerde hep iki satır olmak üzere, tomarın sağ kenarından 13. cm. sola yazılmıştır, (bk. s. 4 -5, 81-82 ve 115-116)” (Rahmeti Arat, 1939, s. 286).

Sənədin bu qədər uzun olmasının səbəbi burada uyğur hərfləri ilə yazılmış sözlərin altda ərəb hərləri ilə də yazılmış olması, yəni təkrarlanmasıdır. Təbii ki, həm də mətn çox uzundur.

Yarlığın original mətni:1 (H)u vəl-ğəni. 2 Alla(h) Təal inəy(ə)titin 3 Sultan Məhəmət Xan. Sözüm.

4 Rum viyaləti- 5 ning seyit 6 sətat, qazi, mufdi, şeyx 7 tanışmanlarığa, vilayət

vilayət- 8 lərning taruğalarığa, 9 çox taş olturuşluğ türk 10 xəl(a)yıq, ərəb, bəlüc, xalaç, 11 karluq, kürt, lur elləri- 12 ning tüşməl kətxuda- 13 larığa, karvan basirganlarğa, 14 kənt kəntning uluğlarığa, 15 suçı kəməçilərgə. Usun

Hu vəl-ğəni (2) Allah-Təalanm inayətilə (3) Sultan Məhəmməd. Sözüm (7) danişməndlərinə, bütün vilayətlərin valilərinə, (9) cəm və dağınıq oturan türk əhali, ərəb, bəluç, xalac, (11) karluk, kürd, və lur xalqlarının ağsaqqal və kəndxudalarına, (13) karvan və tacirlərə, bütün qəsəbələrin ulularına, (15) suçu və gəmicilərə. Uzun

Sultan II Məhəmməd (Mehmed) Fatehin tuğrası

16 (H)əsən bəg Tokat şəhərini 17 yaqqan üçün çerig tartıp, 18 An istəyü oğraşmağa kəlip 19 erdük kaçan kim Ərsinggan

(16) Həsən bəy Tokat şəhərini (17) yaxdığı üçün əskər sövq edib, (18-19) onunla savaşmaq niyətilə gəlmiştik. Ərzincan

20 vila(y)əti ğa kirtük izə 21 köz tudar erdük kim Ərsinggan- 22 ta bisgə karşu kəlgəy tep, 23 özi kəlməti. Tivan bəgi Məhəmət bəg, 24 C(ə)mşit bəg başlığı biş minq kişi 25 Ərsingg(a)nta bisgə qaravul 26 yibərip tur, biz tağı anı bilip 27 Törəxan bəg oğlı Ömər bəg 28 başlığ biş minqçə çaqlığ kişi 29 yibərdük. Ömər bəg barıp, ol 30 biş ming kişini savaşıp, basıp, 31 sancaklarını alıp elligçə 32 kişisini tutup kəltilər andan.

(20) vilayətinə girincə, o, Ərzincanda (22) bizə qarşı gəlir deyə, gözləyirdik. (23) Özü gəlmədi. Divan bəyi Məhəmməd bəy (24) və Cəmşid bəy başçılğında beş min kişilik ön qaravulu Ərzincanda bizə (26) göndərmiş, biz də bunu xəbər alaraq, Türəxan bəy oğlu Ömər bəy (28) başçılığında beş minə qədər adam gönderdik. Ömər Bey gedib, bu (30) beş min adamı savaşda yenib, bayraaqlarını alıb, əlliyə qədər (32) adamını ələ keçirib oradan geri gəldilər.

33 Sonq özige oğraşalı tep, Ərsinggan ködəli-ni aşduq. 35 İzə Rəbiül əv(v)əl ayrnıng tokuzıta, 36 çərşəmbi kün Usun (H)əsən bəg 37 bisgə qarşu kəlti. Biz tağı 38 anı tiz qılıp, oyun bermək 39 üçün akınçı Xəl(a)yiqtən bir neçə 40 kişini qaravul yosunı təg 41 ilgərü yibər(t)rük. Ol akınçı 42 il anınq q(a)rasın körüp kaçıp

(33) Sonra, özü ilə uğraşaq deyib, (34) Ərzincan geçidini aştıq. Aşınca, (35) Rəbi ül-əvvəl ayının doqquzuncu çərşəmbə günü Uzun Həsən bəy (37) bizə qarşı gəldi. Biz də ona tuzaq qurup, oyun etmək (39) üçün akınçı əfrafdan bir neçə (40) adamı yosun (bitki) kimi bəzəyərək, ön qaravul kimi (41) irəli göndərdik. O akınçı (42) əfrat onun qaraltısını görüncə qaçıb,

43 bisgə kəlti. Bir neçə kişi ol küni 44 biztin altılar. Andan sonq 45 biz köçüp, Bayburt sarı yürüdük. 46 Anıng xıyalıta keçmiş kim tönti 47 Rumğa barur tep, olaylar y(a)s(a)p 48 uluğ ğolta öz öngite manqlay Bayundur Təv(ə)çi bəg sancağı, nağara- 50 sı bile, Əli Mirzə sancağı, nağara- 51 sı bilə, Şa(h) Əli Bürnək bəg 52 sancağı, nağarası bilə, İbrayimşa(h) 53 beg sancağı, nağ(a)rası bilə, gavur 54 İshaq sancağı, nağarası bilə öz

Uzun Həsən Ağqoyunlu

(43-44) bizə gəldi. O gün bizdən bir neçə adamı əsir aldılar. Ondan sonra, (45-46) biz oradan qalxıb, Bayburta sarı yürüdük. O bizim geri dönrək (47-48) Ruma gettiyimizi xəyal (zənn) etmiş, alaylar quraraq, böyük qolda, öz önünde, manqa - (49-50) Bayındır Dəvəçi bəy bayrağı və döyüş nağarası (davulu) ilə, Əli Mirzə bayrağı və döyüş nağarası (51) ile, Şahəli Bürnək bəy bayrağı və döyüş nağarası ilə, İbrahimşah (53) bəy bayrağı və döyüş nağarası ilə, (54) Kafir İshaq bayrağı və döyüş nağarası ilə, İshaq bayrağı və döyüş nağarası ilə, merkezdə özü

55 haza sancakları tübində nə kim 56 Ağ qoyunnıng savaşqa yarar 57 yigitlər-ni yığnaq qılıp, 58 baranqğar alayıta bir oğlı 59 S(e)ynəl Mirz’ sancağı tabalxanə- 60 si bilə, Karamanlu pir Əhm(ə)t 61 Mehəmət bəg 62 sancağı nağ(a)rası bilə, Süleyman bəg

(55-56) məxsusi bayraqları altında Ağqoyunluların savaşa yaryan (57-58) igidlərindən kim varsa toplayıp, sağ qol alayında bir oğlu (59-60) Zeynal Mirzə bayrağı və nağaraları ilə, Qaramanlı Pir Əhməd (61) bayrağı və nağarası ilə, Məhəmməd bəy bayrağı və nağarası ilə, Süleyman bəy

63 sancağı, nağ(a)rası bilə ş(e)yx Əli 64 Mühürtar sancağı, nağarası bilə, 65 Vəli bəgi Əli Paşa sancağı, nağara- 66 sı bilə, conqğar al(a)yıta bir 67 oğlı Oğurlu Məhəmət bəg sancağı, tabal- 68 xanəsi bilə, sahibkıran Temür bəg 69 oğlanlarıtan Məhəm(ə)ti Bəkir Mirzə 70 S(e)ynel Mirzə, Müsəfər Mirzə 71 tuğı nağ(a)raları bilə (H)əsən Ağa Yi- 72 milə (H)acı bəg sancaq, n(a)ğ(a)rası 73 bilə, Tülğədər bəgleritən Rüsdəm 74 bəg, S(ə)lman bəg, Şa(h)məhəmət bəg 75 başlığlar köp çerig bilə 76 Rəbiül-əv(v)əl ayınmq on altısıta, 77 çaharşəmbi kün savaş til(ə)p, 78 Başkən tigən yertə bisgə 79 karşu kəldi. İzə biz tağı

(63-64) bayrağı və nağarası ilə, Şeyx Əli Möhürdar bayrağı və nağarası ilə, (65-66) Vəli bəyi Əli Paşa bayrağı və nağarası ilə, sol qol alayında (67-68) bir oğlu Uğurlu Məhəmməd bəy bayrağı və davulları ilə, sahibqaran Teymur bəy (69) oğullarından Məhəmmədi Bəkir Mirzə, Zeynal Mirzə, Müzəffər Mirzə (71-72) tuğları və nağaraları ile, Həsən Ağa Yimilə Hacı bəy bayrağı və nağarası ilə, (73-74) Zülqədər bəylərindən Rüstəm bəy, Səlman bəy, Şah Məhəmməd bəy (75-76) başçılıqlarında çox sayda əskərlə Rəbiül-əvvəl ayının on altıncı (77-78) çərşənbə günü, savaş diləyərək, Başkənt deyilən yerdə bizə (79) qarşı gəldi. Biz də

80 Alla(h) Təal (a) ninq inayətigə 81 sığınıp, ərən 82 lər himm(ə)ti bilə 83 uluğ ğolta manqlay Tavut bəg, 84 aAnatolı xalqı bilə Mahmut 85 Paşa bəg başlığlarnı qarşu 86 yibərdük. Özimiz tağı t(ə)vlət ü 87 səatət bilə yenggi çerig adamı- 88 nı öngimiz(gə) salıp yürütük.

(80-81) Allahı-Təalanın inayətinə sığınıb, ərənlər (82-83) hümmətilə, böyük kolda, manqa - Davud bəy (84-85) Anadolu xalqı ilə və Mahmud Paşa bəy naşçılıqlarında olanları (86-87) göndərdik. Özümüz də dövlət və səadətlə yeniçəri əfradını (88) önümüz salıb yürüdük.

89 Baranqğar alayını oğlum 90 Bayesit Sultanğa başladıp, 91 Minqxal oğlı Əli bəg, M(ə)həmət Paşa, 92 Mənsur bəgni qoşup, Oğurlu 93 M(ə)həmət bəgkə qarşu yibərdük.

Sağ qol alayını oğlum (90-91) Bəyazid Sultanın başçılığı altına verib, Mixal oğlu Əli bəy, Məhəmməd Paşa (92-93) ve Mənsur bəyi qoşarak, Ugurlu Məhğmməd bəyə qarşı göndərdik.

94 Conqğar alayını oğlum Musdafa 95 Suldanğa başladıp, İskəndər bəg 96 ba(ş)lığlarnı qoşup, (H)əsən bəgninq 97 kiçig oğlı S(e)ynəl Mirzə, Pir Əhmət 98 Q(a)ramanlu ba(ş)lığlarğa qarşu 99 yibərdük. Uruğta Əlvan bəg oğlı 100 Sinan bəg, Aliyə bəg oğləı Xusru 101 bəg (H)əmit elininq bəgi Meşih 102 bəg Yanya sancağı bəgi Sinan bəg 103 başlığlarnı qoytuq. Bu arata

(94-95) Sol qol alayını oğlum Mustafa Sultanın başçılığına verib, İskəndər bəy (96-97) başçılığındakıları ona qoşaraq, Həsən bəyin kiçik oğlu Zeynal Mirzə və (98-99) Qaramanlı Pir Əhməd başçılıqlarındakılara qarşı göndərdik. Qarargaha Əlvan bəy oğlu (100-101) Sinan bəy, Aliyyə bəy oğlu Xosrov bəy, Həmid eli bəyi Məsih (102-103) bəy və Yanya sancağı bəyi Sinan bəy başçılığında olanları qoyduq. Bu arada

104 (H)əsən bəg yaqın kəlti izə bisinq 105 manqlay bəgləri Tavut bəg 106 Anatolı xalqı (bilə), Mahmut Paşa (bəg) 107 başlığlar yürüp, anınq manqlay 108 bəglərigə təgtiılər. İki manqlay 109 üç qadala (H)əsən bəgninq 110 bəgləri buları bəri sürti. 111 Bular tağı anınq manqlay bəgləri- 112 ni nar-ı sürüp sancağ-ı-ğa yit- 113 gürtilər. Bu arata biz

(104-105) Həsən bəy yaxın gəlincə, bizim manqa bəylərin Davud bəy (106-107) Anadolu xalqı ilə və Mahmud Paşa bəy başçılıqlarında olanlar yürüyüb, onun manqa (108-109) bəylərinə yetişdilər. İki-üç dəfə Həsən bəyin manqa (110-111) bəyləri bunları bəri sürdü. Bunlar da onun manqa bəylərini (112-113) geri sürərək, bayraqlarının olduğu yerə qədər püskürtdülər. Bu arada biz

114 Alla(h)-Təalanınq inayətilə, 115 ərənlər himməti bilə 116 tərətən yasap 117 çıqtuq. (H)əsən bəg bisinq uluğ 118 ğol alayını kö(r)gəç turuş

berməyin 119 salıp qaçtı. Boyıtağı bəg- 120 ləritən İspənti Pərvanə(çi) Qazi 121 oğlı Əli bəg, Qazı Mahmuti Şürihi,

(114-115) Allah-Təalanın inayətilə və ərənlər hümmətilə, (116-117) əskəri tərtibləyərək, dərədən çıxtıq. Həsən bəy bizim ulu (118-119) qol alayını görər-görməz, müharibəyə girmədən buraxıb qaçdı. Yanındaki bəylərindən (120-121) İspəndi Pərvanəci Qazi oğlu Əli bəy, Qazi Mahmudi Şurihi,

122 Pir Qara bəg, Tara oğlı Ümm(ə)t 123 bəg, Kısıl Əhm(ə)t, Tirək Sinan 124 oğlı Aləm bəg, Əmir bəg qardaşı 125 Nur Əli bəg, Kəmah bəgi Süvar 126 bəg, tağı (H)əsən bəgninq kur 127 adamı, şirəçil(ə)ri, tüşməl- 128 ləritən haza Aqqoyun bəg- 129 ləri yigitl(ə)ritən mingçə çaklığ 130 kişi tudtılar. Sancaqları, tabal- 131 xanələri, burğuçı, surnayçı nəfir (çi)- 132 lərini, barını altılar. Bisinq

(122-123) Pir Qara bəy, Dara oğlu Ümmət bəy, Qızıl Əhməd, Tirək Sinan (124-125) oğlu Aləm bəy, Əmir bəyin qardaşı Nur Əli bəy, Kəmah bəyi Süvar (126-127) bəy, Həsən bəyin silahşorları, süfrəçiləri və nədimlərindən, (128-129) xas Ağqoyunlu bəyləri və igidlərindən minə yaxın (130-131) adamı yaxaladılır. Bayraqları, davulları, buruqçu (döyüş nəfəs alətində çalan), zurnacı və nəfirçilərini (132) - hamısını aldılar. Bizim

133 baranqğarta Baysit Sulian Minqxal 134 oğlı Əli bəg (Oğurlu Məhəmət)ni basıp, anınq 135 alayıtağı bəglərtən Temür 136 bəg oğl(a)nl(a)rı Məhəm(ə)ti Bəkir Mirzə 137 S(e)ynəl Mirzə, Müsəfər Mirzəni 138 sancakları, tabalxanələri bilə tudup 139 kəltilər. (H)əsən Ağa Yimilə 140 (H)aci bəgninq tuğı, sancağı, nağ(a)ra- 141 larını alıp kəltilər. Tulğatar 142 bəgləriten Şa(h) Məhəmət bəg 143 başlığlar çağday bəgləritən 144 Yusuf Xoca bəg oğlı Baba Hacı 145 bəg…

(Burada mətn əksikdir)

Conqğarta oğlum Musdafa 146 Suldan, İskəntər bəg başlığlar bilə 147 yürüp, (H)əsən bəgninq kiçig oğlı

(133-134) Sağ qolda Bəyazid Sultan və Mixal oğlu Əli bəy, Uğurlu Məhəmmədi yenib, onun (135-136) alayındaki bəylərdən Teymur bəy oğulları Məhəmmədi Bəkir Mirzə, (137-138) Zeynal Mirzə, Müzəffər Mirzənı bayraqları və davulları ilə yaxalayıb (139-140) gəldilər. Həsən Ağa Yimilə Hacı bəyin tuğu, bayrağı və nağaraçılarını (141-142) alıb gəldilər. Zülqədər bəylərindən Şah Məhəmməd bəy (143-144) başçılığında olanlar - Cağatay bəylərindən Yusuf Xoca bəy oğlu Baba Hacı (145) Bey...

(Burada mətn əksikdir)

Sol qolda oğlum Mustafa (146-147) Sultan və İskəndər bəy başçılıqları altında olanlarla yürüyüb, Həsən bəyin kiçik oğlu

148 S(e)ynəl Mirzəni basıp, başını kəsip, 149 K(a)ramanlu Pir Əhm(ə)ttən yüz kişi 150 tudup, uluğ bəglərtən Alpavut 151 Pir Məhəmət bəg çəkirlüü Ömər bəg 152 başlığ köp kişini tutup kəltilər.

(148-149) Zeynal Mirzəni yenib, başını kəsib, Qaramanlı Pir Əhmətdən yüz adam (150-151) yaxalayıb, ulu bəylərdən Alpavut Pir Məhəmməd bəy, Çəkirlü Ömər bəy (152) başçılığında olanlardan çox sayda adamı yaxalayıb gəldilər.

153 Ol kûni axşamğa teginç yazıta ölgən- 154 tin başqa tört minq baş kəsip 155 kəltilər. Üç minq yeti yüz kişi 156 tiri tutup kəltilər. Biz tağı 157 kalın adamnı təhqiq qılduq. Nə kim 158 Aqqoyun xalqıtın, Qaraman x(a)lqı- 159 tın tuüşkən adamnı kırğun eyləp, 160 yasaqqa tegürdük. Qaraqoyun- 161 luğ çağday xalqığa ş(ə)fqət qılıp, 162 öidürmədük, tütsaq qılıp, alıp kələ- 163 turbiz. Yazıta ölgən (h)isabı bilə 164 ğaləbə köp adamı ölti. Andan song 165 Bayburt (H)isarığa yürüdük. 116 Alla(h) Tə(a)la inayəti bilə anı tağı altuq.

(153-154) O gün axşama qədər ovada ölenlərdən başqa, dörd min baş kəsib (155-156) və üç min yeddi yüz adam da diri olaraq yaxalayıb gəldilər. Biz də bu (157-158) qələbəliyi təhqiq etdik. Ağqoyunlu və Qaraman xalqından (159-160) əsir düşən adamlardan kim varsa, qılınçdan geçirərək, cəzasını verdik. Qaraqoyunlu (161-162) Çağatay xalkına şəfqət edib öldürmədik- Bunları esir ederek birlikte götürmekteyiz. (163-164) Ovada ölənlər hesab edilərsə pək çox adamı öldü. Ondan sonra (165-166) Bayburt qəsəbəsinə yürüdük. Allah-Təalanın inayətilə onu da aldıq.

167 Təmam kənt kəntlerini, (h)isarını 168 yandurtuq, buzduq, vəli müsülmanl(a)r- 169 nıq xadun, oğul-uşağığa əsər təğür- 170 mədük. Andan sonq Rəbiül-əvvəl 171 ayınınq (yiğirmi) toquzıta, çərşəmbi 172 kün köçüp, Q(a)ra (H)isar üstigə 173 kəldük. Tenqri inay(ə)t-i bilə (h)əmin kim 174 toplarnı qurup, qalaninq 175 tival səfill(ə)rini yıxa başlağaç 176 içindəgi Lələ ş(e)yxi Tara bəg 177 aman tiləy, çıqıp Mahmuti Paşa 178 bəgkə yalbarıp turlar. M(a)hmut(i) 179 Paşa bəg olarnı alıp, şəfaət 180 tiləy, kəltler ize, biz yasuk- 181 l(a)rını bagışladuq. Q(a)ra (H)isarnınq

(167-168) Bütün şəhər və qəsəbələrini yaxdıq və yıxtıq. Lakin müsləmanların (169) qadınlarını və uşaqlarını incitmədik. (170-171) Ondan sonra, Rəbiül-əvvəl ayının iyirmi doqquzuncu çərşənbə (172-173) günü oradan qalxaraq Qarahisar üzərinə gəldik. Tanrının inayətilə (174-175) topları qurub, qalanın divar və səfillərini (?) yıxmağa başlar-başlamaz, (176-177) içindəki Lələ şeyxi Dara bəy aman diləyərək, çıxıb Mahmudi Paşa (178-179) bəyə yalvarmışdır. Mahmudi Paşa bəy onları alıb, şəfaət (180-181) diləyərək gəlmələri üzərinə biz günahlarını bağışladıq. Qarahisarın

182 qədimi rə(i)yət elini (h)isart(a)n çıqarm(a)y, 183 minq kişi tagı öz adamımız- 184 t(a)n köp sahirə bilə Q(a)ra (H)isarta 185 kaytuq. Özgə ispahi x(a)lqını 186 köçürüp, alıp kəltur-biz. 187 Emti Tenqri inayəti bilə kışlay isdambul- 188 ğa kələturbiz. Andagı yasuçılar, 189 əməldarlar, kəməçi t(ə)hviltarlar - (h)ər 190 kişi öz işl(ə)ri üsti(tə) sədit bolup, 191 tivan işini osai qılmazunlar, 192 bəzə vilay(ə)t vilayətl(ə)rninq qazi- 193 l(ə)ri, kənt kəntninq uluğl(a)rı məscit- 194 l(ə)rini abadan tudup, biş vaqt namaz (nı) 195 cam(aa)t bilə qılıp, şəriət işini 196 Tengri əmrini ber cay kəltürsünlər 197 t(e)p, mühür (lüg) yarlığ yibərilti. Tarix 198 səkiz yüz yitmiş səkiztə, yılan 199 yıl Rəbiül-axır ayınınq 200 bişitə Qara(h)isarta, 201 irürtə bitilti.

(182-183) Qədimi rəiyət əhalisini qəsəbədən çıxarmıyaraq, öz adamlarımızdan min nəfəri də (184-185) bol zahirə ilə Qarahisara qoyduq. Diğər əskərləri (186-187) oradan qaldıraraq, birlikdə götürməkdəyik. İndi Tanrı inayətilə qışlamaq üzrə İstanbula (188) gəlməktəyik. Oradakı yazıcılar, (189) əməldarlar, gəmiçi və mühafizlər – hər kəs öz işində doğru olsun (191) və divan işini ihmal etməsin, qısası bütün vilayətlərin kaziləri və (193) bütün qəsəbələrin uluları, məscidlərini məmur tutaraq, beş vaxt namazı (195) camaatla qılsınlar, şəriət işini və Tanrı əmrini yerinə gətirsinlər (197) deyə, bu möhürlü yarlıq gönderildi. Tarix səkkiz yüz yetmiş səkkiz, ilan (199) ili, Rəbiül axır ayının beşində, Qarahisarda (201) ikən yazıldı (Rahmeti Arat, 1939, s. 298-303).

Qaynaqça

Rahmeti Arat. Fatih Sultan Mehmed'in Yarlığı.  Bürhaneddin Matbaası,  İstanbul, 1939.