Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA Bioveiligheid in het...

Waarover wel?• (natuurlijke) pathogenen• genetisch gewijzigde organismen• DNA

Bioveiligheid in het laboratorium

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………

Bioveiligheid in het laboratorium 1

Waarover niet?• chemicaliën• radio-activiteit

• werknemersbescherming: welzijnswet-geving

Huidige wetgeving

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Veiligheid

Milieubescherming

• Vlarem rubriek 51 (Europese richtlijn 90/219/EEG)

Welke gevaren verbonden aan levende organismen en DNA?

Welke gevaren?

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


1. Pathogeniteit2. Toxiciteit3. Allergeniteit4. Verstoring ecologische evenwichten5. Andere schadelijke effecten bv.

immuun-suppressie, dominant transformerende oncogenen

• indeling in vier klassen, infectiedosis• altijd gastheer vermelden• menspathogenen• zoöpathogenen• zoönosen (= mens- én zoöpathogeen)• fytopathogenen

Pathogeniteit

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Ziekteverwekkendheid

Klasse-indeling in wettelijke lijsten

Pathogenen (1)

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


KlasseKlasse2

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Pathogenen (2)

• Influenzavirus• Escherichia coli• HIV• Lactobacillus lactis• Phytophtora infestans• Ebola virus

2

3

1

2

4

KlasseKlasse2

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Pathogenen (3)

• Pseudomonas aeruginosa• Mouse Moloney Leukosis

virus• Mycobacterium

tuberculosis• Humaan adenovirus type 5

• Adeno associated virus• Saccharomyces cerevisiae

2

3

2

2

1

• infectieuze dosis verschilt van organisme tot organisme

• natuurlijke infectiewegen verschillen

• natuurlijke infectieweg versus laboratoriuminfectieweg

Pathogeniteit

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Infectie

• toxines ingedeeld in klassen

• LD50 als maat

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Toxiciteit

10

Vergiftiging

Allergeniteit

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Wat is allergeniteit?

• Een niet-toxische door het immuunsysteem gemedieerde overgevoeligheid voor een stof of agens.

• uitingen van huidaandoeningen tot aan levensbedreigende shock toe

• vooral in dierverblijven

• vooral in verband met GGO’s

• ongewenste verspreidinggenetisch materiaal tegengaan

Verstoring van ecologische evenwichten

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Milieuveiligheid

• nee, maar niet altijd

• opletten bij : dominant transformerende oncogenen

Naakt DNA

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Naakt DNA gevaarlijk?

DNA

• Een GGO is een organisme waarvan het genetisch materiaal is gewijzigd op een wijze die niet mogelijk is door voort-planting of natuurlijke recombinatie.

• GGO = gastheer + (vector) + insert

• indeling in vier risicoklassen

GGO’s

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Wat is een GGO?

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


•niveau 1 omschrijft vereisten zowel voor de infrastructuur als voor de werkvoorschriften, ook al zijn de eisen aan de infrastructuur zeer beperkt.

15

Klasse-indeling GGO’s

Denken vooraleer te doen ! 4-traps proces

1. identificatie van gevaren verbonden aan GGO (gastheer, vector, insert)

2. eerste indeling in risicoklasse3. activiteit bezien in licht van blootgesteld

milieu, aard en schaal activiteit en eventuele niet-standaard handelingen

4. definitieve vaststelling benodigde maatregelen

Risico-analyse

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Hoe aan te pakken?

• contact

• lucht / aërosolen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Besmetting en verspreiding in het laboratorium

17

Verspreidingswegen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Natuurlijke besmettingswegen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Aërosolproducerende handelingen

19

• aërosolen• zelfoverdraag-

bare vectoren

Verspreiding van bacteriën en schimmels

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Aandachtspunten

• cellen lopen niet zomaar weg

• cellen kunnen besmet zijn met biologische agentia

• opletten bij combinatie cel en virale vector

Verspreiding van virussen en cellen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Aandachtspunten

• pollen• zaden• andere reproductieve

delen, zoals wortelstron-ken (verschilt per plant)

Eerst vernietigen, dan verwijderen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Verspreiding van planten

22

Reproductieve delen

• ontsnapping kleine knaagdieren tegengaan

• opletten bij insecten,vissen en kikkers

Verspreiding van dieren

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Aandachtspunten

• inperking aan de bron• toepassen van fysische inperking +

hanteren werkvoorschriften

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Veilig werken door inperking

24

• Neem biologisch ingeperkte stammen ipv wild-type stammen.

• Neem niet-zelfoverdraagbare vectoren ipv zelfoverdraagbare.

• Neem replicatie-defectief virus ipv replicatie-competent.

Inperking aan de bron

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


• deuren, wanden, gladde werkoppervlakken, etc.

• vier niveaus gekoppeld aan de vier risicoklassen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Fysische inperking (1)

26

• permanente structuur van wanden, deur(en), vloer, plafond

• werkoppervlakken glad afgewerkt, water-ondoordringbaar, bestand tegen zuren, basen, organische oplosmiddelen en gemakkelijk te reinigen

• Er is een wasbak.

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………



27

Basiseisen L1

• vergrendelbare toegangsdeuren• op deur : biohazardsymbool,

inperkingsniveau, verantwoordelijke

Afhankelijk van de werkzaamheden:• automatische sluiting op deur• kijkvenster• wasbak met niet-manuele bediening• veiligheidskabinet

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………



28

L2 additioneel

• klasse I : afzuigkast

• klasse II : downflowkast

• klasse III : handschoenkast

Veiligheidskabinetten

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Veilige werkplaats

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Bescherming veiligheidskabinet

Klasse I

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Klasse II

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Klasse III

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


•is géén veiligheidskabinet• niet gebruiken bij open bronnen van GGO’s

Crossflowkasten en horizontalelaminaire flowkasten

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


• veilige microbiologische technieken (VMT)

• VMT voor iedereen die met micro-organismen en cellen werkt

Werkvoorschriften

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Het basisniveau

• deuren en ramen gesloten• laboratoriumjas dragen• eten, drinken, roken verboden• na het morsen van GGO’s direct

ontsmetten• aërosolen minimaliseren• niet met de mond pipetteren• materialen ontsmetten voor hergebruik• biologisch afval inactiveren• handen wassen

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


VMT

36

• labjournaal (dagelijks bijhouden)

• controleren van biologisch materiaal

• hoe hoger inperkingsniveau, hoe strikter

Werkvoorschriften

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


• is gauw gebeurd

• morsen

• spatten

• prik- of snijaccident

Besmetting (1)

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Aandachtspunten

• voorkomen is noodzaak

• goede planning

• orde en netheid

Besmetting (2)

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


• verschillende middelen beschikbaar

• ontsmetting is iets anders dan inactivering

• ontsmetting vaak slechts ten dele doding

• inactivering, indien goed uitgevoerd, 100% doding

Ontsmetting en inactivering

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


* : boven de 40° CV : variabel

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


De werkzaamheid van verschillendeontsmettingsmiddelen

41

Risico-analyse en inschaling van : (1) E. coli(2) gisten(3) Agrobacterium(4) dierlijke cellen(5) dierlijke cellen en virale vectoren(6) transgene planten

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Voorbeelden in de praktijk

42

1. identificatie gevaren gastheer / vector2. identificatie gevaren insert3. eerste vaststelling risicoklasse /

inperkingsniveau4. nagaan bijzonderheden : schaal / type

activiteit, speciale handelingen5. definitieve vaststelling risicoklasse /

inperkingsniveau

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Risico-analyse in de praktijk

43

Te doorlopen stappen

1. aërosolen

2. open handelingen

3. fermentoren en downstreamprocessing

4. GGO’s op of in planten en dieren

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………


Wanneer bijzondere aandacht

44

Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA Bioveiligheid in het...

Documents

Transcript of Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA Bioveiligheid in het...