1

De mediawijze adolescent

Amber Walraven,

12 november 2014ITS, Radboud Universiteit Nijmegen

2

Take home message

•Mediawijsheid bij adolescenten:• ≠ ‘welk niveau kunnen we wanneer verwachten’

maar liever: •wat verwachten wij op welk moment van onze leerlingen?

•Kijk hiervoor naar de manier waarop adolescenten zich ontwikkelen.

3

Competentieniveaus po

4

De adolescent

• Adolescentie kort samengevat: ▪ veranderingen in verantwoordelijkheid,

onafhankelijkheid en vrijheid. ▪ ontwikkeling in individuele, interpersoonlijke en sociale

bekwaamheid. ▪ meer eigen initiatief▪ aangaan van relaties ▪ meer tolerantie voor wat afwijkt van het eigene.

5

De omgeving is van levensbelang

• ‘wat vindt een ander er van’• vinden van een positie in een groep• sociale groep en risicogedrag

• Omgeving bepaalt verloop van de veranderingen• Omgeving -> media!• Ontwikkelingen van adolescenten zullen veelvuldig online

plaatsvinden.

• Mediawijsheid en adolescentie horen bij elkaar.

6

Begrip

• Begrijpen hoe media gemaakt worden▪ Analyseren van media kan kritische denkvaardigheden

vergroten▪ Sceptische houding niet automatisch bereikt door

kennis van productieprocessen• Zien hoe media werkelijkheid kleuren

▪ Actieve kritische analyse potentie om mate waarin media bijdraagt aan negatief zelfbeeld te beïnvloeden

▪ Mediawijsheid hangt positief samen met betrokkenheid bij gezond gedrag.

7

Gebruik

• Mediagebruik van tieners niet uniform• Hangt af van de context• Verschilt veel vanwege school en thuissituaties • Gevaar van de ‘vergeten groep’• Aspecten zoals privacyinstellingen en dergelijke niet altijd

vanzelfsprekend.

8

Communicatie (1)

• Informatie zoeken en verwerken▪ Adolescenten overschatten eigen

informatievaardigheden▪ Online tekstbegrip niet vanzelfsprekend

• Content creëren ▪ Verschillende typen gebruikers▪ Bij weinigen hoogstaande content creaties▪ Adolescenten zijn kritischer dan gedacht▪ Sexting hoort bij normaal gedrag

9

Communicatie (2)

• Participeren in sociale netwerken▪ Zelfpresentatie en zelfonthulling, imagomanagement en

bepalen identiteit▪ Frequentie gebruik indirect effect op gevoel

eigenwaarde▪ Veel ‘low bandwidth’, maar ook opbouw van

vriendschap.▪ Invloed op omgeving hangt af van wijze van participatie

en dat hangt weer af van motief om te participeren.

10

Strategie

• Reflecteren op eigen mediagebruik▪ Communicatie over gebruik van belang▪ Regulatie kan een probleem zijn▪ Sociale competentie, zelfvertrouwen en eenzaamheid

significante voorspellers van gameverslaving

• Doelen realiseren met media▪ Strategische vaardigheden houden verband met leeftijd▪ Ontwikkelen met ervaringen, onderwijs van belang

11

Mediawijze adolescenten

• Mediawijs door ervaren en leren; steun en sturing van belang

• Enkele competenties zullen grote rol spelen (ontwikkeling)▪ inzicht hebben in de medialisering van de samenleving▪ begrijpen hoe media gemaakt worden▪ zien hoe media de werkelijkheid kleuren▪ content creëren▪ participeren in sociale netwerken▪ reflecteren op het eigen mediagebruik▪ doelen realiseren met media.

12

Survey onder docenten vo en mbo• Eigen vaardigheden met betrekking tot mediawijsheid, het vertrouwen om mediawijsheid te onderwijzen en de aandacht voor mediawijsheid op school en in lessen.

• Verspreid via sociale media (en een ‘ouderwetse’ brief)• LET OP: uitkomsten waarschijnlijk ‘gekleurd’• Gevraagd door te sturen aan collega’s• Vakantieperiode

13

Resultaten survey: achtergrond• 80 volledige vragenlijsten (36 man, 44 vrouw)• 47 vo, 2 vso en 31 mbo• Docenten voelen zich basaal vaardig (20), gevorderd (30) of zeer gevorderd (30) in gebruik van computer als didactisch hulpmiddel

• Meer dan de helft geeft aan dat mediawijsheid geen expliciet deel uitmaakt van het curriculum.

• 67 van de 80 ziet mediawijsheid als taak van ouders en school samen

• Deelnemers hebben gemiddeld 15 jaar onderwijservaring

14

Beste competenties leerlingen

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S20

10

20

30

40

50

60

70

vo+vsombototaal

15

Beste competenties leerlingen

• Duidelijke top 3• G1: Apparaten, software en toepassingen gebruiken• C3: Participeren in sociale netwerken• C1: Informatie vinden en verwerken

16

Minste competenties leerlingen

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S20

10

20

30

40

50

60

vo+vsombototaal

17

Minste competenties leerlingen

• Duidelijke 1 en 2• 2 competenties op plek 3• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik• B3: Zien hoe media de werkelijkheid kleuren• B1/S2: Inzicht hebben in de medialisering van de

samenleving/ Doelen realiseren met media

18

Competenties best in staat bij te brengen

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S10

5

10

15

20

25

30

35

40

45

vo+vsombototaal

19

Competenties best in staat bij te brengen

• Duidelijke 1• Nr 2 en 3 afhankelijk van vo of mbo• C1: Informatie vinden en verwerken• B3: Zien hoe media de werkelijkheid kleuren• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• Bij vo staat G1: Apparaten en software en toepassingen gebruiken op plek 2

20

Competenties minst in staat bij te brengen

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S20

5

10

15

20

25

30

35

40

vo+vsombototaal

21

Competenties minst in staat bij te brengen

• Duidelijke 1 en 2• Nr 3 afhankelijk van vo of mbo• B2: Begrijpen hoe media gemaakt worden• C2: Content creëren• S2: Doelen realiseren met media

• Bij mbo staat G2: Orienteren binnen mediaomgevingen op plek 3

22

Competenties vaakst proberen bij te brengen

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S20

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

vo+vsombototaal

23

Competenties vaakst proberen bij te brengen

• Verschil tussen vo en mbo• Totaal: • C1: Informatie vinden en verwerken• G1: Apparaten, software en toepassingen gebruiken• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• vo: G1 en kort daarop (elk zelfde hoogte) B3, C1, C3 en S1

• mbo: C1 en op afstand G1 en op afstand daarvan B1 en S1

24

ConclusiesBeste beheerst versus minst

beheerst• G1: Apparaten, software

en toepassingen gebruiken• C3: Participeren in sociale

netwerken• C1: Informatie vinden en

verwerken

• po: G1, C1, G2

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• B3: Zien hoe media de werkelijkheid kleuren

• B1/S2: Inzicht hebben in de medialisering van de samenleving/ Doelen realiseren met media

• po: B3, S1, B2

25

ConclusiesMinste competenties ll versus

vaakst proberen in bij te brengen• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik• B3: Zien hoe media de

werkelijkheid kleuren• B1/S2: Bewust zijn van de

medialisering van de samenleving/ Doelen realiseren met media

• C1: Informatie vinden en verwerken

• G1: Apparaten software en toepassingen gebruiken

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• (B3:Zien hoe media werkelijkheid kleuren, C3:Participeren in sociale netwerken, B1: Bewust zijn v medialisering samenleving)

26

ConclusiesBest versus minst in staat bij te

brengen• C1: Informatie vinden en

verwerken• B3: Zien hoe media de

werkelijkheid kleuren• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik

• B2: Begrijpen hoe media gemaakt worden

• C2: Content creëren• S2: Doelen realiseren met

media

27

Conclusies• C1: Informatie vinden en verwerken: wordt vaak

aangeleerd, kunnen docenten goed aanleren/bijbrengen, en beheersen leerlingen volgens docenten ook goed.

• G1: Apparaten en software en toepassingen gebruiken wordt vaak bijgebracht en beheersen leerlingen ook goed.

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik is ook een opvallende: wordt vaak bijgebracht, kunnen docenten goed bijbrengen, maar beheersen leerlingen het minst.

•

28

Conclusies• Nadruk op begrip en strategie in het voortgezet onderwijs

en mbo?• Niet volgens deze enquete……• Want volgens docenten ontbreekt het aan:

▪ Kennis, middelen, scholing, materialen/leerlijn/curriculum en de juiste instelling.

▪ “Reflectie is voor een vmbo’er niet weggelegd”

•

29

Survey versus literatuur• C1: Informatie vinden en verwerken is juist een

competentie die leerlingen niet goed beheersen• Er is geen enkele reden voor de stelling dat kinderen van

de verschillende schooltypen verschillend zouden zijn in hun aanleg of potentie om mediawijs te zijn of worden.

• Training in mediawijsheid moet voor ieder kind, van welk schooltype dan ook, te behalen niveau is gelijk, kan alleen zijn dat je andere technieken, leermiddelen, en instructies moet inzetten

• Rekening houden met ontwikkeling, met eerdere leerervaringen. Die bepalen het succes van een nieuwe leerervaring.

•

30

Competentieniveaus po

31

Conclusie

• Aandacht voor mediawijsheid bij adolescenten noodzakelijk

• Koppel het niet los van hun offline ontwikkeling, maar leg de link expliciet

• Focus op b, c en s, vergeet de groep met minder ervaring op g vooral niet.

32

Take home message

•Mediawijsheid bij adolescenten:• ≠ ‘welk niveau kunnen we wanneer verwachten’

maar liever: •wat verwachten wij op welk moment van onze leerlingen?

•Kijk hiervoor naar de manier waarop adolescenten zich ontwikkelen.

33

Meer informatie?

• Mediawijzer.net• a.walraven@its.ru.nl