Wat weet een boer van Saffraan

17
wat weet een boer van saffraan wat weet een boer van saffraan

description

Eervolle vermelding Eo Wijers prijsvraag 2012 Een methodiek van RRog stedenbouw en landschap om het landschap van de Veenkoloniën authentiek en vernieuwend te laten groeien.

Transcript of Wat weet een boer van Saffraan

Page 1: Wat weet een boer van Saffraan

wat weet een boer van saffraanwat weet een boer van saffraan

Page 2: Wat weet een boer van Saffraan

[alteveer]

[vledderveen]

[oomsberg]

[horsten]

[vosseberg]

[mussel]

[wolfsbarge]

[zuidlaarderveen]

[oud annerveen]

[spijkerboor]

[nieuw annerveen]

[eexterveen]

[gieterveen]

[bonnerveen]

[torenveen]

[gasselterboerveen]

[gasselternijveen]

[drouwenerveen]

[zuideind]

[buinerveen]

[exloerveen]

[boermastreek]

[gasselterboerveenschemond]

[gasselternijveen]

[gasselternijveenschemond]

[drouwenermond]

[nieuw-buinen]

[1e exloermond]

[2e exloermond]

[exloerkijl]

[valtherblokken]

[valthermond]

[kavelingen]

[oud weerdinge]

[nieuw-weerdinge]

[2e valthermond]

[stadskanaal]

[ceresdorp]

[stadskanaal?]

[musselkanaal]

[ter apelkanaal]

[ter apel]

[munnekemoer]

[de maten]

[roswinkel]

[emmer-erfscheidenveen]

[emmer-compascuum]

[barger-compascuum]

[zwartemeer]

[klazinaveen]

[nieuw-dordrecht]

[barger-oosterveld]

[oranjedorp]

[zuidbarge]

[erica]

[amsterdamsche veld]

[schoonebeek]

[nieuw-schoonebeek]

[martenshoek]

[hoogezand]

[tussenklappen]

[kleinemeer]

[tripscompagnie]

[borgercompagnie]

[kalkwijk]

[kiel-windeweer]

[nieuwe compagnie]

[annerveenschekanaal]

[eexterveenschekanaal]

[nieuwediep]

[wildervank]

[veendam]

[meeden]

[beneden veensloot]

[beneden veensloot]

[zuidwending]

[ommelanderwijk]

[pekela's]

voorwoordVoor u ligt de projectfolder wat weet een boer van saffraan. Dit project is opgezet in het kader van de Eo Wijers-prijsvraag 2011-2012, waarbij gevraagd werd om te gaan met energie transitie, krimp en ruimtelijke kwaliteit. Toegespitst op de Veenkoloniën vormen ontwikkeling van de landbouw en water-management de aandachtspunten.

RRog stedenbouw en landschap stelt, in samenwerking met Claire Oude Aarninkhof en Arjan Boekel, een methodiek voor die het Veenkoloniale landschap authentiek en vernieuwend laat groeien. Een me-thodiek die liever uitgaat van de enorme potentie van het gebied, dan deze te problematiseren. De kracht ligt in het landschap en bij de mensen die het maken. Het enige, oorspronkelijke grootschalige landbouwgebied van Nederland kent een traditie van maak-baarheid, pioniers en energie leveren. Het landschap is een weerslag van die werkwijze. De kwaliteit ligt bij de linten, met doorzicht naar de open landerijen, maar de veranderkracht ligt bij de boerenerven. Onze benadering gaat uit van de kracht van het boerenerf in het landschap en streeft naar inpassing van nieuwe en innovatieve bedrijvigheid, in combinatie met duurzame energie productie, om daarmee zowel ruimtelijke als sociaaleconomische verandering op gang te brengen.

Met het pilot-project Energie-Erf toont de bionier mogelijke vernieuwing voor bedrijf en landschap. Er ontstaan kansen voor alternatieve functies, bouwen voor specifieke woonwensen en lokaal ingepaste waterberging (als aanzet voor de regio-opgave van 3,8 miljoen m3). Het is een kleine stap, als voorbeeldfunctie, die grote gevolgen kan hebben, niet alleen in de Veenkolo-niën. Met landschappelijke aanpassingen is de pilot elders te implementeren, het motto blijft; wat weet een boer van saffraan wijst op de belangrijkste speler in het buitengebied, het benutten van zijn kennis en de zoektocht naar lokale specialiteiten, op weg naar het vitale platteland van de toekomst!

Deze folder illustreert RRogs voorstel van erf tot regio. De beeldende uitleg wordt begeleid door een essay, doorlopend te lezen in de linkerkolom. Achterin staat een weergave van de organisatie en com-municatie. Dit plaatst het project in de tijd. Met de kennis verworven in het Eo Wijers traject presenteert RRog zich graag aan u, en ziet hierin zowel de opstap naar concrete projecten als een inspirerend naslagwerk!

Richard Colombijn, Claire Oude Aarninkhof en Renzo VeenstraRRRRogog stedenbouw en landschap

Page 3: Wat weet een boer van Saffraan

Het landschap van de Veenkoloniën is een landschap met bebouwingslinten en een aaneenschakeling van agrarische bedrijven. Een indrukwekkend open landschap. De ontginningslinten bepalen tot op de dag van vandaag het beeld van de Veenkoloniën. Schakel alle linten aan elkaar en je komt van Groningen tot de stad Luxemburg. Deze eindeloze aaneenschakeling van woningen, bedrijven en agrarische erven maakt het landschap van de Veenkoloniën uniek. Dit landschap met het agrarisch bedrijf als belangrijkste speler heeft een enorme kracht. Bij het opstellen van een methodiek moet juist deze kracht moeten worden benut. De methodiek richt zich op het aanjagen van de boeren tot dynamische ondernemers, daar ligt de grootste kans en de grootste uitdaging. De transformatie van het agrarisch bedrijf leidt de transformatie van het landschap zowel in ruimtelijke als sociaaleconomische zin. Alle agrarische erven samen dragen de linten en de linten dragen op hun beurt de hele regio. Het boerenerf als motor van de comfortzone. De vraag is nu, hoe krijgen we die motor aan de praat?

De Energie Compagnie

De eerste stap is het opzetten van de Energie Compagnie. Dit is een coöperatie op basis van particulier initiatief. De Compagnie bouwt aan een fi nancieringsmodel voor duurzame ontwikkelingen in de regio en koopt stroom en gas in voor al haar leden. De Compagnie bedingt korting bij energieproducenten. Tegelijkertijd wordt de Energie Compagnie energieproducent door het contracteren van diverse lokale duurzame energie-opwekkers, en

wat weet een boer van saffraan

e s s a y

de energie compagnie

palet van de veenkoloniën

Page 4: Wat weet een boer van Saffraan

veenkoloniën

luxemburgluxemburg

veenkoloniën

in het bijzonder door het steunen en oprichten van energie-erven. Bij de start van een energie-erf dekt de Energie Compagnie het investeringsrisico af. Dit is cruciaal, omdat het ondernemersrisico in de weg staat wanneer wordt afgeweken van de gangbare bedrijfsvoering.

Een andere taak van de Energie Compagnie is bemiddeling. Voordat er een schop de grond in gaat moet eerst een meningsverschil tussen boeren en de bewoners worden opgelost. Het plaatsen van windturbines in de achtertuinen van de bewoners in de linten is onaannemelijk. Er komt geen medewerking voor agrarische ontwikkeling wanneer de molens in de weg blijven staan. Een lint van windmolens langs de Provincialeweg N366 en het kanaal lijkt een betere keuze dan een windpark in de Monden. Hier staan de molens zo veel mogelijk buiten het gezichtveld van de dorpslinten en maken ze onderdeel uit van een grootschalige, bovenregionale structuur.

Een ander onderdeel van bemiddeling is het dirigeren en sturen van geldstromen die voortkomen uit mogelijke bouwontwikkelingen op de energie-erven. Met een grondbank-constructie worden opbrengsten die voortkomen uit het opwarmen van agrarische grond ingezet ter bevordering van duurzame ontwikkelingen.

Het energie-erf en de bionier

Zes procent van de agrarische bedrijven in de Veenkoloniën komt binnen enkele jaren vrij. De Compagnie koopt één of meerdere boerenbedrijven ergens in de Veenkoloniën. Op deze vrijgekomen gronden worden enkele nieuwe agrarische bedrijven gevestigd met de ontwikkeling van

De Veenkoloniën: een indrukwekkend open landschap, met bebouwingslinten en een aaneenschakeling van agrarische erven. Een uniek Nederlands landschap, met het agrarisch bedrijf als drager. Een methodiek voor dit gebied benut die kracht; het aanjagen van de boeren tot dynamische ondernemers, daar ligt de grootste kans en de grootste uitdaging. Door het experiment aan te gaan om agrarische bedrijvigheid te combineren met duurzame en sociale energie, wordt de verandering van het landschap ingeleid, zowel in ruimtelijke als sociaaleconomische zin. Het boerenerf als motor van de beoogde comfortzone, op weg naar een veelzijdig landschap.

lintkracht

veranderkracht boerenerven

aaneenschakeling Veenkoloniale lintbebouwing: 400 km

het energie-erf en de bionier

Page 5: Wat weet een boer van Saffraan

De bionier wordt de aanjager van het transformatieproces van het traditionele boerenbedrijf naar het nieuwe gemengde bedrijf, het zogenaamde energie-erf. Deze pilot is een verzamelpunt van kennis over verschillende combinaties van agrarische bedrijfsvoering en het opwekken van duurzame energie. Sociale energie krijgt hier vorm door buurtevenementen, werkprojecten en nieuwe voorzieningen in de oude boerderij. Met dit sociale brandpunt ontwikkelt het gebied zicht verder. Goed voorbeeld doet goed volgen.

bionier aan het werk: een combinatie van traditionele en innovatieve bedrijfsvoering, energie producerend

Page 6: Wat weet een boer van Saffraan

zicht op erf van bionier

Page 7: Wat weet een boer van Saffraan

kop

tussenland

staart

uitzicht / doorzicht vanaf lint

milieuzonering achter lint

1 erf-oprit

comfortzone aan lint

duurzame energie als drijfveer. De beheerder van het energie-erf is de bionier. De bionier wordt de aanjager van het transformatieproces van het traditionele boerenbedrijf naar het nieuwe gemengde bedrijf. De gemengde bedrijven worden verzamelpunten van kennis over verschillende combinaties van agrarische bedrijfsvoering en het opwekken van duurzame energie. Het energie-erf wordt een informatiecentrum van waaruit alle agrarische bedrijven worden aangespoord mee te doen.

Daarnaast wekt het energie-erf ook sociale energie op. Door middel van werkprojecten en voorzieningen worden mensen uitgedaagd deel te nemen aan activiteiten. Dit zijn activiteiten voor kinderen, bewoners en specifi eke doelgroepen van mensen die buiten het reguliere arbeidsproces zijn komen te staan. Met evenementen, buurtfeesten en werkprojecten worden mensen met een bijstandsuitkering, wsw’ers, en gepensioneerden bij het reilen en zeilen van het energie-erf betrokken. Met manifestaties gericht op de agrarische bedrijfsvoering worden de boeren op het erf genodigd. Het erf wordt een sociaal brandpunt waar ontmoetingen plaatsvinden en waar belevenissen worden opgedaan. Met publiciteit over de evementen rond de bionier en het energie-erf komt de motor op gang. Na de eerste energie-erven komen er meer duurzame, gemengde bedrijven. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Het Veenkoloniale erf

Hoe ziet zo’n nieuw energie-erf eruit? Bij de opbouw van een nieuw erf mogen de uitzichten van de aangrenzende bewoners in de linten niet worden geblokkeerd. Daarom is de beste vorm van een erf, een erf met het in Groningen welbekende recht tot opstrek. Bij

ontwikkeling erfDe opbouw is flexibel. Na opstrek volgt interne ontwikkeling: het bedrijf breidt uit, krijgt nevenfuncties, innoveert en haakt aan op lokale structuren.

opstrek erfHet nieuwe erf groeit met het recht van opstrek: lijnvormig naar achteren om uitzicht van huidige bewoners te beschermen en milieuhinder te minimaliseren. Opstrekking leidt tot driedeling erf: kop (comfort-zone aan lint), tussenland (faciliterend, semi-agrarisch), staart (nieuwe boerenerf).

Mate van opstrek is vrij, tot maximaal een derde afstand tot het volgende lint, ter vrijwaring van de karakteristieke landschappelijke openheid.

het veenkoloniale erf

spelregels inpassing

Page 8: Wat weet een boer van Saffraan

opslag covergister

elementen

opbrengst energie voormengervergistingstanks ennavergister/gasopslag

stallen en loodsen pv zonnepanelen

mestput

WKKkoolzaadpers en olie-opslag

koolzaad1,4 ha

perboerderij

opslag residu

nieuwe boerderij energie-neutraal gebouwd

hakhout bosje

dubbele boomrij

opbrengst mestvergisting 150 koeien:ca. 6.500.000 kWh (1940 huishoudens)+ warmte

zonnepanelen pv:opbrengst van 2100m2:ca. 210.000 kWh (ca. 65 huishoudens)

zonnepanelen thermisch:opbrengst van 240m2:ca. 20.000m3 gasequivalent (ca. 13 huishoudens)

hakhoutbos:opbrengst 4400kg hout/ha3500kg = gaseq. 1 huishouden

dubbele boomrij:opbrengst 3000kg hout/km1

koolzaad:opbrengst 1ha=2 ton olie1 boerderij = ca. 2,65 ton

water:waterberging en zomerkoeling (warmtewisselaar)

nieuwe bebouwing houtbouw functies aansluiten opwarmtenetwerk

oude bebouwing isoleren en aansluiten op warmtenetwerk

water

N

wind

zonprincipes energie

zwembad en sauna en

bos hakhout tbv houtgestookteCV sauna, zwembad en boerderij

extra bos tbv microklimaat: breken noordoostenwind

agrarische bedrijfsvoeringgemengd: veeteelt en akkerbouw

nieuwe wijk

woon-zorgboerderij,buurthuis,of starterswoningen

sociale werkplaats houtbewerking

struinpaden door erf en bos

“‘t kun minder” welzijn en wellness

“de greuntetune” het eetbare erf

“an de kuier” recreatie

eetbos en/ofboomkwekerij

koolzaad, klaproos,narcissen, saffraankrokusen andere (experimentele) teelten

koolzaad, klaproos,narcissen, saffraankrokusen andere (experimentele) teelten

gemengd bedrijf alternatieveveeteelt (hert, zwijn, kangaroe,etc.) en/of tuinbouwproducten(leverancier restaurant en winkel)

knapzakpad“de eetroute”

restaurant metkruidentuin en winkel

boomgaard

kassen

moestuinen energieneutrale houtenrecreatiewoningen metcentraal warmtenetwerk

manege en dierenpension

nieuwe wijk met kanoroute

boerenlandpad“an de kuier”

vergisting resten akkerbouw

vaarpension met haventje

ingenieus erfHet energie-erf als broedplaats voor alle denkbare combinaties van activiteiten: het erf maakt koppeling tussen opgewekte duurzame energie en nieuwe bebouwing en (thematische) functies.

deze nieuwe vorm van opstrek wordt het boerenerf lijnvormig naar achteren uitgebreid. Het erf wordt uit elkaar getrokken. De mate van opstrek is vrij, tot maximaal een derde tot het volgende lint, ter vrijwaring van de karakteristieke openheid.

Landschappelijk ongewenste alternatieven, zoals meer bebouwing aan het lint of plaatsing van gebouwen midden in het open landschap, zijn op deze manier niet nodig. Dit opgerekte boerenerf past goed in het lijnvormige landschap. De nieuwe erven zijn als het ware “scheuten” aan de oude ontginningslinten. Hier loopt het landschap van de Veenkoloniën opnieuw uit.

Ieder nieuw erf krijgt een gebiedseigen uitstraling. Zo zijn er in de Veenkoloniën vier deelregio’s te onderscheiden: de Oude Ontginningen (noord), de Monden (midden), het Veen (zuid) en de beekdalen van de Hunze en de Mussel-Aa (oost en west). De erven zijn uiteenlopend in opbouw waardoor er genuanceerde landschappelijke verschillen ontstaan. De nuance komt tot stand door anders om te gaan met groen, water en de ordening van bebouwing. In de toekomst ontlenen de regio’s hun identiteit aan de vier typen erven: Het Landgoed in de Oude Ontginningen, De Kamer in de Monden, Het Water-erf in het Veen en De Coulisse in de Hunze.

Een ingenieus erf

Het energie-erf is een broedplaats voor alle denkbare combinaties van activiteiten. De opbouw is fl exibel. Zo komt er ruimte voor schaalvergroting en kunnen milieubelastende activiteiten buiten de woonbebouwing worden geïnstalleerd. Bijvoorbeeld een

een ingenieus erf

Page 9: Wat weet een boer van Saffraan

Binnen de Veenkoloniën zijn vier deelregio’s te onderscheiden: de Oude Ontginningen (noord), de Monden (midden), het Veen (zuid) en de beekdalen van de Hunze en de Mussel-Aa (oost en west). Ieder nieuw erf krijgt een gebiedseigen uitstraling. Door uiteenlopende opbouw en omgang met groen, water en ordening van bebouwing, ontstaan genuanceerde landschappelijke verschillen.

erf in landschap

sociale energie op en rondom het erf: met ommetjes, dorpshuis en natuurontwikkeling

Page 10: Wat weet een boer van Saffraan

A. De Coulisse - Hunze beekdal

B. Het Landgoed - de Oude Ontginningenlaan: linde beuk

beplanting oa: zomereik beuk es meidoorn

piekberging Hunze +- 3ha/bedrijf

doorzicht +

nieuw dwarszicht

mestvergistings-installatie krijgt op deze manier een nieuwe plek achter op het erf ver van het lint. Voor op het erf komt rond de oude boerderij ruimte vrij voor een plan. Zoals vroeger de klassieke tuinen rond de boerderijen lagen, kunnen nu allerlei eigentijdse tuinen worden gemaakt in combinatie met nieuwe of gereconstrueerde bebouwing. Op het erf worden koppelingen gemaakt tussen de opgewekte duurzame energie en de nieuwe bebouwing. Vraag en aanbod worden op elkaar afgestemd, waardoor ook laagwaardige energie zoals warmte uit verbranding of vergisting wordt benut.

Om de aantrekkingskracht van de erven te vergroten, kunnen de erven thematisch worden ingericht. Het erf “ ’t kun minder” krijgt een invulling die mikt op welzijn. Een bundeling van een bos met duurzame houtverbranding, een sociale werkplaats, een gezondheidscentrum en een project met zorgwoningen is hierbij denkbaar. De “greuntetune” ontplooit zich tot een grote moestuin met boomgaarden, kassen, en alternatieve teelten, en koolzaadvelden voor olie. Wellicht is hier ook een restaurant of een kleine groentemarkt te vinden. Een andere insteek is “an de kuier”. Dit erf zet in op een recreatief gebruik. Een samenvoeging van bijvoorbeeld een pension, vakantiewoningen, een camping en een manege is een mooi vooruitzicht.

Page 11: Wat weet een boer van Saffraan

Het erf in groter verband

Wat is de waarde van het nieuwe erf voor de Veenkoloniën? Een verzameling van alle bedrijven heeft een eff ect op het totale gebied. De nieuwe erven zorgen voor een schaalverkleining van het landschap waardoor het aantrekkelijker wordt om in te wonen en te recreëren. De linten worden als het ware “dikker” en groener zonder het uitzicht op het open landschap te verliezen. Een belangrijke regel is dat de opritten van de nieuwe erven openbaar toegankelijk zijn. Het zijn de toegangen van een netwerk van wandel- en fi etsroutes die de erven verbinden. Op deze manier worden de Veenkoloniën voor de recreant en de eigen bewoners opnieuw recreatief ontgonnen.

Bouwen is in de huidige marktsituatie in de Veenkoloniën niet erg waarschijnlijk. Toch herbergen de erven een bouwpotentie en bieden ruimte voor specifi eke doelgroepen zonder afbreuk te doen aan de landschappelijke eigenheid. Spreiding van bebouwing heeft nadelen maar is voor de Veenkoloniën wel een geschikte keuze. In essentie is het intensiveren van de linten een stimulans voor een meer vitale samenleving in de Veenkoloniën.

Ook voor de waterhuishouding en de natuur speelt het erf een rol. Een optelsom van alle fragmenten water op de erven vergroot de piekberging in het gebied. De natuurvriendelijke oevers kunnen op hun beurt een bijdrage leveren aan het natuurschoon. Boeren die onder de paraplu van de Energie Compagnie hun bedrijven verbeteren leveren hun bijdrage aan het maken van nieuwe ecologische-verbindingen en waterstructuren.

C. De Kamer - de Monden

D. Het Water-erf - het Veen

houtwal oa: veldesdoorn eik hazelaar kornoelje

struweel: els wilg berk

het erf in groter verband

energie koppeling

slootverbreding +5maanzet toename waterbergingscapaciteit tot 3,8..106 m3

Page 12: Wat weet een boer van Saffraan

zicht op toekomstige verdikte en vergroende linten

Page 13: Wat weet een boer van Saffraan

basisschool

basisschoolrestaurant

horecacentrum

sportcentrum

kerk

ijsbaan

supermarkt

basisschool

basisschoolrestaurant

restaurant Saffraan

horecacentrum

sportcentrum

supermarkt kerk

ijsbaanjongerencentrum

educatief centrum

biologischemoestuin

wellness centre

manege

sociale werkplaats

slot

Duurzame energie is bij uitstek lokale en regionale energie die de Veenkoloniën onafhankelijker kan maken. Energie van en voor de eigen regio die tot stand kan komen door initiatieven van onderaf. Alle bewoners en ondernemers spelen daarom een belangrijke rol bij de gang naar een sterke regio en zouden hier bij succes de vruchten van moeten kunnen plukken. Omdat de meeste vormen van duurzame energie nog niet economisch rendabel zijn zonder subsidies, is het belangrijk een organisatievorm zoals de Energie Compagnie te hebben die lokale initiatieven kan stimuleren met fi nanciële prikkels. Daarnaast is er behoefte aan experimenten met combinaties van agrarische bedrijvigheid met duurzame en sociale energie. Goed werkende voorbeelden zoals het energie-erf openen de weg naar een veelzijdig landschap. Dit nieuwe landschap is het fundament onder de beoogde comfortzone.

de Veenkoloniën met 4 deelgebieden

A.

B.

C.

D.

straksnu

verdikking en vergroening linten

vitaal sociaal-maatschappelijk netwerk

natuurontwikkeling langs oevers en erven

piekberging in verbrede sloten

recreatieve ontginning

grotere variatie grondgebruik

Het grotere verband toont de waarde van dit nieuwe erf voor de Veenkoloniën. De verzameling erven zorgt voor schaalverklei-ning: een verdikking en vergroening van de linten, de uitbreiding en menging van voorzieningen, en aantakking op netwerken van wandel-, fiets, en vaarroutes, via openbaar toegankelijke opritten die de erven verbinden. Het is een recreatieve ontginning van de Veen-koloniën, zowel voor eigen bewoners als toeristen.

gebiedsontwikkelingslot

Page 14: Wat weet een boer van Saffraan

lint van wind aan N366

De op te richten Energie Compagnie, een coöperatie op basis van particulier initiatief, is de eerste stap in de Veenkoloniale energietransitie. Deze coöperatie bouwt aan een financieringsmodel voor de duurzame ontwikkelingen, te beginnen met grootschalige inkoop van energie en kwantumkorting voor haar leden. De revenu’s worden gebruikt om energie-erven te steunen waarbij het investeringsrisico wordt afgedekt. Uiteindelijk wordt de Energie Compagnie producent en de Veenkoloniën energie-onafhankelijk!

energietransitie

Page 15: Wat weet een boer van Saffraan

k a l e n d e r

Met bewoners en ondernemers in de Veenkoloniën wordt gecommuniceerd door middel van een Evenementenkalender; een planning die vermeld wanneer er publiciteitsmomenten zoals de opening van de Bioniers’ Energie Erven, manifestaties, buurtfeesten en meer, plaatsvinden.

Page 16: Wat weet een boer van Saffraan

[alteveer]

[vledderveen]

[oomsberg]

[horsten]

[vosseberg]

[mussel]

[wolfsbarge]

[zuidlaarderveen]

[oud annerveen]

[spijkerboor]

[nieuw annerveen]

[eexterveen]

[gieterveen]

[bonnerveen]

[torenveen]

[gasselterboerveen]

[gasselternijveen]

[drouwenerveen]

[zuideind]

[buinerveen]

[exloerveen]

[boermastreek]

[gasselterboerveenschemond]

[gasselternijveen]

[gasselternijveenschemond]

[drouwenermond]

[nieuw-buinen]

[1e exloermond]

[2e exloermond]

[exloerkijl]

[valtherblokken]

[valthermond]

[kavelingen]

[oud weerdinge]

[nieuw-weerdinge]

[2e valthermond]

[stadskanaal]

[ceresdorp]

[stadskanaal?]

[musselkanaal]

[ter apelkanaal]

[ter apel]

[munnekemoer]

[de maten]

[roswinkel]

[emmer-erfscheidenveen]

[emmer-compascuum]

[barger-compascuum]

[zwartemeer]

[klazinaveen]

[nieuw-dordrecht]

[barger-oosterveld]

[oranjedorp]

[zuidbarge]

[erica]

[amsterdamsche veld]

[schoonebeek]

[nieuw-schoonebeek]

[martenshoek]

[hoogezand]

[tussenklappen]

[kleinemeer]

[tripscompagnie]

[borgercompagnie]

[kalkwijk]

[kiel-windeweer]

[nieuwe compagnie]

[annerveenschekanaal]

[eexterveenschekanaal]

[nieuwediep]

[wildervank]

[veendam]

[meeden]

[beneden veensloot]

[beneden veensloot]

[zuidwending]

[ommelanderwijk]

[pekela's]

colofonuitgave

RRog stedenbouw en landschap

Pilotenstraat 6a

1059 CJ Amsterdam

T :: 020 676 55 03

F :: 020 676 55 05

meer informatie

[email protected]

www.rrog.nl

© 2012 RRog stedenbouw en landschapAmsterdam

beeldmateriaal - RRog stedenbouw en landschap

project in het kader van de Eo Wijers-prijsvraag 2011-2012

“Nieuwe energie voor de Veenkoloniën, op zoek naar regionale comfortzones”

team RRog stedenbouw en landschap

Richard Colombijn, Claire Oude Aarninkhof, Renzo Veenstra

in samenwerking met

Arjan Boekel (energielandschappen.nl)

in gesprek met

Gerrie Koops, Albert Koops, Kor & Ria Zwart, Bruno Doedens,

Marcel van Lent, Marcel Kastein, Anne Stijkel.

wat weet een boer van saffraan

Page 17: Wat weet een boer van Saffraan

020 676 55 03w w w . r r o g . n l

Pilotenstraat 6a1059 CJ Amsterdam