1

2

InhoudsopgavePagina

Hoofdstuk 1 De geschiedenis van natuurgebied

De Schoorlse Duinen 2 - 7

Hoofdstuk 2 De organisatie van Buiten-

centrum De Schoorlse Duinen 8 - 11

Hoofdstuk 3 Verslag van de gelopen

maatschappelijke stage 12 - 13

Nawoord 14

Bibliografie 15

Hoofdstuk 1 De geschiedenis van natuurgebied

3

De Schoorlse Duinen1.1 Inleiding

Het natuurgebied De Schoorlse Duinen bestaat op dit moment uit 1875 ha. natuur. Het zijn ’s lands breedste en hoogste duinen. Er zijn stukken bedekt met dicht bos, maar in grote gedeelten gaat de natuur zijn gang en mag het zand verstuiven. Natte vlakten zijn er ook. Wat heel bijzonder is, is dat er heidevelden zijn (dit is mogelijk doordat de grond kalkarm is), die zijn er bijna nergens in de duinen. Maar is dit altijd zo geweest? En hoe is het gebied ontstaan? In dit hoofdstuk wordt hierop ingegaan.

1.2 Het ontstaan van de duinen aan de Noord-Hollandse kust en in Schoorl

Enkele duizenden jaren geleden ontstonden de oude duinen, deze zijn meestal slechts enkele meters hoog. Ze zijn het bewijs dat destijds de zee wat dieper landinwaarts lag. Op de oude duinen werden al in de prehistorie nederzettingen gebouwd (zij vormden immers een verhoging – dus daar woonde je beschermd tegen het water). Voorbeelden van zulke woongemeenschappen zijn Alkmaar, Heiloo en Uitgeest. Ongeveer duizend jaar geleden ontstonden de jonge duinen, door zandverstuiving. Zij zijn veel hoger dan de oude duinen. In Schoorl bevindt zich het hoogste duin van Nederland- het is 53 meter hoog. Tussen het dorp Schoorl en de zee bevond zich dus een enorme zandvlakte.

1.3 Hoe ontstond het huidige natuurgebied?

4

Op dit kaartje uit 1866 is te zien dat het duingebied destijds bestond uit louter duinen – zonder bosgebieden. Iemand noemde het gebied in 1872 een ‘zandgletscher’, het was een echte woestijn van wit zand. De grond was zo kalkarm dat helmgras er ook niet goed gedijde. Het zand had dus vrij spel. Meer dan 200 jaar geleden waren er al plannen om de Schoorlse duinen te ontginnen. Het duurde nog tot het begin van de 20e eeuw, voordat Staatsbosbeheer het zand onder controle kreeg. Ze plantten

5

Corsicaanse en Oostenrijkse dennen om dat voor elkaar te krijgen. Door zandafgravingen ontstonden weel interessante plekken, zoals het Hargergat. Het zand werd gebruikt voor o.a. de glasindustrie, zandsteenfabrieken en stadsuitbreidingen.

1.4 Kamp Schoorl

Van 1939 tot 1949 heeft er op de plek van het huidige bezoekerscentrum een kamp gestaan. De eerste maanden deed het dienst als legerkamp voor het Nederlandse leger. Na de capitulatie werd het in gebruik genomen als interneringskamp, er zaten mensen uit Engeland, Frankrijk en België gevangen. Niet lang daarna werd het een Polizeiliches Durchgangslager, in het jaar 1941 hebben hier ongeveer 1900 mensen gevangen gezeten. Hiervan zijn ongeveer 1000 mensen nooit teruggekeerd (voornamelijk Joodse en politieke gevangenen). Er is in het kamp niemand overleden, maar veel mensen werden doorgestuurd naar andere kampen in Duitsland. Er zaten nooit meer dan 750 mensen tegelijk gevangen. Het kamp was omringd door een grote prikkeldraadversperring met vier wachttorens, de mensen werden vaak mishandeld en vernederd.

Eind 1941 kreeg het kamp een andere functie, tot het einde van de oorlog werd het een legerkamp voor het Duitse leger.

Na de oorlog werd het een interneringskamp voor NSB-ers, SS-ers, Jeugdstormers en andere collaborateurs. Er zaten ook veel NSB-burgemeesters.

6

Vanaf eind 1946 deed het kamp dienst als legerkamp voor het Nederlandse leger. Begin 1949 werd het kamp gesloten en afgebroken.

Er staat nu een monument ter herinnering aan de dagen van de Nazi’s en hun gruwelijke bewind. Elk jaar wordt daar een herdenking gehouden.

1.5 Bezoekerscentrum het Zandspoor

7

Onder het kopje 1.3 is al genoemd dat het Schoorlse duingebied werd gebruikt voor het vergaren van zand (het Schoorlse zand staat al eeuwen bekend om zijn hoge kwaliteit). Het werd gebruikt in allerlei industrieën en ook voor het bouwen van steden. Het zand ging per spoor naar Schoorldam, waar het werd overgeladen in schepen, onder andere naar Amsterdam voor de demping van het Rokin. De naam van bezoekerscentrum Het Zandspoor is hieruit ontstaan. Het werd gebouwd in 1978 en trok zeer veel bezoekers.

het dempen van het Rokin met het Schoorlse duinzand

1.6 De duinbranden

Sinds 28 augustus 2009 hebben talloze duinbranden gewoed in de Schoorlse duinen. Grote gebieden zijn verwoest en meerdere malen moesten gebouwen worden ontruimd. Als voorzorgsmaatregel trekt de brandweer nu standaard met zes in plaats van 1 brandweerauto uit bij een melding. Na een jaar was de schade al opgelopen tot 2.5 miljoen euro. De grootste brand vond plaats op 1 mei 2011. Bij deze brand is ruim 30

8

hectare verwoest en de brandweer is dagen bezig geweest met blussen. Sinds enige tijd is het rustiger.

1.7 Buitencentrum De Schoorlse Duinen

Het gebouw dat in 1978 werd gebouwd voldeed niet meer aan de eisen. Daarom werd besloten tot de bouw van het huidige ‘Buitencentrum De Schoorlse Duinen’, dat op 12 september 2010 officieel geopend werd.

Het bestaat uit een tentoonstellingsgedeelte, een winkel, een kantoor, een vergaderruimte en een café, dat uitbesteed is. Hierover wordt meer verteld in het volgende hoofdstuk.

Hoofdstuk 2 De organisatie van Buitencentrum

De Schoorlse Duinen

2.1 Inleiding

Zoals vermeld aan het einde van het vorige hoofdstuk staat er sinds kort een splinternieuw gebouw om alle bezoekers te ontvangen die op het prachtige natuurgebied afkomen. Welke gebieden vallen onder het beheer van Staatsbosbeheer? En hoeveel mensen zijn er in dienst om alles in goede banen te leiden? Hoeveel vrijwilligers helpen jaarlijks een handje? En hoe is het gebouw ingedeeld? Wat kun je er allemaal doen? Dit wordt besproken in dit hoofdstuk.

9

2.2 Welke gebieden vallen onder het Schoorlse Staatsbosbeheer?

Staatsbosbeheer is een semi-overheidsorganisatie. Landelijk is het verdeeld in regio Noord, West, Midden en Zuid. Schoorl valt onder de regio West, met een hoofdkantoor in Amsterdam. Van de landelijke organisatie bevindt het hoofdkantoor zich in Driebergen.

De regio West wordt onderverdeeld in Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. De regio Noord-Holland-Noord bestaat uit Texel en de kop van Noord-Holland ~ van Alkmaar tot Hoorn. Het gebied dat onder auspiciën staat van Beheereenheid Schoorl –zie hiervoor ook de bijlage- betreft het gebied tussen Schoorl, Petten, Den Helder, Schagen en Heerhugowaard.

Inkomsten komen steeds minder uit subsidies, dus daarvoor zorgt voor een deel de winkel en het verhuren van de vergaderruimtes.

2.3 De mensen achter de schermen

Bij het Buitencentrum zijn zes mensen vast in dienst en er werken twintig vrijwilligers. Al deze mensen zijn hard nodig om alles draaiende te houden, want vorige jaar waren er 270.000 bezoekers. Meestal zijn er twee a drie mensen aanwezig, de eerste prioriteit is het bemannen van de winkel en als het rustig genoeg is, kan er aan het papierwerk worden gewerkt.

Patricia is de eindverantwoordelijke, Gitta gaat over de winkel en inkopen en Ron is verantwoordelijk voor alle facilitaire bezigheden.

2.4 De boswachters

Zowel Buitencentrum De Schoorlse Duinen als de meeste boswachters vallen onder Staatsbosbeheer. Het Buitencentrum verschaft informatie

10

aan de bezoekers en de boswachter beschermt en beheert de natuur, legt fiets- en wandelpaden aan en let op of het goed gaat met de verschillende diersoorten. Ook leggen ze wildviaducten aan om natuurgebieden met elkaar te verbinden.

In totaal werken er 109 boswachter voor Staatsbosbeheer, ze worden wel ondersteund door veldmedewerkers.

2.5 De indeling van het gebouw

Bij binnenkomst sta je in een open hal, rechtdoor kom je in het stuk van de winkel en het informatiecentrum, links en rechts kom je in vergaderzalen die ook worden gebruikt om cursussen te geven en kunst te exposeren. Vanuit de winkel kun je een trap op naar de kantoorruimtes boven. Bij de winkel is ook een speelgedeelte voor kinderen, waar je spelenderwijs leert over de natuur. En als je rechtdoor gaat loop je binnen bij het restaurant IJgenweis. In de gang naar IJgenweis hangt informatie over kamp Schoorl. En dan is er achter ook nog een keuken en een magazijn.

11

2.6 Leuke activiteiten

Door het Buitencentrum worden allerlei activiteiten georganiseerd. Op de site van Staatsbosbeheer kun je hier veel over lezen. Er is bijvoorbeeld een kabouterpad, allerlei verschillende tentoonstellingen - bijvoorbeeld over bijen – en er is ook een gedeelte buiten waar kinderen allerlei avonturen kunnen beleven onder andere met een grote waterpomp.

12

Hoofdstuk 3 Maatschappelijke stage

Na een hartelijke ontvangst…..

Wat heb ik allemaal gedaan? Het grootste gedeelte van de dag heb ik meegelopen met Sandra. Ze heeft mij eerst een rondleiding gegeven door het gebouw en aan iedereen voorgesteld. Er waren die dag extra veel mensen aanwezig, omdat de gemeente langskwam. Daarna vertelde ze wat ze daar allemaal doen.

Vervolgens ging ik naar boven om met Patricia te praten over hoe de organisatie in elkaar zit.

Toen ik weer beneden kwam heb ik geholpen in de winkel met het prijzen van de nieuw binnen gekomen producten.

Toen dat gedaan was ging ik naar boven om te kijken naar wat Gitta allemaal doet. Ze was nu onder andere bezig met het plannen van een bedrijfsuitje.

En om de dag af te sluiten heb ik meegelopen met Sandra en Gitta om het Bezoekerscentrum af te sluiten.

13

Andere kinderen die ook hun maatschappelijke stage hebben gedaan bij het Buitencentrum hebben geholpen met het voorbereiden van een evenement. Ook hebben ze een kunstwerk gemaakt van hout. Het is dus heel divers wat je te doen krijgt als je hier je maatschappelijke stage mag lopen!

14

Nawoord

Mijn keuze voor deze stage is gebaseerd op mijn positieve ervaringen van toen ik klein was en dat het mij een leuke plek leek om stage te lopen, door het contact met mensen en toch is er een gevoel van rust.

Het was een gezellige dag, de mensen daar zijn erg aardig en ik voelde me erg welkom. Ook gebeurt er de hele dag veel, van mensen die wat kopen in de winkel, informatie willen over mooie wandeltochten tot mensen die denken dat je bij het Bezoekerscentrum een huisje kunt boeken.

Het leukste vond ik een klein jongetje die met een gigantische konijnenknuffel aankwam en er vervolgens met een stralend gezicht op ging zitten. Dat heeft natuurlijk weinig te maken met de stage, maar aan het einde van de dag was dat echt een leuke afsluiter.

Alle mensen van Staatsbosbeheer, heel erg bedankt dat ik deze kans kreeg!

Annemijn Wieland, A4X, april 2012

Bibliografie

15

www.kamp-schoorl.nl

www.staatsbosbeheer.nl

www.struinendoordeduinen.blogspot.com

www.scoronlo.nl

www.wikipedia.nl

www.trouw.nl

www.geologievannederland.nl

www.natuurwegwijzer.nl

www.bergen-nh.nl/toerisme_en_vrije_tijd/historie/historie_schoorl

www.schoorlseduinen.wordpress.com/

http://www.rtvnh.nl/dossiers/19/Branden+in+Bergen+en+Schoorl

www.google.nl

Hier schijnt de zon, schrijvers over Schoorl, Camperduin en Groet

ISBN 90 5429 1761, uitgeverij Conserve, Schoorl

Naar Buiten, maart 2012

ik heb ook informatie gekregen tijdens gesprekken tijdens mijn maatschappelijke stage op donderdag 19 april 2012