Cultuuronderwijs

Elisa VeenhuizenKlas: Pabo 1ADatum: 7-4-17

InhoudH.1 Cultureel paspoort

§1.1 Het culturele klimaat waarin ik ben opgegroeid§1.2 Culturele paspoort§1.3 Culturele ervaring§1.4 Ik als cultuurdrager

H.2 Cultuur, wat is dat?§2.1 Hedendaagse cultuur§2.2 Definities cultuur§2.3 Wat is cultuur voor mij?§2.4 Wat is cultuuronderwijs?

H.3 Een culturele kaart van de omgeving van je stageschool§3.1 Cultuur in de omgeving

H.4 Suggesties cultuuronderwijs§4.1 Media-wijsheid§4.2 Kunst§4.3 Erfgoed

H.5 Stageles cultuuronderwijs §5.1 Verantwoording§5.2 Lesbeschrijving§5.3 Foto’s§5.4 Feedback§5.5 Reflectie

H.6 Bronnenlijst §6.1 Cultuur, wat is dat?§6.2 Een culturele kaart van de omgeving van je stageschool§6.3 Suggesties cultuuronderwijs

H.1 Cultureel paspoortDe cultuuruitingen waarmee je zelf in aanraking komt, zijn tijd- en plaatsgebonden, en ook het gezin waarin je opgroeit speelt een belangrijke rol bij je eigen ervaringen op dat gebied. Door je bewust te worden van je persoonlijke ontwikkeling met betrekking tot kunst en cultuur krijg je ook meer inzicht in wat anderen als belangrijk of waardevol ervaren. (Cultuur in Zicht, 2007)

a. Beschrijf het culturele klimaat waarin je bent opgegroeid. Als hulpmiddel kun je de volgende vragen beantwoorden:Wat voor normen en waarden speelden een rol? In hoeverre speelde het geloof een rol?Wat deden jullie tijdens vakanties? Wanneer en hoe vierden jullie feest? Naar welke tv-programma’s keken jullie? Wat voor hobby’s had je? Noteer dit in steekwoorden voor jezelf en bespreek dit vervolgens in drietallen.

b. Ook het culturele paspoort (zie elo) is een hulpmiddel om te reflecteren op je culturele culturele identiteit / Je kunt het culturele paspoort langlopen en invullen om een goed startpunt te hebben van jouw culturele basis als cultuurdrager. Jouw culturele DNA. Verder zijn natuurlijk vragen belangrijk als: Is er iemand belangrijk geweest voor je persoonlijke ontwikkeling die je heeft gestimuleerd om bijvoorbeeld een instrument te bespelen of voor wie je bewondering had vanwege een passie op kunstgebied?

c. Beschrijf een culturele ervaring. Denk bijvoorbeeld aan een activiteit op de basisschool of in (of tijdens) het voortgezet onderwijs die veel indruk op je heeft gemaakt.

d. Schrijf nu met gebruik van a, b en c een verslag over jezelf als cultuurdrager (1 A4). Waarin zou je je nog willen ontwikkelen?

§1.1 Het culturele klimaat waarin ik ben opgegroeid- Geloof- Activiteiten op vakantie- Zonvakantie- Verjaardagsfeesten op zondag- Met de familie- Kinderprogramma’s

- Viool spelen- Lezen

§1.2 Culturele paspoortKijk hiervoor achter in de bijlagen.

§1.3 Culturele ervaringIk moest voor CKV op het voortgezet onderwijs in een groepje naar een voorstelling. In de les kregen we allemaal een ticket, maar er waren verschillende voorstellingen en maar een beperkt aantal plaatsen. Uiteindelijk ben ik met 4 andere meisjes naar een acrobatische voorstelling geweest. Dit was heel indrukwekkend, omdat deze mensen niet in een harnas vastzaten, maar alle oefeningen zonder hulpmiddelen deden.

§1.4 Ik als cultuurdragerIk ben, zonder dat ik het wist, best veel bezig met cultuur. Ik wist van veel dingen niet dat het cultuur was. Zo ga ik al van jongs af aan elke zondag naar de kerk en sinds kort doe ik daar ook oppaswerk en geef ik kindernevendienst.

Op vakantie gingen wij vaak naar oude gebouwen en kleine kerkjes. Ook gingen we naar vele kastelen waar we vaak een rondleiding kregen. Dit vond ik zelf niet zo interessant. Ik was meer geïnteresseerd in alles wat er in zo’n dorpje te doen was. Marktjes etc. vond ik veel leuker.

In mijn basisschool periode ben ik naar verschillende musea geweest. Zo hebben wij in ons eigen dorp het Ot en Sien museum en het muntenmuseum. Deze bezocht ik meestal met ons eigen gezin, maar soms ook met mijn oma. Ook ben ik naar verschillende monumenten geweest dit waren voornamelijk monumenten uit de tweede wereldoorlog.

Later op de middelbare school ben ik met het vak beeldende vorming, want ik had dit vak in mijn examenpakket, naar verschillende kunstmusea geweest. Dit zijn o.a. het Rijksmuseum en het Mauritshuis. Hier kregen we dan een hele dag vrij voor en moesten we ook presentaties in het museum geven over een schilderij.

Ik zou graag nog meer willen leren over kunst en cultuur zodat ik het kan toepassen in mijn lessen. Dan gaat het mij voornamelijk over hoe je kunst en cultuur kunt toepassen in je les en hoe je dit aantrekkelijk kunt maken voor de leerlingen.

H.2 Cultuur, wat is dat?Men zegt wel eens: ‘Cultuur is allesbehalve natuur.’ Maar wat is het dan precies? We praten wel eens over de Friese cultuur en denken dan al gauw aan weilanden met koeien, Friese staartklokken, de Elfstedentocht en berenburg. Dit zijn clichématige stereotypen geworden die bij het toeristisch verkoopbaar product Friesland zijn gaan horen. Als je echter het begrip cultuur wil definiëren zal je merken dat dit veel genuanceerder ligt. Cultuur hoort bij een groep mensen en is leeftijd-, tijd- en plaatsgebonden.

a. Tijdens de les ga je aan de slag met een collage van de hedendaagse cultuur in groepjes van drie. Hoe ziet deze hedendaagse cultuur er volgens jullie uit? Voeg een foto van jullie collage in het verslag als bijlage van opdracht 2.

b. Beschrijf wat cultuur is vanuit tenminste drie verschillende definities (met bronvermelding).

c. Zoek daarna een voorbeeld op van een cultureel onderwerp wat jou aanspreekt en voeg dit toe aan je verslag (met bronvermelding).

d. Licht daarbij toe in eigen woorden waarom je hierbij denkt aan cultuur en wat dit voor jou betekent. Wissel dit uit met een medestudent.

e. Wat versta je onder cultuuronderwijs? Wat is het belang van cultuuronderwijs voor kinderen? Beschrijf dit in je verslag, baseer je beschrijving weer op bronnen en vermeld deze.

§2.1 Hedendaagse cultuur

§2.2 Definities cultuurCultuur: richt zich op het leren van allerlei vormen van gedrag, van vaardigheden en van kunst. In deze betekenis is cultuur de naam van een proces. We noemen dit het individuele cultuurbegrip. De tweede betekenis richt zich op het geheel van gewoontes van een groep. In deze betekenis is cultuur de naam van een toestand. We noemen dit het sociale cultuurbegrip.Cultuur: omvat de gewoonten en gebruiken waarover een volk in het land zelf beschikt of die een volk meeneemt uit het land van herkomst. Hieronder vallen onder andere het geheel van normen en waarden, de voeding, eetgewoonten, kleding, godsdienst en muziek en dans. Ook gaat het hierbij om gebruiken zoals lichaamsversiering met henna, wat vooral voorkomt in Arabische, Afrikaanse en Indische culturen. De betekenis van een kleur kan ook verschillen van cultuur tot cultuur. In Nederland bijvoorbeeld is zwart de rouwkleur, terwijl dit in China en Japan de kleur wit is. De lichaamstaal speelt ook een rol, gedrag en non-verbale communicatie kunnen verschillen. Daarnaast omvat het de bestaanswijze: waar leeft de beroepsbevolking van, wat zijn de tradities, en hoe zijn de gebouwen vormgegeven. De cultuur is in feite een optelsom van deze kenmerken.Cultuur: cul·tuur (de; v; meervoud: culturen) 1(meervoud: ook cultures) verbouw van gewassen2op voedingsbodem gekweekte bacteriën3het geheel van geestelijke verworvenheden van een land, volk enz.; = beschaving: eetcultuur, wooncultuur

§2.3 Wat is cultuur voor mij?Ik denk hierbij aan cultuur, omdat dit een evenement is die jaarlijks weer terugkeert. Culturele feesten keren ook telkens weer terug. Ook is het een samenkomst van veel mensen bij elkaar. Cultuur heb je met elkaar en dus is het belangrijk dat er ook mensen zijn om je cultuur mee te delen. Ook denk ik bij cultuur aan veel verschillende felle kleuren, dans, muziek en licht. Bij deze optochten wordt er veel gebruik gemaakt van kleur doordat de bloemen op de wagens allemaal verschillende kleuren hebben. Doordat de optocht ’s avonds wordt gehouden en het dus al donker is, is er ook licht aanwezig. Dit geeft de wagen meer warmte en sfeer mee. Ook heeft elke wagen zijn eigen muziek die bij het, door hun gekozen, thema past. Verder zijn er nog figuranten op en rondom de wagens. Deze stellen iets of iemand voor, maar mogen ook een dans doen rondom/op de wagen.

Tijdens deze optochten is er altijd een hele gezellige sfeer en voelen de mensen zich samen één. Dit vind ik erg belangrijk bij een culturele activiteit. Zelf ga ik ook vaak naar deze optocht toe en help ik van tevoren mee aan de praalwagen. Hierbij komen heel veel verschillende mensen samen. Dit is voor mij cultuur!

§2.4 Wat is cultuuronderwijs?Onder cultuuronderwijs valt het doelbewust leren over en door middel van kunst, erfgoed en media via gerichte instructie, zowel binnen- als buitenschools. Leerlingen krijgen hierdoor kennis over cultuur en leren het te waarderen. Ze leren creatief om te gaan met beeld, geluid, tekst en beweging. Cultuuronderwijs stimuleert hen om te reflecteren op cultuur, in heden en verleden, en op hun eigen plek in de wereld. Ze ontwikkelen hun waarneming, verbeeldingskracht en uitdrukkingsvermogen en een onderzoekende houding.

H.3 Een culturele kaart van de omgeving van je stageschoolIn de omgeving van je stageschool kun je veel vinden op het gebied van kunst- en cultuur. Vooral op het gebied van cultureel erfgoed. Denk aan een kerk, een standbeeld, een terp, een stratenplan, straatnamen, een bijzondere boom, een boerderij, een gedenkteken, een koopmanshuis, oude poort of design -brievenbus. Dit noemen we materieel cultureel erfgoed. Op het gebied van immaterieel erfgoed kun je denken aan volksverhalen, legenden, rituelen of een dorpsfeest. Dit erfgoed kan een heel goed uitgangspunt vormen voor een les (authentiek onderwijs).

a. Maak een inventarisatie van wat er te vinden is op het gebied van cultuur in de omgeving van je stageschool.

b. Maak een plattegrond waarop je minstens tien cultuuritems aangeeft. Zorg voor een goede variatie (niet alleen huizen bijvoorbeeld). In de legenda benoem je de culturele items en geef je per onderwerp beknopte achtergrondinformatie met bronvermelding. Maak er een kleurrijke, interessante kaart met afbeeldingen of kleine tekeningen.

c. Kies een voor jou (en voor de leerlingen) interessant onderwerp uit en zoek hierover informatie. Maak gebruik van verschillende bronnen.

d. Wat voor stijl heeft jouw onderwerp? Behoort jouw onderwerp tot een stroming? Vertel meer over de tijd/ cultuurperiode waarin jouw onderwerp tot stand is gekomen (met bronvermelding).

§3.1 Cultuur in de omgevingDe volgende culturele activiteiten in de buurt van mijn stageschool zijn:

- De Spitkeet Harkema- Het Ot en Sien museum Surhuisterveen- Herdenkingsplaquette Surhuisterveen- Oorlogsmonument Harkema- Korenmolen Surhuisterveen- Lijkenhuisje Surhuisterveen- Kerk met toren Doarpstjerke Surhuisterveen - Arbeiderswoning Harkema- Woning uit 1817 rijksmonument- De Mollenvanger

1. Het Ot en Sien museumOt en Sien zijn 2 buurtkinderen die fungeren als hoofdpersonen in de verhalen van Hendericus Scheepstra en Jan Ligthart. Samen beleven ze alledaagse zaken die voor kinderen, en dus ook voor hen, echte avonturen zijn. Museumboerderij Ot en Sien ter Surhuisterveen is een plek waar de tijd 100 jaar heeft stilgestaan. Hier vindt u nog het

winkeltje, schooltje en de dokterspraktijk uit de tijd van toen. Unieke, nostalgische monumenten uit een periode van uitvindingen en burgerlijke rust. Geniet en beleef de sfeer van toen!

2. De SpitkeetHier kun je beleven hoe de mensen leefden in de 19de eeuw. Er wordt gebruik gemaakt van de oorspronkelijke huisjes uit die tijd en de figuranten zijn gekleed in de kleding uit die tijd.

3. De ToerDe toren te Surhuisterveen werd gebouwd in 1934. Inmiddels is de toren een rijksmonument en wordt er ieder jaar een gedenkdienst gehouden ter herinnering aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog.

4. Oorlogsmonument HarkemaDit oorlogsmonument staat midden in de plaats en het is een herdenkingsmonument. De namen van de slachtoffers uit Harkema in de Tweede Wereldoorlog staan ook op het monument. Het monument symboliseert de sterfelijkheid van de mens.

5. Korenmolen SurhuisterveenDe molen werd gebruikt als roggemolen, en wordt nu nog steeds gebruikt om tarwe te malen.

6. Lijkenhuisje SurhuisterveenHet voormalig lijkenhuis is een rechthoekig, wit gepleisterd gebouwtje op trasraam van schoon metselwerk in rode Groninger steen. Het gebouwtje is gedekt door een schildvormig dak met rieten bedekking. Het uittorende klokkestoeltje is aan de voorzijde open, waardoor de stoelconstructie met luidklokje zichtbaar is.

7. DoarpstjerkeHervormde kerk op kerkhof. Eenvoudig kerkgebouw uit 1685 blijkens wapensteen boven de ingang. In de kerk mooie 17de eeuwse preekstoelkuip. In de kerk drie zerken, op het kerkhof twee zerken.

8. Arbeiderswoning HarkemaDe hoekwoning Mûntsegroppe 14 is het meest gaaf bewaard gebleven voorbeeld van de vier resterende woningen van dit type. Deze woningen werden gebouwd ter vervanging van spitketen in hetzelfde gebied en waren doorgaans toegerust met een ‘koehuis’ waarin ruimte was voor enkele stuks vee, en een hok waarin ook stalruimte, berging en privaat was.

9. Woning uit 1817 rijksmonumentWoning tussen topgevels onder zadeldak waarop schoorstenen met borden.

10. De MollenvangerVan oudsher kwamen veel mollenvangers uit Harkema. In de jaren dertig, tijdens de crisis, vingen ze die diertjes zelfs tot in België. Na de Tweede Wereldoorlog steeg de welvaart in ons land en hadden de mollenvangers de inkomsten niet meer nodig.

§3.2 Digitale kunst Digitale kunst is kunst die met behulp van een computer wordt gemaakt. Vanaf de eerste beter ontwikkelde computers gingen kunstenaars hier al gebruik van maken bij het maken van hun kunstwerken. Pas nadat het internet ontstond en wereldwijd werkte, kwam digitale kunst pas echt op gang. De kunst bereikte dan werkelijk de hele wereld, zo genoemd Global Village. De reproduceerbaarheid is er echter wel heel hoog, wat met kunst op doek nooit helemaal exact na kan worden gemaakt, kan via het internet wel (Mhansma, 2011-2017).

Het woord digitaal zegt het al, digitale kunst is een vorm van kunst waarbij gebruik wordt gemaakt van computers. Het moment van de eerste bruikbare computers is ook het ontstaan van de eerste digitale kunst. In eerste instantie gebruikten kunstenaars de computers om tekeningen te printen met bepaalde codes of om data te manipuleren. Zo rond 1970 ontstond de kunststroming, maar de grote doorbraak was pas met de komst van internet. Hierdoor kan het werk over de hele wereld verspreid en gemanipuleerd worden door mensen over de hele wereld. Waar moeten we aan denken bij digitale kunst? De grootste stromingen daarbinnen zijn fotografie en de mediakunst. Een kenmerk van digitale kunst vandaag de dag is daarom dat deze oneindig reproduceerbaar is (Digitale Kunst & Design, 2017).

Digitale kunst heeft heel veel verschillende stromingen en stijlen, omdat het een algemeen begrip is voor meerdere stromingen. De digitale kunst is ontstaan met de komst van de eerste (bruikbare) computers. Tegenwoordig worden ontzettend veel dingen digitaal gedaan en ook steeds meer kunst wordt digitaal ontworpen en soms zelfs gemaakt. Inmiddels zijn er zelfs printers die kunst kunnen printen. Ik ben ervan overtuigd dat deze digitale kunst zich verder zal ontwikkelen in de komende jaren.

H.4 Suggesties cultuuronderwijsIn de lessen op de Pabo krijg je verschillende voorbeelden van cultuuronderwijs met als onderwerp media, kunst en erfgoed. Noteer naar aanleiding van deze lessen tenminste drie lessuggesties die je aanspreken of zoek in methoden of via internet aansprekende lesideeën voor je stagegroep. Wat voor opbouw kun je hanteren in cultuuronderwijslessen (didactiek)?

§4.1 Media-wijsheidDeze les gaat over hoe je om moet gaan met media en waar je op moet letten bij het gebruik van media. De leerlingen worden erop gewezen dat niet alles waar is wat ze zien op het internet. Deze les staat achter in de bijlagen.

§4.2 KunstDeze les is een op de les over media-wijsheid. Hierin gaan de leerlingen kijken naar beelden, foto’s en schilderijen die anders zijn je op het eerste oog dacht. Vervolgens gaan de leerlingen hier zelf mee aan de slag. Deze les staat achter in de bijlagen.

§4.3 ErfgoedDeze les gaat over het cultureel erfgoed in de omgeving van de leerlingen. Ik heb ervoor gekozen om het dicht bij de kinderen te houden zodat het ze meer aan zal spreken. Deze les staat achter in de bijlagen.

H.5 Stageles cultuuronderwijs

§5.1 Verantwoording Ik heb ervoor gekozen om deze les te doen, omdat er in deze les ook een samenwerkingsopdracht zit en dat is in deze groep goed voor de groepsdynamiek. Dit komt doordat deze groep nog maar net een paar weken bij elkaar is. Ook heb ik gekozen voor het kijken van een filmpje, omdat de leerlingen dit interessant vinden en dan gemotiveerder zijn om iets te gaan doen. Ik denk dat dit bij een cultuurles heel belangrijk is, omdat je hierdoor de leerlingen beter kan bereiken. In deze les worden de leerlingen actief betrokken en zijn er activiteiten die ze zelf kunnen doen.

§5.2 Lesbeschrijving De lesbeschrijving is achter in de bijlagen te vinden.

§5.3 Foto’s

§5.4 Feedback Kijk voor het feedbackformulier achter in de bijlagen.

§5.5 Reflectie Als ik terugkijk op mijn les denk ik dat ik mijn lesdoelen wel bereikt heb. Namelijk; de leerlingen kunnen na deze les nauwkeuriger naar afbeeldingen en filmpjes kijken, de leerlingen kunnen aan het einde van de les samenwerken en de leerlingen weten dat het niet altijd even belangrijk is waar iets staat, ligt etc. voor de kern van je verhaal. Ik denk dat ze dit geleerd hebben doordat ik in de les verschillende aanpassingen had gemaakt en dit werd door de leerlingen niet opgemerkt. Pas nadat ik zei dat er dingen veranderd zijn keken de kinderen pas kritisch rond om te zoeken naar de verschillen. Hier hebben ze ongeveer 5 minuten over gedaan, terwijl het maar drie verschillen waren, en hierdoor zijn ze erachter gekomen dat het niet altijd even belangrijk is waar iets staat of ligt. Ook door het filmpje dat ik heb laten zien weten ze dat het niet altijd even belangrijk is waar iets zich bevindt. Na het filmpje hebben we het hierover gehad en heb ik ze de vraag gesteld of het filmpje nog goed te begrijpen was ook al waren er 21 dingen veranderd. Hierover waren we het allemaal eens dat het filmpje nog goed te volgen was en dat de kern niet veranderd was. Na het kijken van het filmpje en erover gepraat te hebben gingen we zelf een spel doen waarbij de klas in de opstelling van een foto moest gaan staan en dat er twee leerlingen de fotografen waren die nadat de foto veranderd was de 5 verschillen moesten vinden. Bij dit spel was het voor de leerlingen die ‘op de foto’ gingen belangrijk dat er maar 5 verschillen waren die ze samen kozen. Voor de fotografen was het belangrijk dat ze samenwerkten om de verschillen te vinden. Ze mochten hiervoor overleggen hoe ze de verschillen wilden vinden en of ze beide bijvoorbeeld een helft van de foto namen. Ondanks dat het filmpje in het Engels was waren alle leerlingen geïnteresseerd, niet één kind zat er doorheen te praten, en deden goed mee met de les.

H.6 Bronnenlijst §6.1 H.2 Cultuur, wat is dat?

http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/104733-wat-is-cultuur.html geraadpleegd op 26-2-17, definitie cultuur, auteur onbekend

https://www.ensie.nl/redactie-ensie/cultuur geraadpleegd op 1-3-17, definitie cultuur, Redactie Ensie

http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=cultuur&lang=nn geraadpleegd op 1-3-17, definitie cultuur, de schrijvers van ‘de Van Dale’

http://www.lkca.nl/cultuuronderwijs/wat-is-cultuuronderwijs geraadpleegd op 1-3-17, informatie over wat cultuur is, auteur onbekend

§6.2 H.3 Een culturele kaart van de omgeving van je stageschool http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/diversen/68943-ontwikkelingen-in-de-21e-

eeuw.html geraadpleegd 29-3-17, informatie over digitale kunst, auteur Mhansma. http://www.digitalekunstendesign.nl/digitale-kunst/ geraadpleegd op 29-3-17,

informatie over digitale kunst, auteur Digitale Kunst & Cultuur.

§6.3 H.4 Suggesties cultuuronderwijs https://www.youtube.com/watch?v=CnttFUQE9BI&feature=youtu.be geraadpleegd

op 25-3-17, filmpje voor de les over mediawijsheid.