Van hier tot Tokyo, reis met de Trans-Siberië expres

Nederland, Duitsland, Polen, Wit-Rusland, Rusland, Mongolie, China, Zuid-

Korea, Japan

20 oktober t/m 2 december 2000

Inhoudsopgave ‘NEDERLAND - TOKYO’1. Een stukje treinen in eigen land en dat van de oosterburen..............1

2. Door de oostbloklanden richting Moskou............................................2

3. We wonen drie dagen in Moskou........................................................43.1 We hebben ons eigen appartement en reizen per metro.................53.2 Het Kremlin, het Rode Plein, Russisch ballet en Mc Donalds............63.3 Bezoek aan mausoleum van Lenin.................................................11

4. De mystieke Trans-Siberië Express, de ‘Rossija’...............................13

5. Een paar dagjes Siberië....................................................................175.1 Irkoetsk..........................................................................................175.2 Listvjanka – het Baikalmeer...........................................................20

6. Handel in de Trans-Mongolië Express...............................................22

7. Mongolië...........................................................................................257.1 Ulan Bator, dorp of stad.................................................................257.2 Afzien op het ijskoude platteland...................................................28

8. Op naar het vertrouwde China..........................................................378.1 Hallo Peking, daar zijn we weer......................................................398.2 Op naar het Zomerpaleis...............................................................408.3 Nog even een stukje communisme................................................428.4 Tianjin, de oostkust van China.......................................................43

9. Over zee naar Zuid-Korea.................................................................449.1 Enkele bezienswaardigheden van Seoul en omgeving...................469.2 De oversteek van West naar Oost..................................................529.3 Historisch Kyongju..........................................................................53

10. Met de boot naar Japan.....................................................................5710.1 Een Nederlandse met spuiten, dat kan nooit goed zijn................5710.2 Hirosjima, de stad vol met herinneringen aan de atoombom van ‘45 5910.3 Op naar het heilige eiland ‘Miyajima’...........................................6110.4 Kioto, de historische stad met een kleine 2000 tempels..............6310.5 Op zoek naar het platteland van Japan........................................6710.6 Over land bereiken we uiteindelijk Tokio.....................................68

11. Hongkong herinneringen..................................................................75

12. Aan alles komt een eind ….............................................................80

1. Een stukje treinen in eigen land en dat van de oosterburen Vr. 20-10-2000

‘Volgens mij heb je het nu al koud’, mompelt mijn vader terwijl we op ‘D’n diek’ in Den Bommel op de bus staan te wachten. Gelukkig schijnt de zon, is het droog en waait het ook niet hard. Kortom, het is heerlijk weer om de reis van ‘Hier tot Tokyo’ te beginnen. De bus is netjes op tijd. ‘Hoeveel strippen zijn het van hier tot Rotterdam Centraal?’‘Negen strippen per persoon’.Als je dit als buitenlander toch zou horen, dan zou je daar toch niets van begrijpen? Ook wij snappen niet hoe de zones lopen, maar het zal wel. Echt goedkoop is het openbaar vervoer in Nederland in ieder geval niet. Terwijl wij met enige moeite ons van onze rugzakken ontdoen, zwaaien pa & ma Flier ons uit. De bus rijdt al langzaam weg. Na tien minuten, bij de carpoolplaats tussen Achthuizen en Den Bommel, hebben we onze eerste overstap al. Er is een goede aansluiting op de bus naar Rotterdam, na enkele minuten komt ‘ie al aangereden. We zoeken helemaal achterin een plaatsje, zodat we onze spullen een beetje kwijt kunnen. Het idee dat we onderweg zijn naar Japan hebben we nog even niet. Precies op tijd komen we in Rotterdam-Zuid aan. De metro vanaf Zuidplein is overvol, dus moeten we naar Rotterdam-centraal alvast staan. Alle aansluitingen verlopen wel heel voorspoedig, zodat we een trein eerder kunnen nemen naar Amersfoort. Helaas zijn ook hierin alle zitplaatsen bezet. Het is warm in de trein en de rugzak knelt omdat ‘ie niet is afgesteld op ons bovenlichaam mèt jas.

We zijn er zeker van dat geen van deze mensen onderweg is naar Japan … Wij wél en eigenlijk zouden we dat wel aan iedereen willen rondbazuinen. De slippers aan onze rugzakken doen echter vast en zeker vermoeden dat we naar een warm oord onderweg zijn. En inderdaad, een vrouw ziet dat we het warm hebben en zegt spontaan dat we er dan alvast aan kunnen wennen. Ze moest eens weten …Vanaf Utrecht kunnen we ons eindelijk neer laten ploffen, maar echt de moeite is het dan niet meer. Bijna een uur te vroeg komen we in Amersfoort aan. Op het perron staan koude ijzeren bankjes. Echt aangenaam is het niet om daarop te zitten, toch eten we er een broodje hamburger uit de muur op. Op een vrijwel leeg perron wachten we, terwijl het langzaam donker wordt, op de trein naar Hannover. De trein heeft tien minuten vertraging, net iets na zevenen moeten we snel de trein (IR 2347) inspringen. Door alle haast zijn we in de verkeerde wagon gestapt. De nummers op de deuren hebben we compleet gemist. Pure Duitse degelijkheid, zo valt het best onze wagon te omschrijven. Iedereen spreekt Duits en ziet er ook zo uit. Drie en een half uur duurt de rit naar Hannover en naarmate de reis vordert loopt de vertraging op naar 20 minuten. In Hannover hebben we slechts 25 minuten overstaptijd voor de trein naar Moskou, dat kan dus nog leuk worden. Achter onze wagon bevindt zich de bistro, zo rond 9 uur wordt het wel tijd voor een kopje thee. Het lukt me niet om zonder te morsen de zogenaamde automatische glazen deuren te passeren. Met de eerste vlek op m’n oranje trui en enigszins verbrande handen genieten we toch van de hete mok thee. En dit ondanks de prijs, ca. 6 gulden per mok, dat is tenslotte niet mis. We reizen het gehele stuk in het donker, op wat verlichte stations na zien we dus niet zoveel. We suffen maar wat.Eenmaal in Hannover gaan we in sneltreinvaart op zoek naar een vertrektijden-overzichtsbord. We hadden ons het traplopen kunnen besparen, want onze trein EN 249 blijkt

Pag. 1

op het perron aan te komen waar wij zojuist zijn uitgestapt. Het station ziet er wel wat luxer uit dan in ons landje. De winkels bestaan niet alleen uit ‘fast food’, ook ligt er overal enorm veel fruit uitgestald. We blijken ons voor niets te hebben gehaast.’15 Minute später’, prijkt er op het bord. Dronken Polen struikelen over hun eigen benen. Ze gapen ons ongegeneerd aan, waarna ze met nog steeds een schuin oog naar ons het nodig vinden om eens lekker over ons te gaan staan smoezen. Het kweken van geduld staat, zeker bij mij, nog op een zeer laag pitje. Verkleumd staan we tegen een één of ander muurtje onze tijd te verdoen. Maar dan ineens staat de trein er dan. Tussen de drukte door wurmen we ons naar het begin van de trein, maar daar blijken we helemaal niet te moeten zijn. Het vinden van de juiste wagon valt nog niet eens mee. Weten wij veel, dat die gele bordjes op het perron de wagonnummers voorstelden en bovendien … eerlijk gezegd hebben we sowieso geeneens bordjes gezien. We moeten blijkbaar even op gang komen, misschien is het een goed idee om voor de verandering is een keer te gaan inter-railen …

2. Door de oostbloklanden richting Moskou De Poolse (of Russische) trein ruikt muf. Het is allemaal wat ouderwets en somber te noemen. De coupés zijn niet logisch genummerd. Terwijl een wat oudere man met hoed op met vele tassen tegen me aan staat te raggen zoekt Roland zich het rotje. Opgelucht laten we onze rugzakken in onze coupé op de grond vallen. Een leuk tapijtje siert de vloer, links bevinden zich boven elkaar de twee bedden en rechts hebben we een kleine meter vrije ruimte met in de hoek een soort tafeltje. Een wanddeel staat los en na wat gefrummel zit ik ineens bij de buren. ‘Hallo, sorry’, mompel ik, onderwijl proberend het wanddeel weer op z’n plaats te krijgen. Maar nee hoor, het wanddeel past simpelweg niet meer. Uiteindelijk zet ik m’n rugzak er maar voor. Op deze manier wordt in ieder geval voorkomen dat het gehele wanddeel eruit komt vallen. We zijn nog maar net op pad of de provodnik komt ons al een lakenset brengen. De provodnik is iemand die de wagon netjes houdt, die de mensen tevreden houdt en ook voor elke stop de WC’s afsluit. Elke wagon heeft twee provodniks, die elkaar om de paar uur afwisselen. Behendig klapt hij het bovenste bed voor ons naar beneden. Volgens de provodnik hebben we teveel betaald. We zitten in een 2e klas coupé en ons ticket is voor een 1e klas. Nou ja, jammer dan. We zitten er nu en het kan er best mee door de komende 34 uur. We hebben 1e klas geregeld omdat 2e klasse naar sekse gescheiden zou zijn. Vreemd …

Al snel gluurt de buurman om een hoekje om te kijken wie zojuist zo geschrikt zijn coupé binnen kwam ‘vallen’. ‘Echte privacy hoef je in deze trein niet te verwachten, het blijft hoe dan ook gehorig. Het wanddeel blijft als je geluk hebt door je rugzak misschien nog wel enigszins op z’n plaats staan, maar ook daar krijg je geen garantie op’. Onze buurman blijkt ook een flakkee-enaar te zijn. Wat een toeval. Hij is onderweg naar zijn vriendin in Minsk, die het maar niet lukt om een verblijfsvergunning voor Nederland te krijgen. Pas rond 1 uur ’s nachts zijn we uitgepraat met onze buurman Anton. Ondanks dat we een deken tot onze beschikking hebben, hebben we het beide toch behoorlijk koud.

Za. 21-10-2000

Pag. 2

Rond drie uur zijn we eindelijk ingedut, maar juist op dat moment wordt er op de deur gebonkt. We zijn dan bij de Poolse grens. Drie keer reiken we halfslapend ons paspoort aan. Twee keer aan de douane en één keer aan de politie. Om half negen word ik wakker van een felle lichtstraal die de coupé in schijnt. Het is prachtig weer met een strakblauwe lucht. Het landschap is vlak. Her en der wordt akkerbouw bedreven, maar de weilanden zijn hier tenminste niet zo calvinistisch keurig gerangschikt als bij ons. De huizen zijn groot en van steen, maar zien er stuk voor stuk wel heel somber uit. Velen zijn er ook nog niet afgebouwd. Ik vraag me af hoe zo’n huis er nu van binnen uit zal zien. Anton weet te vertellen dat veelal het interieur uit hout bestaat en er meestal ook een open haard aanwezig is. Doordat er slechts weinig en kleine raampjes in het huis zitten is er veel plaats voor prullaria. Kortom, het zal erg knus zijn binnen.We zien maar weinig mensen aan het werk, de tractors staan er verlaten bij. Het landschap bestaat voornamelijk uit grasvlaktes met her en der een boom. Naaldbomen, knotwilgen, maar ook iepen. Als ontbijt eten we een muesli-reep. Er is geen restauratie-wagon, maar gelukkig kunnen we bij onze provodnik wel een kopje thee krijgen voor 1 DM per stuk. We krijgen de thee geserveerd in een theeglas waar een prachtig zilveren bewerkte houder omheen zit.

Warschau heeft verschillende stations. Via een enorme ondergrondse soort hal met vele rails en gigantische graffiti-kunstwerken (de ideale set voor een één of andere misdaad- of actiefilm) komen we bij het centrale station aan. Wat ons het eerste opvalt is dat zowel jong als oud zulke sombere kleding draagt.Voordat we het goed en wel in de gaten hebben zijn we al in Terespor, de grensplaats van Polen. We gaan Polen alweer uit. In een trein naast ons moet iedereen uitstappen, onder toeziend oog van een gewapende militair wordt een ieder gecontroleerd en worden tassen van onder tot boven onderzocht. Wij mogen in de trein blijven. Voor ons is deze grens niet meer dan een simpele paspoortcontrole. Bij een vrouw naast ons gaat het wat minder soepel, ze wordt meegenomen en zet het daarbij op een schreeuwen. De reden is ons niet duidelijk. Na verloop van tijd zit ze toch ineens weer bij ons in de trein. Typisch …De natuurlijke grens tussen Polen en Wit-Rusland wordt gevormd door een rivier, de Bug. Langzaam tuffen we over de brug in niemandsland. Eenmaal weer op het vasteland zijn we dan ineens in Wit-Rusland. Hier lijken de douaneformaliteiten eindeloos te duren. Er wordt tegen plafonds getikt en Wc’s worden gecheckt op verstekelingen. Wij moeten een declaratie-formulier invullen. Alles staat in het Russisch, dus dat valt niet echt mee. Anton heeft vaker dit varkentje gewassen, hij heeft een engelse versie van hetzelfde formulier. Zo wordt het stukken gemakkelijker. Een vrouwelijke douanier kijkt er niet echt kritisch naar, ze zet er nog wat krabbels op en laat het daarbij. Eén formulier neemt ze mee, de andere moeten we goed bij ons houden. Ik verbaas me over haar uiterlijk: een dikke laag make-up, felle oogschaduw, haar nagels heeft ze met drie kleuren gelakt (rood, wit en blauw) en door haar panty’s zijn flink behaarde benen zichtbaar. Iets verder Wit-Rusland in, in Brest, moet onze trein voorzien worden van een ander onderstel. We gaan van een smal naar een iets breder spoor. Het is nog steeds heerlijk weer, dus gaan we het station van Brest maar even verkennen.

Anton trakteert ons op een Moskou-biertje, nr.4: 15%. Lekker stevig biertje dus. Zelfs ik vind het bier wel aardig, maar Roland vindt het wel zo prettig als ik na één slok het verder maar bij m’n colaatje hou. Zonde om te delen … De stationshal is hoog en rond, prachtig fel roze geschilderd. Rozetten en kroonluchters maken het geheel zelfs chique. In een weer andere hal schitteren er metershoge mozaïek-taferelen, die van grond tot plafond reiken. CD-ROM’s, boeken, eten, drinken en zelfs ijs

Pag. 3

wordt er verkocht. Rond kwart voor vier (Anton zit nog zeer relaxt aan z’n bier) komen we tot de ontdekking dat we zo langzamerhand maar weer richting stationshal moeten gaan, waar zijn mede-coupé reizigers (een Duitser met een Russische) ons weer op zouden wachten. Zij weten tenslotte van welk perron we zo meteen weer zouden moeten vertrekken. Maar helaas, er staat niemand meer en dus zijn we op onszelf aangewezen. Juist op dat moment vertrekt er een trein naar Moskou, angstvallig hou ik de nummers van de voorbijschietende wagons in de gaten. Alsof ik nog maar iets aan de situatie zou kunnen veranderen, als ik ineens onze wagon langs zou zien komen … Gelukkig is dat niet het geval, die van ons staat dus nog ‘ergens’. Het zou wat zijn zeg. Alle spullen op naar Moskou, alleen wij niet! ‘Ach, we wilden nou eenmaal met dat mooie weer een luchtje scheppen’, ik hoor het ons al zeggen …Anton trakteert me nog op traditioneel Wit-Russisch ijs, wat ik zo ongeveer versmaad omdat we op de mueslireep van vanmorgen na verder nog niets hebben gegeten. Gelukkig lopen we onverwacht de coupé-genotes van Anton weer tegen het lijf, nu moet het vast goed gaan allemaal …Roland krijgt een appel van de Russische vrouw. Ze heeft zojuist een zakje appels gekocht van één van de oude vrouwtjes die op de perrons rondstruinen om iets bij te verdienen. Deze wat oudere mensen hebben het zwaar te verduren, want hun persioentje is door de torenhoge inflatie bijna niets meer waard. Allemaal hebben ze een hoofddoek om en dragen ze maillots in soort van laarsjes. De haarlak-industrie doet met name bij de jongere vrouwen goede zaken. Heel het kapsel vliegt bij een klein beetje wind als één plakkerige massa tegelijk de lucht in. Overmatig make-up gebruik maakt ze snel oud. Toch ben ik weer blij dat naast onze bagage ook wij in de trein zitten bij vertrek. Al snel gaat de zon onder. ’s Avonds eten we indo mie en als toetje wat snoepjes die Lisa aan ons heeft meegegeven. We bereiden ons alvast mentaal voor op morgen, rond 9 uur morgenochtend zullen we naar verwachting Moskou al binnen komen rijden.

Zo. 22-10-2000

We hebben de afgelopen nacht in één ruk doorgeslapen. Rond half negen worden we gewekt. Buiten ziet het er mooi uit. Bevroren dauw en ijspegels hangen aan houten huisjes. In eerste instantie denken we dat het middernacht is en dat we onze paspoorten weer gereed moeten houden, maar nee … we zijn al in Moskou. Dus of we hebben zo in coma gelegen dat we de paspoortcontrole Wit-Rusland – Rusland hebben gemist of de trein heeft helemaal niet gestopt bij de grens. Hoe het ook zij, volgens onze paspoorten zijn we officieel nog steeds in Wit-Rusland. Maar volgens de borden op het perron zijn we nu toch echt al op het station Moskou Belorusskaja. We pakken onze spullen bij elkaar en komen pas dan tot de ontdekking dat het tafeltje in de hoek een wastafeltje herbergt. We hebben dus voor niets moeilijk lopen doen in het toilet.

3. We wonen drie dagen in MoskouNog voordat we de trein uit zijn, komt er al een gids aangelopen. In prachtige gekleurde blokletters prijken onze namen op een wit vel papier. Eenmaal op het perron komt er nog iemand op ons af, ook op zijn papiertje staan onze namen. We blijken met deze man verder mee te moeten. Volgens de thermometer op het stationsplein is het 3 ºC, toch ziet het er vanuit de auto buiten erg koud uit. Via een enorm lange brede weg rijden we richting het centrum. Deze weg begint al in de voormalige hoofdstad St. Petersburg. De propperige kleine Rus met bril en oranje jas doet z’n uiterste best ons zoveel mogelijk te vertellen. In de verte zien we al snel het Kremlin met z’n prachtige torentjes liggen. Naast ons rijden trolleybussen

Pag. 4

en enige bewegende reclameborden sieren het overwegend sombere straatbeeld. Langs de Moskva-rivier rijden we verder zuidwaarts, het centrum steeds verder achter ons latend. We gaan ervan uit dat we even een rondje van de zaak krijgen. Maar niet dus, onze ‘homestay’ ligt in een één of andere buitenwijk. Ook de chauffeur en onze gids zijn nog niet eerder in deze buurt geweest. Tussen enorme betonblokken, die als flats doorgaan, gaan we op zoek naar ons blok. De chauffeur kan hier niet blij mee zijn, hij moet nogal eens achteruit steken tussen vele auto’s die her en der chaotisch geparkeerd staan. Uiteindelijk gaat de gids lopend op onderzoek uit. Al snel heeft ‘ie het gevonden, we zijn er vlakbij.

3.1 We hebben ons eigen appartement en reizen per metro

We zijn niet zomaar één-twee-drie binnen. Vier deuren moeten we door die op de één of andere manier voorzien zijn van de vreemdste (cijfer)sloten. Elena staat ons al op te wachten op de 16e etage. Het is een echt Russisch vrouwtje, zo rond de 40 met pittig kort kapsel. Ze leidt ons rond en vanuit de keuken wijst ze naar haar appartement. ‘Kijk, daar woon ik’.Bevreemd kijk ik haar aan, ‘O, maar eh …’We begrijpen er niet veel van, het lijkt er op dat we een eigen appartement tot onze beschikking hebben de komende dagen. ‘Nou, als jullie niet gehecht zijn aan jullie privacy dan kunnen jullie ook bij mij overnachten, hoor. Maar in principe is dit appartement nu even van jullie …’. Jedem, wie had dat nou gedacht? Uiteraard kiezen we voor ons eigen stulpje.Wat een luxe: een woonkamer (met vloerkleden tegen de muren), slaapkamer, keuken, badkamer mét bad, allemaal zomaar voor ons alleen. Wauw! Er is slechts één nadeel, hoe komen we van hier naar het centrum? En bovendien hebben we nog geen enkele roebel op zak. ‘No problem’, verzekert Elena ons. Zij zal voor alles zorgen. ‘Maar nu zal ik eerst even een kopje thee voor jullie zetten en jullie hebben ook vast wel trek in een ontbijtje …’Ze gaat direct aan de slag. Er wordt een eitje gekookt en trots wordt er zelfgemaakte jam op tafel gezet (onderwijl legt ze gelijk even uit hoe je zoiets maakt). Een homp brood, kleine yoghurtjes, thee en echt Russische kaas maken het ontbijt compleet. Ze had ook Nederlandse of Duitse kaas kunnen kopen, maar ze ging er al vanuit dat we Russische kaas leuker zouden vinden en dat klopt ook. We eten van alles wat en gaan daarna snel op pad want het is prachtig weer. Een mooie blauwe lucht met slechts her en der een wolkje. Elena vertelt dat dit weer voor deze tijd van het jaar zeer bijzonder is voor Moskou. Normaal gesproken is het nu al lang herfst, hetgeen betekent zeer somber grauw weer met regen en wind. Ook Elena begrijpt niets van onze paspoorten.‘Jullie hadden een inkomend stempel van Rusland moeten hebben op je visum’. ‘Ja, zoiets dachten we al’.Maar sterker nog, we hebben ook geen uitgaande stempel van Wit-Rusland …‘Wat nou?’ vragen we hoopvol aan Elena. Ze neemt de visums van Rusland mee en gaat proberen de komende dagen één en ander recht te zetten bij een reisbureautje. Ze zal doen wat ze kan. Als dat allemaal maar goed gaat …Maar eerst helpt ze ons bij een mini-wisselkantoortje aan geld, koopt ze bij een kraampje een uitgebreide plattegrond met Cyrillische letters van Moskou (volgens haar zullen wie die echt hard nodig hebben) en maakt ze ons wegwijs in het metrostelsel. Het lijkt allemaal zeer eenvoudig: je koopt een metrokaartje waar je 1, 2, 5 of 10x mee kan reizen. Zolang je onder de grond blijft kan je volstaan met één stempel. Bij ieder perron staan vaak voor de roltrap

Pag. 5

vele automaten waar je je kaartje in moet stoppen om erdoor te kunnen lopen. Automatisch wordt de tijd op het kaartje geregistreerd en zodra ‘ie vol is weigert ‘ie, zodat je er dan ook echt niet meer door kan. Een handig en eenvoudig systeem, waar Nederland nog iets van kan leren.

Het ene station is nog fraaier dan het andere. Het station waar we opstappen (KOЖYXOBCKAЯ) is relatief nieuw, het bestaat nu zo’n 5 jaar en is daarom heel modern. Na vier haltes stappen we uit op een veel ouder station (ЧК?ЛО?C?Α?), hier sieren prachtige lampen de muren en bloemen in de vorm van rozetten domineren de ronde holle plafonds boven de metrorails. Via een enorme roltrap (zo’n dertig meter hoog) komen we bij het volgende perron uit. Van hier moeten we met de blauwe lijn verder richting centrum. Bij de eerste halte (ПЛОЩ?ДЬ PEBOЛІОЦИИ) moeten we er alweer uit, wat ik best jammer vind. Het is best leuk om Russische mensen te kijken. Ook hier in de hoofdstad van Rusland zijn jong en oud somber en donker gekleed. Roland valt helemaal uit de toon met z’n gele jas. Leer is favoriet bij de jongeren, liefst in de kleur zwart. De volgende roltrap is nog veel langer dan de vorige. Als je hoogtevrees hebt, dan moet je hier niet achter je kijken. Roland verbaast zich over het feit hoe diep de metrorails liggen. Ik kijk m’n ogen uit, een enorme kroonluchter hangt boven de roltrap mooi te zijn. Eenmaal boven wordt het station gesierd met tientallen bogen waaronder zich aan iedere kant twee prachtige bronzen beelden bevinden.

3.2 Het Kremlin, het Rode Plein, Russisch ballet en Mc Donalds

Elena koopt nog even voor 40 roebel twee kaartjes voor een Russische balletvoorstelling, die vanmiddag in het Kremlin-theater wordt gehouden. We lopen langs het Rode Plein ‘Plosjtsjad Krasnaja’, wat helaas afgezet is met dranghekken. Elena heeft zo’n haast dat we er slechts een glimp van op kunnen vangen. Ze wil ons zo snel mogelijk het Kremlin laten zien. Eerst moeten we ons rugzakje afgeven, met tas kom je namelijk het Kremlin niet in. Ons fototoestel mag wel mee. Zelfs Mc Donalds-balonnen moeten worden ingeleverd. We gaan bij de Boroviskaja-toren (gebouwd in 1490) naar binnen. Toeristen worden hier normaal gesproken niet toegelaten worden, maar Elena komt zo overtuigend over dat ze al snel een oogje toeknijpen. Dus daar staan we dan ineens zonder kaartje in het Kremlin, dat zoiets mogelijk is in Rusland verwacht je toch niet ...Het ene gebouw is nog groter, mooier of imposanter dan het andere. Als eerste lopen we langs het wapenmuseum. Elena vraagt naar de prijs en verzekert ons dat dat het niet waard is. De kroonjuwelen, ivoren troon van Ivan de Verschrikkelijke en onder andere de driedelige troon van Peter de Grote laten we dus maar voor wat het is. Mochten we nog tijd over hebben, dan kunnen we er altijd alsnog zonder Elena (die zich veel te opgelaten zou voelen, als wij voor haar zouden betalen) naar toe.

We lopen langs het grote Kremlin-paleis, dat tussen 1740 en 1753 door een Italiaanse architect gebouwd is als residentie voor de tsaren, naar de kathedraal van Maria Boodschap. Deze kathedraal is zo’n 300 jaar ouder dan het paleis. De kathedraal had in eerste instantie drie koepels, maar Ivan de Verschrikkelijke liet er hier zes bij maken. Ook werd er in die tijd een extra ingang aan de kathedraal toegevoegd, omdat Ivan vanwege zijn herhaalde scheidingen volgens het orthodoxe geloof geen gebruik van de hoofdingang mocht maken. Er recht tegenover staat de kathedraal van de Aartsengel. Ook deze kathedraal is weer gebouwd door een Italiaanse architect. Rond 1500 op de plaats van een eerdere kerk uit 1333. In deze kathedraal bevinden zich 46 graftombes die de overblijfselen bevatten van 52

Pag. 6

Russische tsaren en grootvorsten vanaf 1320 tot 1690. Aan hetzelfde plein ligt de Maria Hemelvaart Kathedraal, ook deze is van Italiaanse makelij. Gedurende 350 jaar werden hier de tsaren gekroond en patriarchen gewijd en begraven. Ook liet hier Napoleon in 1812 zijn paarden stallen, waarna hij vervolgens met 295 kg goud en meer dan 5 ton zilver vertrok. Boven de buitendeur hangt een prachtige afbeelding van de Heilige maagd Maria die uitkijkt over het Kathedralenplein ‘Sobornaja plosjtsja’.

Elena wijst ons de weg naar Kremlin-theater. Hier wordt om twee uur de balletvoorstelling gehouden, waar Elena zojuist kaartjes voor heeft gekocht. Elena laat ons nu verder alleen, we bedanken haar alvast voor de goede zorgen. Voor de kathedraal van de Twaalf Apostelen bevindt zich een enorm Tsaren-kanon. Het weegt 40 ton, heeft een loop van ruim 5 meter en de kanonskogels zijn bijna 90 cm doorsnee. Het is een geliefd foto-object voor kinderen. Naast de klokkentoren van Ivan de Grote staat een enorme 6 meter hoge klok. Het weegt 200 ton en heeft aan de onderzijde een diameter van ruim 6 meter. Toen in 1737 in het Kremlin brand uitbrak , is er bij het blussen een groot stuk uitgesprongen. Dit stuk ligt er nu naast. De klok heeft overigens nooit in een toren gehangen. Tussen het Arsenaal (waar 875 buitgemaakte kanonnen uit de Napoleontische oorlog in staan en 22 Nederlandse kanonnen) en het Senaatsgebouw (de werkruimte van de ministerraad van de voormalige Sovjetunie) staan soldaten, dit is duidelijk nog echt verboden gebied. Via een onlogisch aangelegd zebrabad lopen we naar het Kremlin-park. Als je niet netjes over de zebrapaden loopt, dan wordt er direct naar je gefloten. Iedereen geeft daar gelijk netjes gehoor aan.

Al snel is het tijd voor de balletvoorstelling van Tschajkovsky, de ‘Nutcracker’. Honderden mensen komen aangestormd. Het is niet duidelijk waar we precies moeten zijn, dus volgen we de grootse menigte maar. Al snel komen we tot de ontdekking dat dat niet echt een goed idee is. Omdat er geen banken of stoelen in het gebouw staan verdoen ze in grote getale hun tijd door met de roltrap van beneden naar boven en weer naar beneden te gaan. Ze houden dit vol totdat de deuren naar het echte theater open gaan. Voor ons komt het interieur als typische jaren ’60 stijl over, houten wanden en houten stoelen met bordeaux- rode bekleding. De 1200 zitplaatsen lopen langzaam maar zeker vol. Voor ons zit een rij jongens die tijdelijk zijn weggelopen uit het leger. Het zijn duidelijk nog broekies in opleiding. Klappen is in: telkens weer neemt er één het voortouw, waarna de anderen in een soort van ‘wave’ volgen. Al snel gaan de lichten uit en komt er een gigantische kerstboom tevoorschijn. Al huppelend en springend wordt er in de sneeuw gespeeld en dromen ze over de cadeaus die ze zullen krijgen. De cadeaus worden onder de boom geplaatst en de kinderen worden beziggehouden met een sprookje. Prins en prinses, je kent het wel. De prins verandert in een notekraker, maar gelukkig loopt het toch nog goed af. Maar al het gespring rondom de kerstboom is wel slaapverwekkend te noemen, Roland is dan ook al heel snel onder zeil. Ook op mij komt alles nogal kinderachtig over. We zijn blij dat het pauze is, zodat we er tussenuit kunnen glippen. Bij de garderobe begrijpen ze er niets van: ‘Het is nog niet afgelopen, hoor. Het is pas pauze’. Gelukkig krijgen we toch onze jas mee.

We verlaten het Kremlin en lopen terug via de Alexander-tuinen, die zijn aangelegd om de buitenmuren van het Kremlin. Het is er erg druk. Om de paar meter staan er kraampjes met frisdrank en hotdogs. Links loopt een mooi aangelegd watertje met prachtige beelden, vaak fungerend als fontein. Eenmaal buiten het hek komen we tot de ontdekking dat we ons rugzakje zijn vergeten, er zit niets anders op dan het gehele stuk weer terug te lopen.

Pag. 7

Over de brede straat Tverskaya Ulitsa (het hart van Moskou) lopen we richting Mc Donalds. Onderweg komen we langs een souvenir-stalletje, waar vele Russische bonten mutsen met oorkleppen ons liggen aan te staren. We kunnen de verleiding niet weerstaan en kopen er gelijk twee, voor ieder één. Na een paar hamburgers te hebben gegeten is het dan zover, tijd voor een bezoek aan hét Rode Plein. We kijken vol verbazing om ons heen, we kunnen maar nauwelijks geloven dat we er dan nu écht staan. Het is niet echt druk. Het plein is 695m lang en 130m breed en wordt bijzonder goed schoongehouden. Het plein wordt begrenst door de muur van het historische Kremlin, het ‘Goem’ warenhuis, de Vassilli-kathedraal en het historisch museum. De Vassili-kathedraal is met z’n veelkleurige torentjes duidelijk mijn favoriet. De kathedraal is in opdracht van Ivan de Verschrikkelijke in 1554 gebouwd, ter ere van Ivans overwinning op de Tartaren. Een legende vertelt dat Ivan de architect na voltooiing van zijn werk de ogen liet uitsteken, dit om te voorkomen dat er ooit nog ergens zo’n soort kerk zou worden gebouwd. Voor de kathedraal staat het Lebnoe Mesto. Op dit platform zijn vele executies voltrokken, Peter de Grote heeft hier eigenhandig diverse hoofden afgehakt. Helaas staat het historisch museum in de steigers. Inmiddels is de lucht echt strakblauw, we hadden het niet beter kunnen treffen. Roland belt z’n vader nog even op vanaf het Rode Plein en daarna lijkt het hem het beste om zo langzamerhand maar op zoek te gaan naar een metrostation.‘Het zou nog weleens even kunnen duren voordat we de weg terug weer hebben gevonden’. Ik zie dit niet zo, zo moeilijk kan het toch niet zijn?

Maar het duurt al even voordat we zelfs het metrostation waar we vanmorgen zijn uitgestapt, weer hebben gevonden. Het perron met bronzen beelden herkennen we, maar nu is het alleen even de vraag welke kant we op moeten.‘Volgens mij stond het bronzen beeld ‘vrouw met kip’ daar waar wij aankwamen, dus moeten we nu het andere perron hebben’, was mijn logische redenatie. Nou, dus niet …Bij een totaal onbekend metrostation stappen we maar gauw weer uit en maken direct rechtsomkeer. De beelden komen weer in zicht. Gelukkig weer bekend terrein. ‘Laten we het dan nu goed doen, nu moeten we dus de andere kant op dan zonet’.Maar het is niet te geloven, weer komen we bij het station uit waar we zonet ook al waren. Het station met de beelden is symmetrisch, wat een gedoe!Aan wie we het ook vragen, de Russen zelf weten ook niet op welke lijn ze op dat moment zitten. Zover zijn wij inmiddels al wel. Maar derde keer is scheepsrecht, het gaat zomaar goed. In de metro komt er iemand naast me zitten, hetgeen maar voor heel korte duur is. Hij is zo weer weg. ‘Gek hè, we hebben ons drie dagen niet gedoucht’.Roland heeft gelijk. We zullen niet echt fris meer ruiken. Vanmorgen wilden we zo graag Moskou zien, dat we zelfs na twee nachten treinen niet eens aan een douche hebben gedacht …Rond kwart voor zes komen we eindelijk bij ons station aan. Vanmorgen had Elena dat nog voor ons op de kaart omsingeld. Toen leek dat zo overdreven, maar als ze dat niet had gedaan dan hadden we nu wellicht nog in de ondergrondse rondgezworven. Roland loopt door verkeerde poortjes naar buiten, waarna er gelijk een vreemde pieper afgaat. Er is niemand die hem achterna komt, ze vinden het wel goed.

We lopen langs diverse eetstalletjes, waar zelfs ook shoarma wordt verkocht. Als je geld hebt, dan kan je hier werkelijk alles echt gewoon krijgen. Elena heeft ons de supermarkt naast ons appartement aanbevolen. Een supermarkt in Rusland, dat is een hele ervaring op zich. Alles staat achter vitrines en/of toonbanken en het is niet de bedoeling dat je zomaar zelf iets pakt. Datgene wat je achter zo’n toonbank aanwijst en dus wil kopen moet daar ter plekke worden

Pag. 8

betaald. Omdat we zelf een keukentje hebben, wil ik vanavond zelf koken. Maar het inkopen doen op deze manier is niet echt handig te noemen. Als de Russen bij ons in een supermarkt binnen zouden lopen, zouden ze echt niet weten wat ze zien. We staan met een Rus, die zo te ruiken al heel wat alcohol achter z’n kiezen heeft, in de lift naar de 16e verdieping. Nu al komt het appartement vertrouwd op ons over. De douche doet ons goed. We kikkeren er weer helemaal van op en ruiken weer fris. De inwendige mens wordt verwend met een bordje macaroni met biertje. We proberen een route voor morgen uit te stippelen, maar er is hier zo onwijs veel te zien dat dat niet meevalt. We liggen al te slapen, als Eric ons uit bed belt.

Ma. 23-10-2000

Pas rond half 10 ontwaken we uit een soort van coma. Het miezert buiten, waardoor alles er ineens wel heel somber uitziet. Precies een jaar geleden kwamen we als echte ‘Trans-Kalimantan Travellers’ aan in Tanjung Lokang, nog steeds zijn we er trots op. Omdat we ons eigen keukentje hebben ga ik, terwijl Roland nog ligt te doezelen, alvast een ontbijtje klaar maken. Een gebakken eitje erbij, dat is vast lekker. Laat ik er ook nog een paar plakjes kaas op leggen. Zo, en nu nog even omdraaien ... wat ik op dat moment even vergeet is dat het handvat van de pan, evenals de pan zelf, van staal is en dus loeiheet. M’n hand blijft aan de steel hangen en lijkt in z’n geheel te zijn verbrand. Maar ach … het ontbijt smaakt niet gek.

We komen maar traag op gang, het is al bijna 12 uur voordat we het appartement verlaten richting metro. Dat is dus het gevolg van koud en somber weer, in Azië hadden we er rond deze tijd al een halve dag opzitten. Bij de overstap van de groene naar de blauwe lijn gaat er weer iets niet goed. Hoe is het toch mogelijk? Maar goed, uiteindelijk leggen we toch het traject van appartement naar centrum een half uur sneller dan gisterenavond af. Als eerste gaan we op zoek naar en Internet-toko. Deze zou volgens Elena in het postkantoor moeten huizen. Helemaal achterin bevinden zich inderdaad twee kantoortjes, die in z’n geheel uit glas bestaan. In ieder kantoortje staat slechts één computer, meer ruimte is er niet. Er zijn nog zo’n vijf wachtenden voor ons, dus als die allemaal van plan zijn om een uurtje te gaan internetten, dan kunnen we hier wel even siësta houden. Daar komt nog bij dat de computer in het linker kantoortje niet optimaal lijkt te werken. Stuk voor stuk beginnen de wachtenden optimistisch aan hun internet-verzetje, maar binnen tien minuten geven ze het op om vervolgens uiterst vriendelijk aan de vrouw achter de kassa uit te leggen dat er volgens hun iets niet goed werkt. Er is niemand met enige echte computerkennis in de buurt, dus verlaten ze teleurgesteld het postkantoor, zich erbij neerleggend dat het probleem dus blijkbaar niet zomaar verholpen kan worden. Het voordeel is wel dat de rij op deze manier snel slinkt, zodat wij toch nog eerder dan verwacht op de rechter computer aan de slag kunnen. Het internet werkt lekker snel en hotmail werkt prima. We kijken nog even wat de temperatuur is in Irkoetsk: het sneeuwt er en ’s nacht is het –17 ºC. In Ulan Bator (de hoofdstad van Mongolië) is het overdag –9 ºC, maar door de wind ligt de gevoelstemperatuur op –25 ºC …Het is maar goed dat we alvast bontmutsen hebben gekocht!

We spurten naar Mc Donalds om iets warms te kunnen drinken, maar omdat het inmiddels al half twee is eten we ook gelijk maar wat. Ook nu is het er weer hartstikke druk. Met hernieuwde energie gaan we daarna naar de zogenaamde ‘Arbat-street’. ‘Dat is een straat voor toeristen, dus daar moeten jullie beslist heen gaan’, zo luidde Elena’s advies.

Pag. 9

Dus hopen we dat we er misschien wel goedkoop een Russische pop (matroeska) kunnen kopen. Het is een flinke wandeling, hetgeen het achteraf niet echt waard is. Het is een geheel westerse moderne straat met 19e- en begin 20e-eeuwse art-nouveau huizen. Dat dit de favoriete promenade is voor Moskovieten kunnen we nog wel begrijpen, maar wij zitten hier dus helemaal niet op te wachten. We hadden ons een soort ‘Khao San Road à la Bangkok voorgesteld, maar achteraf is deze gedachte ook wel erg naïef geweest. We lopen snel door richting de Moskva-rivier, waar onder meer het bekende Witte Huis aan ligt. Van hieruit leidde Boris Jeltsin in 1991 de oppositie tegen de coupleden. Twee jaar later heeft Jeltsin tanks en militairen naar het gebouw gestuurd om de conservatieven, die op dat moment het witte huis bezetten, te overmeesteren. De schade was enorm. Nu is het gebouw weer in gebruik als Gouvernementshuis van de Russische Federatie. We lopen dezelfde weg weer terug. De kathedraal van Christus de Zaligmaker willen we absoluut ook even van dichtbij zien. De afstand valt weer tegen. Omdat de gebouwen allemaal zo enorm groot zijn lijken de gouden koepels van de kathedraal weer heel dichtbij, maar dat zijn ze dus niet. Maar deze kathedraal is de wandeling in ieder geval meer dan waard … het bouwwerk is wit geschilderd en voorzien van prachtige bronzen beelden. Helaas is het nog steeds somber weer, met als gevolg dat het gebouw zich niet op z’n mooist kan laten zien.

Langs de Moskva-rivier lopen we via de zuidkant van het Kremlin terug. Een vrouw is geduldig bezig om steen voor steen de muur van het Kremlin in de typisch rode kleur te schilderen. Voorlopig heeft ze dus nog wat te doen. Ons volgende doel is het Goem-warenhuis, het grootste warenhuis van Rusland. Wat een luxe … ondanks de westerse winkels heeft dit gebouw een ongekende uitstraling, je hebt het gevoel dat je in een museum (of meer dan dat) loopt. Ik heb m’n zinnen nog steeds gezet op een Russische pop. En ja hoor, ze hebben er hier meer dan genoeg. We kopen er uiteindelijk eentje die uit zeven delen bestaat. Vroeger zag je deze poppen in Nederland nog wel eens, inmiddels zullen ze wel ouderwets zijn. Ouderwets of niet, wij vinden het toch nog steeds hèt souvenir van Rusland. We eten ’s avonds bij een pizza-toko, een één of andere variant op de pizza-hut. We zijn een klein kapitaal kwijt, en dat voor een pizza die zelfs niet eens kan tippen aan de diepvries-pizza’s die we thuis in de supermarkt kopen. Later komen we tot de ontdekking dat dit restaurant tot het Intourist hotel behoort, dat verklaart een hoop … Het Intourist hotel ziet er overigens afschuwelijk uit, het is niet voor niets dat dit gebouw bij vele Moskovieten een doorn in het oog is. ‘Het kost teveel geld om het te slopen, anders was het allang neergehaald’, zo verzekerde Elena ons. Net voor de echte donker zitten we alweer in de ondergrondse. En ja hoor, alles gaat nu zomaar in één keer helemaal goed!Onder het genot van twee donkere biertjes schrijven we ansichtkaarten. Ondertussen belt Elena ons nog even op om te vertellen dat onze VISA in orde zijn. Weer een zorg minder …

3.3 Bezoek aan mausoleum van Lenin

Di. 24-10-2000

De dag begint zwaar bewolkt, maar in tegenstelling tot gisteren is er nu ook een beetje blauwe lucht zichtbaar. Vandaag staat Lenin op het programma. Afgelopen zondag stond er een enorm lange rij voor het mausoleum van Lenin. Nog steeds betonen vele Moskovieten op de dagen dat het mogelijk is hun eer aan de belangrijkste Rus van na de Oktober-revolutie. Van tien tot één uur is Lenin te bezichtigen, behalve op maandag en op vrijdag. Als je als

Pag. 10

laatste in de rij komt te staan weet je zeker dat je het wel kan schudden, dus gaan we maar vroeg op pad. Rond tien uur staan we al in de rij. We mogen niet zomaar naar binnen, van onder tot boven worden we gefouilleerd. ‘Waar is dit nou goed voor?’, ik vind het maar een overdreven gedoe voor iemand die al 76 jaar dood is. De pieper gaat af bij Roland z’n jaszak, de GSM is de boosdoener. Er volgt een hele stampij.Direct wordt ‘ie apart gezet, de politie wil zijn declaratie-formulier zien, wat ‘ie bij de grens Polen – Wit-Rusland heeft ingevuld. Bij het kopje ‘elektronica’ staat ‘no’ ingevuld, wat natuurlijk ‘yes’ had moeten zijn. ‘Dat gaat jullie minstens 1600 Roebels kosten’, snauwt de norse dikke rus.‘Toemaar, dat is zo’n 160 gulden, dat betalen we lang van z’n leven niet …’Gelukkig wordt er al snel een ietwat mildere politieman bijgehaald. Hij begrijpt er niets van.‘Hoe kunnen jullie dit formulier ingevuld hebben, terwijl jullie geen woord Russisch lezen of spreken?’Hij realiseert zich waarschijnlijk niet dat hij ons op dat moment een prima idee voor een smoes aan de hand doet. We vertellen ‘m dat iemand anders (een rus in uniform) ons heeft uitgelegd waar we wat in moesten vullen. Vol overtuiging delen we hem vervolgens mede dat het toch heel normaal is om een Rus op z'n woord te vertrouwen …Hij hoeft niet te weten dat we er een engelse vertaling naast hadden liggen. Natuurlijk is het een fout van onszelf … maar goed, onze smoes werkt goed, met een berisping komen we ervan af. Er is alleen nog een klein probleempje: Ons fototoestel mag in geen geval mee naar Lenin. Deze moet in de kluis, op dezelfde plaats als het rugzakje van Roland eergisteren. Er zit niets anders op dan maar even een kilometertje extra te lopen. Terwijl ik terugloop maak ik nog even de wisseling van de wacht bij het graf van de onbekende soldaat mee. Roland staat al koukleumend naar me uit te staren.Uiteindelijk is het zover … we mogen naar Lenin. Eerst lopen we een stukje over het Rode Plein. Ineens begrijpen we waarom het plein afgezet is tussen tien en één, anders zouden er zich natuurlijk zomaar illegalen tussen de stoet kunnen mengen. En dat willen ze liever niet. Vlak voor de muur van het Kremlin bevindt zich het mausoleum: een uit roodbruin marmeren opgetrokken vierkant bouwwerk. Ik voel me vreemd en weet niet in welke plooi ik m’n gezicht moet zetten. Armen recht langs het lichaam, serieus kijken … in genoeg boeken heb ik het gelezen, maar nu weet ik het ineens niet meer. Uiteindelijk lopen we toch wel enigszins statig het mausoleum binnen. Van binnen bestaat alles uit zwart marmer. We lopen een aantal trappen af de diepte in. Op iedere hoek staat een soldaat. Een man voor ons wordt geacht zijn pet af te zetten, maar verder lijkt er niet erg op ons te worden gelet. Hoe dieper we komen, hoe donkerder het wordt, de laatste treden ontgaan volledig aan mijn gezichtsveld. Ik zie mezelf al naar beneden vallen en recht voor Lenin uitkomen. Dat zal ongetwijfeld wel een keer gebeurt zijn. Het gebalsemde lichaam ligt opgebaard in een verlichte airconditioned glazen kist. We mogen er langs drie kanten omheen lopen, stilstaan is verboden. Het is duidelijk te zien dat hij inmiddels al vele ‘opknapbeurten’ heeft ondergaan. Als ons nu gezegd zou worden dat het een wassenbeeld is, dan zouden we dat zo geloven. Achter het mausoleum bevinden zich nog een aantal graftombes, onder andere van Stalin en Joeri Gagarin (de eerste man in de ruimte). Terwijl we langs de Kremlin-muur terug lopen naar ons fototoestel zijn we toch best wel vol van ons bezoek aan Lenin. Het was zeker de moeite waard.

In de stad lopen we zowaar Elena tegen het lijf. Wat een toeval in een stad zoals deze. We krijgen ons visum weer terug en enthousiast legt ze met veel handgebaren uit wat we allemaal kunnen gaan doen in de straat waar we op dat moment zijn. We posten de ansichtkaarten en

Pag. 11

kijken even of we nog e-mailtjes hebben ontvangen. Na de lunch is het weer ineens helemaal opgeknapt. Eerst gaan we naar het metrostation, dat vlakbij de kathedraal van Christus de Zaligmaker ligt. Dit metrostation staat te boek staat als ‘prachtig’, maar helaas valt dat nogal tegen. Het metrostation bij het Kremlin vinden we zeker zo mooi. Gisteren waren we ook al bij de kathedraal, maar nu zijn we er met mooi weer. De gouden koepels glinsteren in de zon en steken prachtig af tegen de blauwe lucht en contrasteren heel mooi met het witte gebouw met de bronzen beelden. We blijven er niet lang, want in de verte zien we al een lichte sluierbewolking steeds dichterbij komen. Terwijl we naar de brug over de Moskva-river lopen hebben we er flink de vaart in. Eenmaal daar aangekomen voelen we allebei de gelopen kilometers behoorlijk zitten. Maar het uitzicht is er fantastisch. Dit zijn de plaatsjes zoals wij het Kremlin op TV of van de boeken kennen. Via de boulevard, lopen we aan de andere kant van de Moskva-rivier terug. Onderweg passeren we een film-opname. Dit is inderdaad dé ideale spot. Achter het onwijs lelijke Rossija-hotel liggen in de schaduw van dit logge gebouw diverse kerken en kathedralen. Het is niet te begrijpen dat men ooit de bouw van het 8000-kamers tellende hotel hier heeft toegestaan. We lopen voor de laatste keer terug naar het Rode Plein. Op een aangrenzend terrasje drinkt Roland een Carlsberg biertje en ik een colaatje. Roland heeft inmiddels blaren en ik ben behoorlijk uitgeteld. Het is in Moskou geen kwestie van even van hier tot daar lopen, de afstanden zijn gigantisch. De afstanden zijn enigszins vergelijkbaar met die in Washington DC. We genieten van de zon en kijken naar de vele voorbijschuivende mensen. Het is het enige terrasje aan het Rode Plein, toch staan er maar een stuk of vijf tafeltjes. De Moskovieten zijn dus duidelijk geen terrasjes-mensen. Bovendien is het natuurlijk wel heel uitzonderlijk weer voor eind oktober. Ik bel nog even naar m’n vader en moeder. Dit is voorlopig de laatste keer, want na Moskou zijn we niet meer bereikbaar met onze GSM. Ons laatste doel van vandaag is het KGB-museum. Maar helaas, het gebouw is onvindbaar. Of onherkenbaar … hoe het ook zij, we laten het maar voor wat het is. We hebben voor vandaag zo langzamerhand wel weer genoeg gedaan. Wel hebben we het geluk langs een enorme supermarkt te lopen, echt alles wordt er verkocht. Een paar dagen geleden dacht ik nog dat zoiets in Rusland niet zou bestaan, nou … wèl dus. We eten vanavond het restje macaroni, met vis en sausje gaat dat vast weer goed smaken. We zijn niet zomaar weer buiten. Voor de paar boodschapjes staan we behoorlijk lang in de rij, en dat terwijl ik inmiddels wel heel nodig een plasje moet plegen. Voor ons is iemand die nog geen half winkelwagentje vol heeft, toch mag ze ruim Fl. 400,= neertellen. Zo zie je maar, zolang je genoeg geld hebt kan je in Moskou alles kopen. Wij eten vanavond voor 13 gulden, ach ja … verschil moet er zijn, nietwaar. Eenmaal buiten weet ik niet hoe snel ik iets moet vinden wat op een restaurant lijkt, als er maar een toilet is. Bij de eerste tent vang ik bot, het is een casino, waar ik in m’n reizigerskloffie natuurlijk niet wordt toegelaten. Uiteindelijk ren ik een waanzinnig luxe restaurant binnen, zo één heb ik er werkelijk nog nooit gezien! Het is een wonder dat ze me hier wel toelaten, want in vergelijking met de Moskovieten die hier rondlopen vertoon ik toch wel een hele grote gelijkenis met een willekeurige zwerver. Opgelucht lopen we terug richting metro. Ja, we zijn nu zover dat we zelfs zonder plattegrond de weg kunnen vinden naar ons appartement.

4. De mystieke Trans-Siberië Express, de ‘Rossija’Inmiddels hebben we lekker gegeten, is alles ingepakt en hebben we lekker gedoucht want dat kunnen we de komende dagen wel vergeten. Het wachten is nu op Elena en een taxi, die ons

Pag. 12

naar het treinstation ‘Moskva Yaroslavskaya’ wil brengen. Kortom, we zijn er klaar voor … de reis met de Trans Siberië Express kan beginnen!

We zullen vannacht geen moeite hebben om in slaap te komen, want beide kunnen we nog maar met moeite onze ogen openhouden. Rond negen uur komt Elena. Nog een aantal brandende vragen liggen er op onze tong, zoals: ‘Waarom is bijna iedereen zo somber gekleed? En waarom loopt jong en oud ’s ochtends al met flessen bier (15%!) in hun hand alsof het een flesje cola is?’De donkere kleding heeft een praktische reden: ‘Dan kunnen ze er een seizoen mee doen, zonder te hoeven wassen.’ Over het bier is ze nog veel korter: ‘O, maar ik weet zeker, de mensen die jullie hebben zien lopen waren dan vrij die dag. Alleen dan loopt men namelijk met bier over straat.’Ja, ja, natuurlijk … Keer op keer gaat de telefoon. De taxichauffeur (wat later natuurlijk iemand van Intourist is) kan ons niet vinden. Elena kan er wel om lachen. Die gasten komen natuurlijk nooit in deze buurt, die sjezen alleen maar langs de dure hotels …‘De taxi heeft het gevonden, hoor’, roept ze uit de woonkamer terwijl ze de delfsblauwe klompjes bewonderd, die we haar zonet hebben gegeven.

Het is druk op de wegen, alles ziet er heel anders uit zo in het donker. Zo lijkt Moskou alleen maar uit torentjes, mooie gebouwen, kerken en kathedralen te bestaan. Stuk voor stuk zijn ze prachtig verlicht. Net op het moment dat we het allebei toch wel jammer vinden dat we het ‘Kremlin bij nacht’ hebben moeten missen, doemt het voor ons op. Helaas valt de verlichting hier een beetje tegen, maar hoe dan ook … het is schitterend om het toch even gezien te hebben! Rond kwart voor tien worden we al bij het station afgezet. Het is zowel binnen als buiten erg druk. Het is koud, maar toch besluiten we om buiten te wachten. De vrouwen achter het loket wijzen tenslotte naar buiten, verder begrijpen we niets van hun gebrabbel. ‘Dan kunnen we alvast wennen aan de kou’, is Roland z’n commentaar. We kunnen nergens zitten, dus zoeken we maar een hek waar we tegenaan kunnen leunen. Dit is een heel ander Moskou dan in en om het Kremlin. Zwervers en daklozen lopen rond en lege flesjes worden vanuit alle hoeken verzameld. Rond kwart over elf loopt Roland een stukje over het perron, hij krijgt het blijkbaar nu toch ook wel een beetje frisjes. En bovendien, om kwart voor twaalf zou de Trans Siberië Express al moeten vertrekken, dus het is te hopen dat de trein er nu toch wel snel aan zal komen. Z’n missie is geslaagd, want hij heeft ontdekt dat de trein die er nu al zo’n half uur staat waarschijnlijk onze trein is. Z’n Russisch is dan misschien wel niet zo goed, maar na 1997 wel z’n Chinees! De Chinese karakters van de naam ‘Peking’ staan in ons geheugen gegrift. Gek eigenlijk, waarom gingen we ervan uit dat dit onze trein niet was? Dachten we soms dat de Trans Siberië Express er anders uit zou zien dan de rest? Natuurlijk niet, ook de Trans Siberie express is een gewone trein … Bij ons heeft de Trans Siberie Express iets mystieks, maar de mensen hier gebruiken deze trein simpelweg als openbaar vervoer om van punt A naar punt B te kunnen komen. De voorste wagons zijn Chinees, de achterste Russisch. Eigenlijk nogal logisch, de Russische wagons worden natuurlijk bij de Chinese grens of eerder losgekoppeld. Wij hebben een kaartje voor wagon nr. 1, hetgeen de allerlaatste wagon blijkt te zijn. Deze wagon staat het dichtst bij ons, ver hoeven we dus niet te lopen. De 4-persoons coupé ziet er netjes uit. De bedden zijn van donkerrood leer, de formica-platen tegen de wanden zijn in houtlook uitgevoerd. We hebben maar één medereiziger, uiteraard een Rus. Hij is nog niet zo oud,

Pag. 13

maar wel heeft ‘ie heel veel bagage bij zich. Hij krijgt van een maat hulp om de diverse grote platte vierkante pakken in de bagage-ruimte boven het gangpad te schuiven. Het zouden schilderijen kunnen zijn, die hij verderop in Rusland misschien wel gaat verkopen. Wij kunnen onze twee rugzakken makkelijk kwijt onder het laagste bed. De provodnitsa (het is nu een vrouw) komt ons een lakenset met slopen en een handdoek brengen. We moeten nu zelf het bed opmaken. Van onze buurman kijken we de techniek van ‘het zo efficiënt mogelijk het bed opmaken’ af. Ik ga slapen op de bank waar we normaal gedurende de dag op zitten en Roland neemt het bed wat er boven hangt. Inmiddels zijn we allebei over onze slaap heen.

Wo. 25-10-2000

De nacht bestaat uit vele korte slaapjes. Koud is het niet, integendeel … Ik heb zelfs geen deken gebruikt. Wassen en tandenpoetsen moet op het toilet gebeuren. Op zich is dit niet anders dan in de trein van Hannover naar Moskou, het verschil is alleen dat je hier een nogal onhandige handeling moet uitvoeren om een beetje water te krijgen. Het kraantje werkt namelijk met een palletje wat omhoog gedrukt moet worden. Zodra je loslaat houdt de watertoevoer op. Berken, houten huisjes en her en der een rivier, is datgene wat we de eerste uren in de Trans Siberië Express zien. Ons ontbijt bestaat uit een muesli-reep en de lunch uit Hongaarse instant cup-a-soup en een yoghurtje die Elena voor ons had meegebracht.

Zo meteen stoppen we op 957 km afstand van Moskou bij Vjatka (voorheen Kirov). Vanaf 1780 ontwikkelde de stad zich tot een belangrijk bont- en pelscentrum en in de 18e eeuw werd het een verbanningsoord voor gevangenen. Rond 1930 was de stad een van de grootste en belangrijkste industriesteden van Rusland en gedurende de Tweede Wereldoorlog werden veel munitie fabrieken naar hier overgebracht. De stad heeft nog steeds veel fabrieken, houtindustrieën en zagerijen. Vjatka heeft daarom de meest vervuilde lucht van Rusland en Siberië. De provodnitsa opent nadat de trein tot stilstand is gekomen aan één zijde het portier (aan de kant van het perron). Ze blijft tijdens de 15 minuten durende stop bij het portier staan om zeker te stellen dat alle passagiers voor vertrek weer in het rijtuig zijn geklommen. Uiteraard let ze er ook op dat er geen ongenode ‘gasten’ binnenkomen. Ik maak gelijk van de gelegenheid gebruik om de ramen in de openslaande deur naar het perron aan de buitenkant schoon te maken. Wat overigens niet in dank wordt afgenomen door onze roodharige provodnitsa … als er iets schoon gemaakt dient te worden, dan is dat haar taak en zeker niet de onze. De wagons staan zo hoog op hun poten, dat ik er niet bij kan om de ramen van onze coupé schoon te maken. Al snel kan ik achter de keus van onze provodnitsa staan dat ze niet aan het ramen lappen hoeft te beginnen: de boel is binnen een half uur alweer hartstikke smerig.

Inmiddels hebben we al één tijdzone ingehaald, zo duurt iedere dag dus een uurtje korter. Rond kwart voor zes komen we in Balezino aan. Hier lijken meer verkopertjes dan passagiers op het perron te lopen. Jong en oud, allemaal hebben ze laarsjes aan en iets op hun hoofd. Na de stop, die ook weer zo’n kwartiertje duurt, beginnen we met het bereiden van ons avondeten: instant indo mie, wat we laten wellen in gekookt water uit de samovar, dit is een op kooltjes gestookte waterketel. Bij iedere stop worden er drie emmers vol met kooltjes ingeladen. Er is op deze manier gedurende 24 uur per dag gekookt water beschikbaar. In Borneo heb ik de kik in Indo Mie gegeten en nu vind ik het nog steeds niet echt smakelijk, kokhalzend werk ik het goedje naar binnen. Al redelijk vroeg wordt het donker, op dat

Pag. 14

moment zijn we dus echt aan onszelf overgeleverd. De Rus slaapt niet alleen ’s nachts maar ook overdag. En als ‘ie wakker is, dan zit ‘ie met z’n neus in een dik moeilijk leesbaar uitziend boek, dus aanspraak hebben we ook overdag niet. Een kruiswoordpuzzel of een stel kaarten om te pechanchen was zo gek nog niet geweest. Gelukkig heeft Roland een boekje met bier- en caféverhalen, die gratis bij een kratje Hertog-Jan pils zat, meegenomen. Langzaam lezen dus maar, zodat we morgen en de dag na morgen ook nog iets te lezen hebben …

Onze buurjongetjes van een jaar of twee zorgen voor wat afleiding, bij het in- en uitlopen van onze coupé hebben ze de grootste lol. Rond 22:30u komen we in Perm aan, we zijn in één dag nu al twee tijdzones gepasseerd. Hier beginnen de uitlopers van de Oeral, de heuvels en valleien met daaromheen taiga zal vast een heel mooi gezicht zijn, maar helaas ... het is natuurlijk nog steeds donker. Er lopen maar weinig mensen op het perron, maar dat kan ook bijna niet anders. Zo te zien is het namelijk behoorlijk koud buiten. Eenmaal na Perm begeven we ons onder laken en deken. We hebben er dan bijna 1500 km opzitten.

Do. 26-10-2000

Rond drie uur ’s nachts komt er een luidruchtige dronken Rus onze coupé ingestormd. De provodnitsa heeft blijkbaar de deur van het slot gehaald. Hij gooit z’n tas op het bed boven onze ‘rustige’ Rus, die inmiddels ook wakker geworden is en hem tot bedaren probeert te brengen. De dronkaard ziet dat ik wakker ben en probeert direct een gesprek aan te knopen (als de Russen dronken zijn, dan praten ze blijkbaar dus wel). ‘I don’t speak Russia’, is het enige wat ik halfslapend nog kan uitbrengen. Voor hem is dit aanleiding genoeg om toch een heel verhaal in het Russisch te beginnen. Ineens blijkt ‘ie de zinloosheid van z’n betoog in te zien, hij excuseert zich terwijl ‘ie ondertussen mij een handzoen probeert te geven. ‘No way’, m’n blik zegt genoeg.Vervolgens probeert ‘ie een gesprek aan te knopen met Roland. ‘Ik spreek toch ook geen Russisch joh, ga nou maar lekker slapen …’, typisch een Roland-antwoord. Ik moet m’n best doen om mijn lachen in te houden. Ik hoor Roland zich omdraaien, waarop ik besluit om dat ook maar te doen.Maar niet voor lang, want vanuit m’n ooghoek wil ik ‘m toch wel in de gaten blijven houden, zo meteen is ineens ons fototoestel, of zo pleite. De provodnitsa haalt z’n fles bier van het tafeltje en ineens is ‘ie zelf ook weg. Ergens rond Jekaterinaburg krijgen we weer een andere coupégenoot. Maar dat is wel van heel korte duur geweest, want de volgende morgen is ‘ie alweer vertrokken.In Tjoemen (2144 km van Moskou) stapt er in de tien minuten durende stop rond zeven uur een vrouw met een lichtblauw leren jas onze coupé binnen. Ze is keurig netjes verzorgd. Wat ’n enorme kou neemt ze mee, het moet buiten wel flink vriezen!Ze gaat aan het voeteinde van de ‘rustige’ Rus zitten, die net als Roland nog lekker ligt te slapen. Ik rek en strek me nog een keer uit en val dan zowaar ook nog even in slaap tot rond half negen. Als ontbijt eten we voor de afwisseling nu eens twee muesli-repen: één met chocolade en één met appel en abrikoos. Het landschap is nog niet veel veranderd ten opzichte van gisteren en dat terwijl we de afgelopen nacht de Oeral zijn overgestoken en we ons nu dus in Azië bevinden en Europa achter ons hebben gelaten. Nog steeds taiga met struiken, berken en sparren. Wel zien we nu soms ook open, soort van steppe-achtige vlaktes. Rond tien uur is het tijd voor instant ‘Irish coffee’.

Pag. 15

Rond Ishim zien we de eerste sneeuw. We proberen wat Russisch te leren, terwijl we genieten van het prachtige winterlandschap. Het is helder, de strakblauwe lucht contrasteert op een heel bijzondere wijze met de sneeuw en nog steeds staan daar de duizenden berkenboompjes. De stammen van de berkenbossen schitteren in het zonlicht. De huisjes in de dorpjes hebben ieder een eigen moestuin, welke wordt afgeschermd door een houten afscheiding. De meertjes zijn bevroren. Dit is het echte Trans Siberië reizen: niets doen, genieten van het uitzicht, gezellig met elkaar babbelen en af en toe wat eten en drinken.Met m’n hoofd in de zon heb ik zonet heerlijk liggen dromen, dit terwijl de provodnitsa de wagon en dus ook onze coupé heeft aangezogen.

Omsk ligt op 2716 km van Moskou. Het is een behoorlijk grote stad en heeft ruim 1 miljoen inwoners. Lange tijd was de stad bewoond door Russische immigranten en gedeporteerden. Ook was Omsk het hoofdkwartier van de kozakken in Siberië. Op het perron koop ik brood en bier. Wat een combinatie zou je denken, maar ach … beter iets dan niets. Echt op m’n gemak loop ik weer niet. Het zou toch lullig zijn als de Rossjia opeens weg zou rijden zonder mij. De hoeveelheid sneeuw wordt beetje bij beetje steeds meer. Al vroeg wil de ‘rustige’ Rus gaan slapen. Wij duiken ook maar eens vroeg onder de lakens. Inmiddels hebben we al 3 uur tijdverschil met Moskou.

Vr. 27-10-2000

Novosibirsk is gedurende de aanleg van de Transsiberische spoorlijn in 1893 gebouwd. Het dorp fungeerde toendertijd als onderkomen voor de spoorwegarbeiders, die hier de brug over de Ob bouwden. De stad is nu een industriestad (o.a. machinebouw, voedsel en chemische industrie). Novosibirsk ligt op 3343 km afstand van Moskou en heeft nu ruim 1.5 miljoen inwoners. ’s Nachts rond één uur komen we er aan, de trein stopt 15 minuten. Er wordt geklopt op onze coupédeur, maar voordat wij de deur open hebben heeft de provodnitsa de deur al van het slot gehaald. Nog half in coma zie ik veel nieuwkomers. Een hoogblondine wordt onze nieuwe medereizigster, terwijl ze staat te wachten op een lakenset heeft ze moeite om wakker te blijven. Ze ziet er goed verzorgd uit, maar stinkt ontzettend naar zweet. Buiten ligt een dik pak sneeuw. Alle Russen dragen dan ook flinke laarzen. Het licht is karig omdat er maar enkele lampen hangen, maar toch is het een apart gezicht om de mensen zien voort te bewegen door de witte massa. Blij met het feit dat het hier binnen behoorlijk wat warmer is, tracht ik met m’n neus in het kussen weer in slaap te komen. Badend in het zweet word ik na een tijdje weer wakker. Het is bloedje heet in de trein geworden, smerig gewoon!De volgende dag is het uitzicht prachtig. Besneeuwde houten huisjes staan temidden van de berken en sparren tegen de begroeide hellingen van de bergen geplakt. Het lijkt zo net Kerstmis. De dorpjes ogen met al het sneeuw nu veel vriendelijker. Onze ‘rustige Rus’ is zonet bij Krasnojarsk, de stad die in het verleden vanwege de kernwapenfabrieken Krasnojarsk-26 en –45 absoluut verboden was voor buitenlanders, uitgestapt. We zijn nu de ‘4000 km vanaf Moskou’ gepasseerd. De Rossija steekt na ongeveer twee km buiten de stad de Jenisej rivier over. De Jenisej ontsprint in het grensgebied van Mongolië en mondt na ruim 5000 km uit in de Noordelijke ijszee. Over een kleine 20 uur zijn we als het goed gaat al in Irkoetsk. We kijken er allebei nu toch wel naar uit. Zonder meer is het een unieke ervaring om zo ver met de trein te kunnen reizen, maar aangezien we beiden geen rust in onze kont hebben, zouden we nu dolgraag iets willen gaan doen wat een beetje inspannend is. Een rondje schaatsen of zo zou niet gek zijn. De ‘rustige Rus’ heeft plaats gemaakt voor een ‘slapende Rus’. De hoogblondine is in de tussentijd snel naar beneden verhuist. Ik ruik haar niet meer … misschien omdat we zelf inmiddels ook niet al te fris meer ruiken?

Pag. 16

Rond half zeven rijden we Ilanskaya alweer binnen. De stoptijd is er 20 minuten, voor mij reden om even op het perron wat avondeten in te gaan slaan. Twee biertjes en twee yoghurtjes, wat een combinatie. Maar goed, hoe het ook zij … we hebben weer een bodempje voor vannacht.

Za. 28-10-2000

Als je overdag echt niets doet, zoals wij nu de afgelopen dagen, dan komt er van slapen op een gegeven moment ook niets meer terecht. Om de haverklap zit ik ’s nachts rechtop in bed en daar komt nog bij dat ik de ‘slapende Rus’ ook niet helemaal vertrouw. Zodra ‘ie zijn bed uitspringt (en dat doet ‘ie nogal eens) hou ik onze fototas in de gaten. Onze buidel ligt al dagenlang tussen kussen en sloop verborgen, de inhoud moet zo langzamerhand wel platgeperst zijn. Hij sloopt nog een keer de deurklink, met een dreun belandt ‘ie op de vloer. Maar eigenlijk is dat zo gek niet, ik heb dat tenslotte gisteren ook al een keer gedaan. Vlak voor Irkoetsk blijken we dan toch nog allebei in slaap gevallen te zijn. We zijn niet blij dat we gewekt worden door de norse provodnitsa. Als ware zombies halen we de bedden af en leveren we het stinkende goedje bij haar in.

5. Een paar dagjes Siberië

5.1 Irkoetsk

Precies op tijd, om half 9 in de vroege ochtend, komen we in Irkoetsk aan. Het is nog donker en erg koud als we uitstappen. Bij de Chinese rijtuigen stapt er niemand uit, er zijn wel mensen bezig om ijs van de wagon af te tikken. Al snel komt er iemand met de vraag of wij ‘Woutersen’ zijn, op ons af. We volgen hem naar z’n auto, wat weer een busje van Intourist is. We steken de Angara-rivier over naar het centrum. Onderweg zien we tot onze grote verbazing dat het –12 ºC is. Vlak na een enorm standbeeld van Lenin rijden we een smal straatje in richting een roze geverfd typisch Russisch huis met vier verdiepingen. We verblijven dus in de Leninstraat. Natasja bewoont met haar man, zoon en vader de onderste twee verdiepingen. Ze wijst ons direct de weg richting douche. Hoe zal dat nou toch komen? We zijn nauwelijks binnen of Roland snelt er al naartoe. Binnen is het erg heet (ca. 25-30 ºC), het lijkt de trein wel. Het ontbijt is al klaar voordat ik een douche-poging kan wagen. In een hoge, ongezellige keuken staat een klein tafeltje met oud brood, zelfgemaakte jam, kaas en vette worst. De losse thee staat al sterk te zijn in een klein Duits theepotje. We eten niet veel, maar lessen onze dorst met de thee gemixt met water uit de waterkoker. De douche is een ware verademing. Bij Roland is de douche niet zo goed bekomen, hij is duizelig en aan de diarree. Het duizelig zijn heb ik niet in die mate, maar waar ik wel last van heb is dat ik nog steeds zit/loop mee te deinen op de cadans van de trein. Diarree is gek, want eigenlijk hebben we drie dagen vrijwel niets gegeten op wat instant-spul na. Onze kamer is groter en hoger dan onze woonkamer thuis. Er liggen houten planken op de grond en verder staan er twee grote wat lompe fauteuils, een bank die reeds is omgetoverd tot een slaapbank en drie kasten. Luxer dan menig hotelkamer dus. Het budgetreizen bevalt ons prima op deze manier. Roland heeft inmiddels het raam een beetje opengezet en komt nu weer een beetje bij. We gaan vandaag Irkoetsk bekijken en hopen morgen een bezoek te kunnen gaan brengen aan Listvjanka, een dorp aan het Baikalmeer. Bewapend met bontmuts, sjaal en wanten begeven we ons in de kou. Er ligt niet veel sneeuw meer, maar op de voetpaden zijn delen nog behoorlijk bevroren en dus glad. Al snel word ik met m’n neus op de feiten gedrukt, bij de eerste de beste bocht lig ik bijna languit. Ineens stukken voorzichtiger geworden lopen we langzaam verder.

Pag. 17

Het Cyrillisch schrift is niet te begrijpen, net zoals in China valt het ook hier niet mee de juiste straat te vinden. Bij het telecom-center is op het loket met plakletters ‘Internet’ geplakt, wie had verwacht dat we hier zouden kunnen e-mailen … Helaas zit er niemand achter het loket. Twee oude mannetjes helpen ons verder. ‘Second door Internet-specialist’, wijzen ze. Aan onze outfit is blijkbaar duidelijk te zien dat we reizigers zijn, want haar eerste vraag is: ‘Hotmail?’ Roland en ik kijken elkaar verbaast aan.‘Eh ja’, is ons twijfelachtige antwoord. Binnen vijf minuten zitten we de inkomende berichtjes al te lezen. De internet-snelheid is heel behoorlijk. Gauw sturen we zelf ook een berichtje weg, het is zo langzamerhand een sport van ons geworden om uit de raarste uithoeken een mailtje te kunnen verzenden. Eenmaal buiten worden we verrast met moderne Westerse muziek. Voor het stenen circus-gebouw worden luchtballonnen verkocht en staan er kleine paardjes klaar voor een rondrit. Toeristen zijn er niet, dus blijkbaar is dit iets wat vanuit Mongolië naar hier is over komen waaien. Kraampjes met boeken, ijs, nootjes … overal staat van alles wat. Een kleine TV, die opgesteld staat bij een CD-ROM- en videokraam, intrigeert Roland het meest.‘Op circa 8000 km van huis kom je zomaar hier ineens TMF tegen …’, hij kan er niet over uit. Ik vind nog steeds onze Russische bontmutsen behoorlijk lachwekkend. Het blijft een gek gezicht, twee van die Hollandse gezichten die onder zo’n groot ding vandaan steken. We hebben naar mijn idee totaal niets weg van echte Russen. Via vele kledingkraampjes gaan we op zoek naar iets wat voor eettent door zou moeten gaan. We willen er graag even bij zitten, maar dat is vrijwel nergens mogelijk. Je kan een lunch-hap achter een vitrine aanwijzen, die je al lopend of zittend op een stoeprandje op kan peuzelen. Het lijkt Azië wel. Het bijkomende nadeel van zoiets is dat je je hap altijd koud of lauw mee krijgt. Een voordeel van hier ten opzichte van Azië is wel dat de temperatuur dusdanig is dat de boel niet snel zal bederven. Maar we geven het niet zomaar op … een drukke winkelstraat geeft ons weer nieuwe hoop. We lopen langs een raam, waar een sticker met daarop een glas wijn staat afgebeeld, op is geplakt. Doordat er groezelige vitrages ophangen kunnen we niet naar binnen kijken. Toch gokken we het erop. We geven de zware houten deur een zet, waarna we zo’n beetje letterlijk én figuurlijk de zaak binnen komen vallen. Het is gezellig binnen, het oogt een beetje Duits-achtig. We worden met grote ogen aangestaard. Ook hier geldt weer de vitrine-voedsel norm. Maar ineens zie ik vanuit m’n ooghoek iets voorbij schuifelen …een heel dienblad vol met ‘verse’ hotdogs! Ik leg er gelijk beslag op. Echt gezond is het vast niet, maar de stoom komt er nog vanaf, dus in ieder geval hebben we nu wel iets warms. Er staat zowaar ook nog een leeg tafeltje, dus we kunnen nog zitten ook. We eten onze vingers er zowat bij op. Wat een verademing om na vier dagen weer eens vast voedsel te kunnen eten. Het is niet te geloven wat de Russen zelf als lunch allemaal naar binnen werken, bakken soep, complete diners en natuurlijk wodka.

Het weer is ondertussen helemaal opgeklaard. In de zon lopen we langs oude houten Siberische huizen, kerken en het busstation richting de Angara-rivier. Er is zelfs iets wat voor een boulevard door zou kunnen gaan. De gebouwen die er staan hebben vroeger vast een bepaalde weelde uitgestraald. Het uitzicht is iets minder fraai. Fabrieken en rookpluimen is datgene wat je te zien krijgt. Hotel Intourist hebben ze van naam verandert, ze hebben het omgetoverd tot Hotel Baikal. Intourist heeft een tijdje al niet zo’n beste naam meer, blijkbaar zien ze dat nu zelf ook in. Het gele busje waar we vanmorgen mee bij het treinstation zijn opgehaald, staat voor de deur. Intourist heeft dus blijkbaar nog wel steeds het hele toeristische reilen en zeilen in de hand. Net als bij alle openbare gebouwen, gaan ook hier de diverse deuren bij de ingang verspringend open. We vragen even na hoe we morgen het beste naar Listvjanka kunnen

Pag. 18

komen, maar krijgen daarbij niets nieuws te horen. Ze zijn wel behulpzaam, maar het Engels praten is toch maar een beetje eng …We lopen maar weer verder, uiteindelijk doorkruisen we zo’n beetje heel het stadje. Rond de eeuwwisseling stond Irkoetsk bekend als het '‘Parijs in Siberië'’, maar inmiddels is dat allemaal vergane glorie. De leuke houten Siberische huizen zijn prachtig om te zien, maar de vraag is hoe lang ze nog zullen bestaan. De verf bladdert zo erg, dat het op zichzelf staande kunstwerken zijn geworden. Veelal is er wel sprake van dubbele beglazing, met zo’n 10 cm tussenruimte. Vaak leggen ze er een soort van sponzen tussen, waar ze glitters op uit hebben gestrooid. We kunnen het niet laten om toch nog even terug te lopen naar het unieke treinstation, hetgeen weer zo’n 2 km extra lopen betekent.

Het lijkt alsof we 30 jaar in de tijd zijn teruggegaan. Overal doemt de jaren ’70 look op: pastelkleurige kinderwagens met chromen onderstel, de bontkraagjes, de kapsels, de woningen en zelfs de indeling van de restaurants. Zo ook het Russisch-Chinese restaurant waar we zojuist zijn binnengestapt. Het is een lange hoge zaal, met rechts wandkleden van de Chinese muur en op de vloer donkerrood tapijt. ‘Het menu is helemaal in ’t Russisch’, klaag ik. Oké, in China vond ik dat wel komisch maar dat was omdat ik me daar erop voorbereid had. Ik heb me totaal niet gerealiseerd dat we hier met hetzelfde bijltje zouden moeten hakken. Met Russisch woordenboekje en een paar kopieën van oude Lonely Planet bladzijden heb ik het gevoel dat ik heus vast beslagen ten ijs zal komen. ‘Govyadina Iva’, laat ik in vloeiend Russisch weten.‘Ah beef’, antwoord de Italiaanse serveerster. De wijn geeft wat problemen. We moeten een hele fles nemen en omdat Roland al aan het bier zit is dat nou net iets teveel van het goede, dan komt er vanavond vast geen letter in ons dagboek terecht …Het pikante rundvlees smaakt best goed, net als het voorafje ‘pikante bouillon-soep’ trouwens. Aan een lange tafel zit een Russisch gezelschap, er wordt veel alcohol gedronken hetgeen duidelijk te horen en te zien is. Luidruchtig blijven ze toosten en de twee vrouwen die erbij zijn hebben het zwaar te verduren, waar ze overigens niet mee lijken te zitten. De mannen worden handtastelijk, maar ze vinden het allemaal wel best.Het Abba-bandje is haast grijs gedraaid, maar ach … alles is beter dan live-muziek toch? Maar helaas, ook daar zullen we deze keer niet aan ontkomen. Achter ons wordt het één en ander al klaargezet. Het klinkt minder erg dan dat we ons voor hadden gesteld. Toch blijven we niet langer zitten dan strikt noodzakelijk is. In de schemering lopen we terug naar ‘ons huisje’.

Zo. 29-10-2000

Om half acht gaat de wekker. Ik spring er voor de afwisseling eens als eerste uit. Halfslapend sleep ik me naar de badkamer. Direct komt Natasja op me af gestormd. Ze is nog veel slaperiger dan ik, zonder make-up lijkt ze totaal niet meer op de oude Natasja. Ze lijkt in één nacht tien jaar ouder te zijn geworden. ‘Es ist eine Stunde früher’, mompelt ze.Hoe kan dat nou? Roland heeft gisteren de Russische wekker toch wel goed gezet? Maar dan dringt het ineens tot me door. De klok is hier, net als in Nederland, natuurlijk een uur teruggezet …zo blijft het tijdverschil toch 7 uur.Ik kan weer terug naar bed en doe dat dus maar, maar echt slapen is er niet meer bij.

Pag. 19

5.2 Listvjanka – het Baikalmeer

Natasja heeft zich uitgesloofd voor het zondagse ontbijt. Op ons bordje ligt een worstje met koude bietjes en ui (waarschijnlijk over van gisterenavond?) en op tafel heeft ze warme broodjes met kool en blokjes kaas neergezet. Roland lust geen kolen, dus die zit niet goed. Hij houdt ’t bij één worstje en een beetje thee. Rond acht uur lopen we richting busstation.‘Zijn jullie warm genoeg aangekleed? Het is erg koud hoor!’, Natasja kijkt ons bezorgd na. Met –5 ºC vinden we het best wel meevallen. Ruim een half uur later en toch best wel koude benen gekweekt hebbend, klampen we bij het busstation de eerste de beste wat jongere Rus aan. ‘Listvjanka?’, vragen we.‘Eh?’, onderwijl lijkt ‘ie ‘nee’ te schudden.‘Listvjanka?’… Laat ook maar.Als ze nuchter zijn, lijkt er echt geen geluid uit de Russen te kunnen komen. Het lijkt ons logisch dat we ergens binnen een kaartje zullen moeten kopen. Het is er niet druk, er is maar één loket open waar slechts één persoon voor staat. We sluiten er maar achter aan, we zien wel waar het schip strand …Snel piepen er twee oude vrouwen voor. Nou ja, wat een mentaliteit zeg!‘Lestvjanka’, horen we ze zeggen. Is dat even mooi, hier moeten we dus zijn. Hee, dat deden we dus net fout: het is geen Listvjanka, maar Lestvjanka …‘Lestvjanka’, herhaal ik terwijl ik twee vingers opsteek. Met een telraam wordt ons getoond hoeveel we moeten betalen. ’t Is maar goed dat we gezien hebben wat de oude dametjes zojuist hebben afgerekend, want van een telraam begrijpen we natuurlijk niets. Het meisje achter het loket is heel behulpzaam: ‘Drie’, die kant op gebaart ze al wijzend naar rechts. Per persoon zijn we vier gulden kwijt. Voor 70 km is dat best te doen (ter vergelijk: met een taxi via Intourist zouden we 40 US$ kwijt geweest zijn). En ja hoor, bij bushalte 3 staat inderdaad een bus, onze bus. Om vijf over negen vertrekken we. Het is al behoorlijk druk op straat aan het worden. Net buiten de stad zijn een stel jongens op een meer aan het ijshockeyen. De rit naar het authentieke Siberische dorp voert over heuvelachtig landschap met weer de bekende sparren en berken. Her en der staat een versierde grafsteen met foto’s en bloemen. Er gebeurt hier blijkbaar nogal eens wat. ’t Is wat, op het ene moment vaar je over de Mahakam door de stroomversnellingen waar je je leven niet zeker bent en nu dit … De kachel staat gericht op onze voeten en wordt lekker opgestookt. Verder is het niet overdreven warm in de bus. De Angara (de enige rivier die uit het Baikalmeer stroomt en waaraan Irkoetsk ligt) wordt steeds breder, totdat er ineens een gigantisch meer opdoemt. Zo groot als Nederland, alleen maar water …‘Dit kunnen we geeneens fatsoenlijk op de foto zetten’, mijmert Roland en gelijk heeft ‘ie. Het is niet duidelijk waar we eruit moeten. En dat geldt niet alleen voor ons: ook de Russen, die allemaal een gezellig dagje uit zijn, stappen overal en nergens behoorlijk twijfelachtig uit. Wij stappen bij het echte eindpunt uit. Er is volop bedrijvigheid. Overal worden ijzeren bakken neergezet waar hout in wordt gestopt en een lekker vuurtje van wordt gestookt. In een bak daarboven wordt op een handdoek (of iets wat daarop lijkt) vis gerookt. Langs het Baikalmeer lopen we het gehele dorp door. In het dorp zelf is weinig leven buiten. We zien nog wel een meisje, dat in een mouwloos t-shirt een emmer water leeg gooit. Heeft ze het dan niet koud? Ik zou er niet aan moeten denken, van alleen de gedachte al krijg ik kippenvel. We lopen nog even een stukje op een bevroren meer tussen de typische Siberische houten huisjes, waar bergen openhaard hout naast liggen. Op deze manier leeft de kerstgedachte al wel heel vroeg bij ons dit jaar. Boven het Baikalmeer lijkt het te sneeuwen. Wij gaan op zoek naar een

Pag. 20

restaurantje. Er zijn er genoeg, maar in het winterseizoen hebben ze blijkbaar geen zin om open te zijn. Uiteindelijk vinden we er eentje. Er is waarschijnlijk al geruime tijd geleden een raam ingegooid, provisorisch is er een stuk plastic voor gehangen. ‘Can we eat something?’, Roland vraagt ’t nog wel zo lief, maar de twee meisjes begrijpen hem niet. Er wordt ‘nee’ geschud. We kunnen dus niets eten? En de broodjes op de toonbank dan? wijs ik. Spontaan worden ze voor ons weggehaald en aan het magnetron-gepiep te horen ook nog even voor ons opgewarmd. We settelen ons op de grote houten banken, of het mag weten we niet. Dus doen we het maar gewoon. Zo achter het glas is het best lekker warm in het zonnetje. We hebben nog maar nauwelijks de lunch verorbert, of er komt al een bus voorbij gesjeesd. De meisjes zijn snel van ons verlost, Listvjanka is het eindstation dus deze bus zou ook weer terug moeten gaan zou je denken. Maar helaas … de bus is nergens meer te bekennen!

Er zit niets anders op dan maar te gaan staan wachten. Wachten en wachten …zittend op een houten bankje, een koud achterwerk en voeten kwekend, wat slenterend rond de visafslag en dat alles zo’n drie uur lang!In de tropen is het niet zo erg ergens lang te moeten wachten, maar hier baal ik er na verloop van tijd toch wel behoorlijk van. Bovendien ben ik er niet zeker van òf er nog wel een bus komt. Hoe moet dat nou? Ik betrap mezelf er op dat ik ineens ‘bergen’ zie, iets wat ik normaal toch eigenlijk niet zo heb, maar nu dus ineens wel. Datzelfde heb ik bij de gedachte dat we morgen de grens over moeten. Ik zie er tegenop, na onze ervaring met de politie in Moskou. Roland zoekt in het Hoe-en-wat boekje op hoe je in het Russisch vraagt: ‘Hoe laat vertrekt de bus?’, er is tenslotte inmiddels nog iemand in het bushokje (wat vervaarlijk over het Baikalmeer overhelt, en er al half in is weggezakt) bijgekomen. ‘Om 16:45u’, luidt het kordate antwoord. ‘Wat? … nog 2 uur in deze kou?’, ik vraag me ineens af of dit nou de vakantie is die we na een jaar werken toch best wel verdienen. Inmiddels doet alles me zo’n beetje pijn, puur van de kou …Toch is het geluk met ons, een Russische man stelt zich voor als taxichauffeur en hij wil ons wel naar Irkoetsk brengen. En nota bene voor één gulden meer dan met de bus! Het is lekker warm in z’n taxi en er staat leuke muziek op, zodat ik al snel m’n negatieve gevoelens van zonet weer vergeet. Hij rijdt weliswaar als een idioot en haalt in terwijl we een heuvel op gaan, maar toch val ik in slaap! Vol verbazing kijk ik naar de mooie huizen die in de buitenwijk van Irkoetsk worden neergezet. We worden netjes aan de Ulitsa Lenin afgezet, vlak voor ‘ons huis’.

Voordat we inkopen gaan doen voor de trein morgen en op zoek gaan naar een restaurant spring ik in een maillot, zo koud als vanmiddag wil ik het voorlopig niet meer krijgen. Het valt niet mee om een restaurant te vinden, uiteindelijk komen we in een soort gewelf achter het stadion terecht. Het ziet er ontzettend gezellig en sjiek uit. Roland neemt ‘Irkoetsk meat’ en ik ‘chicken breast’. Er zijn vier serveersters, één barman en één jongen heeft het beheer over de garderobe. Wat een verschil met gisteren bij de overvolle chinees waar slechts één serveerster liep. Het is jammer dat we de enige gasten zijn en we houden ons hart vast voor de rekening die in het vooruitschiet ligt. Het eten smaakt goed, het is alleen wat weinig. Roland spoelt z’n vlees met 1 liter bier weg voor een beetje maagvulling. Ik geniet nog van een extra glas jus d’orange (dat is maar FL. 8,=, voor een glaasje wijn zou ik Fl. 26,= neer moeten tellen). En ja hoor, zoals we al dachten … we hebben niet genoeg roebels meer om er de rekening mee te kunnen te betalen. VISA wordt niet geaccepteerd, dus betalen we maar met contante dollars. Inmiddels is er nog een tafeltje bezet. Het zijn blijkbaar vaste (Russische) klanten, want er worden direct enorme schalen met salade neergezet.

Pag. 21

De deur naar ‘ons huis’ krijgen we met geen mogelijkheid open. We drukken op allerlei bellen, die er maar aan wat draadjes bijhangen. Maar zonder resultaat, blijkbaar werken ze dus ook niet meer. Maar Roland houdt vol, en ineens staan we dan toch in het trappenhuis. We hebben daarna nog twee sloten te gaan. Er wordt waarschijnlijk toch wel behoorlijk frequent ingebroken, drie sloten per huis is het absolute minimum. We moeten ons douchen met ons hoofd tussen het wasgoed, t-shirts die Natasja probeert wit te krijgen. Alles is beter dan de vieze houten ton met handdoek die vanmorgen in de badkuip stond (waarschijnlijk om deeg te laten rijzen ofzo). Wat een stank kwam daarvan af, zeg!Inmiddels is het half tien, over twaalf uur zitten we alweer in de trein naar Mongolië …

Ma. 30-10-2000

We zitten nog aan het ontbijt (worstje, ei, sinaasappelpartjes, chocolade-muffin en zelfgemaakte rozijnenbrij) als we de bus van Intourist al aan horen komen. Volgens de magnetron is het dan 7:55u. Ook Natasja is blij met de Hollandse klompjes. Er ligt een dun laagjes sneeuw en het sneeuwt nog steeds een beetje. De bus van Intourist is door de pekel niet meer als zodanig herkenbaar.

6. Handel in de Trans-Mongolië Express

Onze trein (nr. 6) zou op perron 3 binnen moeten komen. En ja hoor, juist op het moment dat wij het perron op komen gelopen, komt de Trans Mongolië Express er met luid getoeter al aan. Wij moeten op zoek naar wagon nr. 2. Deze zit nu vlak achter de locomotief, de nummering loopt nu dus precies andersom dan van Moskou naar Irkoetsk. De blonde provodnitsa ziet er veel vriendelijker uit dan die in de Trans Siberië Express. Alleen begrijpt ze er niets van dat we geen Russisch verstaan, dus hangt ze in het Russisch hele verhalen tegen ons op. Onze bedden zijn blijkbaar al bezet, want we worden naar een heel andere coupé geloodst dan op onze kaartjes staat. De deur van de coupé waar ze ons onder wil brengen is nog op slot, dus maakt ze met veel bombarie de coupé-bewoners maar wakker. Weer blijken we maar één coupégenoot te hebben, deze keer is het een behoorlijk gezette grijzende dame. De rit langs het Baikalmeer is heel spectaculair. We genieten vanaf enorme hoogte van indrukwekkende vergezichten. De trein gaat hier maar zelden door tunnels en klimt dus over de bergketens. Besneeuwde bergtoppen toornen boven het water uit, de eerste zonnestralen hebben een flikkerend effect op de kleine rimpels in het water. In de valleien liggen de dorpjes er heel pittoresk bij. Dit stuk is zeker het mooiste van wat we tot nu toe vanuit de trein hebben gezien. In Slyudyanka hebben we na twee uur treinen alweer onze eerste 10 minuten durende stop. Er wordt gigantisch veel vis op het perron verkocht, maar dat is logisch … het Baikalmeer zit er tenslotte vol mee. Vlak na mij stapt er ook een Zweed en een Fransman uit. De Zweed komt rechtstreeks vanuit Kopenhagen aangekacheld en is dus blij om weer eens met een westerse een praatje te kunnen maken. Eenmaal weer terug in de trein komt Roland met de melding dat hij toch ook wel graag een visje had gelust. Dus ik weer terug … visje kopen. Er is keuze genoeg, maar de eerste de beste koop ik maar, want de 10 minuten zijn al lang om.Roland sloopt de gerookte vis op een kopie van een Lonely-Planet bladzijde. We verorberen ‘m samen. Lekker zout is ‘ie. Beiden beginnen we nu pas echt behoorlijke trek te krijgen. En het probleem is dat we onze zak met instant-spul kwijt zijn. Hetgeen betekent: geen thee, koffie, cappucino, soepje of bouillon tot aan Peking! We hebben de zak waarschijnlijk in de

Pag. 22

vorige trein laten liggen. Lekker handig, daar hebben we nou zo nauwgezet bij A&P voor lopen in te kopen …

Zojuist hebben we gelezen dat er in Mongolië helemaal niets te koop is, dus dat kan nog leuk worden. Maar ach, we zien wel … hopelijk kunnen we vanavond in de restauratie-wagon iets eten of kunnen we iets kopen op het perron van Ulan-Ude, waar we over een minuut of 10 stoppen. Er is overigens nu veel meer bedrijvigheid, hetgeen ongetwijfeld komt doordat er voornamelijk Mongolen en Chinezen in de trein zitten. Nou ja, zitten, de meeste lopen druk rond.‘Er wordt hier gewoon handel gedreven, joh’, roept Roland vanuit het gangpad. Zakken meel, casette-bandjes, drank, etc. wordt van de ene naar de andere wagon gesjouwd. Ook grote zakken met daarop gemerkt ‘Made in Spain’, sigaretten, telefoons en instant melk gaan heen en weer. Ook het eerste gerochel heeft zich alweer aangediend, hetgeen wel weer even wennen is. Maar hoe smerig het ook is, voor ons is dat toch weer een stukje nostalgie …Er staat Russische muziek op, wat niet echt combineert met het gesnurk van de Russische. Vlak voor Ulan-Ude wordt ze wakker en vraagt ze Roland de coupé te verlaten. Een man die toekijkt hoe ze een panty aantrekt kan natuurlijk niet. Alsof Roland daar op zou zitten wachten …Vanaf Ulan-Ude hebben we de 4-persoons coupé voor ons alleen. We genieten van de zon die onder gaat achter de besneeuwde bergen. De meren zijn nog steeds bevroren en in de grotere rivieren drijven ijsschotsen. Op de bergen zien we steeds minder begroeiing. Wel zien we her en der tussen de sneeuw een aantal paarden grazen. De lucht verkleurt van blauw naar fel oranje, via geel naar paars. Het is jammer dat het donker wordt, want dit uitzicht hadden we wel even willen houden. Terwijl Roland geniet van z’n zojuist in Ulan-Ude gekocht biertje en ik van een fles fanta lemon gaat de handel onvermoeid door. Ineens wordt onze coupédeur dichtgegooid. Willen ze geen pottekijkers? Gaat er nu soms iets langs wat niet helemaal legaal is, ofzo? We horen veel gebonk en gepraat, hetgeen onze nieuwsgierigheid alleen maar vergroot. Rond half zes begeven we ons langs de handelaren naar de restauratiewagon. In tegenstelling tot de provodnitsa in de Trans Siberië Express, doet onze huidige provodnitsa helemaal niet moeilijk. Als we naar een andere wagon willen gaan dan doen we dat maar. Tussen de wagons bewegen een tweetal platen over elkaar heen. In het begin is ‘het oversteken’ een beetje wennen, met name omdat je tegelijkertijd ook een deur open en dicht moet doen. We blijven ons over de handel verbazen, ook in de andere wagons is het hetzelfde verhaal. De roodharige provodnitsa zou hier haar haren uit haar hoofd trekken van ergernis …Her en der liggen de Mongolen en/of Chinezen tussen hun handelswaar te slapen. In de restauratiewagon zit er op een aantal dronken Russen na, niemand. Twijfelachtig vragen we aan iemand die op een ober lijkt, of we iets kunnen eten. Direct krijgen we een menu, hij vertelt er zelfs in het Engels bij wat er op staat. De dronkaards worden afgevoerd. We kiezen steak en krijgen een gehaktbal met saus, doperwten, aardappelpuree met een één of ander sausje en een ei. Het smaakt in ieder geval heerlijk, nu nog even wachten wat de eventuele gevolgen zijn … Ondertussen zijn er Mongolen aangeschoven, die van ons allerlei tarieven willen weten van vluchten en treinen van Peking naar Holland en visa versa. Al snel komen we erachter dat we hier te maken hebben met de bazen van de handelaren. Wat is het toch een compleet ander volk dan die stugge, norse Russen.Eenmaal terug in de coupé is het weer tijd om de bedden op te maken. De provodnitsa komt, ondanks dat er geen eer meer aan valt te behalen, langs om te stofzuigen. De eetluchtjes zijn inmiddels weer een beetje uit de wagon, af en toe komt er nu ineens een snufje diesel onze neus voorbij. In Ulan-Ude is de elektrische loc namelijk gewisseld voor een diesel.

Pag. 23

In Gusinoe Ozero hebben we wel een heel korte stop: ca. 1-2 minuten. En waarvoor? Ja hoor, natuurlijk … handel. Balen nootjes worden de trein in gestouwd. Ze zien er erg lekker uit, maar om nou gelijk een kilo of 10 aan nootjes te kopen lijkt ons weer net iets té overdreven. Zoals ik al eerder schreef vertellen de boeken ons dat ze in Mongolië bijna niets te eten hebben, dus dan is bevoorrading vanuit Irkoetsk vast een winstgevend tijdverdrijf, dat kan haast niet anders.

Nadat de handel zo’n tien minuten een halt lijkt te zijn toegeroepen, komen we rond kwart voor negen bij de grens Rusland – Mongolië aan. Er gaat bijna drie uur voorbij met het inspecteren van de trein. Van onder tot boven en van binnen en buiten wordt de boel doorgelicht. Ook moeten we weer een declaratieformulier invullen. We zijn niet van plan om slapende honden wakker te maken, dus nog steeds hebben we geen GSM bij ons …We moeten aangeven met hoeveel dollars we Rusland verlaten, zodat ze na kunnen gaan hoeveel dollars we in Rusland hebben uitgegeven. Je moet zelfs bonnetjes hebben van al je uitgaven, zodat ze bij twijfel het één en ander na kunnen trekken. Gelukkig hebben ze hun handen vol aan de handelactiviteiten, zodat ze ons min of meer links laten liggen.Onze paspoorten zijn vlak na de stop opgehaald en zijn nu dus ook al zo’n drie uur weg. We mogen de trein uit en doen dat dus maar, maar er is niet veel te beleven. Vanachter een hek wordt er wat etenswaar in plastic verkocht en wordt er op een vuurtje saté gemaakt. De Zweed komt nog even in onze coupé langs met twee oudbakken aardbeien vlaaitjes, ach … hij bedoelt het goed. Hij wil ons advies vragen over de reismogelijkheden in en om Peking voor circa één week. Nou, daar hebben wij natuurlijk wel kaas van gegeten … Compleet suf gepraat verlaat ‘ie ons na een uur weer, misschien waren we wel iets te enthousiast bedenken we ons achteraf. We blijven langer dan de bedoeling was bij de grens staan, maar rond half 12 liggen we toch wel enigszins in coma. Het is drie kwartier rijden voordat we bij de inkomende Mongoolse douane aankomen. Ook hier vindt weer dezelfde papierballast plaats, slaapdronken vullen we de papiertjes (een ware kopie van Rusland) in. Gelukkig is de overige controle ietwat beperkter, maar ook hier neemt de gehele procedure toch nog ruim anderhalf uur in beslag. Pas rond half twee kunnen we echt gaan slapen. 7. Mongolië

Di. 31-10-2000

Een rustige nacht kunnen we wel vergeten. De handel bloeit zo te horen weer op in het gangpad. Bovendien hebben we een trillende spiegel in de coupédeur, waar ik me danig aan irriteer. Rond 7 uur heb ik het echt helemaal gehad, maar Roland is dan nog in een ver dromenland. Het is koud geworden in de trein en buiten ziet het er ook niet erg warm uit. Grasland en heuvels … ja, dat is Mongolië!Zo op het eerste gezicht is het landschap niet te vergelijken met dat van Rusland. In het noorden zal het wel overeenkomsten vertonen, maar dat hebben we in het donker natuurlijk niet kunnen zien. De mannen in de coupé naast ons die gisteren nog druk bezig waren met de handel, blijken van de Mongoolse politie te zijn.

7.1 Ulan Bator, dorp of stad

Een half uur later dan gepland komen we in Ulan Bator, de hoofdstad van Mongolië, aan. ‘Roland & Flier’, vraagt een dame in geruite lange rok met maillot en gebreide muts. We worden ook hier weer opgehaald door iemand van het staatstoeristenbureau, dat hier Juulchin heet.

Pag. 24

‘Ja, dat zijn wij wel zo ongeveer’, antwoorden we. Wat typisch dat ze van de één de voornaam heeft en van de andere de achternaam. Een typisch Mongoolse jonge vrouw (bruine huiskleur en gezonde rode wangen) krijgt het nog even met de dame van Juulchin aan de stok. Ze wil ons namelijk haar kaartje geven van haar eigen kleine reisbureautje en Juulchin ziet dat natuurlijk niet zo zitten. Met de woorden ‘Just in case’ schuift ze toch snel haar kaartje in m’n hand. Terwijl we het station aflopen zegt Roland: ‘Joh, doe je tas eens dicht’. ‘Hee, verhip … m’n portemonnee steekt er zelfs half uit, ze hebben geprobeerd zakken te rollen!’, roep ik verbaast uit. En dat terwijl we er nog wel zo voor gewaarschuwd zijn door de Lonely Planet … De Juulchin-dame geeft ’t voucher van Mongolië af bij het staatstoeristenbureau, zodat ze daar nog even twee treintickets kunnen regelen om van hier naar Peking te kunnen komen. Hetgeen ons wel enigszins verbaast, want Tozai (het Nederlandse reisbureau wat onze treintickets, transfers en overnachtingen van Rotterdam tot Peking heeft geregeld) zei dat alles al in orde was. Blijkbaar dus niet …Onze homestay is evenals in Moskou in een flat. Alleen is dit niet zo’n onwijs grote flat en woont er nu ook iemand anders in het pand, wat toch ook best wel gezellig is. Een ander voordeel is dat de flat midden in het centrum ligt en dat alles er zeer schoon, netjes en nieuw uitziet. Helaas is de gastvrouw, Lima, nogal ziek. Ze heeft gisteren een feestje gehad wat nogal uit de hand is gelopen. Ze heeft dus geen boodschappen kunnen doen, zodat ze voor haar begrippen ons een te karig ontbijt moet bieden. Maar wij vinden het restje brood met smeerkaas prima smaken. Ze heeft zelfs Nederlandse pickwick-thee. We lezen even de update van de Lonely Planet en gaan dan rond 10:30u langs het Juulchin staatstoeristenbureau om eventueel een tour door het platteland bij hun te gaan regelen voor de komende vier dagen. Maar het is niet te geloven, zonder pardon vragen ze 329 US$ per persoon … omgerekend is dat ruim 800 gulden, dat is nog eens de moeite!We zeggen dat we later op de dag nog wel langs zullen komen om te zeggen wat we doen.‘I hope I see you again’, de jongen die ons heeft geholpen leest blijkbaar al aan onze blik af dat hij ons niet meer terug zal zien. We besluiten zo snel mogelijk op zoek te gaan naar een goedkoper alternatief. Ulan Bator is een heel leuke stad, het heeft rond de 500.000 inwoners en ligt op 1350m hoogte aan de zuidwestelijke uitlopers van het Chentejgebergte. Het is een dorp dat binnen zeer korte tijd ineens groot is gegroeid. De oudere Mongolen lopen nog in traditionele kleding rond (lange jasachtige kledingstukken met opstaande kraag gemaakt van katoen of zijde en van binnen vaak gevoerd met schapenvacht, zgn. dels), terwijl de jongeren al westers gekleed zijn. De luxte auto’s rijden in grote getale rond, de lada’s kan je op één hand tellen. Driebreed rijden ze de stad in. Als je het oversteken wilt overleven, dan is het pure noodzaak dat je bij een zebrapad oversteekt. Maar al snel komen we er achter dat dat ook geen enkele garantie biedt … Roland wordt bijna omver gereden. Het verkeer dat rechtsaf moet heeft voorrang op rechtdoorgaand verkeer, zelfs als zijn stoplicht op rood en het voetgangersstoplicht van rechtdoor op groen staat!De stad ziet er heel wat fleuriger uit dan het sombere grauwe Rusland. De Mongolen hebben een vriendelijk gelaat en lijken ook veel actiever dan de Russen (maar dat hadden we in de trein natuurlijk ook al gezien). We blijven ons verbazen over deze stad: aan de ene kant groeit het in een razend tempo uit tot een waar cosmopolitan, aan de andere kant is het nog zo dorps. Dat het nog zo dorps lijkt komt niet alleen door de kleding, maar ook door de bebouwing en de manier van leven. De mensen leven nog in traditionele gers (nomadententen), waar nieuwe gebouwen omheen zijn

Pag. 25

gezet. Geld wisselen lijkt niet helemaal legaal te gaan. We moeten ervoor naar een tweede verdieping van een één of andere bioscoop, waar tientallen loketjes in een open hal staan. Open en bloot ligt daar zomaar een kapitaal aan US-dollars en Tögroks, de Mongoolse munteenheid. Rekenmachientjes geven de koers weer. Maar goed, over de koers mogen we zeker niet klagen …

Op een flat (blok#A4) zien we ineens een reclamebord ‘Nassan Tours’. ‘Hee, is dat even toevallig, dat is hetzelfde als ’t kaartje wat we vanmorgen op het station in onze handen gedrukt kregen …’, dat gaan we gelijk maar even proberen dan. De entree is in ieder geval minder luxe dan die van Juulchin. Zeg maar gerust heel wat minder …er ligt houtvezel op de vloer en de muren worden zojuist lichtgroen geschilderd. Op de derde verdieping hangt een simpel A4-tje op een versleten houten deur: ‘Nassan Tours’, hier zal het dus wel zijn. De bel werkt niet, maar bonken op de deur heeft wel effect. Dezelfde jonge vrouw van vanmorgen doet open. Ze vindt het helemaal te gek dat we toch naar haar zijn toegekomen. Ze wil een tour voor ons regelen die we zelf mogen uitstippelen. En dat voor de helft van de prijs dat Juulchin aan ons vroeg! Het is nog niet voor niets, maar toch zien we dit wel zitten. Ze stelt voor of we vanavond terug willen komen omdat er toevallig vanavond twee andere Nederlanders terugkomen van een tour, zodat we dan aan hun kunnen vragen hoe het hun bekomen is. Ze heeft duidelijk haast, het is een bezig baasje.

We internetten met veel moeite (er is iets niet goed met de muiskabel) in het postkantoor, later zal blijken dat er zelfs al cybercafés in de stad zijn. Het thuisfront zal verbaast zijn over onze plannen. In een fast food restaurant eten we een broodje hamburger. Ja echt, dat is zelfs nu al mogelijk in Ulan Bator. We kunnen er maar niet over uit, de Lonely Planet zit er op het gebied van restaurants en welvaart toch wel helemaal naast … Hoe lang zal het nog duren voordat ook hier Mc Donalds zijn eerste deuren opent? Qua menu zijn ze zelfs al veel verder dan in China; alle gerechten staan ook netjes in het Engels aangegeven. Dit geldt overigens niet alleen voor menukaarten, ook op straat zijn diverse uithangborden in Engels schrift. Terwijl we ons colaatje nog opdrinken zetten we een route voor vandaag uit. We willen eerst naar het Natuur Historisch Museum en daarna naar het Gandankooster. Onze eerste bestemming valt in duigen: het museum is namelijk gesloten. Dat is jammer, want we hadden de opgegraven skeletten van dinosaurussen uit de Gobi-woestijn graag willen bewonderen. Terwijl we richting het Tibetaans Gandanklooster lopen, lopen we langs een enorme supermarkt. We kunnen er echt van alles krijgen, dus doen we gelijk maar inkopen voor onze tour morgen. Met de boodschappen op zak komen we het kloosterterrein op gelopen, het is een één en al kleurrijk en vrolijk gebeuren. Het Gandanklooster is het enige nog functionerende Mongools-boeddhistische klooster in Mongolië. Vanaf hun 22e worden monniken hier opgeleid. Er wordt heel serieus gebeden. De in rode gewaden geklede monniken lopen en praten mee met de bezoekers, Mongolen die ook hier veelal nog in traditionele kleding rondlopen. Soms werpen de monniken zich op een schuin staande plank voorover om te bidden. Eén jongen loopt met een heel typisch petje op z’n hoofd, het lijkt Djenghis Khan wel! Mannen dragen ook nog steeds de typische Mongoolse laarzen, waarvan de punt naar boven staat gericht. We kijken er onze ogen uit, dit is wel zoiets moois, leuks en interessants!Op een pleintje achter het klooster is het ook een drukte van jewelste. Het lijkt de dam van Amsterdam wel, met al die duiven. Nog helemaal onder de indruk lopen we terug naar ‘onze flat’ om onze boodschappen te dumpen, daar hebben we nu wel lang genoeg mee gelopen. We gunnen onszelf nog geen rust, eerst willen we nu nog het in Chinese stijl gebouwde Bogd-Khan winterpaleis zien. Dit is het

Pag. 26

paleis van de laatste levende Boeddha, overleden in 1924. We hadden ons de extra wandeling echter kunnen besparen, want het geheel ziet er verwaarloost en vervallen uit. Ditzelfde geldt voor het Choijin Lama Temple Museum, maar deze besluiten we toch maar even in te gaan. Het is ijskoud in de tempels, dat komt doordat de tempels op ‘deepfrost’ grond staan (dit is grond wat permanent bevroren is). De beelden, maskers, alles ziet er best mooi uit … maar het gevoel in onze voeten is niet zo mooi. De tempels worden niet meer gebruikt, het is nu echt alleen nog maar een museum. We sturen nog gauw ansichtkaarten naar onze ouders weg en daarna zoeken we snel de warmte op. ‘City coffee’ is een mengeling van bakkerij, koffiehuis (niet in die termen zoals in Nederland het geval is, want hier is echt koffie te krijgen), internet-café en spelletjesvermaak. De kaneel-cappucino is overheerlijk, Roland houdt het echter bij een Belgisch biertje. We eten bij ‘Little Hongkong’. De soep die we besteld hebben is wel heel erg veel, evenals de beef op hotplate en de pork shops met ananas trouwens. We kunnen maar de helft op. De Chinees is hier dus net als in Holland: veel en lekker eten voor weinig geld. En dan is het tijd voor Nassan en de hopelijk inmiddels teruggekeerde Nederlanders. Mark en Birgitte zijn ontzettend enthousiast. Birgitte staat nog onder de douche, want daar was ze na vier dagen wel echt aan toe! Trots vertellen ze al hun verhalen. We zien het helemaal zitten en dus besluiten we om dezelfde trip te gaan doen, met het enige verschil dat wij niet persé wilde paarden hoeven te zien. Het belooft iets heel leuks en aparts te gaan worden de komende dagen. Blok#A4 blijkt voor een groot deel uit ‘guesthouses’ te bestaan, kakkerlakken krijg je er voor 3$/nacht gratis bij. Het is een raadsel doe die beesten hier in de kou kunnen overleven … We zijn blij dat wij ergens anders overnachten. In het donker (iets wat ten zeerste wordt afgeraden) lopen we terug. Gelukkig werkt het merendeel van de straatverlichting netjes, zodat dat verder geen problemen oplevert. Na thuiskomst klampt Lima ons direct aan. Ze lijkt wat aan de beterende hand te zijn. Wat wil nou het geval, we hebben haar vanmiddag opgesloten in haar eigen huis! Van buiten hebben we het slot nog met een extra drie slagen dichtgedraaid en om de één of andere reden is het dan niet meer mogelijk van binnenuit de flat te verlaten. Wat een gedoe zeg. Gelukkig was de bovenbuurvouw thuis, na een belletje heeft ze die buitenlangs haar sleutel gegeven, waarna zij dus de deur weer open kon maken. Zo is toch alles nog op z’n pootjes terecht gekomen. Gelukkig kan Lima erom lachen.

7.2 Afzien op het ijskoude platteland

Wo. 1-11-2000

We slapen een beetje uit, want de chauffeur van het Russische busje heeft nog wel even tijd nodig om het busje waarmee we op stap gaan nog een beetje op te knappen. Mark en Birgitte zijn gisteren namelijk teruggekeerd met een lekke band en kapotte koppeling. Wetende dat we een douche de komende dagen wel kunnen vergeten, nemen we het er nog maar even van. Na een uitgebreide douche gaan we onszelf ook nog eens flink verwennen met een lekker ontbijt. Lima heeft eieren, brood en worst klaargelegd. Zelf is ze al vertrokken, want evenals Elena heeft ook zij twee huizen te onderhouden. We bakken een eitje en genieten wederom van de pickwick-thee. Na de verhalen van Mark en Birgitte gisteren willen we voordat we op pad gaan toch het centrum nog even in om nog wat extra souvenirs in te slaan. ‘Praktische dingen, daar hebben ze behoefte aan’, ik hoor het ze nog zeggen. Maar probeer dat maar eens te vinden … alle kiosks en supermarkten zijn vergeven met etenswaren, maar

Pag. 27

helaas zijn nergens praktische dingen te koop. Uiteindelijk kopen we wat schriftjes en viltstiften voor de kinderen en aanstekers voor de mannen. Het weer is in één nacht tijd behoorlijk omgeslagen: het waait hard, met als gevolg dat het overal nogal zanderig en stoffig is. Rond twaalf uur komt het Russische busje bij de flat van Lima voorgereden. Nassan heeft voor extra dekens en slaapzakken gezorgd en ze hebben ook alvast getankt. ‘Moeten jullie daar mee mee?’, de manier waarop Lima het vraagt spreekt boekdelen.

Zittend op een lange bank hobbelen we alle kanten op in het busje. De motor loopt niet bepaald soepel en ook de versnellingsbak heeft zijn beste tijd gehad. Jack, zo heet de chauffeur, stopt nog even om bier, sigaretten, wodka en een homp brood in te slaan. Jack draait aan het stuur alsof zijn leven er vanaf hangt. Tijdens de gekste inhaalmanoeuvres kiest hij relaxt wat leuke Mongoolse muziek uit. Tegenliggers seinen, maar daar trekt hij zich niets van aan. Eenmaal buiten Ulan Bator komen we al heel snel in de uitgestrekte grasvlaktes van Mongolië terecht, het aantal tegenliggers is nu gelukkig aanzienlijk minder. We zijn allang blij dat Jack in ieder geval in staat is om de bus op de verharde weg te houden. De benzine-lucht in de bus is echter ondraaglijk, het lijkt er op dat er bidons liggen te lekken. Her en der zien we kuddes paarden en runderen die bij elkaar worden gehouden door een Mongool te paard (symbool van vrijheid). Voor de Mongolen is dit het belangrijkste vervoermiddel. De zeldzame przewalskipaarden zijn niet veel groter dan pony’s. Het is toch niet te geloven dat Djenghis Khan ooit op de rug van zo’n paard zoveel land heeft veroverd …In 1206 werd hij keizer van Mongolië en verenigde hij onder zich de Mongoolse clans, versloeg hij de Tartaren en veroverde hij Centraal-Azië. Het Mongoolse rijk strekte zich uiteindelijk over vele landen (tot aan ongeveer Hongarije) uit. Deze bloeiperiode heeft ca. 100 jaar geduurd.

De dag gaat als een film aan ons voorbij. Langs de weg staan af en toe een aantal gers met nog wat andere huisjes bij elkaar. Om te lunchen stoppen we bij zo’n mini-gehuchtje. Buiten staan de paarden aangelijnd. We gaan eerst een ger in, die er prachtig uitziet van binnen. Echt heel kleurrijk. We krijger er airak (kumyss), dit is gefermenteerde melk van een merrie, te drinken. Het is een licht alcoholische drank. Kinderen zijn zo dik ingepakt, dat ze met hun armen wijd staan en lopen. In een huisje ernaast, wat veel weg heeft van een oude houten treinwagon, gaan we iets eten. Het linker gedeelte is een soort van restaurantje met mini-stoeltjes en tafeltjes. Op de vloer en op de tafeltjes ligt zeil, ook de bar is er mee bekleed. Achter de bar staat een mooi opgemaakt Mongools vrouwtje iets te koken. Er hangen kanten gordijntjes voor het raam, die ooit wit zijn geweest. Het rechtergedeelte van de ‘wagon’ gaat door als woonhuis. Er strompelt zojuist een oude man binnen, die wat hout gesprokkeld heeft voor het kacheltje, waarop ook wordt gekookt. Het maaltje bestaat uit schapenvlees, wat als bolletjes in een soort van deeg is gestopt. Met ketchup lijkt het nog enigszins te eten. We krijgen er zelfs een Mongools biertje bij, in een fles van 0.6 liter nota bene. Het schapenvlees zit vol met vet en harde bonkjes, een groot deel spugen we dus maar weer uit. Dat doet onze chauffeur tenslotte ook …Het landschap verandert niet veel. Wel is het zo dat soms het gebied wat heuvelachtiger is en dat ook de sneeuwstormen heel plaatselijk zijn. Het ene moment rij je nog in een echt winterlandschap en het andere moment zie je de heuvels van Mongolië in een felle zon gehuld. Zo blijft de rit toch heel afwisselend. Na zo’n vijf uur rijden gaat de zon heel langzaam achter de fraaie heuvels onder. Omdat het op dat moment weer hartstikke helder is, wordt ook deze zonsondergang gekenmerkt door prachtige kleurschakeringen. De gers die we in het laatste uur zijn gepasseerd zijn op één

Pag. 28

hand te tellen en dus vragen we ons af waar we de komende nacht zullen overnachten. Kompleet onverwacht floepen we de weg af zomaar de Mongoolse steppe in, naar een ger die daar zomaar ineens in het niets staat.

Het is al behoorlijk donker als we binnen stappen en dat is maar goed ook. Nu al ziet het er rommelig en smerig uit, laat staan hoe het er hier in het daglicht uitziet. ‘Moeten we hier overnachten?’, ach ja, we hebben natuurlijk weinig keus …In het midden van de ger staat ook hier het op hout gestookte kacheltje. Op de vloer ligt zeil, maar door de nodige vuiligheid is dat niet meer als zodanig herkenbaar. Er valt geen patroon meer in te onderscheiden. Langs de wand staan balen meel en liggen schapenvachten en andere nog even niet thuis te brengen huiden. Aan het plafond hangen touwen en iets wat lijkt op resten schaap, de rest blijft één groot vraagteken. Een oude lachende Mongool zit op een minikrukje, voor normale stoelen is er immers tussen de rotzooi vrijwel geen plaats. Dik ingepakt zit hij naar het vuur te staren. Dikkertje dap, een chauffeur die hier ook zomaar even aan is komen waaien, staat ernaast. Twee jongere jongens zijn druk in de weer, zowel binnen als buiten de ger. In enorme dels bewegen ze zich houterig en wijdbeens voort. Veel Mongolen hebben kromme benen gekweekt door het vele paardrijden en bovendien maakt de gefermenteerde melk de beenderen ook nog eens zacht. Rond het vuur zijn inmiddels twee andere ministoeltjes bijgeschoven. Uiteraard worden we ook hier met airak welkom geheten. We kunnen helaas geen woord met ze wisselen, maar toch weten we ons met z’n allen goed te vermaken. De chocolade die we zonet aan de oudste man des huizes hebben gegeven is eerst terzijde gelegd, maar al snel worden de koetjesrepen stuk voor stuk lekker opgepeuzeld. De wodka blijft nog even dicht. Eén van de jongens heeft het beheer over 300 runderen, de andere over 100 paarden. Het oude baasje is de schapenman, wel 700 stuks moet ‘ie bij elkaar zien te houden. Verder zijn er nog zo’n 70 geiten. Bewapend met zaklamp ga ik naar buiten om een plasplekje te zoeken, ruimte zat zo in het veld zou je denken. Nou dus niet, ’s avonds blijken namelijk alle kuddes zich om de ger te verzamelen, zodat het nog behoorlijk druk is buiten. De schapen vinden het lampje zeer interessant en besluiten daarom maar even in grote getale mijn kant op te komen. Wat erger is, is het idee dat er ook nog twee waakhonden in de buurt zijn … als die mijn kant op komen zit er niets anders op dan met de broek op de knieën de ger weer in te rennen. Maar gelukkig is dat niet het geval. ‘Voor waakhonden moet je oppassen’, zo luidde het advies van Mark en Birgitte gisteren. ‘Een Amerikaanse heeft haar rondreis door Mongolië moeten staken, omdat ze gebeten was door zo’n hond …’Alles bij elkaar is het plassen in de Mongoolse steppe dus geen pretje. En nou heb ik nog geeneens temperaturen genoemd, inmiddels is het namelijk zo’n –15 ºC! Als ik dit avontuur overleef zonder blaasontsteking dan is dat een wonder te noemen. De paardendrijver ontpopt zich tevens als kok. Er is geen water, dus handen wassen voor het koken is er niet bij. Met zwarte handen worden drie bolletjes deeg met een stok op een plank tot grote pannenkoeken uitgerold. Natuurlijk moesten we ook net nog zien dat de plank ergens ver tussen de rommel vandaan moest worden geplukt. Ja hoor, ook hier wordt er schapenvlees in het deeg gerold, we eten dus blijkbaar hetzelfde als de lunch. Het geheel wordt in een pan gedaan en op het kacheltje gaar gestoomd. Uiteindelijk smaakt het zoals het eruit ziet: naar deeg, schaap en met name veel zand. Ondertussen wisselen we onze namen uit. De chauffeur heet Suche Baatar, de rest is voor ons niet uit te spreken, laat staan op te schrijven. We laten een aantal ansichtkaarten van Holland zien, waarna het ijs pas echt helemaal gebroken is. Met gebarentaal lukt het om met elkaar te communiceren. Ze willen weten wat voor werk we doen, hoeveel we verdienen, of we getrouwd zijn en natuurlijk (hoe

Pag. 29

kan het ook anders) hoeveel kinderen we hebben. Kortom, als we al mochten twijfelen … nu weten we het zeker, we zijn in Azië. Roland blijkt een geboren mimicus te zijn, de Mongolen liggen dan ook helemaal in een deuk. Het oude mannetje heeft het ook behoorlijk naar z’n zin, trots pakt ‘ie z’n flesje snuiftabak erbij. Iedereen moet nu snuiven, wij dus ook. Gelukkig zijn we niet de eerste, zodat we even bij de anderen af kunnen kijken wat nu precies de bedoeling is. Je doet een beetje op duim en wijsvinger, daarna wrijf je het tabak daartussen warm en dan maar snuiven … Het tabak is echter dusdanig verouderd en uitgedroogd dat er niets meer uit het flesje komt. Het is dus niets anders dan een toneelspel wat hier wordt opgevoerd. Ik ruik echt helemaal niets, nou ja niets … in ieder geval niets wat op tabak lijkt. Vervolgens krijgen we een bak ‘hondenbrokken’ voorgeschoteld, tenminste … daar lijkt het op en ik stel me voor dat hondenbrokken inderdaad zo smaken. Roland wil nog weten of er nog veel marmotten rond de ger leven. Roland tekent iets wat om een marmot lijkt en zowaar, ze begrijpen het! ‘Ja hoor, zo’n 300 …’, gebaren ze trots, terwijl ze naar de balen vol met huiden en ingewanden die nog in de ger staan, wijzen. Nou, dan weten we dat ook weer …En dan is het tijd voor de wodka-ronde. Als fanatieke whiskydrinker is Roland wel meer gewend, met open mond staren ze ‘m aan. De dikke chauffeur is helemaal niets gewend, voordat de fles goed en wel leeg is valt ‘ie halfzittend tegen de wand van de ger met luid gesnurk in slaap. Hij schrikt wakker van ons gelach en schaamt zich een beetje wanneer Roland z’n gesnurk nadoet. ‘Roland en Marjolein, ha ha’, snift ‘ie met een lachend gezicht. Het wordt tijd dat wij ook maar onder zeil gaan. Pas nadat de meeste rommel opzij is geschoven, is er genoeg ruimte voor de geleende dekens en slaapzakken. Aangekleed stappen we in onze eigen lakenzak, die we zonet met enige moeite in onze slaapzak hebben gepropt. Met z’n vieren staan ze ons aan te gapen, terwijl ze gebaren dat we toch echt iets uit moeten trekken: ‘Wie gaat er tenslotte aangekleed naar bed?’ Nou, wij dus … we hebben gezien dat de ger aan de bovenkant een klein stukje open is, dus we zijn er van overtuigd dat het vannacht vast niet warm zal blijven. Inmiddels wordt ons wel langzaamaan duidelijk dat wij hier de sensatie zijn in plaats van zij, dat was nou net even niet de bedoeling ... Op het moment dat we net goed en wel in onze slaapzak liggen, komt Suche Baatar met enorme dels gevoerd met schapenvacht op ons af. Trots houdt ‘ie ze in de lucht, om ze vervolgens voorzichtig over ons heen te leggen. ‘Niet te geloven, wat een gewicht! Lopen die mannen hier heel de dag mee?’, mompel ik tegen Roland. ‘Het is vast en zeker geen gezicht, zoals wij er nu bij liggen …’ Maar hoe dan ook, er wordt goed voor ons gezorgd en wij zullen het vast niet koud krijgen zo!

Do. 2-11-2000

De lakenzak, de slaapzak, we liggen er compleet in klem gedraaid. Diverse keren worden we wakker, de schapenvachten zijn zo zwaar dat omdraaien een heel gedoe is. En als je het eindelijk voor elkaar hebt, dan is vaak de schapenvacht weer helemaal verschoven, zodat je het na een paar minuten weer hartstikke koud krijgt. Wat ook zo smerig is, is dat de haren van de schapenvacht zo snel aan je mond blijven kleven. Het gehuil van honden en wolven klinkt door de lange donkere nacht …Veel gekuch luidt wakker wordende Mongolen aan, ze roken teveel. Het ontbijt bestaat uit de restjes van gisteren, de ‘hondenbrokken’ worden doordrenkt in nieuwe pasgezette thee. We krijgen maar nauwelijks een hap naar binnen. Het is verschrikkelijk koud buiten. De motor van de bus moet ouderwets met een spindel worden aangedraaid, hetgeen niet meevalt. De jongens werken zich al snel in het zweet, ook Roland doet een tevergeefs een

Pag. 30

poging. Ons fototoestel vinden ze prachtig. Ze willen ‘m even vast houden, wat al snel resulteert in een hele serie foto’s van motor, ger en elkaar. Roland heeft in de korte tijd complete ijsvoeten opgelopen, die helaas niet meer opgewarmd kunnen worden. Met veel motorgepruttel verlaten we de afgelegen ger. Lachend en enthousiast worden we door de vier mannen uitgezwaaid. Nog steeds overheerst de benzinelucht in de bus.

Vandaag staat een bezoek aan het Erdene Zuu klooster op het programma, wat nog maar ca. 25 kilometer rijden is. In de tussentijd willen we onze geheime voorraad wit brood met jam en leverpastei aanbreken, maar helaas … alles is bevroren. Is dat nou even jammer, want we kunnen wel weer raden wat we vandaag te eten zullen krijgen …schapenvlees? Het klooster ligt er verlaten en heel somber bij. Het is in 1586 gebouwd (deels met stenen van de oude hoofdstad) en was het eerste boeddhistische centrum. Gedurende de Stalinistische periode is het complex gesloten en zwaar beschadigd. Op dit moment zou het klooster weer als boeddhistisch klooster moeten functioneren, maar veel merken we daar niet van. De snijdende koude wind zorgt ervoor dat we het niet lang bij de belangrijkste cultuurhistorische bezienswaardigheid van Mongolië volhouden. De nabij gelegen oude stad Karakorum hadden we ons heel anders voorgesteld. Ten tijde van Djenghis Khan was dit in de 13e eeuw de hoofdstad van het machtige Mongoolse rijk. Vrijwel het gehele dorp bestaat nog uit gers. Hier staat om iedere ger een hek, dit is zeker ter bescherming tegen de wolven, die we de afgelopen nacht zo vaak hebben gehoord. Er is niemand thuis bij de ger waar onze chauffeur heen wil. Hij doet alsof ‘ie kind aan huis is, behendig maakt hij de deur van het hek open, waarna ‘ie de bus het erf op rijdt. De deur van de ger is op slot. Naast de ger zit een waakhond, maar die ziet het geheel heel gelaten aan. Nu weten we het zeker, de chauffeur moet wel een bekende zijn! De buren komen nog even langs, maar ook zij hebben geen sleutel. Het is te koud om een wandeling te maken door het dorp, dus zit er niets anders op dan maar in de bus te wachten. Jack maakt spontaan twee blikjes bier open, één voor hemzelf en de andere voor Roland. Maar ook het bier is grotendeels bevroren. Wel hebben we inmiddels ontdekt dat het pak kaakjes nog enigszins te eten is.

Na een uur komt er een oud stel, de eigenaars van dit stukje land, aangelopen. De ger wordt van het slot gehaald en direct wordt het vuur opgestookt. Zelf verhuizen ze naar het kleine huisje wat achter de ger staat, waar Mongoolse thee voor ons wordt gemaakt. Het wordt al snel wat warmer in de ger, zodat we een paar ontdooide boterhammen met jam kunnen eten. Het smaakt als een waar gebakje. Nog geen 15 minuten later krijgen we als lunch schapenvlees voorgeschoteld, dat ter afwisseling nu eens een keertje verwerkt is in een soort van macaronischotel. We eten er maar zeer mondjesmaat van. Deze ger straalt in tegenstelling tot die van gisteren veel meer gezelligheid uit. Langs de wand staan drie banken, met daartussen drie kastjes. Boven ieder bed hangt een mooi dik wandkleed. Er is zelfs een soort van wasmeubel, het kleine waterreservoir (een liter of één, twee) moet je alleen wel zelf even vullen met water. Net zoals de vorige gers die we gezien hebben, bestaat ook deze nomadentent uit een houten onderstel met daaromheen vilt. De rest van de middag brengen we relaxed door met pechancen, hout hakken, vuurtje stoken en een typisch Mongools spelletje wat we van Jack leren: gooien met schapenbotjes. Afhankelijk van de stand waarin de botjes terecht komen, wordt dit gezien als kameel, paard, schaap of geit. Als je van alles wat gooit of alles hetzelfde gooit, dan mogen we ineens met onze pion een heel stuk verder lopen over het Mongoolse tapijt dat Jack voor de gelegenheid op het minitafeltje heeft neergelegd. Voordat we het echt goed en wel doorhebben hoe het spel in z’n werk gaat, is het afgelopen. Het is tijd voor de was, enthousiast haalt ‘ie z’n ribbroek door een teiltje water, welke nu op een stoel bij het potkacheltje hangt te drogen.

Pag. 31

Daarna laat Jack ons alleen, het lijkt er dus op dat we de ger vannacht voor onszelf zullen hebben. We voelen ons al helemaal thuis in ons nieuwe onderkomen. De waakhond is Rolands maatje al geworden. Het heeft allemaal best iets gezelligs: buiten kijken we tegen besneeuwde bergtoppen aan en binnen bedruipen we ons met het opstoken van het vuur tot tropische temperaturen. In het huisje achter de ger woont ook een meisje van een jaar of zestien. Met moeite probeert ze wat houtjes voor ons te hakken. Het is niet duidelijk of ze de hulp van Roland nu wel of niet op prijs stelt. Een glimlach kan er echt niet vanaf. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat zij net als wij verrekken van de kou buiten. Heel af en toe komt de vrouw des huizes even de ger in om zich te bemoeien met het vuur. Ze zou toch moeten voelen en zien dat dat niet echt meer nodig is … jassen en truien zwerven inmiddels door de tent. Rond half acht is het tijd voor het diner: schapenvlees met rijst. ‘Hoe krijgen die mensen dat uur na uur, dag na dag, maand na maand, jaar na jaar toch telkens weer door hun strot?’, zelfs de thee smaakt nu naar mijn idee naar schaap. Wat zijn wij blij met de pakken sinaasappelsap, die we vanuit Ulan Bator hebben geïmporteerd.

Eén bank kan uitgeklapt worden tot slaapbank. Wat een luxe! We pechancen nog wat, maar dan komt toch al snel de ‘man met de hamer’. Toch zullen we nog even een bezoek moeten brengen aan het toilet, dat als houten hokje aan de rand van het hek staat. Het scheelt dat je nu niet in een open vlakte je broek hoeft te laten zakken, maar qua temperatuur is het naar ons idee toch aanzienlijk kouder dan gisteren.We ervaren het als enorme luxe dat we bij ons wasmeubeltje onze tanden zomaar kunnen poetsen en ons ietwat kunnen opfrissen.

Vr. 3-11-2000

Midden in de nacht worden we van de kou wakker. Ondanks het hete vuur van gisterenavond straalt alles alweer kou uit. Om half zeven zit Roland ineengekrompen naast het potkacheltje om het vuur maar weer aan te maken. Zolang het nog mogelijk is blijf ik lekker liggen, maar het duurt niet lang voordat Roland de boel weer lekker heeft opgestookt. Terwijl wij de ger een beetje opruimen komt de oude vrouw ons kaakjes brengen. Ze zijn wat hard maar ze smaken eens een keer niet naar schaap, dus dan is het allang goed. We gaan er vanuit dat dit ons ontbijt is, dus dat we zo weer zullen vertrekken. We nestelen ons dus alvast maar in de bus. We zitten nog geen paar minuten of Jack komt nog met twee borden soep aangelopen: soep met aardappelen én schapenvlees. Zelfs de geur kan ik nu niet meer uitstaan, laat staan de smaak! Jack slurpt het geheel naar binnen alsof ‘ie nog nooit eerder zo’n lekkernij heeft gegeten. Het afscheid is deze keer niet echt enthousiast.

Jack heeft er vandaag zin in om “off-the-road” te gaan rijden. Hij laat het asfalt voor wat het is. Het is heel uniek om langzaam in de zachtglooiende kale heuvels van Mongolië ‘op te gaan’. Als een steeds kleiner wordend stipje verdwijnen we langzaam in de enorme vlaktes. Doordat er nu een enorme storm op is komen zetten, is het ijzig koud geworden. We zien kuddes paarden, yaks en koeien. Verder leeft er niets in dit kale land. In de 500 km die we zo ongeveer nu in totaal met de bus hebben afgelegd, hebben we nog geen struik of boom gezien. Alles is nu ook dor. ’s Zomers zullen de grasvlaktes ongetwijfeld veel groener zijn. We rijden door bevroren rivieren en door onwijze kuilen. Aan de rand van de heuvels hellen we soms wat scheef over. Na een paar uur zien we in de verte weer een teken van leven. Naarmate we dichterbij komen zien we dat het hier om vier gers gaat, waar enorm veel vee omheen graast (voor zover dat mogelijk is). Dit blijkt onze volgende overnachtingplaats te zijn. Eenmaal dichterbij zien we dat het om de ger vol ligt met bevroren poep. Dat het vee

Pag. 32

hier nog kan grazen lijkt volkomen onmogelijk. Het lijkt erop dat ze hun eigen poep weer opeten. Een wat oudere verweerde man en een duidelijk wat jongere vrouw kijken ons bij binnenkomst in hun ger vriendelijk aan. Steeds meer Mongolen komen nieuwsgierig binnendruppelen, als die allemaal in deze ger wonen dan zal dat nog een drukke boel worden vannacht. We onderscheiden drie generaties: de oude man, daar twee zonen van, met hun vrouwen en ieder twee kinderen. Oma ontbreekt nog, die schijnt nog hard aan het werk te zijn op het land bij de schapen. Het ruikt hier echt naar één en al schaap. We beginnen inmiddels te wennen aan de ‘welkom-paardemelk’, nog even en we gaan het lekker vinden. Zo, wij zijn nu welkom geheten. Dan is het nu onze beurt om een blijk van dank te geven voor de gastvrijheid die nu al zo duidelijk aanwezig is: Jack haalt zijn presentjes (wodka & homp brood) en wij de onze (koetjesrepen, ballonnen, pennen, schriftjes, viltstiften, aanstekers en een bolletje touw). De wodka wordt direct in een klein borrelglaasje geschonken en via de oudste man (opa) komt het glaasje bij iedereen langs. In één teug dient het leeggedronken te worden. Na drie glaasjes hou ik het voor gezien, gelukkig is de fles dan ook leeg. De ballonnen en de koetjesrepen zijn echt een wereldsucces. Opa geeft alle kinderen één groene ballon en één chocoladereepje, de rest wordt zorgvuldig bewaard. De kinderen moeten alles netjes met twee handen aan pakken. Urenlang wordt er met de ballonnen gespeeld: eerst wordt er nieuwsgierig naar gekeken, daarna blaast opa er eentje op. De kinderen glunderen, terwijl hun speeksel uit hun mond en op hun vieze gezichtjes plakt. Zodra ze allemaal opgeblazen zijn krijgt het oudste meisje van een jaar of vier in de gaten dat je er nu leuke dingen mee kan doen. Er wordt geen knoop in gelegd, dat is zonde. Een dun strookje stof wordt er heel voorzichtig omheen gebonden. De drie jochies zetten een ballonnengevecht in en het meisje begint met mij over te gooien. Af en toe komen ineens de koetjesrepen tevoorschijn. Heel voorzichtig wordt er dan een paar keer aan gelikt waarna het weer zorgvuldig in het zilverpapier wordt gedaan en in hun jaszak wordt weggestopt. Het meisje verzamelt alle omslagpapiertjes in haar jaszak. Ondertussen zijn alle mannen weer naar het vee buiten gevlucht en heeft oma het druk met het naaien van een schapenvelkleed. Roland en ik hadden voordat we naar Mongolië gingen gezegd: paard- en kameelrijden, dat moeten we beslist in Mongolië doen. En nu zijn we dan ergens waar dat beide kan. Er is alleen één probleempje: de temperatuur! Het is zo’n –15 ºC, maar met de ijzige harde wind erbij ligt de gevoelstemperatuur rond de –30 ºC. De Mongolen lopen met bivakmutsen, dels gevoerd met schapenvachten en bontlaarzen buiten. Toch besluiten we een poging te wagen. We worden goed ingepakt. Ik krijg een gevoerde del om me heen gebonden, Roland moet het doen met een ongevoerde. Vol goede moed lopen we richting de loopstallen. Eerst rijden we een stukje kameel, Jack loopt al handenwrijvend voor ons. Ook hij heeft behoorlijke last van de kou. Gelukkig geeft de kameel nog een beetje warmte af, maar toch raast de wind dwars door Roland z’n del, jas, twee truien en t-shirt door. De schapenvacht die ik om me heb heeft duidelijk een isolerende werking. Het duurt niet lang voordat we beide geen gevoel meer hebben in onze voeten. Wandelschoenen met twee sokken is natuurlijk niet afdoende bij dit soort temperaturen. Toch presteren we het om van de kameel over te stappen op een paard. De Mongoolse Przewalskipaarden zijn nogal klein, maar toch vind ik het wel gaaf. Het is voor Roland de eerste keer dat ‘ie op de rug van een paard zit, maar ook hij vindt het wel grappig. ‘Hoe stuur je nou zo’n ding?’. ‘Trek maar aan je teugel dan merk je het vanzelf.‘‘Hee, wat gaaf … het werkt.’

Pag. 33

We zouden zo wel even met z’n tweetjes de koude heuvels willen gaan verkennen. Maar helaas … het zand wat ons in de ogen waait en handen die de teugels nog maar nauwelijks vast kunnen houden, maken dat onmogelijk. Wat is zo’n ger dan ineens aangenaam warm zeg! M’n brillenglazen beslaan direct. Toch behoorlijk voldaan nestelen we ons weer op de ministoeltjes. Ook hier zijn de meubeltjes in felle kleurtjes geschilderd. De kleur oranje overheerst (oranje betekent voor de Mongolen namelijk geluk). Rustig nemen we de hele boel eens in ons op. In een soort van plastic melkkannen wordt sneeuwwater opgevangen. Nu pas zien we dat het vuur wordt gestookt met schapenpoep. Echt tropisch zal het hier dus niet worden. De ijzige wind lijkt dwars door de ger heen te waaien, het schoorsteentje waait dan ook vervaarlijk heen en weer. Ook hier is er in het dak ruimte naast de schoorsteen opengehouden, we moeten nog even niet aan de nacht denken die er voor ons ligt. De mannen en één vrouw blijven op het land aan het werk totdat het donker wordt. De vrouw heeft het druk met het melken van merries, kamelen en geiten. De mannen verzamelen de kuddes bij elkaar. Ondertussen maakt de andere vrouw op dezelfde wijze als twee dagen terug in de ‘mannen-ger’ van deeg een drietal soort van pannenkoeken. Zodra het eenmaal helemaal donker is buiten, zit en hangt de hele familie verspreid in de ger, met als enige verlichting een tweetal kaarsjes. De mannen die heel de dag achter het vee aan hebben gereden en gelopen stralen enorm veel kou uit. Eén man blijkt een schaap naar binnen mee te hebben genomen, hij is al dood en ligt met z’n poten omhoog bij de deur. Opa heeft ergens een nieuwe fles wodka vandaan weten te halen. Gelukkig zit de ger nu behoorlijk vol en komen er dus niet veel glaasjes mijn kant op. De kinderen spelen nog steeds met hun ballonnen, die ze nu aan hun jasjes hebben vastgebonden. Ineens gaat er één jongen met grote lompe stappen met een mes op het schaap af.‘Wat krijgen we nou?’‘Gaat dat beest hier ter plekke, op nog geen halve meter bij ons vandaan, worden geslacht?’En ja hoor, nog voordat we het ons goed en wel beseffen, heeft het mes al een scheur in de buik achtergelaten. Hij vraagt aan Roland of hij misschien bij wil schijnen met onze zaklamp. Het gaat allemaal heel geraffineerd: eerst wordt het dier van z’n vacht ontdaan. Om een mooi gaaf schapenvelletje te kunnen verkrijgen worden stuk voor stuk z’n vier poten gebroken. Uiteindelijk ligt het beest daar dus, helemaal ‘bloot’ op zijn eigen vacht. Zonder pardon wordt ‘ie van z’n enorme maag ontdaan, die tegen de kast aan wordt gelegd zodat ‘ie niet om kan rollen. Als ‘ie leegloopt wordt het namelijk zo’n rommeltje. Andere ingewanden, zoals darmen en lever worden naar een teil overgeheveld. Volgens mij werd in dezelfde teil vanmorgen nog water gekookt …Het hart wordt in een rood emmertje gedaan, waarna met een theekopje al het resterende bloed uit het dier wordt geschraapt. Het bloed komt in hetzelfde emmertje terecht. Op dat moment wordt het me even te veel allemaal. Ik kan het niet meer aanzien. M’n maagzuur komt spontaan naar boven zetten. Min of meer kokhalzend vlucht ik naar buiten. Om te voorkomen dat ik aangevallen zou worden door de waakhond wordt ik door één van de vrouwen vergezeld.Even rustig ademen …Laat ik er even niet aan denken wat ik zojuist heb gezien …Wat zijn er hier ontzaglijk veel sterren … De wind is gaan liggen en het is nu hartstikke helder. Na een paar keer diep frisse lucht te hebben ingeademd lijkt het wel weer te gaan. Vol goede moed loop ik de ger weer in. Natuurlijk hangt de weeïge bloedlucht nog in de ger, wat afschuwelijk … ik moet er niet aan denken hier vannacht te moeten slapen!

Pag. 34

Op dat moment wordt het vlees, wat reeds in mooie regelmatige moten is gesneden, aan oma overhandigd. De kop wordt bij de maag neergelegd. Er staat een kopje mie (gemaakt van de pannenkoeken) en schapenvlees op me te wachten. M’n eetlust is helemaal weg. Ik moet er zelfs niet aan denken om er ook maar één hapje van te moeten eten. Maar natuurlijk wordt ik goed in de gaten gehouden, zodat het al snel opvalt dat ik helemaal niets eet. En dat vinden ze blijkbaar nogal vervelend, want het duurt niet lang voordat er ineens brood met suiker voor me wordt neergezet. Maar helaas, wat het ook is … het maagzuur borrelt nog steeds op, dus ik sla toch echt over deze avond. Gelukkig wordt er al vrij snel een matje neergelegd, waar wij onze slaapzakken op neer mogen leggen. Inmiddels voel ik me zo misselijk en duizelig dat het me heerlijk lijkt om te kunnen liggen. Ook hier worden dikke vachten over ons heen gelegd, inclusief zelfs een Perzisch tapijtje. De kop en de maag van het schaap liggen aan het voeteinde. Binnen vijf minuten val ik ondanks de drukte in slaap. De kinderen hebben niet veel plezier aan me beleefd, maar heel kort hebben ze me in slaap kunnen staren. Hopelijk hebben ze aan Roland meer plezier …

Za. 4-11-2000

Pas rond zeven uur worden we voor de eerste keer wakker. En we hebben het nog geen eens echt waanzinnig koud, hoe is dat nou toch mogelijk … blijkbaar beginnen we te wennen. Wel zijn we als eerste wakker. Jack, opa, oma, de vrouw die veel buiten werkt en het meisje van vier blijken in deze ger te slapen. De rest is over de andere twee gers verdeeld. Ik heb niemand horen vertrekken, volgens mij heb ik in een soort van coma gelegen of zo. We zijn de enigen die op de grond liggen.

’s Ochtends vroeg is het het koudst in de ger, hetgeen betekent dat je op voorhand je ochtendritueel al een beetje gepland moet hebben: snel opstaan, direct jas aan, sjaal om en schoenen aan. Het is heel verstandig om van tevoren even goed te kijken waar alles rondslingert, zodat je zo min mogelijk tijd nodig hebt om alles bij elkaar te vinden. We rollen onze spullen op en genieten buiten van de opkomende zon. Het is nog steeds helder en er staat nog geen enkel zuchtje wind. Wel is alles (zelfs de benzine in de leidingen van de bus) bevroren. De vraag is of we hier nu nog wel weg zullen komen, maar al snel blijkt dat Jack vaker dit varkentje gewassen heeft: trots haalt ‘ie z’n brander erbij …Hij vult het brandertje met benzine en kijkt daarbij niet zo nauw, met als gevolg dat er niet alleen benzine in het brandertje zit, maar er ook een groot deel aan de buitenkant langs loopt. Hij verplaatst het geheel een stuk het land in en dat is maar goed ook … nadat ‘ie ‘m aan heeft gestoken lijkt heel de brander in de fik te staan. Maar echt lang is dat gelukkig niet het geval. Al vrij snel is de gemorste benzine verdampt, waarna ‘ie als gewone brander kan worden gebruikt. Jack duikt onder de bus en warmt het hele onderstel er mee op. We vragen ons toch wel enigszins serieus af of we onze rugzakken wel in de bus moeten laten staan.‘Hij zal wel weten wat hij doet, hoor’, Roland is er nogal nuchter over. Ik besluit maar weer eens in de ger te gaan kijken, maar ook daar word je niet echt vrolijk van: van het bloed uit het rode emmertje wordt nu bloedworst gemaakt en ook de ingewanden worden netjes in darmen verpakt. Het kleine meisje zit er vol interesse naar te kijken, net zoals bij de slacht gisteren. Zonet bij de in de fik staande brander zat ze er ook al met haar neus bovenop. De thee die we krijgen smaakt enigszins zoet … vergis ik me of is dit een zoete (bloed)smaak? ‘Hoor ik dat goed? Heeft Jack de bus op gang gekregen?’Ineens vind ik het prettig dat dit platteland-avontuur het einde nadert.

Pag. 35

Nadat de vacht van het schaap wat gisteren is geslacht is ingeladen, kunnen we vertrekken. We worden uitgezwaaid door opa, oma en het meisje. De rest is druk in de weer met de beslommeringen van alledag, zoals het vee …

Het heeft gesneeuwd, hetgeen betekent dat we door een prachtig sneeuwlandschap de 6 of-7-uur durende terugreis aanvaarden. Nog steeds hebben we één pak sinaasappelsap in de bus staan. Ik snak ernaar, maar voorlopig ziet het er nog niet naar uit dat we dit zullen kunnen drinken. Gelukkig schijnt de zon, pontificaal zetten we het pak in een bontmuts midden in het zonnetje. Af en toe neemt Jack een liftster mee. Steevast remt ‘ie telkens weer veel te laat, zodat ze allemaal toch even moeten rennen als ze echt meewillen. Circa één uur voor Ulan Bator meldt Jack dat ‘ie geen benzine meer heeft. Hij heeft al bij diverse benzinestations geprobeerd te tanken, maar telkens was er weer wat: of ze hadden geen benzine of ze waren gesloten of het was te duur …Hoe dan ook, het nettoresultaat is nu: geen benzine!We rijden nog wel, maar de vraag is nog voor hoe lang. Gelukkig is een met pech staande vrachtwagenchauffeur zo vriendelijk om wat benzine aan ons te verkopen. Met enig geluk halen we het nu net tot aan Ulan Bator ...Net na de Ulan Bator-post verkoopt Jack de schapenvacht. ‘t Is toch wat, zo loopt het beest nog vrolijk rond en zo ligt z’n vacht al bij een één of andere handelaar. Langs de weg staan allemaal containers, waar borden aan hangen met standaardbedragen per type vacht.

Eenmaal thuis wachten we toch nog even met douchen, eten heeft duidelijk een grotere prioriteit. We eten en e-mailen bij City Coffee. De ‘beef curry’ smaakt best aardig. Alleen de in stukken gehakte ‘beef’, wat wel erg veel weg heeft van kip, is niet om over naar huis te schrijven. Na een douche voelen we ons als herboren. ’t Is alleen jammer dat onze rugzakken nu nog naar schaap en benzine ruiken!Onze gastvrouw, Lima, heeft onze kamer in onze afwezigheid een geheel nieuwe aankleding gegeven. Er hangen nieuwe donkerblauwe overgordijnen met witte appels en in hetzelfde motief ligt er een nieuw sprei op bed. Ook de andere kamers heeft ze voorzien van nieuwe gordijnen. Trots laat ze alles aan ons zien. Lima is een Mongoolse vrouw van tegen de zestig schat ik zo. Haar man heeft bij de United Nations gewerkt, maar is helaas 17 jaar geleden al overleden. Het af en toe op bezoek hebben van toeristen ervaart zij als een fijne afleiding. Ook aan haar kinderen heeft ze niet zoveel. Haar zoon is ambassadeur en woont in Los Angeles; haar dochter is met een Griek getrouwd en woont in Athene. Door de hevige sneeuwval heeft ze een beetje over ons in de war gezeten. Zo’n Russische bus kan tenslotte zo vast komen te zitten …

8. Op naar het vertrouwde China

Zo. 5-11-2000

Vlak voor de wekker zijn we wakker. Lima bakt snel een eitje, waar we ontzettend van genieten. We geven ook haar een delftsblauw klompje, wat daarna direct een prominent plaatsje krijgt in de huiskamer. Ik krijg gelijk een cadeautje terug: een heel leuk klein goudkleurig boeddhahangertje. Nog gehuld in duster begeleidt ze ons naar de auto van Juulchin. Gelukkig is het hun toch gelukt om nog een treinticket naar Peking te regelen.

Pag. 36

De trein naar Peking heeft twintig minuten vertraging. Weer blijken we in de allerlaatste wagon (nr. 5) te zitten. De wagon lijkt pas nieuw: alles is nog heel gaaf en schoon. Hier zijn geen kleden tussen de ramen gepropt tegen de kou/tocht, zoals voorheen in de Trans Siberië Express wel het geval was. Deze keer hebben we twee mannelijke provodniks: een jongere en een wat oudere man. Maar wat schept onze verbazing … alle buitenlanders hebben ze in één wagon gestopt! Het is een waar Internationaal gezelschap: Italië, Zweden, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Engeland, Noorwegen en dankzij ons natuurlijk ook Nederland, zijn vertegenwoordigd. Het is best wel even wennen, maar het leuke is dat we nu alvast wel onze ervaringen die we tot op dit moment hebben opgedaan kunnen delen. Alleen de Zwitser is in Mongolië uitgestapt, het restje komt direct vanuit Moskou aangereden om nu rechtstreeks zonder uit te stappen in één keer door te rijden naar Peking. Zodra wij onze verhalen hebben verteld, krijgen ze daar natuurlijk hartstikke spijt van …Bij de eerste stop ligt zo’n 15 centimeter sneeuw en uitzicht hebben we vrijwel niet omdat het erg mistig is. Wit en mist, van dat te samen word je een beetje mistroostig. Het is duidelijk de meest saaie treinrit tot op heden. Zodra we een klein stukje de Gobi-woestijn in zijn gereden klaart het op. Het duurt niet lang voordat een strakblauwe lucht zijn intrede doet. Half uit het raam hangend proberen we foto’s van de lange trein te maken. De Gobi-woestijn is leeg, echt leeg …Roland heeft diarree. Zou dat door de temperatuurverschillen komen, is het vlees van gisteren ‘m niet zo goed bekomen of komt het doordat we te weinig beweging hebben? Ach, we zullen ’t nooit weten waarom tijdens onze vakanties toch telkens weer de reizigersdiarree opsteekt … Hopelijk knapt ‘ie snel weer een beetje op. Het is vervelend dat we nou net de komende nacht bij de grensovergang Mongolië – China een onderbreking hebben van circa drie uur. We delen onze coupé met een Zwitser en een Oostenrijker. De Oostenrijker neemt het allemaal niet zo nauw: open en bloot laat ‘ie z’n paspoort op ’t tafeltje liggen en z’n fototoestel hangt vol in het zicht aan de wand.

Inmiddels is er een tweede locomotief achter aan de trein gekoppeld, deze is nodig om ons door de gebergten heen te duwen. Bij het verlaten van Mongolië staat de douane erop dat we op de ‘departure-card’ ons VISA-nummer vermelden. Nou hoeft dat op zich niet zo’n probleem te zijn, maar voor ons is dat het wel. Het handgeschreven nummer is namelijk totaal niet leesbaar. Uiteindelijk vullen we maar wat willekeurige getallen in, pas dan is ‘ie tevreden. Zo’n anderhalf uur later (om een uur of tien ’s avonds) komen we bij de Chinese grens aan. Bij Erlian, de Chinese grens, moet een ‘arrival-card’, declaratieformulier én een één of andere gezondheidsverklaring worden ingevuld. Hoezo bureaucratie? Zo’n beetje alles wat in de gezondheidsverklaring wordt gevraagd heeft Roland wel onder z’n leden. ‘Heeft u last van diarree?’ ‘Heeft u koorts?’Welnee … stel je voor zeg, als ’t ie het eerlijk invult, wat dan? Worden we dan zo meteen buiten de trein gezet of zo? We vinden het wel best. De stop bij Erlian gaat naar verwachting bijna vier uur duren. Er moet namelijk weer van onderstel worden gewisseld, we gaan weer terug naar een smaller spoor. Beiden hebben we geen zin om buiten te gaan kijken. Roland is er te ziek voor en weet niet hoe snel ‘ie moet verhuizen naar het bovenste bed. Ook ik geef er de voorkeur aan om lekker onder de wol te kruipen. Ik ben blij dat ik nog gezond ben en aangezien het buiten weer enorm koud is neem ik liever maar geen enkel risico. We zien de wisseling van het onderstel dus niet, maar we voelen wel dat we worden opgetild. De wagons schijnen met enorme hydraulische liften te worden opgetild, zodat het smallere onderstel er vervolgens onder kan worden gereden.

Pag. 37

Ma. 6-11-2000

Met een uitgeslapen gevoel zit ik de volgende morgen om half acht alweer naar de bergen en dorpjes te kijken. Ik voel me weer thuis, we zijn weer in China … wie had dat drie jaar geleden ooit gedacht? Het landschap ziet er volkomen anders uit: er zijn weer bomen, stenen huizen en grote delen van het land zijn gecultiveerd. De eerste fietsen, karbouwen en Mao-pakjes doen hun intrede. We hebben van de Chinese spoorwegen ‘free meal tickets’ gekregen voor het ontbijt en de lunch. Ik zou geen echte Nederlander zijn als ik daar geen gebruik van zou maken, dus hobbel ik samen met nog wat reizigers acht wagons door richting Chinese restauratiewagon. Roland ligt nog lekker te slapen en dat houden we maar even zo. Het ontbijt bestaat uit wit brood, harde boter, jam en twee eieren. De vraag is even hoe je dit met stokjes naar binnen kan werken. Mes en vork zijn vanaf hier weer verleden tijd. Als drank krijgen we er een mix van melk, thee en koffie bij. Het is best lekker. Eén ei neem ik mee terug naar onze wagon. Misschien dat Roland er trek in heeft … En ja hoor, hij is inmiddels al op en lust ’t eitje best wel. Hij heeft duidelijk een wat gezonder kleurtje dan gisteren en zo te zien is ‘ie van z’n koorts af.

Zo’n vijftig kilometer na Datong zien we in de verte de Chinese muur al liggen. Behoorlijk veel kilometers rijden we parallel aan de muur. Het is prachtig zonnig weer, zodat we echt goed van het uitzicht kunnen genieten. Heuvels en vlak landschap wisselen elkaar af. Rond het middaguur voelt Roland zich weer dermate opgeknapt dat ‘ie meegaat naar de restauratiewagon. Rijst, vlees en groente staat er op het menu. Iedereen krijgt dezelfde bordjes voorgeschoteld. De smaak van het vlees is best goed, maar aan de groente wagen we ons niet. Ruim negentig kilometer voor Peking stopt de trein in Kanzhuang heel even om extra water en brandstof in te laden voor de klim naar de Chinese muur. Zeer langzaam tuffen we het gebergte door. Uiteindelijk gaan we onder de Chinese muur door en stoppen we in Qiunglangkian, vanwaar we een bijzonder uitzicht hebben op een oud nog origineel gedeelte van de Chinese muur. Dit uitzichtpunt ligt echter niet op de doorgaande route. Nadat iedereen weer is ingestapt gaan we door dezelfde tunnel weer terug. Het is heel bijzonder om de muur vanuit zoveel gezichtspunten te kunnen zien. Heel voorzichting wordt de daling ingezet, de remmen hebben het flink te verduren. Er wordt dan ook een extra stop ingelast om ze weer af te laten koelen.

8.1 Hallo Peking, daar zijn we weer

Zo vanuit de trein lijkt Peking in drie jaar tijd behoorlijk te zijn uitgegroeid. Het station lijkt niets te zijn veranderd. Op het moment dat we bij de voorkant van het station op het drukke plein komen aangelopen word ik overmand door een emotioneel gevoel. Drie jaar geleden vond ik de gedachte dat we hier nooit meer terug zouden komen maar een eng idee en zo zie je maar, nu zijn we er weer … wat is dit gaaf, zeg! We hebben in de trein al een hotel geregeld. Dat is iets wat we nooit doen, maar ach … voor 32$ konden we een écht hotel krijgen, dus ja: dat wilden we wel eens proberen. Het gevolg is wel dat we nu achter een man met een vlaggetje aan moeten lopen (iets waar we altijd zo op afgeven, doen we nu dus zelf …) richting taxi. Het blauwgeschilderde Long Tan hotel blijkt circa vijf kilometer buiten het centrum te liggen, tegenover het Long Tan park. Er wordt ons verzekerd dat er goede busverbindingen zijn tussen hotel en centrum, dus gaan we er maar mee akkoord. Bij de receptie wisselen we geld en zoals vanouds moeten we de nodige papieren weer invullen. Alle hotels zien er in China zo’n beetje hetzelfde uit, zelfs de kuipstoeltjes lijken van één en dezelfde meubelzaak te worden betrokken. Ook hier bevinden

Pag. 38

zich weer vele knoppen naast het bed: alle lampen, de TV en de radio kan je vanuit bed bedienen.‘Bus 37 gaat naar het Tian-an-men plein’, we horen het onze vlaggetjes-man zo nog zeggen. Wat ‘ie er alleen niet bij heeft verteld is dat de bus in de middenberm stopt, met als gevolg dat we op het laatste moment drie rijbanen over moeten rennen. Onze redding is dat vele auto’s tijdig op hun rem springen. Zo met de bus lijken het gigantische afstanden en zo te zien rijdt ‘ie nog flink om ook. We vragen ons af of we in het donker wel het Tian-an-men plein zullen herkennen. Voor hetzelfde geld stopt ‘ie natuurlijk in een straatje ervoor of erachter. ‘Kijk, daar heb je Mao, boven de ingang van de Verboden stad …’, natuurlijk herinneren we ons alles nog! Het is jammer dat het zo waait, maar toch genieten we van het prachtige verlichte Tian-an-men plein. We lopen langs het Grand Beijing hotel en vragen ons af of we ons ooit in zo’n overdreven luxe op ons gemak zouden kunnen voelen. De hamburgers bij Mc Donalds zijn een ware verademing. Roland is nog wat slapjes, maar eet er toch een paar mee. De cola bewaart ‘ie in zijn jaszak voor later. Cola zonder prik is namelijk het ultieme geneesmiddel tegen diarree. We lopen nog wat rond om te kijken naar een evt. hotelalternatief, maar alles is ten opzichte van de Lonely Planet van ’96 circa drie keer zo duur geworden, dus daar zien we maar vanaf. De Wang-Fu-Jing Dajie is een prachtige winkelstraat met mensechte beelden, fraaie met bloemen gevulde enorme zuilen en moderne winkels. Er ligt geen vuiltje op de paden en dat is voor China toch wel heel bijzonder te noemen. Bus 37 terug naar het hotel laat even op zich wachten, zodat de bus die er uiteindelijk aankomt al hartstikke vol zit. Zitten is er dus niet bij, sterker nog: de mensen laten zich gewoon maar de bus invallen en hopen dat ze nog binnen zullen blijven wanneer de deuren pneumatisch dichtklappen. Ook gebeurt het wel eens dat iemand door de ferme klap weer naar buiten wordt geduwd. Iedere busrit kost 1 Yuan (een kwartje). De conducteur (of conductrice) heeft vaak voor zichzelf in de lengte van de bus een gedeelte waar hij/zij vrij kan staan, lopen of zitten. Op deze manier is het nog enigszins mogelijk om geld op te halen. Het wel of niet betalen is overigens voornamelijk een kwestie van vertrouwen, de mensen geven zelf aan of ze wel of niet willen betalen. Ook houdt deze persoon bij of er niemand tussen de deur is komen zitten en roept hij/zij de naam van het station om. Roland steekt ver boven de rest uit, maar ik zou spontaan van zo’n ritje claustrofobie krijgen. Met moeite kunnen we door de ramen naar buiten kijken. Bij een rood rad wat langs de kant van de weg bij het Long Tan park staat, moeten we eruit. Via een gigantische loopbrug over de weg lopen we naar ons hotel terug. Het is koud in onze kamer. Het raam waar de airco in zit kan namelijk niet meer dicht, zodat zelfs de gordijnen die voor het raam hangen wegwaaien. Alle dekens die er zijn gooi ik over Rolands moeie spieren en deels over mezelf heen.

Di. 7-11-2000

We dachten dat we na de overnachting in de gers in Mongolië de meeste kou zouden hebben gehad, maar dat is mooi een misopvatting geweest. Hier in de hotelkamer is het nu zeker zo koud. Allebei moeten we er niet aan denken het bed uit te moeten. Met een deken om me hen geslagen, maak ik uiteindelijk dan toch maar een boterhammetje klaar. ‘Dit is geen leven, zo. Het eerste wat we zometeen gaan doen is een andere kamer regelen …’ Het duurt even voordat we met handen en voeten hebben uitgelegd wat het probleem met onze kamer is. Voor het wijzigen van kamer hebben ze speciale gele papiertjes. Terwijl wij dat invullen wordt er nogal wat over en weer gebeld. Uiteindelijk verhuizen we van kamer 811 naar 803. Terwijl Roland nog wat ligt te suffen (hij is duidelijk nog niet de ‘oude’), doe ik in de badkuip even ons eerste vakantiewasje. Daarna spant Roland een lijntje, zodat binnen mum van tijd de frisse (erg schoon ziet het er nog niet uit) was dwars door onze kamer hangt

Pag. 39

te drogen. Helaas zijn er geen internetfaciliteiten in het hotel, ze zijn al blij dat ze telex hebben.

Vandaag gaan we maar eens proberen om met bus 122 naar het centrum te komen. Zonder veel gekke omwegen worden we bij het treinstation afgezet. In een lux hotel (Grand Plaza of zoiets) gaan we op zoek naar een computer. In de hal van het hotel staat een enorme vaas gevuld met bloemen. We waren bijna alweer vergeten dat de Chinezen zoiets zo bijzonder vinden dat ze er altijd bij op de foto moeten. Dus ook nu weer is dat het geval. We hebben veel e-mails gekregen, we zijn dan ook een behoorlijk tijdje bezig om zoveel mogelijk berichtjes te lezen en te beantwoorden. In een gebouw naast het hotel is CITS (China International Travel Service) gevestigd. Komt dat even mooi uit, nu kunnen we gelijk even informeren wanneer de boot naar Zuid-Korea afvaart. We krijgen direct een schema voor onze neus. Al snel wordt het ons duidelijk dat de boot niet bepaald frequent gaat. We moeten of morgen al weg of pas over vier dagen …Omdat we in principe China al hebben gezien, besluiten we om morgen maar te vertrekken en dus kopen we gelijk maar trein- en boottickets.

8.2 Op naar het Zomerpaleis

In 1997 hebben we het Zomerpaleis van de keizer gemist, dus zit er niets anders op dan nu direct een bus die kant op te nemen. Bus 103 brengt ons richting de dierentuin. Erg vlot gaat het niet; de stad heeft zich ontpopt als een ware heksenketel, we kunnen dus maar stapvoets rijden. Tot overmaat van ramp rijden de bussen elkaar ook nog eens klem. Niemand doet moeite om de chaos te verhelpen, stug blijven ze staan hoe ze staan. Als er één bus ‘m even in z’n achteruit zou zetten dan zou het probleem opgelost zijn. Het duurt ruim een kwartier voordat er eindelijk iemand overstag gaat. Bij de dierentuin stappen we uit. Op dat moment rijdt bus 332 (die verder gaat naar het Zomerpaleis) van z’n standplaats weg naar de overkant van de weg. We halen de nodige capriolen uit om op tijd in te kunnen stappen. Terwijl we de drie rijbanen over rennen, hebben we gelukkig weer engeltjes boven ons hoofd hangen. Snel springen we er bij de achterdeuren in en nemen we gelijk een zitplaats in beslag. Je moet er nooit aan denken dat je eerst ergens moet betalen, nee … eerst zitten en dan afwachten wie er naar je toekomt is beter. Dat hebben we inmiddels wel geleerd deze tweede busdagervaring in China …Toch hebben we het niet goed gedaan: we zijn direct achter de deur gaan zitten en wat betekent dat … ja dus, weer kou! Hoe krijgen we het voor elkaar …De verkeerschaos buiten de ring van het centrum is niet veel minder. Het schiet totaal niet op. Enorm veel fietsers verzamelen zich rondom de bus. Het verbaast ons dan ook niets dat we tot twee keer toe fietsers aanrijden. De schaduwen worden langer en langer. Beiden hebben we de vrees dat we het Zomerpaleis in daglicht wel kunnen vergeten. Uiteindelijk hebben we 2.5 uur nodig om de 12 kilometer van treinstation tot paleis te overbruggen. Achteraf hadden we dus beter kunnen gaan lopen. Nog net voor de echte zonsondergang kopen we kaartjes voor het Zomerpaleis. We lopen circa één kilometer langs het meer en zien zo toch nog een groot deel van het indrukwekkende complex. De zonsondergang levert prachtige plaatjes op. Bij de laatste foto van de zonsondergang begeeft ons fototoestel het: met geen mogelijkheid krijgen we ‘m van de ‘manual’ stand in de ‘auto’ stand. En daar komt nog eens bij dat het afdrukknopje lijkt te zijn geblokkeerd. Is dat even waardeloos … Gelukkig hebben we met datgene wat we zien veel afleiding.

Pag. 40

Het valt niet mee om in de schemer de uitgang te vinden. Veel deuren zijn al afgesloten, zodat het paleis inmiddels wel heel veel weg heeft van een doolhof, waarover goed is nagedacht. ‘Zou het wel eens gebeuren dat hier toeristen worden opgesloten?’, we zijn er steevast van overtuigd. Het is al hartstikke donker voordat we de uitgang eindelijk hebben gevonden. Bus 332 staat al klaar, komt dat even goed uit. Het gaat allemaal stukken sneller dan op de heenweg. Toch hebben we het wel even gehad met bussen, dus vanaf de dierentuin doen we maar eens lux: zo gauw mogelijk houden we een taxi aan. ‘Pizza hut?’, beiden hebben we ineens zin in pizza. De taxichauffeur heeft echter geen idee waar ‘ie die moet vinden, dus laten we ons maar afzetten bij het Tian-an-men plein. We stappen aan de verkeerde kant van het plein uit. In 1997 was het zulk mooi weer. Toen hadden we er geen idee van dat het er ook koud kon zijn. Nou, nu weten we dus dat dat wel degelijk het geval kan zijn … Ineengekrompen steken we in de snijdende wind het grootste plein van de wereld over en zetten koers naar het warenhuis, waar ik gisteren vanuit mijn ooghoek een pizza-hut meen gezien te hebben. Onderweg worden we een paar keer aangesproken door meisjes uit Xian, die Engels willen leren. ‘Waar komen jullie vandaan?’ ‘Hoe lang blijven jullie in China?’‘Wat voor werk doen jullie? ‘‘Komen jullie naar onze schilderen kijken, het is hier nog geen vijf minuten vandaan …’Achteraf blijkt het dus om iets heel anders te gaan dan Engels leren: ze willen wat aan ons verkopen. We maken ze duidelijk dat we zo ongeveer omrollen van de honger. De één wil het wat sneller accepteren dan de andere, maar uiteindelijk laten ze ons toch maar gaan. Met de nodige moeite vinden we uiteindelijk de Pizza Hut, we schrikken van de prijzen op de menukaart. ‘Kunnen we betalen met credit-card?’‘Nee, alleen cash-Yuans’.‘Nee hè, betekent dat dat we ons boeltje weer moeten pakken om ergens te gaan pinnen?’‘Ja’.’t Is toch niet te geloven …Maar goed, nog één geluk hier in Peking is dat je nooit ver hoeft te zoeken voor een pin-automaat. Wel moeten we heel het warenhuis weer door.‘Hallo, daar zijn we weer …’We worden weer naar hetzelfde tafeltje geloodst. ‘Knoflookbrood en twee super surpremes’, daar moeten we wel even mee vooruit kunnen, toch?'Onze ogen zijn duidelijk groter dan onze maag. Met moeite kunnen we allebei een halve pizza op. Dat is wel even anders dan thuis, onze magen zijn blijkbaar gekrompen. We blijven niet lang natafelen, want alsof het ongeluk ons teistert … weer zitten we op de tocht!

De was is droog, onze hotelkamer is lekker warm, de bedden zijn zacht en wat nog veel fijner is: het fototoestel werkt weer. Wat willen we nog meer …

Wo. 8-11-2000

Ik slaap niet rustig. Ik ben bang dat ik me verslaap, ik wil tenslotte toch nog even de Chinese ochtendgymnastiek (tai-ji-quan) meemaken voordat we naar Zuid-Korea vertrekken. Rond half zeven sluip ik het bed uit, Roland moet tenslotte nog even wat op krachten komen …

Pag. 41

Rond zeven uur loop ik al langs de rivier. Het Long Ton-park ligt aan de andere kant van het water. Er is helaas geen brug in de buurt, maar al snel wordt duidelijk dat ook aan deze kant van het water tai-ji-quan wordt beoefend. Met tai-ji-quan wordt het lichaam en de geest gezond gehouden. Als buitenlander valt het niet mee om met ze mee te doen. Ik hou het maar bij een kleine wandeling. Het vriest, maar toch springen er veel mannen met de nodige noodkreten het water in. De nieuwjaarsduik is hier dus een dagelijks terugkerend ritueel. Oude mannen zijn in hun Mao-pak aan het snelwandelen.

8.3 Nog even een stukje communisme

Inmiddels is het half negen, de tijd dat het Mao-mausoleum opengaat.Roland komt net uit de douche, op de gang zijn ze aan het stofzuigen en buiten is het nog steeds somber weer. Als ontbijt drinken we een glaasje jasmijn-thee. Het is een drukte van jewelste op het Tian-an-Men plein. Er lopen vele Chinese en Japanse toeristen achter iemand met een vlaggetje aan. Ze hebben allemaal een zelfde kleur petje op. Enorme rijen mensen stromen het Mao-mausoleum binnen. Geduldig sluiten we achter de rij aan. Na twee stappen word ik al tegengehouden:‘Fototoestel verboden’.Gelukkig hoeven we niet zover terug te lopen zoals in Moskou en gaat het allemaal wat vriendelijker dan in Moskou. We worden ook niet gefouilleerd, zoals bij Lenin. ‘5 Yuan’.‘OK’.‘Sorry, 10 Yuan’, de prijs stijgt waar je bij staat, waarna er twee papiertjes in onze handen worden gedrukt. Bij een volgend loket krijgen we nadat we de twee papiertjes hebben ingeleverd, een aluminiummuntje met nummer toegeworpen. Ineens hebben ze ook het fototoestel al gepakt en in een rek gezet. Als dat maar goed gaat …Gestaag lopen we met de hele stoet mee. Op naar de volgende poging dan maar. We kunnen nog een kunstbloemetje kopen voor Mao. De commercie heeft hier al aardig z’n intrede gedaan. De rij is verre van statig, maar de klassieke muziek die in alle hoeken van het Tian-an-men plein te horen is, geeft het geheel toch wel een serieus tintje. Voor Mao hoeven we niet in het donker veel trappen af. Achter twee lagen glas ligt ‘ie er dan ineens. Achter ons huilt een baby en naar ons wordt gewenkt dat we harder door moeten lopen. Omdat je er alleen maar heel even langs loopt, vang je niet meer op dan een glimp. Ineens staan we weer buiten, midden tussen de vele souvenirkraampjes. Nog heel even twijfelen we of we nog een keer zullen gaan. Toch kiezen we voor de lunch. Een ‘sausage egg burger’ gaat er best in ...Op een poster staan alle Mc Donalds restaurants ingetekend: Peking heeft er 55!

Via de nodige voetgangerstunnels komen we bij de hutongs, een wirwar van straatjes met oude Chinese huizen, terecht. Het valt een beetje tegen. We hadden ons een authentiek iets voorgesteld, maar de wijk is verre van dat. Wel koop ik er leren handschoentjes en vergaap ik me aan leuke Chinese kinderpakjes. Pas nadat we er eentje voor Ruben hebben gekocht, kan ik met een gerust hart de rest van de winkeltjes voorbij lopen.

8.4 Tianjin, de oostkust van China

Pag. 42

En dan is het zo langzamerhand tijd om onze spullen op te gaan halen. We hadden ons boeltje vanmorgen in ons hotel opgeslagen. Een kamer hebben we niet meer, dus zit er niets anders op dan gebruik te maken van een hurktoilet. Dat is wel weer even wennen. Voor de laatste keer gaan we met de bus richting treinstation. En wat schept onze verbazing? We moeten nota bene ook voor onze rugzakken betalen! Het treinstation is met uitzondering van de wachtruimtes ten opzichte van 1997 weinig veranderd. Drie jaar geleden zaten we nog op een smoezelige vensterbank op de trein te wachten, nu zijn er fel oranje kuipstoeltjes en zorgt een gigantisch beeldscherm voor een beetje vertier. Een half uur voor vertrek mogen we het perron al op. Onze trein (T553) staat al klaar. We weten niet wat we zien: het is een supersnelle nieuwe trein met een supersonische gave neus. Plakletters geven naast de deuren de snelheid aan: 180 km/h …Zoiets dachten we pas in Japan tegen te komen. Nou, niet dus …Het is een dubbeldekker en wij zitten boven. Net een vliegtuig. Het geheel lijkt niet echt vandaalproef: op de tafeltjes liggen tafelkleedjes en de bagagerekken en deuren zijn van glas gemaakt. Zoiets zou het in Nederland nog geen week uithouden. Met een snelheid van circa 120 km/h razen we de stad uit. Een koude wind waait langs onze benen …We zijn de enige passagiers die in Tanggu uitstappen, het lijkt compleet te zijn uitgestorven. Het is even zoeken voordat we de uitgang hebben gevonden. Wel staan er zowaar een paar taxi’s. Een aantal mannen stormen op ons af. We kiezen maar de eerste van de rij van drie. Terwijl we instappen zijn alle omstanders om ons heen verzameld. Ook deze chauffeur weet weer niet waar ‘ie heen moet. We helpen ‘m met een Chinese plattegrond uit de brand. ’20 minuten lopen’, we horen het het CITS-vrouwtje nog zeggen. Inmiddels rijden we al zo’n twintig minuten en niet zo stapvoets zoals gisteren in Peking …

Hier is het niet druk. Het is een havenstadje en oogt armoedig. En dat geldt zeker voor het International Seaman’s hotel: het doet aan alsof er een bom is ontploft, waar slechts nog een paar overlevenden rondlopen. Er is geen verwarming, het licht staat op de noodvoorziening en de vijver in de ontvangsthal staat zo te zien al een tijdje droog. De verf bladdert van de muren en er hangt een muffe lucht in het gebouw. We lijken de enige gasten te zijn. In de bar flikkeren een paar verdwaalde lichtjes, verder is het ook daar doodstil. Ja, zo moet de wereld er uitzien na een grote ramp ... wat een droefenis. Stephen King zou hier ongetwijfeld vast een waanzinnig boek over kunnen schrijven. We lopen in de schemer nog even naar de passenger-terminal. Ook die ziet er verlaten uit. Het is een raadsel waar we morgen moeten zijn. ‘Ik vind het hier doodeng, Roland’.‘Volgens mij heb jij gewoon nog nooit een oude haven gezien’. Dat zal ’t dan wel zijn, hè?Toch ben ik behoorlijk opgelucht als we met alles erop en eraan een restaurant binnenlopen.‘Seoul club’, wat leuk. Alvast een voorproefje voor morgen …Het is voor het eerst dat we ‘hond’ op het menu zien staan. Wij kiezen maar gauw voor ‘squid fried rice’. Het is zeer pikant kan je wel zeggen. De hotelkamer is nog steeds koud. Ook moeten we de kraan een behoorlijke tijd laten lopen voordat er enigszins warm water uit komt. Maar mijn geduld wordt beloond: ik neem lekker de tijd bij het douchen. Behoorlijk doorweekt loop ik de koude kamer weer in. Roland ligt al te suffen, op de achtergrond staat er een één of andere Chinese soap op. Gelukkig hebben we wel een lekker warm dekbed.

Om elf uur wordt er op de deur gebonkt en staan er ineens twee Chinezen binnen. Ik ben nog nooit zo snel m’n bed uit gesprongen …Eén man is van de receptie en de andere is een gast.

Pag. 43

‘I am sorry’.‘Ja ja … en als we er nou eens niet waren geweest, waren dan al onze spullen na terugkomst soms verdwenen?’‘I am sorry’.‘Maak nou maar dat je wegkomt’, met een ferme klap gooi ik de deur dicht. Hoe is het mogelijk, alsof er geen andere kamers leeg staan in dit verlaten hotel …

9. Over zee naar Zuid-Korea

Do. 9-11-2000

Terwijl we het hotel uit lopen miezert het. Het is niet ver lopen naar de internationale passenger-terminal. Bij daglicht is de ingang zo gevonden. Wat sjouwen al die Chinezen en/of Koreanen weer ontzettend veel mee! Dozen, tassen van een meter bij een meter, rugzakken en koffers. Het liefst van alles wat. Her en der loopt een verdwaasde smoezelige zwerver. In de eerste hal staan al heel wat mensen druk te doen. Een man gebaart naar ons dat we eerst om moeten lopen om in te checken. En inderdaad, nadat we ons ticket wat CITS voor ons heeft ingevuld hebben overhandigd krijgen we netjes een boarding pass met daarop plaatsnummers. Ook moeten we nog even 30 Yuan per persoon betalen omdat we gebruik maken van deze haven. Is dat even snel verdiend …De deuren naar de bagage-check ruimte worden angstvallig vanaf de andere kant dichtgehouden. Mondjesmaat worden er een aantal mensen doorgelaten. Velen zijn het daar (aan het geschreeuw te horen en het gedrang te zien) niet mee eens. Ineens mogen er heel veel tegelijk door, inclusief wijzelf. Onze rugzakken hoeven niet door de scanner, we mogen zo doorlopen. Bij de paspoortcontrole valt er een leeg pickwick-theezakje uit m’n paspoort, hoe die daar nou tussen gekomen is …Gelukkig kan de douanier er om lachen. In de taxfree shop koop ik chocolade, bier en cola en bij een karretje een zestal peren. Op dat moment sneeuwt het en dat doet het nog steeds als wij met een bus (ca. 200 meter) naar het enorme schip worden gebracht en het schip op lopen. Niemand vraagt nog naar het bewijsje van de 30 Yuan, we zijn dus mooi genept …

Het lijkt wel een cruiseschip, hij is 186 meter lang. De ontvangsthal ziet er prachtig uit, hier bevindt zich onder andere de receptie. Drie verdiepingen zijn voor persoonsvervoer. Onze bedden bevinden zich in de onderste laag, in een hal voor 64 mensen. De bedden zijn zacht en breed, twee boven elkaar, die je met een gordijntje kan afsluiten. Dat is goed te doen dus. We maken op het zonnedek nog snel een foto in de sneeuw. We lopen door de game-hal, de galeriehal en eten een hapje in het seafood-restaurant: lopend buffet. Net zoals gisteren is het ook nu weer behoorlijk pittig, maar helaas is er geen stukje vis in te herkennen. Pas rond half 1 gaan we varen. Met het inladen van goederen hebben we anderhalf uur vertraging opgelopen. Het sneeuwt nog steeds. Helaas zijn de ramen zo vies dat we nauwelijks naar buiten kunnen kijken. In de galerie verdiepen we ons, zittend in stoffen kuipstoeltjes, in de geschiedenis van Zuid-Korea. De koffie uit de automaat smaakt prima. We drukken maar op dezelfde knop als de andere mensen, alles staat er namelijk in het Koreaans op en dat leest zo moeilijk. De Koreanen lijken wat beter Engels te spreken dan de Chinezen. We krijgen eten aangeboden en velen willen weten waar we vandaan komen. Bij het binnenkomen in het schip vroeg de bemanning om dezelfde reden naar onze paspoorten. Een oude man wil van ons weten wie de president van de USA is geworden. Hij hoopt El Gore, maar wij kunnen hem het verlossende antwoord nog niet geven. Verder doen de mensen spelletjes, kijken ze naar een film, doen ze een wasje, slapen of snurken ze.

Pag. 44

Voorin het schip is een modern zitgedeelte gecreëerd. We zitten er nog maar net als we een flinke deining krijgen. Onze maag gaat direct al protesteren. Snel waggelen we de gangen door naar onze bedden. Hoe lager hoe beter …Roland ziet al snel lijkbleek. We weten niet of deze deining normaal is, maar hoe dan ook: diverse Aziaten gaan over hun nek. Ongetwijfeld is ons hetzelfde lot beschoren als we niet rustig blijven liggen. We vragen ons af of deze manier van vervoer voor ons wel zo’n geschikte keuze is. Rond negen uur lijken we het ergste te hebben gehad, ineens is het stukken rustiger op zee geworden. Van een geschild peertje knappen we weer stukken op. Wel is het verschrikkelijk warm in onze 64-man tellende hut geworden. Gelukkig blijft het de rest van de nacht en ochtend rustig weer. Onze kussens zijn met een soort van kattegrid gevuld. De man die in het bed boven me ligt snurkt er nogal eens op los. Een klap met m’n brillenkoker tegen de onderkant van het bed is vaak voldoende om ‘m voor een poosje weer stil te krijgen. Ondanks alles hebben we toch nog een redelijke nachtrust.

Vr. 10-11-2000

Rond half acht is iedereen al terug van het eten. Pas later komen we erachter dat het dan eigenlijk al half negen is. We zijn op zee weer een tijdzone gepasseerd. Met nog enigszins suffe hoofden settelen we ons weer op de galeriepromenade. We kunnen zowaar door de ramen kijken, de golven van gisteravond hebben ze behoorlijk schoongespoeld. Een zeer lange Koreaan (Sunuk) komt een praatje met ons maken. Gisteren was hij ons ook al opgevallen; hij steekt met z’n ruim twee meter zo’n twee hoofden boven de rest van de Aziaten uit ... Sunuk heeft een bril met kleine ronde glaasjes op en komt wat sullig op ons over. Toch is ‘ie best aardig, hij wil dolgraag z’n Engels wat ophalen. Ooit heeft ‘ie dat zes maanden gestudeerd, maar daar is niet veel van blijven hangen. Roland probeert zo goed en kwaad als het gaat wat met hem te praten, ik duik ondertussen in de Lonely Planet van Zuid-Korea. Roland heeft al heel wat bezienswaardigheden in Seoul aangevinkt. Sunuk denkt dat het nog zo’n tien jaar zal duren voordat er een weg tussen Noord- en Zuid-Korea ligt, Roland ziet het allemaal wat optimistischer: ‘Binnen twee jaar is er vrede’.In de hal bij de receptie is een vijver, waar een aantal goudvissen maar een heel klein laagje water tot hun beschikking hebben. En door de storm is het water ook nog eens behoorlijk troebel geworden.

9.1 Enkele bezienswaardigheden van Seoul en omgeving

Circa vier uur eerder dan gepland komen we in Inch’on aan. Er liggen vele eilandjes voor de kust en zo op het eerste gezicht ziet alles er wat gestructureerder uit dan China. Het duurt nog ongeveer twee uur voordat we van boord mogen. In de regen stappen we over in een bus, die ons naar de douane brengt. Bij de bagage-check worden we door een douanier langs de enorme rij geleid en dat is maar goed ook, want het is een behoorlijk chaotisch tafereel. Als we met behulp van de plattegrond in de Lonely Planet lopend op zoek gaan naar het treinstation, dat zo’n 1.5 km verderop ligt, regent het nog steeds. We treffen het, want onderweg lopen we zowaar tegen een bank op die nog open is ook. Ze accepteren zelfs traveller cheques. De trein heeft veel weg van een metro. Het kopen van kaartjes gaat zeer eenvoudig. Er zijn vaste tarieven voor in Seoul-city en voor de lijnen daar naartoe. Naast automaten zit er ook iemand achter een loket, die in een zeer rap tempo gestaag zijn stapel losgeld voor zich laat groeien. In de metro zijn de zachte, mooi beklede donkerrode banken langs de wanden geplaatst, zodat er veel ruimte om te staan overblijft. Van onder de banken komt lekker veel warmte vrij, een echte verwennerij voor onze benen en voeten. De Koreanen

Pag. 45

lijken zo op het eerste gezicht nog iets kleiner dan de Chinezen. Ook ogen ze wat vriendelijker, ze hebben duidelijk iets ‘liefs’ over zich. Twee meisjes zien ons tobben met de subway-plattegrond. Spontaan stappen ze op ons af. Er zijn nog net twee plaatsjes naast ons vrij. ‘Can I help you?’Nou, zoiets hoef je dus niet in China te verwachten …Snel laten we zien waar we heen willen. We gingen er vanuit dat we twee keer over moesten stappen, maar het kan allemaal veel eenvoudiger. Ondanks dat ze maar een paar haltes meereizen, leggen ze toch trots met een brede glimlach ons het systeem uit. Net op de valreep geven we ze als dank nog even een ansichtkaart uit Holland. Pas nadat ze zijn uitgestapt zien we hoeveel plezier we ze daarmee hebben gedaan. De GSM-telefoons zijn hier nog geen tien centimeter lang. Iedereen lijkt er één in z’n bezit te hebben én te gebruiken.

Het eerste gasthuis wat we in onze gedachten hebben is niet meer dan een houten overkapping met dunne houten wandjes. Waarschijnlijk zal dit wel traditioneel en authentiek zijn, maar voor ons gaat dit nou weer net iets te ver. Het is tenslotte ook nog een beetje vakantie, nietwaar. Iets verderop zien we een motel. De felroze geschilderde muren doen weliswaar pijn aan je ogen, maar de kamers zijn voor ons doen behoorlijk lux te noemen: een lekker zacht bed, een bad, een TV én zelfs een satelliettuner. Roland is dus gelijk verkocht, dat zal duidelijk zijn. En wat is het hier onwijs schoon zeg, ja … ook hierin verschillen de Koreanen toch wel enigszins met de Chinezen. ’s Avonds eten we pizza en spaghetti. Bij de Pizza Hut. Jawel, ook die hebben ze hier. Studenten eten hier voor Fl. 40,- per persoon weg alsof het niets is. Ze hebben hier dus duidelijk wel wat te verteren. Terwijl we teruglopen naar het motel verbazen we ons nog steeds over het feit dat meer dan de helft van de mensen op straat lopen te telefoneren. De Koreanen eten net als de Japanners zittend aan lage tafels. Dat moeten wij ook maar gauw uit gaan proberen. Bij 7-eleven kopen we een flesje franse ‘Saint Jean’ wijn. Na één glaasje ben ik al zo suf dat ik binnen een minuut in slaap val. Pas de volgende morgen bemerk ik dat hier onze kussens met piepschuim gevuld zijn. Hoe verzinnen ze het …

Za. 11-11-2000

Jippie, de zon schijnt! Het is echt perfect weer om een paar bezienswaardigheden van Seoul te gaan bekijken ...Als eerste gaan we naar het Ch’angdokkung Palace. We maken net de wisseling van de wacht nog mee. Vele malen is het paleis door de Japanners verwoest, maar het één en ander is nu weer gerestaureerd. De herfst is net ingetreden, zodat de bomen zich in prachtige kleuren kunnen laten zien, dit alles combineert op een heel bijzondere wijze met de diverse gebouwen van het paleis. We worden geacht om met een groep mee te lopen, maar daar zitten we niet echt op te wachten. Zodra het enigszins mogelijk is glippen we er tussenuit. We worden nog wel teruggefloten, maar we zien het paleis liever op eigen houtje.

We lunchen maar weer eens bij ons vertrouwde stekkie. Onze stoelgang is nu weer normaal en dat willen we even graag zo houden. Ik heb het gevoel dat we in Japan lopen: de stad bestaat uit wolkenkrabbers, prachtige winkels en ‘all-over-the-place’ neon-reclame. Circa 90% van de mensen zijn jong, tenminste … zo lijkt het. Ook staan er veel eet-, haaraccessoires – en/of speelgoedkramen op straat. Aan de ene kant heeft dat iets armoedigs, maar wij vinden dat dat een Aziatische stad net dat extra tintje gezelligheid en meer leven geeft. In een smal steegje vinden we een Internet café. De muziek

Pag. 46

staat er keihard en de beeldschermen hebben een enorm formaat, een 17 inch beeldscherm is er niets bij. Het Kyongbokkung Palace wordt net nu wij er zijn gerestaureerd. Een zestal rijbanen komen bij het paleis uit. Door de grote verkeersdrukte zijn ze dus niet meer in staat om de hoofdingang nog op te knappen. De Amerikaanse ambassade wordt flink bewaakt: om de tien meter staat zo ongeveer een politieagent. Ook Seoul heeft de nodige ondergrondse voetgangerspaden. Onderweg naar Toksogung Palace klampt volledig onverwacht een koreaans meisje zich compleet hysterisch aan Roland vast. Ze ziet een klein schoothondje, formaat cavia, maar gaat kompleet door het lint. Roland weet zich er weinig raad mee. Het meisje excuseert of schaamt zich niet voor naar spontane vreemde reactie. Ze vervolgt haar weg alsof er niets gebeurd is. Toksogung Palace wordt omringd door vele wolkenkrabbers, zodat het complex naar ons idee veel van zijn schoonheid verloren heeft. Het is er wel erg druk, het lijkt erop dat de Koreanen het complex als een soort park zien om lekker te kunnen wandelen. Op de terugweg drinken we ergens in een simpel tentje een kopje cappuccino, waarna we gelijk twee tientjes lichter zijn. Ja, zo langzamerhand kunnen we al gaan wennen aan Japanse prijzen …In het zeer luxe Lotte hotel (hoe komen al die mensen aan zoveel geld?), regelen we een toertje naar de DMZ (Demilitarised Zone). De DMZ is de scheidingslijn tussen Noord- en Zuid-Korea. Het is 4 km breed en 248 km lang en wordt omringd door tanks en schrikdraad. Het Lotte hotel is de enige plaats waar we een trip naar de DMZ kunnen boeken. Met de metro zijn we zo weer in de buurt van ons motel. Langs de kant van de weg kopen we bij een kraampje nog even iets te eten. Het is een soort pannenkoek, die gevuld is met een plakkerige mix van noten. Eigenlijk zouden we vandaag koreaans gaan eten. Maar omdat we ons budget vandaag al behoorlijk hebben overschreden, gaan we dat morgen ofzo maar doen.

Roland staart naar de TV. Het is toch wel bijzonder dat we dankzij de satelliettuner het nieuws een beetje kunnen volgen. Er is brand in een Oostenrijkse trein, die stil is komen te staan in een tunnel. Roland heeft een zere keel en ziet er wat pips uit. We kijken allebei nog even naar de spannende film ‘Godzilla’.

Zo. 12-11-2000

Om half acht gaat de wekker al. Om negen uur worden we tenslotte al in de lobby van Lotte Hotel verwacht. We zijn al doorgewinterde metroreizigers geworden, want binnen een kwartier zijn we al op plaats van bestemming. Het is jammer dat het alleen mogelijk is om in een groep naar de best bewaakte grens, die tussen Zuid- en Noord-Korea, te gaan. In het busje zitten bijna allemaal Amerikanen. De toerbegeleidster is een alleraardigste grappige Koreaanse. Met glimoogjes is ze continu druk bezig om het ons naar de zin te maken door ons zoveel mogelijk te vertellen. Op het moment dat ze de eerste sneeuwvlokken uit de hemel ziet vallen gaat ze echt helemaal door ’t lint. Het is veel te vroeg in het jaar voor sneeuw, voor het meisje is dit reden om in haar enthousiasme zo ongeveer de microfoon op te blazen. De sneeuw blijft niet liggen. Wat ons onderweg verbaast zijn de enorme propagandaborden die vanuit Zuid- naar Noord-Korea zijn gericht.

De eerste stop is bij de zogenaamde ‘Freedom bridge’. Over deze vrijheidsbrug mochten in 1953, aan het einde van de Koreaanse oorlog, de politiek gevangenen naar hun eigen land terugkeren. In de anti-communistenhal valt het nodige over de geschiedenis van Zuid-Korea (ingezoemd op de Koreaanse oorlog) te zien. Een jonge soldaat, die over van alles en nog wat wil praten maar liever niet over de inhoud van ‘zijn’ museum, leidt ons rond. We zien er een

Pag. 47

film van hoe de 3e infiltratie-tunnel, die de Noord-Koreanen hebben gegraven, in 1978 is gevonden. We rijden langs een USA-basiskamp, maar we begrijpen niet waarom zij zich hier nog steeds ophouden. Uiteindelijk stoppen we bij het observatiepunt. Vanuit dit gebouw kunnen we door het oog van een telescoop Noord-Korea goed zien. Het uitzicht naar het verboden Noorden is best fraai, maar het kost ons moeite om met de telescopen ook de propagandaborden vanuit Noord- naar Zuid-Korea te kunnen zien.We gaan helaas niet naar P’anmunjom, de grensplaats zelf. Al die toers zaten al vol tot aan december dit jaar. Het feit dat er nog twee dorpjes bestaan bij P’anmunjom, bewijst dat de koude oorlog tussen Noord- en Zuid-Korea nog steeds voortduurt. Aan de kant van Zuid-Korea is dit Taesong-dong, de Amerikanen noemen dit het ‘Vrijheidsdorp’. Voor zonsondergang moeten de mensen hier binnen zijn en voor 11 uur ’s avonds moeten de deuren gesloten zijn. Ter compensatie beschikken de dorpsbewoners over veel land, grote huizen en hoeven ze geen belasting te betalen. Aan de kant van Noord-Korea heet het dorp Kijong-dong, wat door de Amerikanen het ‘Propaganda dorp’ wordt genoemd. Dit dorp is niet bewoond. Eigenlijk bestaan beide dorpjes alleen met als doel: Propaganda.

Het absolute hoogtepunt van de dag is de 3e infiltratietunnel zelf, we mogen er zelfs in. Via de door Zuid-Koreanen schuin gegraven tunnel lopen naar de vochtige horizontale tunnel van de Noord-Koreanen. Water druppelt vanuit het plafond op de rubberen matten, die overal tegen het uitglijden zijn neergelegd. Het stuk van de Zuid-Koreanen loopt nogal steil af: 73 meter op een afstand van in totaal 300 meter. De 3e infiltratietunnel is behoorlijk smal en we vragen ons dan ook serieus af of de Noord-Koreanen ooit echt hebben gedacht dat ze op deze manier Seoul binnen zouden kunnen vallen. Naar beneden gaat nog wel, maar naar boven is het mede door een tekort aan zuurstof in de nauwe tunnels nog een hele klim. Maar hoe dan ook, het is zeker de moeite waard. De toerbegeleidster weet te vertellen dat er demonstraties in Seoul worden gehouden, de kans is groot dat we dus iets later dan gepland weer in de stad terug zullen keren. Maar het valt mee: half twee wordt half drie.

Eenmaal weer terug in de stad eten we in een ‘Bier-halle’ ui- en inktvisringen. Het zijn flinke porties, maagvullend voor de rest van de dag. Ook krijgen we er een behoorlijke dorst van. Dat Roland een liter bier wegdrinkt is niet bijzonder, maar dat zelfs ik het presteer om een 0.5 liter draft bier weg te werken is toch wel bijzonder te noemen. Tijdens onze wandeling naar de ‘Euromast van Seoul’ verbruiken we een groot deel van de zojuist vergaarde calorieën. Het laatste deel leggen we af in een volgepropt kabelbaanwagentje. De zon komt heel flauwtjes nog even door, maar toch blijft het overwegend wat mistig. Toch is het uitzicht vanaf de tower wel heel bijzonder. We kunnen een foto van onszelf laten maken die daar ter plekke op een t-shirt wordt geprint. We hebben alleen één probleem … onze centen zijn op! Sterker nog, we hebben geeneens geld genoeg om weer met de kabelbaan terug te kunnen gaan. Tot overmaat van ramp nemen we ook nog eens een heel verkeerde route bergafwaarts. Al snel komen we erachter dat we op de haarspeldbochtroute voor auto’s zijn beland. Echt gezellig is de wandeling dus ook niet. Heel wat kilometers in onze benen rijker komen we uiteindelijk dan toch bij een metrostation uit. Een metrokaartje kan er gelukkig nog net vanaf. Het is behoorlijk druk en wat ons deze keer opvalt zijn de vogelgeluiden, die het volgende station aankondigen. Hadden we al gezegd dat de plaatsen waar de deuren van de metro uitkomen staan aangegeven op het perron? We vinden dat wel grappig.

Pag. 48

Tevergeefs zoeken we nog naar een bank die open is, maar zondagavond rond half zeven is de kans daarop natuurlijk nihil. Onze hoop is zo groot dat we zelfs een sauna aanzien voor een money-exchange. Er is veel politie in de buurt van ons motel, busladingen vol zelfs. Schermen en helmen staan tegen de bussen ‘uit te rusten’. Zo te zien zijn de demonstraties over, maar om de één of andere reden blijven ze toch in de buurt. De Hyundai-werknemers bij de sectie ‘Motors’ dreigen hun baan te verliezen. Het hoofdkantoor van Hyundai Motors staat bij ons om de hoek, vandaar al die commotie rond ons motel.

Ma. 13-11-2000

Er hangt precies een hoogdruk gebied boven Korea. Boffen wij even … vandaag willen we naar het ‘Korean Folk Village’. Gisteren was het Roland z’n dag, vandaag is het mijn dag. Maar ons eerste doel vandaag is: geld! Maar dat valt nog niet zo 1-2-3 mee. Uiteindelijk ontwaren we midden in de stad een ‘money exchange’ uithangbord aan één van de vele betonblokken, ergens vijfhoog achter. De lift werkt niet meer. Eenmaal boven blijken we er alleen cash US-dollars om kunnen wisselen. Traveller cheques blijken keer op keer knap waardeloos te zijn ... Het is de laatste keer dat we die dingen hebben gekocht. Gelukkig hebben we ook nog wat cash US-dollars op zak, die we nu dus om kunnen ruilen voor Koreaanse ‘Wons’. Aan dezelfde straat ligt het Tapkol park. Zo op de vroege maandagochtend is dit een hangplaats voor oude mannen. De jongeren domineren nu het straatbeeld niet meer. De enige activiteit is het schoonspuiten van vitrines en eetgerei, afkomstig uit de vele eettentjes. Er is weinig leven in de stad over. Niet alleen de banken zijn gesloten, ook vele andere winkels houden het nog even voor gezien. ‘Is dit dezelfde stad als twee dagen geleden?’ Het postkantoor is wonder boven wonder wel open. We vergapen ons aan de prachtige kerstkaarten die ze daar hebben. Nog even en het is alweer zover. Het is nauwelijks voor te stellen dat het bijna alweer aan jaar geleden is dat we het nieuwe millennium hebben ingeleid.

Met de inmiddels voor ons vertrouwde metro gaan we naar het Nambu busstation. De bus naar het Korean Folk Village vertrekt niet vanaf het station, maar vanaf de straat die langs het station ligt. Lang hoeven we niet te zoeken. Een meisje achter het businformatie-loket tekent één en ander keurig voor ons uit. Het reizen in Korea is toch wel stukken eenvoudiger dan in China. Jong en oud spreken vrijwel allemaal wel wat engels. Ook borden en wegbewijzeringen zijn veelal in twee talen. Helaas stopt de bus 5 km voor het Korean Folk Village, zodat we de rest moeten lopen. En dat ook nog eens langs een drukke snelweg … tot op dit moment is Roland z’n dag gisteren wel wat succesvoller geweest. En vanaf het moment dat we het ‘pretpark’ binnenlopen wordt dat verschil alleen nog maar groter. Het moet een dorp voorstellen zoals dat er vroeger uitzag, maar het is de lange rit die we achter de rug hebben niet echt waard. Wat ik wel aardig vind is de muziek, dans en acrobatiek die wordt opgevoerd. Roland kan ook dat niet echt bekoren. ‘Bus 1560 of 1550 gaat naar Seoul’, ook dit meisje van de toeristeninformatie is heel vriendelijk. We wachten en wachten en eten een ijsje. Bus 1500-3 rijdt af en aan, maar de rest komt mooi niet opdagen. Het begint al te schemeren voordat we uiteindelijk toch maar in bus 1500-3 stappen. De buschauffeur verzekert ons dat hij ook naar de stad gaat. Hij gaat dan wel niet over de expressway, maar we zitten hoe dan ook in ieder geval lekker warm. Anderhalf uur later stappen we vanaf het Nambu busstation weer op de metro naar ‘huis’. Roland verbaast zich over de vele Koreaanse auto’s. De Koreaanse auto’s die we bij ons in Nederland zien zijn veelal nogal klein, hier zijn ze vaak niet te onderscheiden van de luxte Mercedes of BMW. Terwijl we beneden in het motel staan te wachten op de lift valt ‘t me

Pag. 49

ineens op dat de 4e etage ontbreekt. Nummer ‘vier’ is in Korea namelijk een ongeluksgetal, dit komt omdat ‘vier’ (sa) hetzelfde klinkt als het Koreaanse woord voor ‘dood’.

In onze afwezigheid heeft iemand met de TV gerommeld. Het is te hopen dat we nog wel al onze spullen hebben. We eten ’s avonds eens voor de afwisseling echt traditioneel Koreaans. De meisjes, die we in de metro vanaf Inch’on naar Seoul hadden ontmoet, raadden ons zogenaamde ‘pulgogi’ aan. Het is het duurste gerecht, maar daar laten we ons niet door uit het veld slaan. Vol goede moed bestellen we het goedje. In een grote pan met water hebben ze flink veel pittige kruiden, rauwe inktvis, heel veel groente en een klein beetje rauw vlees gemikt. De pan wordt recht voor ons op het vuur gezet, zodat het even rustig gaar kan borrelen. Maar de inktvis blijft zo taai als ‘ie al was en de groente wordt derrie. Van het vlees is niets meer terug te vinden, dat is blijkbaar in zijn geheel omgezet tot bouillon. Kortom, het is één grote mislukking. Het is ook zo pittig dat het doorslikken van het goedje zelfs gepaard gaat met niet alleen een brandend gevoel in je keel, nee … de tranen springen in je ogen en na een paar hapjes gaat je maag zelfs tegenstribbelen. Uiteindelijk vullen we onze maag met chips en nootjes uit het winkeltje in de steeg naast ons motel, waar we inmiddels kind aan huis zijn. Een wat ouder vrouwtje zit dag in dag uit op een klein stoeltje tussen de vele etenswaar. Ze heeft een extra doos sinaasappelsap voor ons ingeslagen. Vanavond is haar man er ook. Het is duidelijk dat ze behoorlijk met de vraag heeft geworsteld wie die twee vreemde mensen nu toch zijn. Haar man spreekt engels en probeert spontaan een paar woordjes engels uit: ‘Uit welk land komen jullie, waarom zijn jullie naar Korea gekomen?’Het vrouwtje glundert.

Di. 14-11-2000

Om kwart voor zeven vind een klein oud mannetje het nodig om keihard op onze deur te gaan staan bonken. In het donker tast ik naar mijn bril en sprint ik naar de deur. Hij deinst er helemaal van terug, vanaf dat moment zal hij het voortaan wel uit z’n hoofd laten. Rustig slapen we weer verder tot zo ongeveer negen uur.

Vandaag is een dag voor ons allebei: We willen naar ‘Pukansan National Park’. We komen wat moeilijk op gang. Het is al kwart voor elf voordat we bij ons vertrouwde metrostation ‘Chongno-3-ga’ instappen. Roland is snipverkouden, maar wil gelukkig toch mee. Volgens de Lonely Planet moeten we tot aan metrostation ‘Kup’abal’ mee. En ja hoor, dat klopt. Weer hoeven we niet lang te zoeken naar een bus die ons verder zal moeten brengen richting park. De koreanen komen altijd weer uit zichzelf naar je toe als ze zien dat je enigszins zoekende bent. Terwijl we op de bus wachten haalt Roland nog even een kopje koffie uit een automaat op straat. Die automaten staan hier overal, echt handig …We stappen in dezelfde bus waar vele als Zwitsers uitgedoste Koreanen (ribbroeken en lange geruite sokken daar overheen tot aan hun knieën) instappen. Het kan niet missen, die gaan ook vast een wandeling in het park maken. Daar waar zij uitstappen doen wij dat ook maar. En ja hoor, dat werkt. We hebben het idee mijlenver bij de stad vandaan te zijn, maar hemelsbreed valt dat best mee. We zijn in een prachtige omgeving terecht gekomen. Granieten bergen kijken op ons neer. De eerste kilometers voeren nog over brede geasfalteerde wegen, wel klimmen we al behoorlijk. Daarna komen we pas bij de echte ingang van ‘Pukansan N.P.’ aan. Vanaf dat moment begint het klimmen pas echt. Al snel binden we onze truien om onze middel en begin (in ieder geval) ik behoorlijk te transpireren. Ons doel is de piek van ‘Paekunde’ op 836 meter hoogte. Het is goed weer geworden, het

Pag. 50

uitzicht over dennenbomen en eiken richting de andere bergen is zelfs beneden al heel bijzonder. Er staan vele eettentjes. Vlak voor de echte klim wordt er bij een tempel door een aardige Koreaanse, die een baby op haar rug draagt, een kommetje dennenthee in onze handen geduwd. Het smaakt best lekker. We klimmen ruim drie uur achter elkaar. Het is niet klauteren, vallen en opstaan zoals in Borneo een jaar geleden, maar alles bij elkaar is dit toch ook wel behoorlijk intensief te noemen. We komen zowaar nog een eekhoorntje tegen. De laatste 300 meter naar de piek, de echte top, ga ik geloof ik niet halen. Na een korte stop (even moed verzamelen) gaan we er dan toch maar voor. Ik ben al compleet bezweet en stilstaan is dan ook niet zo’n goed idee. Gelukkig draagt Roland (ondanks zijn verkoudheid) naast ons dagrugzakje ook onze fototas, anders had ik het geloof ik zelfs niet tot hier gehaald. Maar nu die 300 meter dus nog. Ik begrijp ineens waarom ze vrijwel allemaal handschoenen dragen. Dat is niet tegen de kou, nee … we moeten ons aan een ijzeren touw langs de steile berghelling omhoog zien te trekken. Ook dat nog! Nog nooit van m’n leven heb ik zoiets gedaan en zeker niet op zo’n hoogte zoals nu. Roland gaat het gemakkelijk af en dat ondanks zijn hoogtevrees …Blijkbaar ligt het dus echt aan mij, eenmaal thuis moet ik maar weer meer aan sport gaan doen. Maar het uitzicht vanaf de top, de échte top, is magnifiek! We zijn zo hoog dat het maken van foto’s weinig zin heeft. Het is zo enorm, zo groots … wat is dit waanzinnig! Dit is tot nu toe de leukste en mooiste dag in Zuid-Korea. Ook het meest inspannend, maar wat we als beloning nu als uitzicht hebben is niet te beschrijven …De afdaling gaat me veel en veel beter af. Op wat knikkende knieën na, vliegen we naar ons idee naar beneden. We doen het dubbel zo snel als de beklimming. Door de vele eikenbladeren zien we soms de treden niet meer, maar de rotsen zijn in ieder geval niet zo glibberig als een jaar geleden. De afdaling is qua uitzicht niet echt spectaculair. Dat komt waarschijnlijk doordat dit de kant van de stad en dus veel meer belopen is. De Koreanen stappen in een auto, gereserveerde bus of taxi om verder naar de stad te gaan. Wij moeten nog even via een geasfalteerde weg naar het eerste het beste openbare busstation zien te komen. Met de buik vooruit en rug naar achter zetten we de afdaling voort. De kleine Koreaanse auto’s zoals wij ze kennen zouden hier nooit en te nimmer de berg op komen. Weer schiet er een eekhoorntje langs, deze keer is het er eentje met een gestreept lijfje. Bus nr. 6 staat er al. We laten ons metroplattegrondje zien en wijzen aan waar we naartoe willen. Roland heeft alleen nog een groot geldbiljet van 10.000 Won en daar heeft de chauffeur natuurlijk geen wisselgeld voor. Hij heeft liever dat we al ons losgeld dumpen. Dat is dan wellicht iets te weinig, maar daar zit ‘ie niet mee. Rond half zes lopen we alweer in ons vertrouwde steegje bij het motel. Vanuit ons vertrouwde winkeltje wenkt de man ons naar binnen. We moeten nog 800 Won betalen. Het vrouwtje kan niet zo goed meer zien, met als gevolg dat ze gisteren te weinig heeft gerekend voor de jam.

Roland wil even rustig bijkomen in het motel. Hij heeft een spoor van snot van west naar oost in het park achtergelaten. We eten ’s avonds een ‘toy-meal’ bij ‘onze vertrouwde hut’. Als we de boterham van vanmorgen niet meerekenen dan is dit ons eerste echte maal voor vandaag. Na afloop krijgen we een leuk met zilveren glitters versierd beertje, welke we vanaf dat moment dopen als mascotte voor de verdere reis. Eenmaal terug in het motel is het tijd om ons Vicks Vaporub-potje uit de medicijndoos tevoorschijn te halen. Inademen en insmeren die handel. Roland vind het maar niets, maar toch zal ‘ie eraan moeten geloven. Gelukkig zorgt een spannende film voor de nodige afleiding. “t Is te hopen dat het morgen weer wat beter met ‘m gaat …

Wo. 15-11-2000

Pag. 51

Weer wordt er door hetzelfde mannetje op de deur gebonkt. Deze keer is het weliswaar een uurtje later, maar toch. Het is erg somber weer. Het hoogdruk gebied wat gisteren nog boven Korea en Japan lag, is verschoven. Nu wordt er niet veel beters voorspeld dan regen. Er is niemand te bekennen om onze sleutel aan af te geven, blijkbaar zijn ze allemaal druk met de vele nieuwkomers. Het parkeerterrein staat vol met auto’s. Dit motel is blijkbaar nogal favoriet bij de Koreanen zelf. We zwaaien het vrouwtje van ons winkeltje gedag, waarna ze spontaan naar buiten komt gerend. Als je hier een paar maanden zou blijven dan zou je iedereen hier kennen en totaal ingeburgerd zijn, dat is een ding wat zeker is. Wij zijn hier maar ruim vier dagen geweest, maar het lijkt veel langer.

9.2 De oversteek van West naar Oost

Onze rugzakken zijn door de souvenirs, die we inmiddels hebben gekocht, alweer heel wat zwaarder geworden en alles past nu nog maar net. Terwijl we de trappen af naar de metro lopen realiseer ik me pas hoe stijf m’n benen zijn. Het lopen van gisteren is toch iets teveel geweest. Het is nog druk ook, er zit niets anders op dan maar te blijven staan tot aan de ‘Express Bus Terminal’. Het is niet te geloven dat de telefoontjes het zelfs 30 meter onder de grond ook nog doen.Roland snottert nog steeds. Vandaag probeert een man in de metro cassettebandjes te verkopen. Iedere dag ontpopt er zich wel iemand als een ware verkoper. Aan publiek geen gebrek.

Het is even zoeken voordat we in de ‘Express Bus Terminal’ de busticket verkoop hebben gevonden voor Kyongu. De rugzakken zitten nog steeds niet lekker om ons lijf. Als we onze jassen aan hebben, dan zit het allemaal veel te strak. We zullen de banden moeten verzetten, maar iedere keer schiet dat er weer bij in. Voor een goedkoop ticket moeten we twee uur wachten, we kiezen dus maar voor een duur ticket. ‘Super Express’ staat er op de bus. Nou, hij is inderdaad behoorlijk luxe. De leuning kan naar achteren en onze benen kunnen ook zelfs worden ondersteund. Roland z’n benen zijn net iets te lang voor het mooie, maar voor mij is het perfect. Om 11:00u vertrekken we.Het is een beetje bedompt in de bus, de ramen beslaan en om en om vallen we spontaan in slaap. Het landschap verandert niet veel. Bergen/heuvels met bomen in de mooie herfstkleuren worden afgewisseld met enkele dorpen, die door de vele betonblokken direct meer weg hebben van een stad. Maar heel af en toe zien we een dorpje met simpele lage huisjes, die veelal voorzien zijn van een blauw of groen dak. De bus heeft er behoorlijk de vaart in, van snelheidsbegrenzers hebben ze hier nog niet gehoord. Of ze trekken zich er niets van aan, dat kan natuurlijk ook. Na twee uur (zo ongeveer op de helft) stoppen we even. Het is tijd voor een plas- en etenspauze. We kopen witte boterhammen met rauwkost, het smaakt best lekker. Na nog eens twee uur ‘bussen’ zijn m’n benen pas echt stijf geworden. Met iets wat je volgens mij geen spierpijn meer noemt, strompel ik als een oud vrouwtje de bus uit. ‘Hier zijn we dan, Kyongju ...’

9.3 Historisch Kyongju

Rond het busstation staan vele hotels. We kiezen voor het bij backpackers goed bekend staande Hanjin Hostel. Er is geen satelliet-TV en het is niet zo lekker warm, maar toch. We hebben wel eens slechter gehad zullen we maar denken.

Pag. 52

‘Celinternet.com 5th floor’, lezen we terwijl we op een stoplicht staan te wachten. Het is heel grappig om te zien hoe plichtsgetrouw de koreanen zijn. Als het heel erg druk is (zo druk dat het verkeer vast staat) of als er niets te zien is, het maakt niet uit; je loopt pas als het licht groen is. Ze zijn hartstikke aardig bij Celinternet, maar van een internetcafé hebben ze helaas nog nooit gehoord. Bij ‘PC2000’ hebben we meer succes. Het e-mailen is en blijft een leuk tijdverdrijf. Tijdens de lunch komen we dezelfde Nederlander tegen, die we een paar dagen geleden ook al bij het paleis in Seoul zijn tegengekomen. Onze reiservaringen van de afgelopen jaren passeren in een razendsnel tempo de revue. Kyongju lijkt zo op het eerste gezicht een heel schone, mooi aangelegde stad. Ze zijn hier dol op klein formaat hondjes. De jeugd houdt er een behoorlijk aparte modegril op na: ze dragen schoenen met enorm lange (clown)punten. Punten van ca. 15 cm zijn heel normaal.

Daar liggen we dan, op een veel te kort bed. Onze benen hebben we ingesmeerd met tijgerbalsem, de glinsterende mascotte kijkt op ons neer en Roland leest de Lonely Planet. Naast z’n neus zitten nu ook z’n oren dicht.

Do. 16-11-2000

Het licht van de neon-reclame schijnt in onze kamer. Roland zit om het uur te snotteren en het dekbed is zo zwaar als lood. Niet echt uitgeslapen stappen we onder de douche, waar even geen warm water uit te krijgen is. Douchen met lauw water is iets waar we niet op zitten te wachten, dus al snel weten we wat ons vandaag te doen staat: zoeken naar een ander onderkomen … We vinden al snel een motel, soortgelijk aan die in Seoul. En dat voor dezelfde prijs! Heerlijk zeg, lekker weer vloerverwarming èn warm water. Bovendien is het er veel rustiger en schoner. De eigenaars liggen te slapen achter het loket, maar ach … dat is een bijkomstigheid. Snel verhuizen we de boel. We zijn nog niet gewend dat we een mascotte bij ons hebben, dus moeten we nog een keer terug. De eigenaars hadden ‘m al achterover gedrukt voor hun kleinkinderen. Toch willen we ‘m graag terug, een mascotte is een mascotte, toch? Zonder probleem krijgen we het opvallende ding weer terug.

Vandaag willen we als eerste het Tumuli-park bezoeken. Dit ommuurde park ligt in het centrum, niet ver van ons motel. In het park bevinden zich 20 tombes van de Shilla-vorsten en bijbehorende families. Kyongju is vanaf 57 BC bijna 1000 jaar de hoofdstad van de Shilla-dynastie geweest. Vele tombes zijn in de afgelopen jaren leeggehaald, de meest fabelachtige schatten zijn nu in het Nationale Museum opgeslagen. Roland vindt de tombes op grote molshopen lijken. Echt fraai vind ik ze ook niet. De Koreanen vinden ze wel heel erg indrukwekkend. Groepen bejaarden en busladingen vol met schoolkinderen lopen luidruchtig richting de Ch’onmach’ong tombe. Deze tombe is van binnen te bezichtigen, zodat je goed kan zien hoe de constructie er van binnen uitziet. De tombe bevat een houten begraafplaats. Eén zijde is nu van glas gemaakt, her der liggen botten. Kopieën van gouden sieraden zijn langs de wand achter glas opgesteld. Op het moment dat wij de tombe uitlopen worden we door tientallen kinderen tegelijk begroet. Waarschijnlijk zijn we even een welkome afleiding tijdens de praktische geschiedenis les. Zo op het midden van de dag lijkt het wel avond. Het miezert en er is zelfs te weinig licht om buiten foto’s te kunnen maken. De vele tombes in Noso-dong liggen er ook maar somber bij. We bezoeken nog even Ch’omsongdae’, waarschijnlijk één van de oudste stenen sterrenwachten van Oost-Azië. De 12 stenen van de basis stellen de maanden van het jaar voor en vanaf de top naar de bodem bestaat het kunstwerk uit 30 lagen (de dagen). In totaal zijn er 366 stenen gebruikt, ruwweg één steen voor iedere dag dus.

Pag. 53

Van Panwolsong, dit was ooit een koninklijk kasteel, is nauwelijks nog iets over. Er staat nog slechts een enkel muurtje. Wel is het ‘stenen ijshuis’ bewaard gebleven, welke vroeger werd gebruikt als voedselopslagplaats.

Na de lunch gaan we met een bus naar de Pulguksa tempel, ook wel de ‘Boeddha Nation tempel’ genoemd. De tempel ligt 16 km ten zuidoosten van de stad. We zijn er zo, maar eenmaal daar aangekomen is de miezer inmiddels echte regen geworden. De poncho’s liggen natuurlijk nog in ons motel. Onder het genot van een ijsje wachten we nog op beter weer, maar nee hoor … het zit er niet in. Zonder de tempel gezien te hebben maken we weer rechtsomkeer. We vermaken ons de rest van de middag met internet, maar helaas is de verbinding nogal traag. Ook dat is zeker een gevolg van het slechte weer. We eten in een Chinees restaurant, dat aangepast is naar Koreaanse gewoonten (zoals bv. lage tafeltjes). Ons eten wordt opgediend door iemand in een groene regenjas met helm op en mondlapje voor … een colaatje moet nog even ergens op straat worden gekocht. De Chinees is tevens afhaalchinees, zo vermoeden we. Met aluminiumkistje gat de man met helm iedere keer weer op pad. Er is maar één route naar buiten. Iedere keer laat ‘ie de deur achter zich open staan, zodat wij daarna weer op de tocht zitten. Echt een culinair hoogstandje is het niet. Bovendien zijn we de weg een beetje kwijt. Het is even zoeken voordat we ons motel weer hebben gevonden en datzelfde geldt voor een supermarkt.We genieten van een lekker hete douche en samen hopen we op beter weer voor morgen. Als we alle plannen die we hebben enigszins tot uitvoer willen brengen, dan hebben we dat toch wel nodig.

Vr. 17-11-2000

En ja hoor, al in de vroege morgen schijnt de zon. Maar toch slapen we een beetje uit, we hebben tenslotte min of meer de nacht van gisteren nog in te halen. Rond tien uur wagen we een nieuwe poging: met bus 11 vertrekken we voor de tweede maal naar de Pulguksa tempel. Het ziet er allemaal stukken vrolijker uit dan gisteren. We lopen langs diverse souvenirstalletjes een heuvel op richting de ingang van het complex. De Pulguksa tempel is gebouwd op stenen terrassen. De tempel is het mooiste voorbeeld van de glorie van de Shilla architectuur: prachtige beelden en fraai schilderwerk. Ook de tuinen eromheen zijn schitterend om te zien. Ik heb nooit geweten dat bladeren van bomen zulke felle oranje-rode herfstkleuren kunnen krijgen. Het complex is gebouwd in 528 AD, maar in 1593 is het vernietigd door de Japanners. Er bleef niet veel meer over dan ruïnes. Pas in 1972 was de wederopbouw gereed. Pagodes en boeddhabeelden staan er nu te over. Ook hier komen weer veel schoolreisjes langs. Allemaal zijn ze netjes in uniform natuurlijk. ‘Hello, hello, hello …’ We knikken maar vriendelijk terug.

Tijdens de lunch bedenken we ons dat het misschien wel leuk is om een chat-party met de thuisblijvers te organiseren. Maar al snel valt dat idee in het water: we komen hotmail met geen mogelijkheid meer in. Een dreigende zwarte lucht hangt boven de stad, toch wagen we het er maar op om vandaag nog een ander nationaal park te bezoeken: Namsan N.P. Het is even zoeken hoe we daar het beste kunnen komen, de Lonely Planet en de toeristeninformatie spreken elkaar tegen en sterker nog: geen van de bussen komt opdagen. Dus kiezen we maar weer voor een hele andere bus, bus nr. 507. Vaak werkt het het best om het gelijk maar rechtstreeks aan de buschauffeur te vragen. Bij de markt stappen er vele oude gekrompen vrouwtjes in. Ze hebben zo’n kromme rug dat ze voorover dreigen te vallen, een stok houdt ze nog maar net op de been. Wat ze allemaal bij zich hebben laat zich niet zo 1-2-

Pag. 54

3 raden, maar echt fris ruikt het in ieder geval niet. Een schoolmeisje vindt de lucht zelfs zo erg, dat ze de rest van de busrit haar hand voor haar neus houdt. Ik ga na verloop van tijd wat geurtjes herkennen, zoals: vis, ginseng en scherpe groentes. Roland is nog steeds verkouden en ruikt dus niets.

We weten eigenlijk niet precies wat we willen in het park. De kaarten zijn wat onduidelijk, het enige wat we weten is dat het park bekend staat om zijn vele uit de rotsen gekerfde boeddhabeelden. Het is een zeer bosrijke omgeving. Eerst lopen we weer langs een aantal tombes en daarna beginnen we alweer snel aan een klimpartij. De paden en routes zijn duidelijk aangegeven en leidt soms over de nodige rotspartijen en door kleine watertjes. De Namsan-piek is slechts 486 meter hoog. De route is dus niet zo spectaculair als Pukansan N.P., maar daar kan ik niet echt mee zitten. Wel passeren we indrukwekkende boeddhabeelden: soms staan ze als een los beeld op een rots, maar vaker zijn ze op fraaie wijze uit de rotsen gehouwen. Een knap stukje werk. Een enorme zittende boeddha kijkt vredig over het dal uit. Net iets onder de top van de berg woont een oude monnik, zijn gezang weerklinkt door de vallei. Op de top groeien her en der nog wat sparren. Ze zijn vergeten om borden neer te zetten hoe we langs een andere route weer terug kunnen komen. Een vriendelijke man begrijpt onze zorg en stelt voor dat we achter hem aan teruglopen. Hij valt wel op met z’n feloranje jas. Het is al vier uur en de zon is al onder aan het gaan. Diverse mensen hebben al met enigszins benauwde gezichten op hun horloge gewezen, duidelijk met het idee van: ‘Schiet nou maar op, anders zijn jullie nooit meer op tijd in de bewoonde wereld …’ De man blijkt de afvalverzamelaar van het park te zijn. Lopende weg brabbelt ‘ie er wat op los. Z’n vrouw is lerares, ze zijn al 30 jaar getrouwd en ze hebben twee dochters. Eén dochter studeert in Amerika. Hij begrijpt niets van ons verhaal: we zijn 1 jaar getrouwd en er is nog geen baby op komst? Wat zijn die Aziaten soms toch super voorspelbaar. ‘1 jaar, no baby …’, waarna ‘ie na een paar stappen weer omkijkt. Hij heeft het toch wel goed begrepen? Af en toe is de afdaling behoorlijk steil. Houvast ontbreekt, met als gevolg dat we nogal eens ietwat ongecontroleerd verder glijden dan dat de bedoeling is. ‘Wat voor werk doen jullie?’‘Hoe ben je hier gekomen, hoe lang blijven jullie?’Hij is zo te horen nog lang niet uitgevraagd. In het begin leek ‘ie slechts heel beperkt engels te spreken, maar nu komt ‘ie toch wel los. ‘One year married, no baby?’, hij gelooft er echt niets van. Ineens ziet ‘ie dat Roland de Lonely Planet in z’n jaszak heeft.‘Korean book …?’Een beetje nieuwsgierig is ‘ie wel. Rustig bladert hij het boek door op zoek naar wat plaatjes. Maar echt geduld heeft hij daar niet voor, altijd ziet ‘ie nog wel ergens vanuit z’n ooghoek een blikje of papiertje liggen dat opgeraapt moet worden. Hij staat erop dat we met hem meerijden naar ‘Anapji Pond’, een pleziertuin om de Shilla-éénmaking te kunnen herdenken. Als dank geven we de aardige man een ansichtkaart van Holland. Helaas is het al net iets te donker voor het mooie om de enkele restanten van het vroegere paleis goed te kunnen zien. Bovendien is het flink gaan waaien, waardoor we ’t ook niet echt warm hebben. Terug naar de stad lopen we ons warm.

Een blik op onze plattegrond is voor een jongen alweer genoeg reden om aan ons te vragen of ‘ie ons kan helpen. ‘Pizza hut?’, vragen we. Trots loopt ‘ie met ons mee tot aan de deur. Nu we vergezeld worden door een Koreaan wil iedereen dolgraag even iets tegen ons zeggen: ‘Good evening, hello …’.

Pag. 55

Za. 18-11-2000

Zoals wel vaker tijdens vakanties, heb ik ook de afgelopen nacht weer een flinke nachtmerrie gehad. Versuft stap ik uit bed. We pakken onze rugzakken in en checken uit. Gelukkig mogen we onze spullen bij de receptie achterlaten. We zijn voor een paar uur dakloos. We internetten wat (de eerste toko is overvol, maar bij het tweede café hebben we meer succes: het is spiksplinternieuw, het ruikt nieuw, de verbinding is snel en we zijn de enige bezoekers) en maken een printje van het programma voor Japan. De bus naar Pusan gaat om het kwartier. Buskaartjes kunnen we kopen via een automaat, maar gelukkig is er ook één loketje waar iemand nog met de hand kaartjes verkoopt. De buschauffeur heeft duidelijk z’n dag niet. Hij is zeker niet van plan de bagageluiken voor ons open te gaan doen, dus proppen we onze rugzakken maar op een stoel. Echt handig is dat natuurlijk niet, maar ja … we moeten wat. Het is lekker warm zo achter het glas in de zon. Na een uur zijn we al in Pusan. Maar dan zijn we er nog niet, we moeten nog een heel stuk met de metro mee. Ze zijn overvol, dus we moeten nog staan ook. Het valt me op dat veel Koreaanse meisjes hier hun haar hebben gekleurd.

10. Met de boot naar Japan

De boot kan het best in Won’s worden betaald. Als je met Yen’s betaald ben je echt veel duurder uit. We hebben net zo’n beetje al onze Won’s uitgegeven, maar gelukkig is er een bank in het havencomplex. Terwijl ik het benodigde geld ophaal, past Roland op de bagage. Hij heeft zojuist kennis gemaakt met een landgenoot, een Nederlander van ruim 2 meter die op zakenreis is. Hij heet Zeger en is land- en tuinarchitect. We mogen ruim voor tijd al aan boord en dat is wel zo handig, want dan zijn we tenminste weer van onze bagage verlost. De boot is niet te vergelijken met die van China naar Zuid-Korea. Hij is veel minder luxe en bovendien moeten we nu in een grote open ruimte slapen, met z’n allen naast en tegenover elkaar op de grond.

Inmiddels hebben we net gegeten. ‘Fried fish’, gelijkend op onze Hollandse vissticks. We liggen op ons dekentje op de grond. Roland leest alvast een Japan-boek. De man naast mij heeft een eigen slaapzak meegenomen en drinkt als slaapmutsje een flesje saki leeg. Gespannen kijkt ‘ie naar de voetbal. Het beeld van de TV is zo scherp dat het haast wel zeker is dat ‘ie naar een video ligt te staren. Een ander zit voor zich uit te staren en weer eenander slaapt of zit aan een zakje chips. Zeger zit er niet mee dat er geen bedden zijn, nu kan ‘ie tenminste z’n benen kwijt. De boot ligt niet erg stabiel. We waggelen van rechts naar links, maar uit ervaring weten we dat dat lang zo erg niet is als hoge golven. Ons kussentje is iets van een spons met leer er omheen, een rechthoekig geval van zo’n 15x20 cm. De kussens weten wat deze reis. Zodra je je in je slaap omdraait, rol je van het gekke ding af. Zo op de grond ga je je botten naarmate de nacht vordert toch wel enigszins voelen.

Zo. 19-11-2000

Om vijf uur worden we gewekt. ‘Waar is dat nou weer goed voor, over een uur of drie zijn we er toch pas?’Maar goed, je bent een Aziaat of je bent het niet, hè. We zijn er tenslotte bijna en dan is het zaak dat je even de tijd neemt om je alvast fysisch en mentaal voor te bereiden op wat komen

Pag. 56

gaat. Wij slapen door tot half zeven. Op dat moment zijn de mannen druk bezig met ochtendgymnastiek (vooral het opdrukken is favoriet) en zitten de vrouwen zich keurig op te maken. Precies op tijd, om 8:15u, leggen we aan in Shimonoseki.

10.1 Een Nederlandse met spuiten, dat kan nooit goed zijn

We mogen als één van de eerste van de boot af, maar toch presteren we het om als één van de laatste door de douane te gaan. We zijn namelijk even vergeten dat we nog een aankomstpapiertje in moeten vullen.De man achter de immigratiebalie zit nog behoorlijk te geeuwen. Ach ja, ’t is nog vroeg, hè. De bagagecontrole overtreft werkelijk alles wat we tot op heden, in welk land dan ook, hebben meegemaakt. ‘Je paspoort, alsjeblieft.’Ok, ’t uurlijk mag ‘ie die zien, maar wat heeft dat te maken met m’n bagage? ‘Hoe oud ben je?’‘30’, zeg ik terwijl ik naar m’n geboortedatum in m’n paspoort wijs. ‘Waar kom je vandaan?’Weer wijs ik op m’n paspoort, wat staat hier? Juist ja: ‘Nederland …’‘Nee, dat bedoel ik niet. Ik bedoel uit welk land je nu komt’.‘Zuid-Korea’. Echt slim is die japanner niet. Hij weet toch dat we zonet met de boot meegekomen zijn? ‘En daarvoor?’‘China’.‘En daarvoor?’‘Mongolië’.Nou vind ik het wel gezellig worden. Blijkbaar zit die man gewoon gezellig om een praatje verlegen, dus besluit ik om gelijk maar de gehele route uit te leggen. ‘Waar ga je naartoe na Japan?’‘Hongkong’. Hij wijst naar een oude stempel en komt vervolgens met de snuggere opmerking: ‘Daar ben je toch al geweest in 1997?’‘Ja, nou en … Betekent dat dan dat ik niet meer mag?’Ik begrijp nog steeds niet wat dit met een bagagecontrole te maken heeft. Vanuit m’n ooghoek zie ik dat Roland z’n rugzak al zo goed als leeg is. Hij heeft er bijna alles uit moeten halen. ‘Mag ik in je rugzak kijken?’Nee hè, ook bij mij begint nu hetzelfde ritueel. Hij begint met het zakje waar onze verzamelde folders en geld voor ons fotoboek in zitten. Dat vind ‘ie gelukkig allemaal Oké. Het volgende interessante object vormt mijn toilettas. De dagcrème vind ‘ie er onbetrouwbaar uitzien, maar verder gaat het wel. Het tasje met touw en cassettebandjes vind ‘ie maar een vreemd iets. ‘Waar heb je touw voor nodig?’‘Voor was aan te hangen’.Dat vind ‘ie wel komisch, eindelijk kan er een lachje vanaf. Maar waar bemoeit die man zich mee?Maar dan krijgt ‘ie het tasje met verband, pleisters, naalden en spuiten in handen: oh jee, probleem!Naalden en spuiten … hij pakt het paspoort er nog eens bij, ja hoor … Holland! Hebbes, denkt ‘ie, hier klopt iets niet.

Pag. 57

‘Dat nemen we mee omdat we op onze reizen de ziekenhuizen niet altijd vertrouwen, deze zijn namelijk steriel, weet je’.‘Clean’.‘Clean? You are clean?’Sukkel … rustig leg ik ‘t ‘m nog een keertje uit. Hij vertrouwt het voor geen meter en haalt er dus voor de zekerheid nog maar even een extra man bij. Het wordt nu toch wel spannend … De spuiten houden de aandacht. De volgende vraag vind ik toch wel erg brutaal worden:‘Wil je je armen even laten zien? Ben je echt wel clean?’Wat een gedoe, zeg. Op het moment dat ik zelfs m’n Russische pop moet ontleden krijg ik er pas echt de balen van. Bij ieder nieuw poppetje krijgen ze weer hoop. Ja hoor, dit is het … hier zit vast een zakje met wit spul in … ik zie het ze denken. Bij het laatste poppetje zet ‘ie z’n bril wat beter op z’n neus. Kan die echt niet meer open …? Ze zijn vastberaden, vroeg of laat zullen ze vast en zeker een bolletje coke vinden.Hoe dan ook, uiteindelijk moet ook mijn rugzak helemaal leeg worden gehaald. Wat voel ik me staan, zeg. Ik voel honderden ogen op me gericht, ze kunnen het hele tafereel zo op de voet volgen. ‘Zullen we maar naar een andere kamer gaan?’M’n ogen spreken blijkbaar boekdelen. ‘Niet nodig, alles is er nu toch al bijna uit …’, mopper ik, terwijl ik alles uit m’n rugzak gris en met een ferme klap voor hem neer dump. Dat ‘ie inmiddels bij het vuile goed beland is, zal ‘ie niet van me horen. Dat ruikt ‘ie vanzelf … En inderdaad, dat werkt! Ineens mag ik alles weer inpakken en doorlopen … Hoe zal dat nou komen?

10.2 Hirosjima, de stad vol met herinneringen aan de atoombom van ‘45

Zeger, de Nederlander die we op de haven van Pusan hebben ontmoet heeft nog geen Yens op zak en dus blijft ‘ie als het ware aan ons vast kleven. We moeten eerst nog even onze JR-pass laten voorzien van een ingangsdatum, pas dan is ‘ie geldig en kunnen we ‘m binnen Japan gebruiken. Zeger wacht op ons en vergezelt ons in de trein naar Hirosjima. Zelf heeft ‘ie een combi vlieg- en treinticket gekocht. Het landschap ziet er allemaal veel vriendelijker en groener uit dan in Zuid-Korea. Hier lijkt niet ieder dorp te zijn omgetoverd tot betonblokvoorstad. We flitsen mooie typisch Japanse huizen in een sneltreinvaart voorbij. De ca. 200 km leggen we binnen het uur af. Van buiten ziet de trein er echt supersonisch uit: hij heeft een hele lange neus en is flink gestroomlijnd. Geluid- en geruisloos ontdekken we het eerste stukje Japan. Ook op het station van Hirosjima krijgt Zeger het niet voor elkaar om geld uit de muur te halen. En de banken zijn ook al dicht. Maar ach, heus … we zijn de beroerdste niet. We eten maar gauw een Teryaki-burger, zodat we ons grote Japanse geld direct kunnen wisselen voor wat kleinere coupures. Eindelijk kan Zeger nu bij ons een paar cash US-dollars voor yens omwisselen, voorlopig is ‘ie nu gered. Daarna gaan we ieder onze eigen weg.

In het station wordt door kinderen muziek gemaakt en er staan vele stoelen bij, zodat je hier even kan relaxen als je dat wil. Ook zijn er overal wel informatiebalies te vinden, bij het eerste het beste kantoortje lopen we naar binnen: ‘Een goedkoop hotel, waar kunnen we die vinden?’Er wordt ons een hostel aangeraden, maar daar kleeft echter wel een nadeel aan: in het hostel zijn alleen slaapzalen en die zalen zijn naar sekse gescheiden. Dat laten we dus maar voor wat

Pag. 58

het is. Als tweede optie kunnen we naar een typisch Japanse ryokan gaan, ook dat is nog enigszins betaalbaar. We nemen het visitekaartje mee en gaan op pad. Onderweg leest Roland de Lonely Planet er nog eens op na: ‘Kijken wat die zeggen over die lokatie, oh nee … de kamers zijn zeer klein en somber’. Laten we dat dus ook maar niet doen. We weten dat er in de buurt van het ‘Vredespark’ diverse budgetaccommodaties voorhanden zijn, dus we zien wel. We moeten dan alleen wel met bepakking naar de andere kant van de stad zien te komen. Een tram biedt uitkomst. Het is lekker druk, zodat we met rugzak en al hangen te bungelen in het middenpad. De eerste minshuku, dit is een soort ‘bed & breakfast’, die we vlak bij het ‘Vredespark’ tegenkomen is veel te duur. Aan de overkant bevindt zich een traditioneel Japans hotel, een ryokan. Het ziet er stukken beter uit dan het vorige, dus hebben we weinig hoop. Maar we hebben geluk: zonder probleem lukt het ons om 20US$ op de prijs af te dingen. We moeten onze schoenen in een kastje in het portaal laten staan, de huispantoffels worden direct voor ons klaar gezet. In de lift hangt een typische tandartslucht, ze nemen de hygiëne hier blijkbaar nogal nauw. De vloer van onze kamer is met tatami, dit is een soort rieten mat, bekleed. Als meubilair hebben we een laag tafeltje, zitkussens en een TV. Er ligt al een dun opgerold matras (een futon) voor ons klaar. Het is inderdaad zoals we ons een Japans onderkomen hadden voorgesteld. De badkamer is een soort cabine. We ruiken inmiddels niet al te fris meer, zodat Roland gelijk onder de douche springt. Ik stel het nog maar even uit.

Hirosjima … zodra we deze naam horen doet ons dat direct denken aan de atoombom die hier in 1945 door de Amerikanen is gegooid. Achter in het ‘Vredespark’ bevindt zich een museum. Het museum laat beelden zien van atoombomexplosies, de geschiedenis van Hirosjima tot augustus ’45 en hoe de stad er uit zag op 7 augustus ’45, één dag na de verschrikkelijke ramp. De hele stad was in één keer van de aardbodem weggevaagd. Met video’s (atoombonnen exploderen boven de grond, zodat de uitwerking van de kracht (luchtdruk, hitte en radioactiviteit) dan nog veel heftiger is), kleding en andere verbrande voorwerpen, beelden van mensen die midden in het vuur staan waar de huid van wegsmelt en overblijfselen van gebouwen, bruggen, etc. wordt heel aangrijpend de tragedie verwoord en in beeld gebracht. Zelfs nu (ruim 50 jaar na dato) worden er nog baby’s met afwijkingen geboren. Alles bij elkaar is het een zeer aangrijpend stukje geschiedenis, waarbij je je altijd weer af kan vragen: Was dit nou echt wel nodig? Wat kunnen mensen, zeker in oorlogstijden, toch verschrikkelijk wreed zijn … Maar ook kan je je afvragen: Wat was er gebeurt als de Amerikanen dit niet hadden gedaan? De Japanners zouden zich dan nooit over hebben gegeven, dat is bijna wel zeker. De huidige atoombommen hebben een kracht die tweeduizend maal groter is, je moet er toch niet aan denken dat die ooit zullen worden gebruikt? Met een brok in m’n keel lopen we over het aangrenzende ‘Vredespark’. In het park staat een monument in de vorm van een zadelvormige boog, hieronder staat een stenen kist die de namen bevat van 140.000 slachtoffers. Nog steeds liggen er bloemstukken bij. Ook is er een schrijnend monument opgericht ter nagedachtenis aan de vele kinderen die aan leukemie zijn overleden. Onder het monument liggen duizenden felgekleurde gevouwen kraanvogels, in Japan is dit het symbool van lang leven en vreugde. Een meisje van tien jaar, een slachtoffer van de atoombomramp heeft de Japanners hiertoe geïnspireerd. Toen ze ontdekte dat ze leukemie had is ze 1000 kraanvogels gaan vouwen, met de hoop dat wanneer haar dat zou lukken dat ze dan de verschrikkelijke ziekte zou overleven. Uiteindelijk heeft ze er 644 kunnen vouwen, klasgenootjes hebben er 356 bij gevouwen, welke in haar graf zijn meegegaan ... Het is vreemd om de zgn. ‘A-bomb dome’ nu ineens in het echt te zien. Dit skelet van de Industriepromotiehal is als enige overgebleven ruïne na de atoombomexplosie blijven staan.

Pag. 59

Er is een hek omgezet, maar verder lijkt er nooit iets aan te zijn gedaan. We lopen nog even langs een shintoschrijn. Juist op dat moment is er een dienst gaande, kinderen dragen felgekleurde traditionele kleding en de priester is erg druk in zijn bewegingen. De Hirosjima-jo tempel is een replica, ook hier was na de atoombom niets meer van over. Het is heel bijzonder om te zien hoe snel de natuur zich na zo’n ramp herstelt: overal groeien alweer enorme bomen, aan een eucalyptus en een phoenix hangen kaartjes dat zij de atoombom zelfs hebben overleefd.

De stad is nu een moderne metropool met 1,2 miljoen inwoners, waar de nieuwste electronica- en modesnufjes zijn te vinden. We internetten ’s avonds nog even (in een toko waar we eerst lid van moeten worden) en eten een broodje garnaal. De futon is niet veel dikker dan het dekbed, echt comfortabel ligt het dus niet zo min of meer op de grond.

10.3 Op naar het heilige eiland ‘Miyajima’

Ma. 20-11-2000

Om half tien gaan we op stap. Het heeft vannacht hard geregend, de straten zijn nog nat. Nog steeds is het zwaar bewolkt, dus het is te hopen dat we het droog houden vandaag. Met een tram gaan we richting het treinstation van Hirosjima. We hebben allebei het idee dat we de verkeerde kant op gaan, dus stappen we maar weer uit. We maken gelijk van de gelegenheid gebruik om even geld te wisselen. Net als in China is het ook hier bureaucratie ten top, met het enige verschil dat de Japanners wat drukker met handgebaren zijn. We stappen weer de tram in die we zojuist zijn uitgestapt, achteraf blijkt dat toch de goede te zijn. Voor 600 Yen (15 gulden) laten we onze rugzakken in een bagagekluis op het treinstation achter. We hebben namelijk besloten dat we vanavond na ons bezoek aan Miyajima gelijk doorreizen naar het ca. 400 km verderop gelegen Kioto. Op deze manier hoeven we dan niet de hele dag met onze rugzak rond te kuieren. Bij een bakkerij halen we twee stukken stokbrood met ham, waar iets van een mosterdsaus overheen zit. De Japanners staan bekend dat ze zo gezond eten, maar toch wordt er wel heel veel met sausjes gewerkt. We eten het goedje in de JR-trein (JR = Japan Rail) richting het Miyajima-eiland op. Roland heeft ook nog iets van een chocoladebroodje. De ijskoffie die we erbij hebben genomen, smaakt ook helemaal niet gek. Na een half uur komen we bij de pier aan. Ook de veerpont is van JR, en dat is voor ons heel gunstig, want van alle soorten JR-vervoer mogen we gratis gebruik maken omdat we in Nederland een relatief goedkope JR-pass hebben gekocht.

Binnen tien minuten staan we op het Miyajima-eiland. Miyajima was tot 1868 een heilig eiland, waar geen geboorten of sterfgevallen mochten plaatsvinden. Ook nu is er nog geen begraafplaats: de doden worden met hun familieleden naar het vasteland overgebracht die daar een reinigingsritueel ondergaan. De rode torii van de Itsukushima schrijn (een symbool van Japan) staat nog net met z’n pootjes op het droge. Voor de komst van het boedhisme waren de shintoschrijnen de toonaangevende uitingen van bouwkunst. Op het eiland lopen vele, nogal opdringerige, herten los. Heel leuk om te zien. Langs het water lopen we over een soort boulevard onder oude pijnbomen door naar de torii van de Itsukushima schrijn. De torii is 16m hoog en 23m breed, enorm dus. Omdat het eiland een beetje in de mist hangt heeft het geheel iets sprookjesachtigs.

Pag. 60

Er zijn vele souvenirwinkeltjes en ook een aantal restaurants. Bij restaurants staan vaak plastic-voorbeelden van de gerechten in een vitrine opgesteld. Heel handig, op deze manier weet je dus altijd wat je besteld. In veel gerechten zit zeewier verwerkt, daar zijn de Japanners echt hartstikke dol op. We beginnen spontaan een wandeling naar Mt. Misan, waarvan de top op 530m hoogte ligt. Moet kunnen, toch? Het eerste stuk leidt langs tempels en typisch Japanse huisjes. Overal staan kleine shinto-beeldjes, in Japan belijdt men namelijk onder andere het shintoïsme. In deze religie staat het begrip kami centraal. Dit is een term die het heilige karakter van bv. een persoon of voorwerp aanduidt. De geest van een voorouder, de zon, maar ook een waterval kan een kami bezitten, die vereert kan worden. Kami wordt als shin uitgesproken, Shinto betekent de weg van de heilige geesten. Bij rituelen is het hoofddoel fysieke en geestelijke reiniging, opdat de mens in harmonie komt met de natuur. Shinto-beeldjes zijn voor de Japanners dus belangrijke heilige beeldjes. Ze zijn vaak niet hoger dan zo’n 30 cm. Ook hier is het herfst, de kleuren zijn weer prachtig. De klim naar boven valt best wel tegen. En daar komt nog bij dat we bijna zeker weten dat we boven niet veel meer zullen zien dan mist. Buiten adem kom ik boven, bij Roland gaat het allemaal weer stukken makkelijker. En ja hoor, zoals we dus al dachten: mist of wolken, wat het ook zij: we zien niets van het beloofde panaroma over Miyajima, Hirosjima en een groot stuk van de Japanse zee … Op de top staan mooie tempels, maar op een afstand van tien meter zien we die zelfs ook nog wazig. Inmiddels is de mist ook al omgezet in miezer, dus trachten we zo snel mogelijk langs een kortere weg terug naar beneden te komen. De daling gaat weer stukken beter en ondanks dat het miezert genieten we toch meer van de prachtige natuur. Totdat de miezer overgaat in regen … We schuilen bij de ingang van een tempel tegen een logge zwart geschilderde houten deur. De regen wordt dan een ware stortbui, die voorlopig niet meer lijkt op te willen houden. Hordes Japanse toeristen trekken aan ons voorbij, helaas leent niemand z’n paraplu aan ons uit … Maar ach, we vragen er ook niet om, dus ja …Wel vragen we ons af waarom de Japanners nou altijd zo graag in groepen willen reizen, is dat toch een stukje ‘het niet durven nemen van initiatief?’.Onze poncho’s hebben we natuurlijk weer in onze rugzakken laten liggen. Na ca. drie kwartier schuilen (we willen tenslotte vanavond ook nog naar Kioto) zetten we het op een rennen naar de eerste de beste souvenirtoko, waar we gelijk maar twee plu’s kopen. Het wordt al snel donker, donkere wolken hangen nu boven de Itsukushima schrijn. Het tij is inmiddels veranderd: de torii van de Itsukushima schrijn staat in het water, het lijkt nu net of ‘ie drijft.

Voordat we met de veerpont weer terug zijn op het vasteland, is het al hartstikke donker. Het is dan nog maar net vijf uur. We halen op het perron nog even een ‘kopje’ ijs-lipton thee uit de automaat en dan komt de trein er alweer aan. Na ruim een half uur komen we het Hirosjima-station binnen gereden. Voordat we onze rugzakken uit de lokker halen, eten we nog even eerst iets bij Mc Donalds, wat voor vandaag maar even door moet gaan als diner. De shinkansen (Hikata Superexpress) naar Kioto staat al op perron 13 klaar. In Japan is het vervoer zo frequent en punctueel (op de seconde af), dat je zeker weet dat je nooit lang hoeft te wachten. Het is heel grappig om te zien dat de mensen zich hier netjes in een rij opstellen voor het vlak op het perron, dat aangeeft dat daar een deur zal stoppen. Ook dat klopt altijd. De stops zijn nergens lang, dus ook niet op dit station. Je moet er altijd snel inspringen, en als blijkt dat het niet jouw wagon is dan zit er niets anders op dan binnendoor op zoek te gaan. Voor ons is dat nu ook het geval: omdat wij een JR-pass hebben mogen we alleen in niet-gereserveerde wagons plaatsnemen. In dit geval zijn dit de wagons 1 t/m 5. Toch is er nog voldoende ruimte om te kunnen zitten.

Pag. 61

Binnen ruim twee uur zijn we ca. 400 km verder, ’t gaat dus echt razendsnel op deze manier. Wel is het jammer dat er in de niet-gereserveerde wagons overal gerookt mag worden, met als gevolg dat je lekker twee uur zit mee te paffen. Hoe komen we er eigenlijk bij dat Japanners zo ‘gezond’ leven …In de trein wordt allerlei peperduur etenswaar aangeboden, ’t is dus maar goed dat we zonet nog even snel een hamburgertje naar binnen hebben gewerkt.

10.4 Kioto, de historische stad met een kleine 2000 tempels

Eenmaal in Kioto reizen we eerst met een lokale trein (futsu) naar het westen, maar helaas … het enige betaalbare gasthuis wat daar zou moeten zitten is net twee weken geleden gesloten. Er zit niets anders op dan maar weer terug te keren naar centraal. We pakken er de Lonely Planet nog maar eens bij en laten dan onze keuze vallen op ‘Tani house’, dit zou ook een echt rugzakreizigers-onderkomen moeten zijn. Alleen kan het nogal eens vol zitten, maar toch gokken we het er maar op. Het is inmiddels al behoorlijk laat, dus de bussen rijden niet echt frequent meer. We nemen dus maar een taxi. Dat lijkt simpel, maar is het dus niet … niemand lijkt van ‘Tani house’ gehoord te hebben. Maar als we de naam ‘Daitoku-ji’ tempel laten vallen schept dat gelukkig ineens een hoop duidelijkheid bij andere chauffeurs die zich er inmiddels ook mee zijn gaan bemoeien. Vijftig piek armer worden we bij ‘Tani house’ afgezet.

We zitten nu (23:45u) even van de lange dag bij te komen op een bed in een ‘dormitory’ (slaapzaal). De andere bedgebruiksters zitten nog vrolijk met elkaar te kletsen. Zonet hebben we ons gelukkig nog wel even kunnen douchen. Er is er één voor heel veel mensen, maar gelukkig hoefden we niet in de rij te staan. Naast hurktoilet hebben ze ook nog als wasfaciliteit een traditioneel Japans bad.De dekbedden zijn smoezelig en stinken, echt ideaal is het dus niet. Als we ons hard om zouden draaien dan liggen we buiten. Een dun glazen wandje met als ragwerk wat houten latjes is het enige wat ons van de buitenwereld scheidt. Maar ach, het is het enige wat nog enigszins te betalen is (40 gulden per persoon), dus vooruit maar. Zo te horen trekt er nu een regenbui over Kioto, we zijn net op tijd binnen. Ach, op deze manier heeft het toch ook best wel iets gezelligs …

Di. 21-11-2000

Een Zwitsers meisje is als eerste op en vindt het blijkbaar nodig om al haar spulletjes in plastic op te bergen, zo in de vroege morgen is dat best nogal irritant. De vrouw des huizes had echter op een nog veel vroeger tijdstip, het licht al aangedaan. Ik heb geloof ik meer wakker gelegen, dan geslapen. Het is ook zo’n vies hokje waarin we liggen … het is niet te vergelijken met de rest van Japan. De kamer is waarschijnlijk niet meer schoongemaakt sinds ‘ie in gebruik genomen is voor reizigers. Rond half tien gaan we, zonder gedoucht te hebben (dat is ’s ochtends namelijk niet toegestaan), op pad. Als ontbijt halen we een broodje en een sapje bij een soort van supermarkt, wat we op stoeltjes bij een bushalte op eten. Wel even een gedoe, maar nog wel enigszins betaalbaar (ruim 20 gulden). Het is somber weer, het lijkt ieder moment te kunnen gaan regenen.

Vlak achter ons gasthuis ligt de Daitoku-ji tempel. We zijn er zo. Het is een enorm kloostercomplex en bevat 22 tempels. Zowel moderne boeddhistische tempels als shinto-beeldjes komen door elkaar voor. Het merendeel van de Japanners is tegenwoordig namelijk

Pag. 62

zowel shintoïst als boeddhist. Het shintoïsme richt zich op het leven hier en nu, het boeddhisme voegt daaraan een transcendente dimensie toe. Het boeddhisme is pas veel later gekomen dan het shintoïsme. De boeddhistische tempels zijn eeuwenlang de centra van cultuur geweest en herbergen dus veel van de nationale kunstschatten. Op een gegeven moment hebben diverse Japanse priesters bepaalde sektes geïntroduceerd, deze vertegenwoordigden het mystieke boeddhisme. Naarmate de invloed van het boeddhisme toenam ontstonden er steeds meer sektes, die vervolgens veel politieke macht kregen, hetgeen onder andere corruptie tot gevolg had. Uiteindelijk ontstonden er sektes die zuivering van de leer nastreefden, bv. de zenleer. Volgens de zenleer moet de verlossing bereikt worden door het zich onthouden van genoegens en lange periodes van meditatie. Hiervoor is veel wilskracht en zelfbeheersing nodig, zodat zen op dit moment nog een ideale levenshouding van vele monniken is. In de Daitoku-ji tempel werd ooit een verbinding tot stand gebracht tussen de zenleer en de theeceremonie. Het is ondoenlijk om alle tempels van binnen te gaan bezoeken, de entree per tempel komt al gauw neer op een tientje per persoon. Na een paar tempels met bijbehorende zen-tuinen (die ons niet echt kunnen bekoren) te hebben bezocht, willen we wel even wat anders. De botanische tuin van Kioto zorgt dan ook voor een welkome afwisseling. Ook hier vormen de prachtige herfstkleuren weer een schitterend schouwspel. Ook staat er een enorme botanische kas, waarin ze het hebben gepresteerd om een stukje jungle na te bootsen. Schitterend, om jaloers op te worden! Dit is wat ons meer interesseert: plantjes gaan bij ons dus toch duidelijk boven tempels. De gehele kas heeft een oppervlakte van 4613 m2 en een hoogte van bijna 15 meter, dat is pas een leuk maatjes serre … we kammen het geheel van onder tot boven helemaal uit. Ook lopen we de schitterende buitentuinen door. Het zonnetje komt zelfs nog even door. Het is een behoorlijke wandeling om via Shimogamo-jinja (een tempel met toegangsschrijn, die in de menie lijkt te zijn gedompeld) naar het keizerlijk paleis te komen. Onderweg eten en drinken we wat om weer wat op krachten te komen. Helaas is het keizerlijk paleis gesloten, maar wel kunnen we door het bijbehorende Keizerlijke park lopen. We zetten de wandeling voort richting Pontocho-dori, vlakbij de Kawaramachi-dori. Dit is een smal eetstraatje met typisch Japanse moderne huisjes in de strakke kleuren zwart, wit of bruin. Diverse wanden bestaan uit glas, welke zijn voorzien van houten latten. Het is het centrum van het nachtleven en er zijn een aantal Geisha-huizen. Her en der zien we een paar Geisha’s lopen. Dit is het Japan, zoals we ons dat hadden voorgesteld. We zijn ietwat te vroeg om er al te kunnen eten, het echte Japanse eten stellen we dus nog maar even uit. We hebben allebei niet echt honger, dus uiteindelijk eet ik maar een beetje rauwkost en soep. Roland kan de verleiding van een mini je-weet-wel (pizza dus) niet weerstaan. Na het eten lopen we door overdekte winkelstraten en proberen met een bus weer bij ‘Tani house’ te komen. Op zich is het bussysteem grappig opgezet. Bij de bushalte kan je door middel van wegklappende bordjes zien welke bus er aankomt. Maar zo in het donker kunnen we niet echt ontdekken waar we nou ook alweer uit moeten stappen. En ja hoor, prompt te laat stappen we uit. We moeten zo’n twee kilometer terug lopen. De vrouw van het gasthuis heeft de kachel flink opgepord. Is dat even mooi, dan hebben we nu gelijk de gelegenheid om Roland z’n jas te wassen. Na ons bezoek aan Miyajima is tijdens het schuilen z’n gele jas voorzien van allerlei zwarte vlekken en krassen. Er staat in de badkamer zelfs een wasmachine … met veel gebonk staat het gevaarte zo’n drie kwartier z’n best te doen. Veel schoner en zowaar niet eens gekrompen hangen we de jas in de warmte van de kachel te drogen.

Wo. 22-11-2000

Pag. 63

We hebben goed geslapen vannacht. Net zoals gisteren ontbijten we op de stoeltjes bij een bushokje. De eerste tempel die we vandaag willen bezoeken is de Kinkaku-ji tempel, ook wel de Gouden Tempel genoemd. Na een half uur lopen begeven we ons tussen de drukke menigte. Schoolreisjes en busladingen vol met wat oudere Japanners willen hetzelfde zien als wij: Kioto’s beroemdste bouwwerk. De Gouden tempel ligt aan een enorme vijver, waarin vele Koi-karpers zijn losgelaten. De zon komt nog even door, de weerspiegeling in het water is nu prachtig. Pijnbomen en esdoorns geven net dat extra sfeertje. Een aantal schooljongens vragen of ze met ons op de foto mogen. Na Indonesië hebben we dit niet meer aan de hand gehad. Trots gaan ze samen met ons op de kiek. Rond het theehuis is een schitterende theetuin aangelegd, met een pad van losse vlakke stenen, een waterbekken en een stenen lantaarn.

Ondanks de drukte zijn we blij dat we deze tempel niet hebben overgeslagen. We moeten tenslotte een keuze maken uit de ca. 2000 tempels … We lopen verder naar de Ryoan-ji tempel, die bekend staat om z’n aparte tuin die over de gehele wereld tot het symbool van het Zenboeddhisme is geworden. Aangelegde tuinen zijn vaak nabootsingen van de natuur. Groene bomen en struiken, grijze rotsen en stromend water zijn vaak de elementen waaruit zo’n tuin bestaat. Deze elementen hebben vaak een symbolische waarde: een staand rotsblok kan een waterval verbeelden en in aangeharkte steentjes kan men een strand zien. De tuin bij Ryoan-ji is een zogenaamde vlakke tuin: deze heeft weinig bomen of struiken en bestaat voornamelijk uit geharkt zand, grind en rotsen. Niemand weet wat de tuin nu precies voortelt, een ieder kan door meditatie dit proberen te ontdekken. Wij kunnen de schoonheid er niet echt van inzien, naar ons idee kunnen ze nog wel wat van ‘Eigen huis en tuin’ leren. Verder op het Tempelterrein is de bodem veelal bedekt met gigantische mosplakkaten. Op een gegeven moment komen we bij een azuurblauw meer uit; prachtige felroodgekleurde esdoorns staan er omheen. Schitterend … zo in combinatie met pijnbomen en andere groene bomen en bomen met geel/oranje verkleurde blaadjes is dit pas écht een tuin te noemen. Witte zwanen zoeken hun weg door de vele lotusbladeren die een soort van eilandjes vormen in het mooie meer.

Terwijl we verder lopen naar de volgende tempel lopen we zowaar langs een soort van terrasje. Het werd zo langzamerhand wel tijd voor een koffie-break. De zon schijnt inmiddels uitbundig, heerlijk zo’n intermezzo …Toch hebben we het geduld niet om er langer dan een half uur te blijven zitten, we hebben tenslotte nog een paar tempels op ons ‘verlanglijstje’ staan. De Ninna-ji is een enorm tempelcomplex met brede lanen. Schoolkinderen trachten in de buitenlucht aquarellen van de verschillende tempels te maken. Af en toe kijken we over een schoudertje mee, maar dat vinden ze vaak maar niets. Maar ook zijn er een paar bij, die zo geconcentreerd bezig zijn dat ze niets in de gaten hebben. De pagode vormt een grote uitdaging. De pagode is tenslotte de meest karakteristieke uiting van de Japanse architectuur. Dit berust op een strikt symbolisch principe: de middenpijler stelt de as van de wereld voor, de vijf verdiepingen de elementen vuur, water, aarde, lucht en ether, de spits met zijn negen bronzen ringen de negen hemelse sferen.

Als lunch halen we in en supermarkt een ijsje. Voor een groepje schoolkinderen in donkerblauw uniform is dit dé gelegenheid om van school hun praktijkopdracht “Interview een buitenlander” uit te voeren. Het is een groepje van vijf. Met veel moeite proberen ze de zinnen die in hun lesboekje staan op te lezen. Maar het is vrijwel onmogelijk om ze te verstaan. Uiteindelijk lezen we maar met ze mee en geven we ze wat antwoorden. Als bewijs dat ze echt met ons gesproken hebben moeten we nog even met ze op de foto. We vragen ons

Pag. 64

af of ze speciaal voor dit doel een wegwerpcameraatje hebben gekocht. Ze moeten tenslotte ook nog eens allemaal apart met ons op de foto. We krijgen als dank een mooi ingepakte kaart met zelfgemaakte bladwijzer.

Myoshin-ji is een tempel met 40 neventempels, welke nog heel fanatiek worden gebruikt. We worden zo ongeveer omver gefietst door de monniken. Dit is overigens nu al de zoveelste tempel waar we niet voor hebben betaald, al snel hadden we in de gaten dat er niemand om een entreebewijsje vraagt … zo steken we toch maar mooi zo’n twintig gulden per tempel in onze zak. We verlaten de Myoshin-ji tempel bij de monumentale toegangspoort van het complex. Aan weerszijden staan een paar nio: vervaarlijk uitziende, enorme wachters.Om de stroom van tempels even te onderbreken gaan we naar het filmdorp ‘Uzumasa Eigamura’, hier worden filmopnames gemaakt van met name de historische Japanse drama-series. Het is nog een hele wandeling. De Japanners zijn echt dol op tuinieren en iedereen die een huis bezit, probeert een klein tuintje aan te leggen, vaak met vijvertje (hoe klein ook), een lantaarn en wat groene struiken. Als een tuintje ontbreekt dan stellen de Japanners zich tevreden met een paar bonsai boompjes, zodat ze op die manier toch contact kunnen houden met de levende natuur. Eenmaal bij het filmdorp aangekomen schrikken we zo van de entreeprijs (vijftig gulden per persoon) dat we niet verder komen dan de entree. We hebben het geluk dat er een treinstation in de buurt is. Op deze manier zijn we zo weer terug in centraal-Kioto en dankzij onze JR-pass is het ook nog eens ‘gratis’.

Vlakbij het centrale treinstation bevindt zich het postkantoor, we posten dus gelijk maar even onze kaarten. In de Kioto-tower is een 100 Yen winkel verstopt. Alles wat je daar kan kopen kost dus nog geen rijksdaalder. We zijn reuze nieuwsgierig wat je in Japan voor dat geld kan kopen, dus nemen we maar even een kijkje. Het zijn voornamelijk spullen om je huis mee schoon te kunnen maken en verder wat kitsche prullaria. Wat we wel leuk vinden is een klein houten plankje waar met Japanse karakters het één en ander op staat geschreven. We herkennen de karakters voor ‘toilet’ en vragen het voor de zekerheid ook nog eens na bij de kassa. Leuk, voor Fl 2,50 hebben wij zo meteen een leuk bordje voor ons toilet in Den Bommel. We vullen onze maag even met een milkshake en een stukje appeltaart en gaan er daarna weer flink tegenaan … op naar Kiyomizu-dera. Dit is een omgeving met veel souvenirstalletjes, keramiekwinkeltjes en eettentjes. Het is op een heuvel gebouwd, dus het is behoorlijk klimmen geblazen. Het valt ons ineens op dat vele Japanse vrouwen heel hoge stemmetje hebben. Weer komen we Geisha’s tegen. Nu zijn het echt de originele Geisha’s: met witgemaakte gezichten, hun pikzwarte haar strak naar achteren in een knot en flink opgemaakt. Ze lopen in kimono: met band om hun middel lopen ze op slippers, die ze dragen met hun sokken aan. Helaas is het te donker voor foto’s. In één van de vele souvenirwinkeltjes kopen we een Japanse Geisha-pop en in één van de vele eettentjes eten we eens een keertje echt Japans. Roland neemt rauwe vis, zeewier en rijst met scherpe mosterd. Ik hou het bij gebakken vis. We drinken een kopje thee bij Mc Donalds. Al snel komen een paar schoolmeisjes van een jaar of 17 bij ons zitten. Ondanks dat ze allemaal zwart haar en bruine ogen hebben lijken ze verder totaal niet op elkaar. De ene ziet witbleek, de andere heeft een donkerbruine huiskleur. De ene heeft schuinstaande ogen en de andere heeft grote ogen. De ene heeft een smal gezicht en de andere heeft een bolle toet. Ook zij zijn bezig met een opdracht voor school. Ze moeten met elkaar nadenken over euthanasie. Overmorgen moeten ze in teamverband antwoord kunnen geven op de vraag: ‘Wat is er belangrijker dan leven?’

Pag. 65

Bus 205 brengt ons terug naar ons gasthuis. Achter een shoji, een papieren schuifdeur, probeert Roland tevergeefs met z’n vader te chatten. De vrouw des huizes zorgt goed voor ‘m, al snel komt ze met een kacheltje aangesleept. De slaapzaal loopt in de loop van de nacht helemaal vol. Het licht houden ze dan weliswaar wel uit, maar tengevolge daarvan horen we nogal eens het één en ander op de grond vallen.

Pag. 66

10.5 Op zoek naar het platteland van Japan

Do. 23-11-2000

Bij vertrek uit het gasthuis krijgen we als herinnering een pakje ansichtkaarten van Kioto. Wij geven de gastvrouw een paar klompjes. We hebben de klompjes niet netjes verpakt, hetgeen eigenlijk een kwalijke zaak is. De Japanners vinden het namelijk heel belangrijk hoe zij een cadeautje krijgen aangeboden, de inhoud is vaak minder relevant. Maar goed, onze gastvrouw is gelukkig toch heel blij met de klompjes. ‘Ze krijgen een plaatsje in de kerstboom, dank je, dank je’, vergezeld met vele diepe buigingen bedankt ze ons. Ze buigt net zo lang totdat we uit het zicht verdwenen zijn. Met bepakking lopen we nog even naar onze vertrouwde supermarkt ‘Family Mart’. Het is een wonder dat we met onze logge rugzakken de schappen heel weten te houden. Met bus 206 gaan we naar het treinstation. Maar helaas vergissen we ons qua halte. We zijn te vroeg uitgestapt, hetgeen betekent dat we nog ruim een half uur met zware bepakking moeten lopen. We komen uiteindelijk met kramp in onze nek op het perron voor de trein naar Nagoya aan. Op dat moment komt er net aan de andere kant van het perron een zgn. nozomi-trein aan. De neus van deze trein lijkt zo op het eerste gezicht nogal buiten proporties: hij is aan de onderkant enorm breed en staat niet in verhouding met de rest van de trein. Hoezo futuristisch … Ook nu weer hoeven we niet lang te wachten op onze trein. We eten voorzichtig de Family Mart-broodjes en vanille-yoghurtjes in de trein op, het is tenslotte van groot belang dat we de trein niet bevuilen. Na één uur zijn we er al. Aan de ene kant is het wel leuk dat de trein zo snel gaat, maar aan de andere kant: we zitten net zo lekker …voor het mooie had de rit dan ook best wat langer mogen duren. We gaan naar het eerste het beste toeristenkantoortje voor wat informatie over hotels, er wordt ons het ‘Business Inn Tsuchiya’ aangeraden. Ondanks dat de naam van dit hotel doet vermoeden dat hier toch wel eens zakenmensen komen, blijkt dit niet uit de wegbewijzeringsborden en de borden op de hotels. Deze zijn allemaal in het Japanse schrift. Ons instinct laat ons deze keer niet in de steek, want het eerste het beste gebouw wat enigszins op een hotel lijkt is ons ‘hotel’. Alhoewel … als wij willen overnachten voor de prijs die op het kaartje staat dan moeten we naar een gebouw wat iets verderop ligt, een soort dependance. Ja, voor FL. 170,= per nacht kan je natuurlijk niet veel verwachten … maar goed, er staan twee schone bedden (ja echt, bedden …) in de kamer (die we nu gelukkig weer eens voor onszelf hebben). Als we willen douchen moet ik even twee verdiepingen hoger en Roland één verdieping. Nagoya is voor ons het vertrekpunt naar de Japanse Alpen. Ons einddoel is het authentieke alpendorpje Tsumago. We dumpen snel onze spullen en gaan dan op zoek naar een trein richting de bergen. Zo op de kaart lijkt het een reis om de wereld, maar ach … we kunnen het altijd proberen. We moeten eerst naar Nakatsugawa (2 uur met de trein) zien te komen, daar moeten we overstappen op de trein naar Nagiso (dat duurt dan ook nog eens een half uur) en vandaar kunnen we als het goed gaat met de bus naar Tsumago (ca. 10 minuten). Simpel toch? In de trein naar Nakatsugawa hebben we even een discussie met de conducteur. Omdat we in een express-trein blijken te zitten verzoekt hij ons in het Japans vriendelijk om een extra toeslag op onze JR-pass te betalen. Ons is verteld dat we JR-pass ongelimiteerd (behalve op de nozomi) mogen gebruiken, dus hij kan wat ons betreft de pot op. Wel grappig hoor, zo’n discussie. Japanners zullen nooit boos worden, dat zou namelijk gezichtsverlies betekenen. Het is dus een kwestie van tijd, na zo ongeveer een kwartier druipt ‘ie maar af. Mooi zo … dat scheelt ons weer FL. 18,= per persoon. Op het perron van Nakatsugawa staat de trein naar

Pag. 67

Nagiso al op ons te wachten. Hij is bijna leeg en de mensen die er in zitten zien we later weer terug in de bus naar Tsumago (waar we nog wel even voor moeten rennen). Zo op het eerste gezicht lijkt het allemaal veel op Taiwan: veel bergen en grote rivieren met enorme rotspartijen. Alleen is het allemaal wat meer gecultiveerd, maar ja … daarom is dit dan ook Japan. Er liggen vele bruggen, her en der staat een fabriek en overal hangen elektriciteitsdraden.

Eindelijk zijn we er dan … Tsumago zou een plaatsje moeten zijn, waar volgens de boeken en reisbladen, het leven circa tweehonderd jaar heeft stil gestaan en waar de mensen nog steeds heel primitief leven. Maar wat zien wij tot onze grote schrik: busladingen vol met Japanse toeristen!Nu is het vandaag wel ‘Thanksgiving’, dus veel Japanners zijn vrij, maar toch. Dit hadden we natuurlijk nooit verwacht. De Japanse regering heeft van het dorp een openluchtmuseum gemaakt. De verklede zogenaamde traditionele inwoners van het dorp zijn niet meer dan een toeristische attractie en ieder ‘authentiek’ houten huisje is omgetoverd tot souvenirstalletje. Maar ach, als je hier doorheen kijkt, dan is het verder best een leuk dorpje en we kunnen zelfs een lekker ijsje kopen, dus dat maakt een hoop goed … We hebben onze best gedaan om het Japanse platteland te vinden en nu zullen we ons erbij neer moeten leggen dat dat niet echt meer bestaat. We besluiten lopend naar Nagiso terug te gaan. Net buiten Tsumago staan overal alweer schotels en rijden er weer mooie nieuwe auto’s rond. Niet anders dan het Japan wat we tot nu toe hebben gezien dus. Eenmaal in Nagiso blijken de treinen in verband met ‘Thanksgiving’ volgens een niet echt frequent vakantierooster te rijden. Pas na 3.5 uur en veel stops zijn we weer terug in Nagoya. ’s Avonds is Nagoya een stad met veel neon-reclame, gigantische beeldschermen en een geliefde plaats voor de moderne Japanse vrouw. Met blonde pruik, rood, geel of rose haar, zwaar opgemaakt: witte lippenstift, bruine koppies en laarzen met hakken van een centimeter of 15-20 met daaronder nog eens spekzolen van 10 cm flaneren ze in korte rokjes door de straten. Wellicht is dit nog maar een voorproefje op wat we in Tokio gaan zien …’s Avonds eten we spaghetti.Terwijl Roland naar een reisprogramma kijkt (een aantal mensen reizen in een taxi van Japan -> Korea -> China -> Kazakstan -> Oekraïne -> Zwitserland/Oostenrijk -> Frankrijk -> Engeland, de meterstand staat uiteindelijk op ruim 1 miljoen gulden), lig ik al onder zeil.

10.6 OVER LAND bereiken we uiteindelijk Tokio

Vr. 24-11-2000

We slapen tot rond tien uur uit en dat terwijl het buiten zulk prachtig weer is!Er gaan vele treinen naar Tokio. Het vinden van een broodje of iets anders als ontbijt valt echter niet zo mee. Er zit niets anders op dan maar met een lege maag de trein in te gaan. Naast Roland zit een oud Japans dametje, die zojuist een bento koopt. Dit is een houten doosje waarin een hoeveelheid rijst met toebehoren (zoals rauw vlees en vis), eetstokjes en een servetje keurig zijn verpakt. Zeer nauwgezet eet ze alles achter elkaar op. Af en toe dut ik wat in. Wel proberen we het landschap aan de linkerkant goed in de gaten te houden. Als het goed gaat moeten we vanuit de trein de Mount Fuji kunnen zien …Toch dut ik weer in, maar gelukkig word ik dan toch net op tijd wakker. In eerste instantie geloof ik het niet eens …snel stoot ik Roland aan die op dat moment met z’n hoofd over de Lonely Planet gebogen zit. De besneeuwde Mount Fuji ligt er prachtig bij. De lucht is strakblauw, zodat ‘ie ook nog eens

Pag. 68

waanzinnig afsteekt. Ook de Japanners vinden ‘m mooi, met z’n allen turen we net zo lang naar buiten totdat we ‘m niet meer zien. De 366 km leggen we binnen twee uur af. Voordat wij onze rugzakken goed en wel om hebben, is de trein al leeggelopen en komen de schoonmakers al naar binnen gestormd.

Daar zijn we dan … In Tokio!We hebben het gehaald, over land van Den Bommel tot Tokio …Het is echt een heel gek idee en achteraf is het eigenlijk allemaal best wel simpel. Het reizen per trein bevalt ons prima, we vinden zelfs dat we het behoorlijk luxe hebben gehad. Bij de toeristeninformatie staat een heel vriendelijk meisje klaar om ons te helpen, maar helaas weet ze niets van goedkope hotels af. Wel geeft ze te kennen dat het een lang weekend voor de Japanners is en dat er dus waarschijnlijk veel hotels volgeboekt zullen zijn. Met lood in de schoenen lopen we maar naar het grote gebouw van het Tourist Forum, alwaar we naar een computer worden verwezen. ‘Moeten we nu zelf zoeken?’, mompelen we terwijl we onze rugzakken op de grond laten vallen. Maar nee hoor, al snel komt er een vrouw aangelopen. Onze identiteitsgegevens moeten we wel zelf in de computer invoeren, maar het zoeken naar een hotel doen we in een map waar vele hotels en prijzen in zijn opgenomen. Wij wijzen er een aantal aan, waarna zij ze opbelt om te vragen of er nog plaats is. De situatie lijkt hopeloos, alles is volgeboekt. Dat wij dat nou net weer moeten treffen zeg. Uiteindelijk vindt ze een hotel waar we drie van de vier nachten kunnen blijven. Tussendoor moeten we dan voor één nacht even iets anders zien te regelen. ‘Laat maar’. Vol enthousiasme zoeken we verder in het boek. Zo gauw geven we het niet op …Ineens is het raak, weer voor Fl. 170,= per nacht. Met het adres en een kleine routebeschrijving op zak gaan we op pad. Na drie keer overstappen, zoeken, vragen, trap op en trap af en tien minuten lopen zijn we eindelijk bij het Juyoh hotel. En natuurlijk lopen we niet in één keer goed, ook dat nog. Onze schouders, nek en rug voelen we wel na zo’n reis om de wereld. We balen er best wel van dat we voor zoveel geld in een soort industrieterrein zijn beland. Nog nooit heb ik in een hotel bij aankomst de nodige formulieren zo slordig ingevuld en dat terwijl de receptionist nog wel zo z’n best doet. We slapen de komende vier nachten weer op de grond, op de zgn. tatami-matten. Onze kamer bevindt zich op de 6e verdieping. Het is al drie uur geweest voordat we eindelijk kunnen lunchen. 7-Eleven biedt uitkomst. Daarna gaan we snel met de trein mee richting Akihabara, het gebied waar de nieuwste snufjes op het gebied van elektronica zijn te vinden. Zeer kleine videocamera’s, horloges en telefoons met camera voor het verzenden van foto’s … het is er allemaal. De ene winkel is nog vol gepropter dan de andere en bij de ene winkel wordt nog harder geschreeuwd om klanten te lokken dan bij de andere. En wat een neon-reclames, ja … dit is dus echt Tokio. We zoeken tevergeefs naar een internet-toko. Midden in de spits gaan we weer terug. Op het perron staan ze ondanks de drukte nog steeds in rijen opgesteld en worden we geacht netjes aan te sluiten.

We dineren in de hotelkamer. Bij 7-Eleven hebben ze lasagne voor mij in de magnetron opgewarmd en Roland heeft een bakje Indo Mie meegenomen. We hebben in het hotel tenslotte gratis heet water. Het is treurig dat we zo moeten eten, maar anders redden we het simpelweg niet met ons geld de komende vier dagen. De douche is voor Roland op de 2e verdieping, voor mij is het op de begane grond. In yukata (slaapkimono) staan we in de lift en moet ik zelfs langs de receptie … De lift is voorzien van glas aan de straatkant, zelfs buiten kunnen ze dus van ons in kimono mee genieten.

Pag. 69

Za. 25-11-2000 M’n horloge staat stil. Terwijl buiten de zon al schijnt en het verkeer volop langs het raam raast, is het volgens m’n horloge nog maar kwart voor vijf. Vandaag gaan we de Mount Fuji bezoeken. Althans, dat is de bedoeling, want eerst moeten we nog wel even ergens geld zien te wisselen. Voordat we op pad gaan, halen we nog even bij de supermarkt-buren een ontbijtje, dat we beneden in het hotel opeten. Ontbijten in Japan, ja … tot nu toe heeft dat bij ons een zeer hoog gezelligheidsgehalte (maar niet heus). Maar goed, we hebben vooruitgang geboekt. In Kioto was het tenslotte nog een bushokje. Roland heeft uitgeplozen hoe we naar Mount Fuji, hèt teken van Japan, kunnen komen. Eerst moeten we in ieder geval terug naar het Ueno-station. Omdat dat toch wel hartje centrum is, kijken we gelijk even of er een bank in de buurt is. Er zijn er genoeg, maar helaas zijn ze allemaal gesloten en geldautomaten kunnen alleen met Japanse pasjes gebruikt worden. Wel lopen we tegen een internet-toko op. Hij is weliswaar gesloten, maar wellicht hebben we vanavond op de terugweg meer succes. We reizen verder naar het nog veel drukkere Shinjuku. Het is er een drukte van jewelste, maar nog steeds is er nergens een pinautomaat waar we onze giropas kunnen gebruiken. In het treinstation worden we doorverwezen naar een camerawinkel. De camerawinkel bestaat alleen even niet meer. Maar dan valt Roland z’n oog op een ‘Citybank’. ‘Ook op zaterdag open …’ ‘Hee, dat moeten we hebben’.Nou, dus niet. ‘Op zaterdag kan er geen geld worden gewisseld’.‘Wat doen jullie dan wel op een zaterdag?’ vraag ik zo langzaamaan er flink van balend. ‘Limune 2 in treinstation, daar is een geldwisselkantoor’, legt het meisje vervolgens uit. Dus ja hoor, wij op zoek naar Limune 2. Limune 2 blijkt een warenhuis te zijn, waar alles in het Japans aangegeven is. Maar zowaar, uiteindelijk lukt het wel! Het is een wonder dat we weer wat van die waardeloze traveller cheques kwijt kunnen. ‘Als we nog iets van de Mount Fuji willen zien, dan zullen we nu toch snel in een trein moeten springen …’Het wordt treinnummer 3 ‘Shinjuku – Otsiku’, een limited express die er zo ongeveer een uur over doet. Eenmaal in Otsiku moeten we overstappen op een lokale trein wat ons nog eens Fl. 25,= per persoon en één uur extra kost. Het is niet te geloven, wat treffen we uiteindelijk aan? Een in de nevel hangende berg, waarvan de contouren maar nauwelijks te zien zijn. Het is feitelijk een klassiek gevormde vulkaan. Hij is 3776 meter hoog en heeft aan de voet een diameter van zo’n 45 kilometer. Dit symbool van Japan heeft reeds vele kunstenaars geïnspireerd. Maar ons doet ‘ie nu even niets, we hadden gisteren beter mooie plaatjes kunnen schieten vanuit de shinkansen-trein. Ik baal en heb ineens m’n buik vol van Japan. Voor vijftig gulden kunnen we met een bus naar de andere kant van de berg. We vinden dat wel best, het heeft ons inmiddels al genoeg gekost …Lopend gaan we naar het Kawaguchi-meer. We lopen naar de andere kant van het meer en tot onze verbazing hebben we dan ineens toch best wel een aardig uitzicht over de Fuji. Naarmate de zon verder ondergaat wordt ‘ie steeds beter zichtbaar, we kunnen de sneeuw zelfs op het topje zien liggen. Tijdens de wandeling terug stoppen joggende Japanners zelfs om foto’s te maken. We hebben het dus blijkbaar niet eens zó gek getroffen. We zien zowaar bij een stalletje een paar bananen die nog te betalen zijn ook. Vier bananen voor ruim twee gulden, zelfs voor Nederlandse begrippen is dat een prikkie. Het is rennen geblazen om de trein terug te halen. Heel de wereldreis van zonet moeten we, nu in het donker, nogmaals zien te klaren. Eenmaal in Ueno (voor ons gevoel zijn we dan inmiddels vrijwel ‘thuis’) hebben we toch nog voldoende energie om te kijken of dan nu de internet-toko misschien wel open is. Maar we blijken ons te hebben vergist: het is geen internet-toko, het is een pachinko-hal.

Pag. 70

In deze hallen zitten voornamelijk mannen in lange rijen gehuld in een zee van flitsende schelle neonkleuren. Met een simpele vingerbeweging jagen ze een eindeloze stroom metalen kogeltjes door een soort flipperkasten. Het is toch niet te geloven dat er in een metropool als Tokio geen internetcafé te vinden is …

We houden het ’s avonds bij een simpel Mc Donalds diner. We hebben het helemaal gehad voor vandaag. Tot overmaat van ramp komt de receptionist van het hotel (deze keer een nogal oude man) met een trieste mededeling. Onze kamer is vanaf morgen volgeboekt. Een foutje hunnerzijds. Er zijn nog wel twee 1-persoonskamers vrij, als we daarmee instemmen dan krijgen we wat centen retour. Nee, het zit ons allemaal niet mee wat betreft accommodatie in Japan. Vanaf morgen zijn we dus ’s nachts van elkaar gescheiden, wat een getob …Op TV is er een Japanse drama-serie aan de gang. Het is maar goed dat we in Kioto niet bij het filmdorp naar binnen zijn gegaan. Het is behoorlijk slaapverwekkend te noemen en goedkoop in elkaar gezet.

Zo. 26-11-2000

Vanaf vandaag is onze JR pass niet meer geldig. We zullen vanaf heden dus losse kaartjes moeten kopen voor de trein. Bij de supermarkt-buren kopen we een paar simpele sneetjes wit brood, zodat we eindelijk de jam (waar Roland nu al vanaf Korea mee loopt te zeulen) op kunnen maken. Voor de trein naar Ueno kunnen we een kaartje bij een loket kopen. Dat is wel zo handig, nou hoeven we in ieder geval niet uit te zoeken hoe die kaartjesautomaten werken. 150 Yen per persoon, dat is omgerekend nog geen vier gulden … dat valt dus nog geeneens tegen. Vanaf Ueno vertrekken ook de treinen naar Narita-Airport, dus we gaan maar gelijk even op onderzoek uit of we een kaartje kunnen bemachtigen voor aanstaande dinsdag. Bijna alles is al vol, er zit dus niets anders op … we zullen qua tijdstip iets eerder moeten vertrekken dan nodig is. Maar goed, we zijn nu in ieder geval wel zeker van een zitplaatsje. Voor de trein naar het centrum moeten we dan toch een kaartje uit een automaat zien te halen. Alles staat er natuurlijk in het Japans op, dus hoe komen we hier nu weer uit? Op goed geluk proberen we maar wat. We drukken op wat knopjes, waarna er warempel nog twee kaartjes uit komen zetten ook. In het moderne Ginza, hartje Tokio, kan je inderdaad de mooiste dingen kopen. De wijk is alleen veel kleiner dan dat we ons hadden voorgesteld. We lopen er zo doorheen, wolkenkrabbers à la New York ontbreken en sterker nog: het is zelfs niet eens druk te noemen. Eigenlijk verschilt het niet eens zoveel van een gemiddelde andere stad. Wat wel aardig is, is dat er een aantal grote straten zijn afgezet, zodat er volop ruimte is voor mensen die muziek willen maken, nieuwe produkten willen verkopen of wat dan ook. Een marionet poppenspel trekt de meeste aandacht. Alles gaat er zeer gemoedelijk aan toe. Ginza heeft de naam wat betreft de excentrieke kleding wat hier gedragen wordt, maar ook dat valt reuze mee. Het valt in het niet bij datgene wat we in Nagoya hebben gezien. In het westen leeft men met de gedachte dat Japanners zo hard werken, wij hebben daar inmiddels een heel ander beeld van: ook vandaag zijn er weer een behoorlijk aantal winkels gesloten (en zoals we al eerder opmerkten, met de banken is het helemaal een ramp). Op een bord herkennen we de letters ‘PC’. Hee wie weet, misschien een internet-toko? Hoopvol gaan we naar de vierde verdieping in het gebouw. Het blijkt echter een kantoortje te zijn, waar je computerlessen kan volgen. Zo langzamerhand geven we de moed op om in deze metropool nog iets van een internet-café te vinden. Zelfs in het gebouw van Sony is niets van e-mail of internet te ontdekken. Wel lopen we daar tegen een één of andere reclamestunt van BMW op. Tot onze grote verbazing zien we dat onze BMW-sleutelhanger voor niet minder dan Fl. 430,= over de toonbank gaat!

Pag. 71

Het Imperial hotel biedt uiteindelijk uitkomst, er wordt ons belooft dat ze op de vijfde verdieping internet hebben. Wat ze er even niet bij vertellen is dat het vandaag gesloten is ...We worden doorverwezen naar Kinko’s, een kopieer en drukwerk-winkel. En ja hoor, zowaar: ze hebben zelfs twee computers. Zodra we weer buiten staan begint het al donker te worden. We besluiten maar alvast terug te gaan naar het hotel: een rustig dagje tussendoor mag tenslotte ook wel eens een keertje. Bovendien heeft Roland blaren en heb ik een zeurende hoofdpijn. We kopen nog even een ‘USA today’ krantje. Ook nu is het weer druk in de trein, het komt dan ook maar zelden voor dat we kunnen zitten. Veel kinderen, studenten, maar ook volwassenen houden zich bezig met het lezen van stripverhalen (manga). We kopen wat nootjes, zodat we die beneden in het hotel op kunnen peuzelen als diner. We hebben geen van beide trek in eten …

Nog voordat we ons krantje erbij hebben kunnen pakken, is het al gedaan met de rust. Er komt een zeer drukke man bij ons zitten. Hij is dan weliswaar z’n stem kwijt, maar met gebaren en veel chaotisch geschrijf weet ‘ie ons wel bezig te houden. Hij blijkt al zeventig te zijn, maar ziet er zeker tien jaar jonger uit. Ieder papiertje wat ‘ie ziet liggen wordt vol geschreven. Hij schrijft dat ‘ie in 1960 hier in Japan in z’n been is geschoten, omdat ‘ie weigerde geld te geven bij een overval. Z’n stem is ’t ie kwijtgeraakt omdat ‘ie teveel heeft gerookt. Waarschijnlijk heeft hij iets van keelkanker. Al snel komt er een grote fles saki op tafel: 20% alcohol, de prijs staat er nog op: 1600 Yen (ca. 40 gulden). Hij heeft de fles gekregen van een vriend die het spul zelf maakt. We vinden het geen van beide echt lekker. Blijkbaar ziet ‘ie het aan onze gezichten, want direct geeft ‘ie ons het advies het goedje met veel zout te drinken. Het lijkt daarna ietsje beter te smaken, maar toch kost het heel wat moeite om het glas leeg te krijgen. Vervolgens leegt ‘ie de gehele inhoud van z’n tas. Er zit van alles en nog wat in: horloges, sleutelhangers, een badklok, sieraden, noem maar op. Het lijkt alsof ‘ie iets aan ons wil verkopen, alhoewel … hij ruimt het ook met dezelfde gang weer op. Misschien is ‘ie er gewoon wel trots op. Roland krijgt een sleutelhanger en ik een gebruikte geruite mini-portemonnee. Hij vertelt dat ‘ie een vriend in Nederland heeft wonen, die violist-leraar is. ‘Als ‘ie nog leeft, dan is ‘ie nu 95’. Hij lijkt er vanuit te gaan dat dat een hele normale leeftijd is voor iemand die in Nederland woont. Het volgende onderwerp is het eten vanavond. ‘Hebben jullie al plannen: Eten, drinken, muziek?’, krabbelt ‘ie op een stukje verfrommelt papier. In het begin protesteren we nog een beetje, maar hij wil zo graag dat we mee gaan, dat we maar overstag gaan. We halen onze spullen van boven en gaan met ‘m mee. ‘We moeten met een bus mee? Waar gaan we helemaal heen dan?’Niet ver dus, bij de eerste de beste halte stappen we alweer uit. ‘Oh nee, hè? Is dit het? … Karaoke ??? … verstaat ‘ie dat onder muziek? …’Dit vinden we wel zoiets verschrikkelijks, maar waar dan ook … Aziaten zijn er dol op! Diep in ons hart wisten we dat we er ooit aan zouden moeten geloven, zal dat nu ineens vanavond zijn? Het is een typisch eettentje; er hangt en staat veel prullaria, de banken zijn met rode veloursstof bekleed en overal staan kleine tafeltjes. Continu is de microfoon bezet en laten diverse Japanners hun verschrikkelijke ‘zangtalent’ horen. Wij krijgen ‘samba’s en een trommel in onze handen gedrukt. We moeten meedoen, dus doen we dat maar. We hopen hiermee te voorkomen dat we zelf in een microfoon moeten lallen. Eigenlijk is het maar raar, zo denk je nog een rustige dag te hebben en zo zit je in een karaoke-tent te trommelen. Het is niet echt bevorderlijk voor m’n hoofd, maar toch genieten

Pag. 72

we er op een bepaalde manier wel van. Het is tenslotte best grappig om zo tussen de Japanners te zitten, dat moet je toch ook eens meegemaakt hebben …Het voorafje bestaat uit nootjes met gedroogde vissliertjes. Echt vies is het niet, maar lekker is anders. Je moet er een poosje op kauwen, pas dan wordt het zachter en kan je het doorslikken. Het hoofdgerecht: rijst met kaviaar in zeewier heeft wat meer smaak en heeft iets aparts. We krijgen zo’n zelfde hapje nog een keer. Onze metgezel vermaakt zich prima: ook hier haalt ‘ie de inhoud uit een (deze keer een ander) tasje. Dit tasje zit vol met crèmetjes en luchtjes, waar wij ons oordeel over moeten geven. Hij heeft al een aantal keer deze avond een andere bril opgezet. Met een 1cm-breed geel montuur waar onwijs grote ronde getinte brillenglazen inzitten, steelt ‘ie het meest de show. ‘Holland, sing a song’, schrijft ‘ie op een papiertje. Moet dat nou echt? Gelukkig is het niet erg druk, dus moeten we ons misschien maar niet laten kennen en gewoon meedoen! We krijgen een soort telefoonboek op onze schoot gekwakt: het boek staat vol met vele westerse nummers: noem maar een zanger, zangeres of groep op, ze hebben het in hun repertoire … M’n oog valt op de Bangles: ‘Manic Monday’, ja dat moet dan maar en voordat ik het weet sta ik er dan. Met microfoon, en voor twee televisies ontpop ik me als een ware zangeres … nou ja, bijna dan!Ze hebben het liedje vast nog nooit gehoord, maar voor m’n idee gaat het best aardig. ‘Thank you, thank you, we want more …’‘It’s Christmas time’ van Band-Aid wordt stukken lastiger. Bij ‘White Christmas’ van Barry White moet ook Roland zich er aan toegeven … We bakken er niet veel van, maar toch vindt onze metgezel het nog nodig om er fotos’ van te maken en wordt er luid geapplaudiseerd, dus blijkbaar is het toch nog wel meegevallen. ‘Zo, en nou is het mooi geweest’. We kruipen achter ons tafeltje terug en zijn echt niet meer van plan om daar om een andere reden als weg te gaan, achter vandaan te komen. We krijgen nog meer te eten: soep met visballen, groente en een citronella-iets. Het is de bedoeling dat we er rijst bij eten. De rijst moet gemengd worden met rauwe vis, mayonaise, een zeer scherpe mosterd en wat nog veel erger is … een rauw ei. De soep gaat nog enigszins. De rest eet Roland wel, maar ik nog minder dan nauwelijks.Langzaam loopt de winkel leeg. We schrikken even van de prijs: ‘7300 Yen, dat is een kleine 200 gulden voor een paar dingetjes …’ M’n hoofd staat inmiddels op springen, de migraine heeft dus toch doorgezet. Voordat ons maatje een sigaret opsteekt geef ik te kennen dat ik graag terug naar het hotel zou willen.‘Heb je hoofdpijn?’, spontaan trekt ‘ie een geplastificeerd ziekenfondskaartje (of iets wat erop lijkt). ‘Nou, dat is nu ook weer niet nodig: Terug naar het hotel is voldoende …’‘Oké’, knikt ‘ie, maar hij lijkt het niet begrepen te hebben, want op de terugweg gaat ‘ie dan toch ineens naar een ziekenhuis.‘‘Oh jee, dat is de bedoeling niet, ik wil gewoon naar m’n bed dat is alles …’, mompel ik. Hij trekt zich er echter niets van aan. Maar wat is nou het geval, hij gaat voor zichzelf even langs het ziekenhuis. Hij moet namelijk iedere dag even doorgespoeld worden. Hij staat erop dat Roland toekijkt hoe een slangetje in z’n keel wordt gepropt, waarbij ‘ie behoorlijk rood aanloopt. Ik ga even naar het toilet. In een ziekenhuis verwacht je tenslotte een schoon toilet, toch? Nou niet dus: het ziet er zelfs smerig uit. Dat verwacht je toch niet van een Japan en zeker niet van een Tokio?!Lopend gaan we terug. Het is niet ver lopen naar het hotel, maar toch is de man uitgeteld. Vandaar dus die bus op de heenweg … Ik neem de kortste weg naar kamer 405. De man staat erop dat Roland nog even meeloopt naar de 9e verdieping. Zo’n zelfde 1-persoonskamer als ons heeft ‘ie helemaal vol staan met rommel. Hij probeert een leren jas aan Roland te verkopen, maar die zit daar natuurlijk helemaal niet op te wachten. Met de hoop zo snel mogelijk van ‘m af te komen geeft Roland ‘m maar snel een klompje, waarna hij op zijn

Pag. 73

beurt krampachtig op zoek gaat om iets terug te geven. Het wordt uiteindelijk een klein kunststof zeehondje. Zelf ben ik al zeer snel onder zeil, ondertussen hopend op betere tijden voor morgen.

Ma. 27-11-2000

Wat loom en suf word ik wakker, maar het goede nieuws is dat m’n hoofdpijn is weggezakt. Pas rond elf uur gaan we goed uitgerust naar Ueno, waar vandaan we met de metro naar Asakusa gaan. Asakusa staat bekend als het meest authentieke deel van oud Tokio. Via een overdekte marktstraat lopen we door de poort Hozomon naar de Senso-ji tempel. Vlak voor de tempel staat een grote wierookpot, waar de mensen stil bij blijven staan om de rook over hun lichaam te wuiven. Het is er druk en gezellig. Het doet ons direct aan Taiwan denken. Vele duiven bezetten een pleintje voor de Asakusa pagode. We lopen nog verder richting Sangyo Kaikan, hier worden de reserveringen voor de geisha’s gemaakt. Binnen zien we ze inderdaad lopen, maar naar buiten komen ze niet. Via de vele drukke straatjes met souvenirs, kleding en etenswaren lopen we terug naar de metro: op naar het keizerlijk paleis, of in ieder geval de tuin ervan. Eenmaal in de metro herinneren we ons dat de tuin op maandag gesloten is. Toch kijken we maar even, je weet tenslotte maar nooit … Maar ja hoor, alles is gesloten. Ons geluk. Zo tussen de regeringsgebouwen is het maar een saaie bedoening. Beiden vinden we de dierentuin een goed alternatief. Dus wij weer terug met de metro. Maar het is niet te geloven, ook dat doen we voor niets … zelfs de dierentuin is gesloten!‘Dan gaan we maar naar het aangrenzende Ueno-park …’ Bootjes, eenden, duiven en mensen kijken. Uiteraard is het restaurant wat erbij hoort ook gesloten, dus halen we maar een ijsje uit een automaat. We krijgen zo langzamerhand het idee dat er meer Japanners vrij zijn dan werken …We lopen er wat rond, maar hebben het al snel gezien. We zoeken hartje stad maar weer op. Bij ‘Spaghetti house’ krijgen we salade met spaghetti, ondanks dat we dat helemaal niet hebben besteld. Het zit ons vandaag dus allemaal niet mee. Maar ach, echt gek smaakt het niet … m’n jus d’orange is rood, typisch maar wel lekker. En dan is het eindelijk tijd voor de chat-party. Dus wij weer terug naar Kinko’s. Er zijn een aantal mensen voor ons aan de beurt, dus het is maar te hopen dat we om zes uur on-line zijn. En ja hoor, dat lukt. Al snel komen Pa Woutersen en pa en ma Flier (via Aad) on-line. Het is echt heel leuk om op een afstand van ca. 10.000 km zo met elkaar te kunnen ‘praten’. Helaas loopt Aad z’n computer nogal eens vast, maar toch is het heel grappig. Op deze manier is de wereld wel heel erg klein.

In de trein terug (net op het moment waar wij er uit moeten) valt er iemand naast ons neer. Direct rennen een aantal meisjes naar de conducteur, waarna de trein netjes stil blijft staan. Er wordt iets rondgeroepen, waarschijnlijk of er een dokter in de buurt is. De man wordt uit de trein getild, het lijkt erop dat de man het niet heeft gehaald. Binnen een paar minuten horen we een ambulance aankomen. Wij lopen het perron af, de ambulance-mannen komen op dat moment net door de toegangspoortjes. Ze lijken totaal geen haast te hebben.‘Go up, please … hurry’, roepen we nog. Gelukkig versnellen ze daarna hun pas.We weten niet hoe het afgelopen is, maar op zo’n moment leer je wel weer even te relativeren. Alles is maar zo tijdelijk … behoorlijk somber keren we terug.

Het batterijtje, wat we vanmiddag hebben gekocht, werkt. We leven weer met tijd. Roland heeft nog steeds blaren. In kimono gehuld ligt ‘ie te tellen hoeveel geld we nog hebben.

Pag. 74

‘Zal ik maar eens gaan douchen?’, moeizaam gaat ‘ie van lig- naar zitstand. Heerlijk om op vakantie zo lui te kunnen zijn.

Di. 28-11-2000

Al om vijf uur lig ik in het rond te staren, bang dat we ons vliegtuig zullen missen naar Hongkong. Iets na zessen zijn we al onderweg. Het is veel drukker op straat dan een paar uur later. Bij Ueno stappen we over op de door ons gereserveerde Skyliner. De luchthaven is modern met veel eet- en souvenirtoko’s. Ze zijn veel goedkoper dan in de stad zelf, dus moeten we natuurlijk beslist van onze laatste centen iets kopen … het worden Japanse theemokken. Gelukkig gaat het stukken soepeler om Japan uit te komen dan Japan in. Met een airbus (ieder heeft een klein beeldschermpje voor zichzelf) vliegen we in circa 4 uur naar Hongkong. We zitten helaas aan de verkeerde kant, anders hadden we Mt. Fuji nog kunnen zien. Ik strompel nog naar de andere kant, maar ben dan al te laat …

11. Hongkong herinneringen

Met een cityliner, een dubbeldekker, gaan we naar Kowloon. Eerst rijden we langs opgespoten land en daarna door afschuwelijke achterbuurten. We stappen uit op Nathan Road. Al snel komt er een Indiër op ons af. In 1997 zaten we ook in een gasthuis van Indiërs, dus lopen we maar met ‘m mee. En ja hoor, wauw … we komen precies in hetzelfde gasthuis terecht! We houden de traditie in ere en eten dus ook in hetzelfde Spaghetti house als drie jaar geleden. Sterker nog, we proberen ook hetzelfde te bestellen en ja hoor, ook dat lukt. We herkennen de schilderijen nog en weten nog precies aan welk tafeltje we destijds gegeten hebben. Helaas is dat tafeltje nu bezet door een oud dametje, anders waren we daar ongetwijfeld gaan zitten. Natuurlijk maken we na het eten dezelfde wandeling naar de prachtige skyline van Hongkong eiland. Er is al volop kerstverlichting, dat was de vorige keer niet. Ook waren we de vorige keer niet getrouwd, nu wel. En zo blijven we nog even lekker doorgaan …

De kamers zijn nog net zo smerig als de vorige keer, alleen heeft het halletje nu een andere kleur gekregen: die was roze en is nu geel. Wel hebben we nu weer een bed, maar dat is dan ook het enige wat beter is dan in Japan. De airco maakt een waanzinnig lawaai, maar omdat er geen ramen in ‘ons hokje’ zitten is het beter om ‘m aan te laten. Met airco aan ruikt het al muf, laat staan zonder.

Pag. 75

Wo. 29-11-2000

We slapen onrustig, rond 6 uur val ik eindelijk in een wat diepere slaap. Door de airco hebben we het hartstikke koud gekregen. We hebben geen idee wat voor weer het is, dat heb je als je in zo’n donker hokje zit. Het is zowaar zonnig. Er zijn wel wat wolken, maar we gaan ervan uit dat die zo op zullen lossen. De eerste stappen buiten de deur zijn over een afvalhoop. We zitten op de 5e verdieping, dus kijken we maar of er ergens een lift in de buurt is. Altijd makkelijk om te weten, zeker als we vanmiddag moe en bezweet terug komen … In Azië loop je tenslotte vaak genoeg trappen op en af. Het duurt lang voordat er een lift komt (ineens herinneren we dat ook van drie jaar terug). Als ontbijt een Mc Donalds egg-burger, ja … ook dat is weer een flashback uit 1997. Het blijft grappig.

Het weer vertrouwen we niet helemaal meer, dus gaan we eerst op zoek naar een internet-café: Even kijken wat de weersvoorspellingen zijn de komende dagen. Vlakbij de veerboot naar Hongkong eiland zit een spiksplinternieuw internet-café. De (trotse?) nieuwe eigenaar zit te slapen achter de balie. ‘2’, snauwerig werpt ‘ie een kaartje naar ons toe.‘We maken zelf wel uit waar we gaan zitten’, mompelt Roland. Maar aangezien er een login en password van PC nummer 2 op het kaartje staat zijn we toch aan die ene PC gebonden. ’30 minutes’, nou ja zeg … wat is dat nou weer voor gekkigheid? Misschien hebben we wel langer nodig, ach wel zien wel …Op irritante veel te hoge aluminiumkrukjes mailen we en kijken we even naar het weer. Er klopt iets niet qua dagen, maar CNN biedt uitkomst. Vanaf morgen is het gedeeltelijk bewolkt. Vandaag geheel bewolkt, we zien dus maar af van ons plan om vanaf de ‘Victoria Peak’ naar beneden te lopen. Schaatsen lijkt ons dan een beter plan voor vandaag.

Eerst gaan we met de ‘Star Ferry’ naar Hongkong eiland en vandaar gaan we met de metro naar Tai Koo. Ook hier hebben ze een simpel systeem: op een ‘touchscreen’ wijs je het station aan waar je heen wilt, waarna het apparaat direct aangeeft hoeveel je moet betalen. Uiteraard wisselt het apparaat ook. Echt groot geld slikt ‘ie niet in, maar dat is natuurlijk een foutje van ons. Maar echt een probleem is dat niet, want tegenover het apparaat bevindt zich een bank (die in tegenstelling tot Japan) nog open is ook. Op het uitgespuugde kaartje zit een magneetstrip, zodat precies gevolgd kan worden waar je uithangt. In Nederland zou zoiets dus niet werken: Wij zouden dat zien als ‘aantasting van je privacy’. Er is een kleine uitsparing tussen deur en perron, waar je vanaf alle kanten wordt gewaarschuwd. Ook moet je ver genoeg van de deur afstaan, anders gaan de deuren niet dicht. Eenmaal in Tai Koo moet je voordat je het perron verlaat het kaartje weer in een apparaat stoppen, die ‘m daarna inslikt. In Moskou, in Seoul, in Tokio, overal zijn deze systemen min of meer identiek. Goed voor het milieu, maar jammer voor m’n fotoboek. Maar één ding is zeker: Nederland kan er nog wat van leren!

Midden in een winkelcentrum komen we weer boven. We verwachten dat de ijsbaan zich op de begane grond of in de kelder bevindt, maar dus niet. ‘Icepalace, 1e verdieping’, wat gek …Te midden van de winkels met aan één kant uitzicht op Kowloon ligt er zowaar een stukje ijsbaan. Er schaatst echter niemand, dus eten we eerst maar even bij het ernaast gelegen ‘Eat-restaurant’ een belegd stokbroodje. Al snel wordt het drukker, schoolmeisjes proberen in hun kostuum een paar rondjes te maken. ‘Oh jee, het zijn allemaal kunstschaatsen, betekent dat …’

Pag. 76

Ja dus, ook wij krijgen kunstschaatsen aangemeten. We staan nog maar nauwelijks op het ijs, of ik ga al zowat onderuit. Die gekke irritante puntjes zijn we helemaal niet meer gewend. Ook Roland heeft er behoorlijk veel moeite mee. Het remmen op de ‘ijshockey-manier’ gaat ook niet echt van een leien dakje. Maar het is wel een heel leuke ervaring om op zo’n typische plaats rond te dartelen. Op het moment dat we nog met schaatsen onder bij ‘Eat’ iets gaan drinken wordt de baan gesloten. De baan en het restaurant worden van elkaar afgesloten, hetgeen betekent dat wij min of meer opgesloten zitten. De baan wordt geveegd en daarna wordt er extra water opgespoten. Tot slot wordt de baan nog even opgeveegd. Het is een wonder dat het enorme apparaat niet door de vloer komt zetten. Binnen ‘no-time’ is de boel weer bevroren, wat zal dat een enorme hoeveelheid energie kosten zeg. In ca. 20 minuten is de hele klus geklaard. Inmiddels schijnt de zon buiten uitbundig, dus besluiten we al snel om er een punt achter te zetten.

Met de metro gaan we naar Causeway bay, naar de zogenaamde ‘typhoon shelters’. Dit zijn bootjes met een afdak waarin de mensen nog zeer primitief leven. De bootjes liggen in een baai, zodat ze bij een eventuele wervelstorm dan nog enigszins kans hebben om te overleven. Gelukkig zijn de meeste bewoners van de sampans inmiddels overgebracht naar enorme flatgebouwen. Momenteel liggen er meer jachten dan sampans in de baai. ‘Het uitzicht vanaf Victoria Peak zal bij zonsondergang vast heel bijzonder zijn’, onder dat motto gaan we daarom maar weer een paar haltes met de metro mee richting het centrum. Op deze manier blijven Roland z’n blaren ook nog enigszins gespaard. Eenmaal in het centrum is het trammetje naar Victoria Peak weer net zo moeilijk te vinden als drie jaar geleden.‘Peak tram’, in grote groene letters staat het aangegeven boven een soort watervalletje. Ik zeg het nog tegen Roland, maar die is zo afwezig dat ‘ie stug naar boven doorloopt. Dan nog maar een keer proberen: ‘We zijn druk bezig de piek zelf te beklimmen, het staat niet voor niets beneden aangegeven, hoor’. ‘Oh, dan moeten we maar teruggaan’. ‘Tja …’, hij is lief, maar soms toch ook wel een beetje eigenwijs …Maar goed, heuveltje af gaat het tenminste allemaal wel wat soepeler. Het is behoorlijk druk in het trammetje, de eerste laten we daarom maar aan onze neus voorbij gaan. Het uitzicht is weer als vanouds. Na het eten, in het donker, is het zo met al die lichtjes zelfs echt sprookjesachtig te noemen. Wel koelt het een beetje snel af.Met een één of ander stickerapparaat laten we stickers van onszelf maken, als achtergrond kiezen we de skyline van Hongkong. Roland vindt het in eerste instantie maar niks (zoiets is voor kinderen …), maar achteraf vindt ‘ie het toch wel grappig. We schrijven nog even snel twee kaarten voor beide ouders, incl. sticker kunnen we ze er gelijk op de post doen. Het trammetje gaat in een hoek van 45 graden naar beneden, het is een veel enger idee dan heuveltje op. Eenmaal beneden ben ik behoorlijk opgelucht. Beneden is het stukken warmer, zelfs op de veerpont is het goed uit te houden. Er zijn veel mensen op de been. Blijkbaar wonen veel mensen, die op Hongkong eiland werken, in Kowloon. Als vanouds halen we een sapje bij 7-Eleven. Heerlijk relaxt drinken we het met uitzicht op de prachtige skyline op.

Inmiddels heb ik me in een lakenzak gepropt. Het is hier echt smerig. Gisterenavond heeft Roland de eerste kakkerlak al gekild. Het douchen schiet ook niet zo op. Het toilet (ter grootte van een klein Nederlands toilet) fungeert eveneens als douche. Je kan dus nauwelijks staan en alles wordt zeiknat.

Do. 30-11-2000

Pag. 77

We laten de airco maar uit. En dat is een goede keus, want we hebben nu een veel betere nachtrust dan de vorige nacht. In het toilethokje was ik zo goed en kwaad als het gaat m’n haar. Op de TV beloven ze vandaag een zonnige dag, dus trek ik vol enthousiasme m’n afritsbroek maar eens aan. Roland houdt het bij spijkerbroek, t-shirt en trui. Hij heeft er niet echt veel vertrouwen in. Maar het is inderdaad prachtig weer. Het TL-licht in ons bedompte kamertje stelde niet echt veel voor, want we moeten behoorlijk aan het felle zonlicht wennen. Met veel genies zit ik aan het ontbijt en lopen we waar naar ons vertrouwde bankje, waar vandaan we zo’n schitterend uitzicht hebben op de skyline. We kunnen er maar niet genoeg van krijgen. Onderweg kopen we nog even een mooie leren portemonnee voor Roland. Zo in de zon kunnen we het wel even op ons bankje volhouden. Door de nevel vanuit zee liggen de gebouwen op Hongkong eiland in een soort mist. De zon schittert in het water van ‘Victoria harbour’, zodat alles perfect op elkaar lijkt te zijn afgestemd. Toch willen we ons plan, lopen vanaf ‘Victoria Peak’ naar het zuiden van het eiland (Aberdeen), vandaag ook nog ten uitvoer brengen en dus gaan we richting de veerboot. We letten daarbij even niet helemaal goed op met als gevolg dat we spontaan in de verkeerde veerboot stappen. We komen aan in Wan Chai, naast het Hongkong ‘Convention & Exhibition centre’. Hier heeft drie jaar geleden de zogenaamde ‘take over’ plaatsgevonden. Nog steeds merken we er weinig van dat Hongkong nu weer bij China hoort. We vergissen ons in de afstand die we nu nog lopend af moeten leggen om bij het trammetje te komen. Mede door de vele loopbruggen is het nog een aardige inspanning. Maar we gaan het leren, want nu lopen we in één keer goed. Inmiddels zijn we op de ‘Victoria Peak’ zo’n beetje kind aan huis. Uiteraard genieten we nog even van het uitzicht, maar al vrij snel gaan we (met een milkshake achter onze kiezen) op zoek naar het wandelpad richting Aberdeen. We gaan maar naar het pad, waar we drie jaar geleden nog hebben staan twijfelen. Toen hebben we ervoor gekozen om niet te gaan, maar nu dus wel. Het pad blijft geasfalteerd, maar de omgeving met tropische vegetatie is prachtig. In het begin gaan we voornamelijk heuveltje af, maar dat kan natuurlijk niet zo blijven … Voordat we Aberdeen in de verte zien liggen moeten we eerst nog heel wat klimmen. Het sportdrankje dat we bij de veerboot hebben gekocht, komt ons nu goed van pas. Onderweg genieten we van bijzondere vergezichten en komen we nog een slang (of iets dergelijks) tegen, die lekker lag te zonnen. Ik schrik me naar en klamp me (net zoals het meisje in Seoul, die doodsbang was voor het kleine schoothondje) aan Roland vast. Is dat wat, we hebben heel Borneo doorkruist, en nou zouden we hier bijna nog gebeten worden door een slang … Na een paar honderd meter komen we bij een noodtelefoon: ‘Er is hier blijkbaar al vaker iets gebeurt …’ Hoe dan ook, de rest van de wandeling zijn we extra alert op luie slangen. Het laatste stuk voert langs de helling waar Aberdeen achter ligt. Het pad wordt niet zo vaak belopen, zodat het aardig begroeid is en je dus even goed moet kijken waar je je voeten neer zet. Eén misstap en je ligt beneden …In de metro wordt veel gedaan aan veiligheid, maar hier komen blijkbaar niet zoveel mensen en vinden ze het dus wel best. Ook de bewegwijzering laat het laatste stuk nogal te wensen over. Ook hebben we geen kaart van Aberdeen, dus eenmaal in de bewoonde wereld is het ook nog even zoeken. Bovendien zijn er geen kraampjes die iets van fris verkopen. Het is inmiddels al half vier, maar nog steeds 27 graden, dus we zijn wel toe aan iets nats. We zijn de warmte blijkbaar niet meer echt gewend. We kunnen met een sampan mee naar de sampans die nog ‘gebruikt worden’, maar toch laten we ons niet verleiden, het is voor ons een iets te toeristische attractie. In een dubbeldekker (we zitten boven en helemaal voorin met een gaaf uitzicht) rijden we terug naar het centrum van Hongkong. Eigenlijk is het maar een klein eiland, na vandaag blijkt inderdaad dat je het zo lopend over kan steken.

Pag. 78

Met de goede veerboot zijn we rond vijf uur weer terug in Kowloon. Het is wellicht overbodig te noemen dat we weer op ons vertrouwde bankje belanden. Maar deze keer is het toch wel ietsje anders: we hebben verbrande koppen, en we zijn nu op tijd om de zonsondergang hier ook eens mee te maken. We gaan nog even op zoek naar een zwembad voor morgen, als laatste dag zou dat natuurlijk ideaal zijn. Maar helaas, er zit geen water in het publieke buitenbad … Toch geven we het niet op: in een boekhandel speuren we in de Lonely Planet van Hongkong naar een hotel met zwembad. Maar helaas, het mag niet baten. We eten ’s avonds in een Chinees Seafood Restaurant: we genieten van een heerlijk vissoepje als voorafje. Roland bestelt er zoetzuur varkensvlees bij, maar ik hou het bij vis: garnalen met cashewnoten. De circa vijftig tafeltjes zijn zo bezet met alleen maar Chinezen, het is dus een favoriete tent. Het eten is inderdaad goed, we hebben zelfs teveel en moeten dus helaas heel wat laten staan. De rekening is ook leuk: 477 Hongkong dollar, hoeveel dat omgerekend precies is weten we niet eens, maar het is voor ons doen in ieder geval niet gering ... Ze weten niet wat ze zien als Roland geld uit de buidel van onder z’n t-shirt vandaan haalt. Maar we moeten wel naar ons extra geldvoorraadje grijpen, want anders moeten we afwassen. Nog even, en we geven hier meer geld aan eten uit dan in Japan …

Voor de laatste keer liggen we nu in vieze pyjama (want dat zijn ze wel na zes weken gebruik) in bed. Uit Roland z’n wereldontvanger klinkt een leuk muziekje.

Vr. 1-12-2000

We willen eigenlijk direct uitchecken en onze spullen bij Lily in haar kantoortje opslaan. Maar helaas, ze is er even niet, dus ontbijten we eerst nog maar even. Wederom is het lekker weer. Er is niet zoveel zon als gisteren, dus het is vanwege de hogere luchtvochtigheid wel wat benauwder. Voor de derde achtereenvolgende keer gaan we met de veerboot naar Hongkong-eiland. Deze keer letten we maar eens op, al snel zien we de fout die we gisteren hebben gemaakt: na de betaalautomaten zijn we gisteren linksaf gegaan in plaats van rechtsaf. Het is nog een hele klim naar de botanische- en dierentuin. Klam en nat van het zweet komen we er aan, zodat we het eerste het beste drinkstalletje zo ongeveer bestormen. Vele mooie en soms aparte tropische planten en palmen sieren de tuinen, om jaloers op te worden … hoopvol nemen we een paar pitten mee. Nu kunnen we tenminste thuis proberen om er weer een aantal palmen bij te kweken. De orang oetangs zijn er ook nog steeds, hetzelfde aantal als in 1997. De oudste ligt in een hoekje in z’n neus te peuteren, waarna ‘ie de smurrie met veel gesmak van z’n vingers likt. Een andere lijkt alleen nog maar op twee poten te kunnen lopen. Apen, het blijven gekke maar leuke beesten, om uren naar te kijken. Maar om nu een hele dag in het park door te brengen zien we ook weer niet zitten, dus lijkt het ons wel wat om ook nog even ‘Ocean Park’ te gaan bezoeken. ‘Laten we voor de zekerheid nog even lezen wat de Lonely Planet erover zegt’, en weer lopen we bij de eerste de beste boekhandel naar binnen. Ruim vijftig gulden entree voor met name leuke speeldingen in waterland … Ach, laat maar zitten dus!Als alternatief komt er iets beters in ons op: Het ruimtemuseum …Voor de laatste (6e) keer deze vakantie varen we met de veerpont over de ‘Victoria harbour’. Er draait een leuke film in het ruimtemuseum: ‘Amazing journey’. We kopen een kaartje voor de voorstelling van 15:50 uur. In de tussentijd genieten we weer op ons bankje van de skyline. Deze keer laten heel wat bruidsparen zich in een waterig zonnetje op de foto zetten. Tientallen projectoren geven in het ruimtemuseum de film weer. We liggen in een stoel en het plafond is hol, zodat je overal om je heen de film ziet. Echt een heel fraai gezicht.

Pag. 79

Onder andere duizenden vlinders, duizenden krabbetjes en bepaalde minderheden uit Kenia schieten over het scherm. Daarna lopen we de promenade nog even wat verder af, voornamelijk langs vissers. Op de terugweg hangt de zon als een felle oranje bal boven Kowloon. We eten ’s avonds ‘mixed grill’: de naam zegt het al, heel veel vlees … Ik vertrouw het echter niet helemaal. Het is niet helemaal gaar, retour keuken heeft geen effect. Het nieuwe stuk vlees is net zo rauw als het vorige. 12. Aan alles komt een eind …

Voor de laatste keer zitten we weemoedig naar de skyline bij nacht te turen.

Op het moment dat wij onze spullen hebben gehaald en de Nathan Road op lopen komt net de cityliner aangereden. We zijn binnen mum van tijd op het vliegveld. Het inchecken gaat van een leien dakje. Er is ruimte genoeg, we mogen tenslotte bij iedere willekeurige balie inchecken. Ook de douanecontrole is zo gebeurt. Het is nu 23:10 uur, Roland heeft net twee Tsing Tao-biertjes gedronken en ik zit aan de thee. Eén biertje was voor mij wel genoeg, blijkbaar ben ik het alcohol drinken niet meer zo gewend.

Het einde van de reis zit er alweer aan te komen. Zodra het weer licht wordt zijn we hoogstwaarschijnlijk alweer in Ouderkerk …

Ook deze prachtige reis zit weer in ons geheugen gegrift …

Het was voor ons een behoorlijke relaxte reis, Maar die we zeker voor geen goud hadden willen missen …

Pag. 80