De best verborgen schatten van Nederland Rondje Achterhoek

Dit infoboekje beschrijft een rondje door Achterhoek langs een aantal bijzonder plekken. De GPS-track en andere informatie kun je vinden op mijn website (http://www.vanderveeke.net/fiets-algemeen/fietsen.htm) onder het kopje Best Verborgen Schatten.

Mocht je aanvullingen opmerkingen hebben, dan hoor ik die graag. Je kun je mailen aan hans@vanderveeke.net.Als je het rondje gaat fietsen en je gebruikt mijn informatie, dan doe je me een plezier door mij onderweg een kaartje te sturen. Dat kan naar:

Hans van der VeekeNoordewierstraat 299953 SV Baflo.

Maar het belangrijkste is dat je net zo geniet van het rondje en de bezienswaardigheden als wij hebben gedaan.

Hans van der VeekeJuni 2020

Vrijd

ag

Wageningen 0Pont Wageningen - Randwijk 2Heteren 7Stuwcomplex Driel 11Pont Driel HeveadorpOosterbeek 18Wildobservatiepost Elsberg 39Torentje van Jut 46Dieren 47Doesburg 58 Overnachting

Zate

rdag

Doesburg 0Bronkhorst 14Wichmond 22Start 8 kastelen route 25Kasteel Hackfort 25Vorden 28Kasteel Vorden 29Lindensche kapel 33Wildenborch 48Enzerink 56 Grootvaders huisjeEinde kastelenroute 57Velhorst 61 Hooibergen bij de kloekhorstStaringkoepel 63Laren 68 Overnachting

Zond

agLaren 0Olst 35Willy Dobbe platsoen 35Apeldoorn 72 Overnachting

Maa

ndag

Apeldoorn 0Radio Kootwijk 14St Hubertus 26Wageningen 58

Observatiehut De Elsberg

Kom met een verrekijker naar een van de twee natuur- en wildobservatieposten in Nationaal Park Veluwezoom. In de schemer verzamelen zich hier edelherten, reeën en wilde zwijnen. Ook vossen, dassen en boommarters komen om voedsel te zoeken. De post op de Elsberg biedt van half september tot half oktober uitzicht op edelherten die zich hier voor de bronst verzamelen.Ligt op loopafstand van parkeerplaats De Lange Juffer, staat met bordjes aangegeven.

===

De stuw bij Driel is in 1970 geopend. Het grootste deel van het jaar is de stuw dicht (“in bedrijf”). Zo krijgt het IJsselmeer zo veel mogelijk zoet water en blijft de Nederrijn bevaarbaar voor schepen. Ten westen, bij Amerongen en Hagesteijn, zijn nog twee stuwen gebouwd.Rijkswaterstaat heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan de veiligheid (overstromingsgevaar) en natuurontwikkeling. Dat heeft geresulteerd in afgraving van de uiterwaarden rond sluis- stuwcomplexen en de aanleg van een vispassages.Het Stuwcomplex Amerongen is een waterstaatkundig kunstwerk in Nederland. Het bestaat uit een stuw en een schutsluis. Het is gebouwd in de Nederrijn nabij Amerongen volgens de CEMT-klasse Va. Dit Stuwcomplex Amerongen maakt deel uit van het Stuwenensemble Hagestein / Amerongen / Driel. Het ontwerpen van dit ensemble werd gestart in 1958 in het kader van verbetering waterhuishouding Noord Nederland en bevaarbaarheid Nederrijn. Er is geen relatie met de Deltawerken. Deze complexen bestaan eerst uit een stuw en schutsluizen. Later kwam er ook een vistrap bij. Alleen in Hagestein werd de stuw vanaf het ontwerp ook met een hydro-elektrische centrale uitgevoerd. Deze centrale leverde voldoende energie voor de 3 stuwcomplexen samen. De centrale in Hagestein levert geen elektriciteit meer sinds 2005.In 1960 werd als eerste Stuwcomplex Hagestein opgeleverd. 1965 kwam Stuwcomplex Amerongen gereed. In 1970 werd Stuwcomplex Driel als laatste van dit unieke stuwenensemble opgeleverd.

De stuw bij Amerongen moet de waterstand tussen Driel en Amerongen op peil houden. Als weinig water aangevoerd wordt via de Rijn dan zorgt het sluiten van de stuw ervoor dat het water in het achterland niet te laag komt te staan. Op die manier blijft voldoende zoet water voor landbouw beschikbaar en blijft de vaarweg voldoende diep voor de scheepvaart. Bij te veel water kan de stuw uit de rivier gehaald worden zodat water snel richting Noordzee stroomt. Personeel kan dan aan de andere kant van de rivier komen via een kabel en onderhoudstunnel onder de stuw door.Elke stuw is hier voorzien van een zogenaamde vizierschuif: een halfronde klep met een gewicht van ongeveer 200 ton. Deze schuif wordt met behulp van kabels geheven. De manier van bewegen van de schuif doet denken aan de klep voor het oogvizier van een oude ridderhelm.Om het scheepvaartverkeer door te laten is naast de stuw een sluis gebouwd. Schuitlengte 260 m, door een tussendeur te verdelen in een kolk van 152,5 m en een kolk van 90 m. De wijdte is 18 m. Diepte sluisdrempel bovenkant NAP -1 m. Tussen- en benedendrempel -1,75 m NAP.[1] [2] Ook is een waterkrachtcentrale in de rivier gebouwd om stroom op te wekken.De vistrap of vispassage maakt het voor zalm mogelijk om stroomopwaarts de Nederrijn op te zwemmen, aangezien dit niet kan via de stuw of de waterkrachtcentrale. De vistrap bestaat uit bekkens met een hoogteverschil van 16 cm onderling. De passage in Amerongen bestaat uit 24 bekkens. De vis zwemt tegen de stroom op en springt telkens naar een hoger gelegen bekken.

===

Het Priesnitzmonument is een monument in de gemeente Rheden. Het monument is gelegen aan de Priesnitzlaan te Laag-Soeren.Jut van Breukelerwaard was een inwoner van Laag-Soeren, die halverwege de 19e eeuw leed aan reuma. Zijn genezing zocht hij in een Duits kuuroord. Toen de koudwaterbehandeling bleek te werken, wilde hij ook Laag-Soeren een watergeneeskrachtig centrum oprichten. Dat centrum kon voor zijn kuren het Veluwse water gebruiken. In 1849 kocht hij het Huis Laag-Soeren met landerijen, waarop hij de geneeskrachtige badinrichting Bethesda liet bouwen. Het water werd betrokken uit de Soerense Sprengen. Ter ere van vier watergeneeskundigen, Priessnitz, Oertel, Flusse en Rausse, van wie men methoden in Laag-Soeren toepaste, richtte Jut Van Breukelerwaard omstreeks 1860 het Priesnitzmonument op.Op het monument staan alle vier de namen van watergeneeskundigen. Priessnitz (merk op dat deze naam met dubbel-s wordt geschreven) staat aan de kant van de Priesnitzlaan. Daarom werd het monument het Priesnitzmonument genoemd. Soms wordt het ook wel het Torentje Van Jut genoemd, om geen van de vier heren voor te trekken.

Mijn verhaal begint bij de sprengen die achter gindse bosrand zijn gelegen ", zo steekt hij van wal. Hij wijst naar de verte. "Wij prijzen ons gelukkig in een streek te wonen waar het zuiverste water dat je je maar denken kunt nog altijd zomaar uit de grond opborrelt. Eeuwenlang is dit water gebruikt door de papiermolens die zich hier vroeger bevonden. Maar dat is nu voltooid verleden tijd. Een van de molens wordt vandaag de dag nog als wasserij gebruikt, ook een zaak van het zuiverste water. Ja, alles draait hier om water meneer.. In het jaar 1848 verscheen hier dan ook op zoek naar zo'n bron een zekere Pieter Nicolaas Heer Jut van Breukelerwaard, een Doopsgezinde Amsterdammer in goede doen. Deze man had naar eigen zeggen heel lang last gehad van "ondraaglijk lijden". Overal in Europa was hij naar genezing op zoek geweest. En tenslotte had hij zijn heil gevonden bij de in het Sudetenland gelegen kliniek van de geneesheer Vincenz Priessnitz. Daar had hij heel veel baat bij de koudwater kuren die de geneesheer hem voorschreef. Terug in Nederland wilde hij niets liever dan dat velen ook hier van deze geneesmethode zouden kunnen profiteren. Hij begon met het vertalen van lectuur die er

op dit gebied bestond en schreef "De wegwijzer naar de gezondheid." Maar "de Jut" zoals hij hier nog altijd wordt genoemd wilde meer. En zo kwam het dat hij op zijn zoektocht in ons dorp verzeild raakte. Hij slaagde er in het landgoed Laag verwerven. Na het overwinnen van diverse moeilijkheden - de heersende medische stand had ernstige bezwaren _ slaagde hij er in om vlak bij de sprengen een badhuis te laten verrijzen. De bijbelvaste Jut hoefde niet lang na te denken over de naam van zijn Geneeskundige Instelling. Hij koos de bijbelse naam "Bethesda, huis der barmhartigheid ".Het moest een huis worden dat voor iedereen toegankelijk zou zijn..Uit dankbaarheid voor zijn eigen genezing besloot hij in 1860 een monument op te richten in de vorm van een obelisk. Het werd een gedenkteken gesierd met de namen van de geneesheren waaraan hij zoveel te danken had. En hier zitten wij nu in dat monument ,het welk in uw ogen een verzonken toren was." De welbespraakte verteller kijkt mij vriendelijk aan. Het raadsel is onthuld. De kraaien die tijdens zijn verhaal waren weggevlogen keren terug. Weer krassen ze onheilspellend. Er moet hier nog meer gebeurd zijn denk ik. De vriendelijke Soerenaar raadt mijn gedachten. "Na de oorlog van 40-45 ", vervolgt hij zijn verhaal ,"was het gedaan met de badinrichting. In de oorlogstijd en ook nog daarna hebben er soldaten huisgehouden en dat heeft de inrichting geen goed gedaan. Het gebouw heeft daarna nog lang dienst gedaan als vakantieverblijf en nog later als meditatie oord. Daarna heeft het lang leeg gestaan. U weet dat doet een gebouw geen goed. Nu is het sinds kort in gebruik voor mensen die hun oude dag in een fraaie omgeving willen doorbrengen." Mijn spreker zwijgt, zijn hond begint te kwispelen. Maar dan schiet hem nog iets te binnen. "U dacht dat dit monument een toren was, het torentje van Jut. Helemaal ongelijk heeft u niet want Jut heeft ook een echte toren gebouwd, maar die stond in het bos waar uit u naar hier bent gewandeld. Dat torentje met bijbehorende kerk moest het begin worden van een nieuw dorp. De uitbreiding die de Jut voorzag van Laag Soeren door de komst van zijn badinrichting mocht volgens hem niet op de cultuurgrond plaats vinden. Vandaar dat hij de nederzetting wilde verplaatsen naar de bosgrond. Verder dan dat torentje is het nooit gekomen. En toch.........." -Hier glimlacht mijn verteller-" ligt daar nu een dorp dat ook nog zijn naam draagt. Het heet de Jutberg en is een vakantie dorp. Hier vindt de jachtige mens van deze tijd nog rust en stilte en herstel van gezondheid, de Jut kan tevreden zijn.............."

===

Doesburg ontving stadsrechten in 1237, een jaar later dan het nabijgelegen Doetinchem. Door de strategische ligging aan de uitmonding van de Oude IJssel in de Gelderse IJssel, is Doesburg lange tijd een belangrijke vestingstad geweest. Doesburg was één van de vijf stemhebbende steden binnen de Staten van het kwartier Zutphen. Tevens had Doesburg een belangrijke economische en bestuurlijke functie als hoofdstad van het Richterambt van Doesburg. De Martinikerk met de 94 meter hoge toren getuigt nog van de toenmalige voorspoed. Door allerlei oorzaken, waaronder de verzanding van de Oude IJssel, nam de welvaart in Doesburg na de 15e eeuw af.In de Tachtigjarige Oorlog maakte Doesburg veel krijgsgeweld mee, zoals in het jaar 1572, toen de stad bezet werd door Geuzen onder leiding van Bernard van Merode en Willem IV van den Bergh van de week vóór pinksteren tot oktober. De graaf van den Bergh had eerst toegang tot de stad gevraagd, en daarop had de magistraat enige afgevaardigden naar het Hof van Gelre gezonden hoe ze zich hierover moesten gedragen, maar eer het antwoord binnen was, hadden de Geuzen de stad al ingenomen en geplunderd.Vanaf 1586 kreeg Doesburg een vast garnizoen, gestationeerd in de Mauritskazerne (nu Mauritsveld) . Op 31 juli 1606 trok de Spaanse veldheer Ambrogio Spinola op naar de stad om de Staatse veldheer Maurits van Oranje te misleiden, alsof hij Deventer wilde aanvallen, waarmee de IJssel werd

bedreigd. Maurits trapte in de list en doorzag niet dat de beweging naar Doesburg een afleidingsmanoevre was; een Spaanse troepenmacht probeerde langs Almelo het Zwarte Water over te steken, maar werd verslagen in de Slag bij de Berkumerbrug. Op last van Maurits werden de Doesburger verdedigingswerken flink verbeterd en uitgebreid in de jaren 1606-1629.In 1672 werd Doesburg belegerd en veroverd door de Fransen; zij bezetten de stad tot 1674. Hierna kreeg Doesburg uitgebreide 17e-eeuwse vestingwerken naar ontwerp van Menno van Coehoorn, maar veranderde in een slaperig provinciaal vestingstadje en zou dat tot na de Tweede Wereldoorlog blijven. Dit had ook zijn voordelen, de historische binnenstad met zijn vele monumenten bleef goed bewaard. De stad werd daarom in 1974 als beschermd stadsgezicht aangewezen.In de Tweede Wereldoorlog werd Doesburg redelijk snel ingenomen door het Duitse leger. Na ongeveer 5 jaar bezetting werd Doesburg bevrijd, helaas hebben de Duitsers de Martinikerk, de Mauritskazerne, de watertoren en de molen opgeblazen. Omdat Doesburg tot 1923 officieel een vestingstad was, was stadsuitbreiding niet mogelijk. Na de Tweede Wereldoorlog werd de stad snel uitgebreid. De toren van de Martinikerk was in 1945 opgeblazen, maar werd in de jaren 50 en 60 herbouwd. In de jaren 50 werd aan de oostelijke zijde van de stad de wijk Molenveld gebouwd. In de jaren zestig volgde de wijk De Ooi. Ten zuiden van de Oude IJssel volgden in de jaren 70 en 80 de wijk Beinum, recent is ten zuiden van Beinum de wijk Campstede gebouwd. Aan het begin van de 21e eeuw is aan de IJsselkade een nieuwe woonwijk verrezen van 44 woningen en 124 appartementen onder architectuur van de Italiaanse architect Adolfo Natalini. In 2007 is daar begonnen met de bouw van een hotel met appartementen.

Bezienswaardigheden:GasthuiskerkLalique Museum, gewijd aan de Franse edelsmid en glaskunstenaar René LaliqueMartinikerkStadhuis van DoesburgStreekmuseum De Roode ToorenWaagMosterdmuseum

===

Kasteeel HackfortOp twee kilometer ten westen van Vorden ligt aan de weg naar Wichmond het kasteel Hackfort.Het kasteel en de omligende landerijen behoren tot het eigendom van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. De omgeving is vrij toegankelijk voor het publiek. Er is een wandel route rondom het kasteel. Het kasteel werd omstreeks 1392 voor het eerst genoemd in het leenregister van de heren van Bronckhorst als Huis Hackforden met voorburcht en grachten. In 1586 is het grotendeels verwoest door Spaanse troepen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. De huidige vorm stamt gedeeltelijk uit de 16e en gedeeltelijk uit de 18e eeuw. Links van het Kasteel treft u een waterradmolen dateerend uit de 18e eeuw.

===

Kasteeel VordenKasteel Vorden werd voor het eerst vermeld in 1315. Het kasteel was in aanleg een militair bouwwerk, en werd vanaf 1315 bewoond. In 1580, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd het geplunderd en dertig jaar later hersteld. Het huis is door de eeuwen heen in het bezit geweest van verschillende adellijke geslachten, waaronder dat van Ripperda. In 1974 komt het kasteel, bijbehorende goederen en grond in bezit van Het Geldersch Landschap. Het omliggende terrein wordt verkocht aan de gemeente Vorden. In 1976 werd het gerestaureerd en fungeerde het als gemeentehuis van Vorden. In 2004 heeft de (voormalige) gemeente Vorden het kasteel verkocht aan een particulier. Deze hebben het huis in oude glorie hersteld. Sindsdien wordt het kasteel gebruikt als huwelijkslocatie en hotel. Tegen vergoeding is het kasteel te bezichtigen onder leiding van een gids.

===

Kapellebult Op 7 september 2012 is de Stichting De Lindesche Molen eigenaar geworden van de Kapellebult. De Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Vorden heeft dit historische gebied voor een symbolisch bedrag overgedragen, onder de voorwaarde dat de Stichting het onderhoud zal verzorgen.

Enige historische informatie.De oude kapel bij Linde is mogelijk gebouwd op de plaats waar eens een heilige linde offerplechtigheden en volksvergaderingen overschaduwde. Van deze kapel in Linde is reeds in 1563 sprake. Op 24 mei van dat jaar namelijk gaf Berundtgen, de weduwe van Gerrit Holtsnyder, als vaderlijk erfdeel aan haar vier kinderen onder meer een achtste deel van 'den halvenn Byefannck gelegen thoe Lynde by der Capellen'.In 1743 maakte Jan de Beyer een tekening van deze kapel. Het gebouw was toen een ruïne. In de daaropvolgende jaren werd zij wel weer hersteld, maar niet grondig. Reeds in 1760 verzochten de ingezetenen van de buurtschap 'de capelle op te timmeren' wegens de grote bouwvalligheid. Enkele malen per jaar hield de dominee hier dienst. Dit als tegemoetkoming aan de omwonenden, voor wie de bijna onbegaanbare wegen naar het dorp een groot ongemak betekenden. Het gebouw was ook als school in gebruik. Er zijn door enkele Lindese bouwvakkers inderdaad reparaties verricht, maar van een echt herstel was geen sprake. In 1826 rapporteerde de burgemeester, dat 'het schoolgebouw of de zogenaamde Lindense kapelle' geheel was vervallen en ongeschikt was voor het onderwijs.Tenslotte is het gebouw in 1837 afgebroken. Op de Lindese heuvel waar de kapel heeft gestaan en waar oudergewoonte de Lindese kermis werd ingewijd staat nog een gedenkteken, stammend uit die tijd. In de steen is een gedicht van Staring gebeiteld:'Verheft zich hier geen bidplaats meer't Heelal is tempel voor den Heer'.

===

Kasteeel De WildenborchDe oudste vermelding van kasteel De Wildenborgh dateert van 1372. Sweder Rodebaert van Wisch wordt als eigenaar vermeld. De heren van Wisch genoten hoog aanzien en gedroegen zich als zelfstandige vorsten. Ook in hun bezit was het kasteel Wisch in Terborg. Zij waren berucht als roofridders en stroopten de regio Graafschap en Overijssel af tijdens hun vele rooftochten.Het kasteel De Wildenborgh is te vinden op zo'n 6 kilometers afstand van Vorden. Het ligt links van de weg naar Lochem. Het landgoed is vrij toegankelijk, maar het kasteel en de directe omgeving ervan zijn niet toegankelijk voor het publiek.

===

Het Grootvaders Huisje of ‘Grootvaders Huusken’ op landgoed Het Enzerinck, in het Achterhoekse Vorden, is alleen bedoeld voor kinderen.Jonkheer Frank Karel van Lennep en zijn vrouw Henriette Constance Adèle Labouchère laten het kinderspeelhuisje in 1928 bouwen voor hun kleinkinderen, ter gelegenheid van hun 40-jarige bruiloft. Het huisje is het exclusieve speeldomein van kinderen. Volwassenen zijn alleen welkom op uitnodiging. Het kleine bakstenen huis heeft een rieten tentdak, een schoorsteen, een versierde veranda en luiken voor de ramen.

OnderduikersHet huisje moet erg vol geweest zijn toen er in de Tweede Wereldoorlog onderduikers zaten: ‘Hier in het Grootvaders Huisje zat wel zeven man 's nachts. En in de wei erachter stond een grote schuur, een schapenschuur en dan zeiden we wel: “Goh er is al weer stro weggehaald vandaag.”’

===

Hooibergen met kenmerkende hoge palen en rieten dak, zoals die al eeuwenlang het beeld van veel boerenerven in de Achterhoek bepalen. Op het erf van boerderij De Kloekhorst op landgoed Velhorst staan twee traditionele hooibergen: een eenroeder en een vijfroeder, zo genoemd naar het aantal roeden. Een hooiberg of kapberg is een vrijstaande bergplaats voor hooi of stro met een verstelbaar dak. Het dak kan langs palen, roeden geheten, omhoog en omlaag bewegen afhankelijk van de hoeveelheid opgeslagen hooi. Bij oude hooibergen zijn de roeden meestal van eikenhout en is het dak gedekt met riet. Vanaf 1930 komen er stalen en betonnen palen in gebruik, met lieren en katrollen en daken van golfplaat.De balken van de kap zitten met pen- en gatverbindingen in elkaar. De kap rust op bergijzers, ijzeren staven die in de gaten van de roeden worden gestoken. Met een bergwinde, een soort vijzel, wordt de kap langs de roeden omhoog gekrikt.

ParaplubergDe eenroeder wordt naar zijn vorm ook wel parapluberg genoemd. De katrol op de roede illustreert hoe het dak van deze eenroeder met een lier omhoog en omlaag wordt gebracht.

Water en vuurWegens brandgevaar staan de hooibergen een eindje van de boerderij. De temperatuur kan in een hooiberg zo hoog oplopen (hooibroei) dat de berg in brand vliegt. Typerend voor de streek is de hartvormige ijzeren draadversiering op de punt van het dak.

===

Kijkje in een historische theekoepelBreng eens een bezoek aan de historische theekoepel aan de Berkel. Dit historische gebouwtje dateert uit de 19e eeuw, toen de dochter van de dichter Staring, Constantia, de grond verwierf. Ze liet het herenhuis dat er stond, afbreken en van de resten ervan een theekoepel bouwen. Ze koos daarvoor een mooie plaats: een wat hoger gelegen stuk land aan de rivier de Berkel.Na Constantia’s dood in 1893 werd de theekoepel nog een tijdlang gebruikt maar raakte daarna langzaam in verval. In 2001 onderzocht Natuurmonumenten of het gebouwtje kon worden gerestaureerd. Dat bleek haalbaar. Met steun van de gemeente Lochem en de provincie Gelderland is de theekoepel in 2004 in oude glorie hersteld.Vanaf de Dochterenseweg vind je nog voor de Boevinkbrug een geelblauw bordje van Natuurmonumenten. Van daaraf leidt een korte wandeling je naar een voetveer, waarmee je de andere kant van de Berkel kunt bereiken. Daarna loopt je naar de Staringkoepel en kun je ook binnen een kijkje nemen. De Staringkoepel is op authentieke wijze ingericht. Je leest er informatie over de geschiedenis en omgeving van de koepel. Op de muur is een van de romantische gedichten van Staring te vinden. Een kunstwerk in de vorm van een rozet aan het plafond is de verbeelding van dit gedicht.

===

Willy Dobbe (Den Haag, 2 januari 1944) is een voormalig Nederlands televisiepresentatrice uit de jaren 70. In 1967 begon ze als omroepster bij de NTS. Zij werkte bij de TROS, voornamelijk als omroepster maar ook als presentatrice van het spelprogramma Zevensprong dat ze samen met Jan Theys presenteerde. In 1970 presenteerde zij het Eurovisiesongfestival, dat in dat jaar in Nederland werd gehouden. Ook verleende ze haar medewerking aan een aantal Sterspots.Willy Dobbeplantsoen te Olst. Naar haar werden in de VPRO-series Het is weer zo laat, De Lachende Scheerkwast, Opzoek naar Yolanda en Plafond over de vloer van Wim T. Schippers een studioplantsoentje, waar veel buitenscenes zich afspeelden, het Willy Dobbeplantsoen genoemd. Dit had tot gevolg dat op 27 november 1997 in Olst een echt Willy Dobbeplantsoen kwam. Mevrouw Dobbe zelf was bij de opening van dit plantsoen aanwezig, samen met Wim T. Schippers. Het plantsoen in de televisieserie, dat in Olst getrouw werd gerepliceerd, is naar een idee van Wim. T. Schippers ontworpen door decorbouwer Jaap de Groote.

===

Radio Kootwijk is een voormalig zenderpark dat in de eerste helft van de 20ste eeuw een belangrijke communicatieverbinding vormde tussen Nederland en zijn toenmalige koloniën, met name Nederlands-Indië. Het werd gebouwd vanaf 1918. Ook werden er voor werknemers woningen gebouwd, die samen het gelijknamige dorp gingen vormen.In 1917 stond er al een zend-/ontvangstation voor draadloze telegrafie op de langegolf op de hoogvlakte Malabar nabij Bandoeng op het Nederlands-Indische eiland Java, voor contact met het moederland. Er moest ook nog een tegenhanger in Nederland worden gebouwd. Na bestudering van verschillende locaties viel de keuze op een stuk Veluwe, een dunbevolkte landstreek. In de beginjaren werd de zender nog "Radio Hoog Buurlo" genoemd, naar het meest nabijgelegen gehucht. Ook werd zowel voor het dorp bij de zender als voor de zender zelf de naam "Radio Assel" gebruikt, eveneens naar een dichtbijgelegen plaats.Het stuk bos en heide van in totaal 450 hectare groot, aangekocht van Staatsbosbeheer, was in 1917 nog geheel ongeëxploiteerd. Er liep nog geen directe wegverbinding, wat de exploitanten er eind 1918 toe bewoog een smalspoor aan te laten leggen naar halte Assel aan de Oosterspoorweg, waardoor voor de aanvoer van bouwmateriaal verbinding was met de rest van Nederland. Het terrein werd geëgaliseerd, wat inhield dat alle begroeiing werd verwijderd om zo een ongestoorde 'zendcirkel' te kunnen hebben. Toen het goederenvervoer intensiever werd, werd ook een (normaal) spoor aangelegd naar Station Kootwijk, eveneens aan de Oosterspoorweg. Dit spoor bleef tot 1947 bestaan. Tegenwoordig is het tracé van deze spoorlijn een geasfalteerd pad: het westelijke deel van de Radioweg.Er werd een grote antenne gebouwd, bestaande uit koperen kabels die met elkaar verbonden waren en die hingen aan zes 212 meter hoge masten, en koperen kabels onder de grond. In het hart van dit systeem werd een radiostation gebouwd. Dit werd ondergebracht in een gebouw van gewapend beton, ontworpen door de Amsterdamse architect Julius Luthmann (1890-1973). De architect heeft zich voor het ontwerp van het hoofdgebouw, Gebouw A, laten inspireren door een sfinx. De vorm van een sfinx is erin te herkennen; vanwege de vorm en grootte wordt het gebouw soms ook 'de kathedraal' genoemd.In 1923 begon de P&T, voorloper van de P.T.T., met draadloze transoceanische telegrafie via de lange golf. De machinezender van het Duitse bedrijf Telefunken werd "Lange Gerrit" genoemd. Deze naam was afgeleid van de laatste letter van de internationale roepcode van de zender (PCG) en de extreem lange golflengte die werd gehanteerd (17,85 kilometer). Lang heeft het zenden op basis van de lange golf echter niet geduurd: zo'n twee jaar. Op 28 februari 1928 was een radiotelefonische verbinding tot stand gebracht, waarbij men gebruikmaakte van de korte golf. Hiervoor werden drie nieuwe gebouwtjes opgericht voor de veel kleinere kortegolfzenders, op de Hoog Buurlose heide, ongeveer 1½ km ten zuidoosten van de oude zender. Op 7 januari 1929 werd op het hoofdkantoor van de toenmalige P&T in Den Haag de radiotelefoondienst officieel geopend voor het publiek door koningin-moeder Emma (niet door koningin Wilhelmina, zoals vaak wordt gedacht). Na deze gebeurtenis werden de woorden "Hallo Bandoeng, hier Den Haag" legendarisch. Nu kon het Nederlandse publiek met Nederlands-Indië bellen. Zo'n gesprek was een hele gebeurtenis. Men moest ervoor naar een zogeheten Indië-cel in een telegraafkantoor in een van de vier grootste steden van Nederland komen en kon dan voor 33 gulden, wat toen een heel vermogen was, een gesprek van minimaal drie minuten voeren, elf gulden voor iedere extra minuut. In september 1935 werd een 'versterkte' omroepzender in gebruik genomen voor landelijk gebruik, met een golflengte van 1875 meter en een vermogen van 120 kilowatt.

In de Tweede Wereldoorlog werd de langegolf-machinezender door de Duitse bezetter gebruikt voor eenrichtingsverkeer met de onderzeeboten van de Kriegsmarine in de Atlantische Oceaan. Ook plaatste de Wehrmacht luchtafweergeschut op de gebouwen en breidden ze P.T.T.-gebouwen uit, onder andere met schuilkelders. Op 6 en 7 april 1945, toen Canadese bevrijdingstroepen in aantocht waren, werden de zendmasten opgeblazen. Ook hadden de Duitsers alle zendapparatuur vernield, voor zover die er nog stond (delen van de installaties waren meegenomen naar Duitsland). Ze probeerden tevens gebouw A in één klap te vernielen, door er een mast overheen te laten vallen.[2] Het gebouw van gewapend beton liep echter geen schade op. Na de bevrijding moest de PTT met nieuwe apparatuur en masten beginnen. Echter, in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland werd de gehele geroofde zenderinstallatie teruggevonden. Veertien wagons brachten in april 1947 het materieel terug op het zendstation.[3]Door de ontwikkeling van nieuwe telecommunicatietechnieken zoals satellietverbindingen verloor Radio Kootwijk in de loop van de 20e eeuw zijn positie als belangrijk radioverbindingspunt. Op 14 oktober 1966 werd de noordelijke van de twee overgebleven zendmasten met explosieven neergehaald.

===

Hubertus (of Huibrecht) was een zoon van de hertog van Aquitanië en leidde een werelds leven. Op Goede Vrijdag van het jaar 683 ging hij op jacht, hoewel dat een zeer oneerbiedige activiteit was op die dag. Hubertus bespeurde een groot hert, en joeg er achteraan met zijn honden. Toen hij het hert bijna te pakken had en het dier zich naar hem toekeerde wilde hij het neerschieten. Op dat moment verscheen er een lichtend kruis tussen het gewei. Een stem zei hem naar Lambertus van Maastricht te gaan. Sint Hubertus staat nu bekend als patroonheilige van de jacht.

Het Jachthuis Sint Hubertus, het voormalige buitenverblijf van het echtpaar Kröller-Müller, is één van de belangrijkste gebouwen van Nederland. Het Jachthuis is ontworpen door de vermaarde en beroemde architect Hendrikus Petrus Berlage (1856-1934). Berlage werkte al voor de Kröllers voordat hij deze omvangrijke opdracht kreeg; de eerste opdracht was het ontwerpen van een kantoorgebouw in Londen. Een andere was die van het ontwerpen van de Schipborg, een modelboerderij in het Drentse Anloo. De opdracht voor het ontwerpen van het Jachthuis, het object dat de namen Berlage en Kröller-Müller pas echt voorgoed aan elkaar zou verbinden, ontving hij waarschijnlijk begin 1915. Het Jachthuis is geïnspireerd op het Engelse country house. Voorbeelden van kenmerken die daar op wijzen zijn de speciale vertrekken voor ieder gezinslid, net als de bibliotheek, rookkamer, boudoirs en de biljartkamer. Hetzelfde geldt voor de v-vorm van het gebouw. Andere kenmerken die het Jachthuis Sint Hubertus zo’n eigen en karakteristieke aanblik geven, zijn vooral afkomstig van de kenmerken van Berlages werk. Denk aan het werken met extreme geometrische precisie, natuursteenelementen, geglazuurde tegels, cassetteplafonds en geïntegreerde ‘toegepaste kunst’. Alles werd zo nauwkeurig als mogelijk vastgelegd, omdat in Berlages ogen iedere verstoring of concessie afbreuk zou doen aan het geheel. Omdat Berlage zo concessieloos mogelijk aan zijn idee wilde werken, waren er geregeld onenigheden tussen hem en zijn opdrachtgever Helene. Die onenigheden zorgden meermaals voor een aanzienlijke vertraging van het bouwproces.De karakteristieke toren van het Jachthuis past niet bij het genre van het Engelse Country House. Het is vooral een kenmerk van veel van Berlages gebouwen. De toren hoort ook bij de wens van het echtpaar Kröller-Müller om een weids uitzicht over de omgeving te hebben.

Het Jachthuis Sint Hubertus neemt een nogal uitzonderlijke plaats in binnen het oeuvre van Berlage. Waar hij doorgaans garant stond voor rationele, zakelijke ontwerpen, toonde hij met het Jachthuis juist een overdaad aan aandacht voor het ambacht van het ontwerpen. Het is één van de redenen waarom het Jachthuis in binnen- en buitenland groot aanzien geniet.Waar Berlage doorgaans van opdrachtgevers alleen de opdracht kreeg voor het ontwerpen van een gebouw, ontwierp hij in het geval van het Jachthuis ook het complete interieur, tot zelfs het bestek aan toe. Ook de directe omgeving, een park met een flinke vijverpartij, ontwierp hij, net als een brug over een uitloper van die vijver. Het betekent dat het Jachthuis een zogenaamd Gesamtkunstwerk is, voor zover bekend het enige van Berlages hand.De bouw van Jachthuis Sint Hubertus werd voltooid in 1920. Het echtpaar gebruikte het Jachthuis vanaf dat moment vooral als buitenverblijf. Pas in de laatste fase van hun leven woonden zij er permanent.