Waarom zou ik in vredesnaam participeren

Participatie en de structuur van het onbegripwww.quintis.nl

innovatief in wonen, zorg en welzijn

Baas over eigen participatie

De zaak van de bewoner


Opzet van de werkbijeenkomst

• Gesprekje vooraf. - U gaat een college meemaken van 150 minuten… ik

praat – u luistert… hoe zullen we dat eens regelen?

• Praktijken - Ladders- Commerciele participatie- De instrumenten van de overheid

• De aanklacht: - het perspectief van de instituties is egoïstisch,

miserabilistisch, opportunistisch en instrumenteel – en vooral: verward

- en dus ongeloofwaardig• Getuigen voor de zaak van de burger

- Sociaalwetenschappers en filosofen van allerlei slag: - de mens verandert!

• Analyse: verwarring over het perspectief en de doelen die instituties nastreven- De instrumenten van het verleden worden toegepast…- in de cultuur van vandaag…

• Structuur in de chaosvanuit het perspectief van de bewoner- De topologie van de communicatie- De ethiek - De pragmatiek


Gesprekje vooraf

Wat gaan we doen…


Participatie


Praktijken

… methoden van participatie


Institutionele /beleidsparticipatie

• Non-participatie

- Manipulatie

- Interventie

• Symbolische participatie

- Informeren

- Consultatie

- Verzoening

• Burgercontrol

- Partnerschap

- Gedelegeerde macht

- Zelfbestuur/burgermacht


En je kunt zo’n ladder verbinden met leiderschap


Maatschappelijke participatie

• Ontwikkeld door en voor gemeenten

• Simpel doorstroommodel

• Bedoeld voor eenduidigheid in taal

• Ideaal om te rapporteren over de effecten van beleid in de raad…


Een helder doorstroommodel

6

5

4

3

2

1

in

in

in

in

in uit

uit

uit

uit

uit

uit

1

1

1

1

2 2

2 2

2

2 2

2 33

33

3

3 3

3

4

44

4

4

4

4

6

6

5 5

5

5

6

trede

trede

trede

trede

trede

trede

Herkomst huidige populatie trede Bestemming vertrekkers uit trede


Economische participatie


Instrument en resultaat


De participatiewijzer identificeert ook de opbrengst…

wiens opbrengst?

• Opbrengst (toelichting) • Actieve deelname (27)• Begrip (16)• Cohesie (7)• Compromis (16)• Draagvlak beleid (24)• Draagvlak proces (34)• Ervaringsuitwisseling (25)• Imago (15)• Inzicht wat er in de

samenleving speelt (39)• Kennis verrijken (33)• Ideeën genereren (24)• Samenwerking

bevorderen (16)• Verantwoordelijkheid

nemen, versterken (13)• Weerstand, omgaan met

(11)• Schaalniveau

(toelichting) • Buurt/locatie (29)• Regio (31)• Stad (41)• Wijk/dorp (45)

BurgerinitiatiefEen burgerinitiatief is het formele recht van burgers om onder bepaalde voorwaarden een onderwerp of eigen voorstel direct op de agenda van de gemeenteraad te plaatsen. De raad moet hierover dan beraadslagen en een standpunt innemenBurgerjuryBurgers werpen vanuit een ander perspectief een blik op de aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Een bugerjury bestaat uit...Creatieve concurrentieNadat eerste ronde besluitvorming (probleem, inventarisatie van belangen en ideeën) heeft plaatsgevonden en richting van plan is geformuleerd kan ervoor gekozen worden om consortia in de gelegenheid te stellen gelijktijdig alternatieve plannen uit te werken.Ideeën verzamelen, delen en prioriterenHet bekendste voorbeeld van deze werkvorm is waarschijnlijk de geeltjes-plak-sessie: alle deelnemers krijgen een vraag voorgelegd en worden uitgenodigd 2 of 3 ideeën te formuleren. Kleine ergernissenOm in een wijk de zogenaamde kleine ergernissen aan te pakken, of andersom, snelle verbeteringen door te voeren, kan de gemeente de inwoners van de wijk betrekken.Lusten en lastenEen groep bewoners krijgt de lusten, een budget, en ook de lasten, een grote mate van zelfwerkzaamheid om de ideeën en wensen te realiseren.Participatieve begrotingDoel van een participatieve begroting is om meer draagvlak te krijgen voor begrotingsbeslissingen door burgers bij de afwegingen te betrekken.ReferendumEen referendum kan raadgevend zijn aan de politiek of zelfs besluitvormend.SchouwDe schouw, ook wel knelpuntentour genoemd, wordt meest toegepast op wijk- dorps- of stadsniveau. Burgers gaan samen met betreffende beleidsambtenaren en politiek bestuurders (raadsleden, wethouder) wandelend of fietsend een buurt, wijk of dorpskern in en maken een tocht langs specifieke plekken. Ter plaatse bekijken ze de situatie en spreken ze met bewoners en buurtfunctionarissen (buurtwerkers, wijkagent, huisarts, buurtregisseur).Team Syntegrity / Future Search(werk)conferentiemodel geschikt voor grote groepen.Tenplus: methode voor jeugdparticipatieTenplus is een spel: een spelbord zoals bij Monopoly met in het midden een plattegrond van de wijk of buurt waarop de bestaande voorzieningen zijn aangegeven en daaromheen in plaats van de Monopoly-straten de voorzieningen die de jeugd wenselijk achten.Van roepen naar eigen inzetDe verwachting is dat mensen alleen naar een bijeenkomst komen om commentaar te geven over zaken die niet goed gaan in hun buurt of wijk, terwijl zij met een actieve bijdrage mede voor de oplossing kunnen zorgen.Werkgroep ambtenaren en burgersVoor de concrete uitwerking van beleid in een bepaalde buurt of op een bepaalde locatie kan een werkgroep waarin ambtenaren en buurtbewoners samenwerken tot voor iedereen bevredigende resultaten leiden.WijkaandelenBewoners (boven de 12 jaar) en ondernemers kunnen wijkaandeelhouder worden. Zij worden aandeelhouder door in te stemmen met de bijbehorende spelregels.WoordvoeringAls de doelgroep homogeen is en makkelijk vindbaar, zoals bijvoorbeeld bejaarden van een bepaald bejaardencentrum, of jongeren die gebruik maken van een bepaalde speelplek, dan is het mogelijk deze groep op te zoeken en onder de aanwezigen om een woordvoerder te vragen.

BurgerjuryMogelijke opbrengst· Inzicht in hoe een aanpak van een bepaald vraagstuk valt bij de burgers.· Opvattingen van de burgerjury kunnen een impuls geven aan samenwerking van de maatschappelijke partners en het halen van een hoger ambitieniveau.· Interesse van burgers in politieke besluitvormingsprocessen wordt vergroot.

dûs


Participatie: allochtone vrouwen als instrument

binden aan waarden

Juist…


De aanklacht

Organisaties maken misbruik van de betrokkenheid van mensen


Participatieaansprakenop de verblufte burger

Emancipatoir: ga toch werken

Sociaaleconomisch: ga toch werken

Beleidsmatig: denk eens mee!

Maatschappelijk: wordt toch lid

Sociaal: neem de waarden van de samenleving over!

Ideologisch: vorm een schakel voor de onaangepasten!


Een problematisch begrip

• Institutioneel egoïstisch• Miserabilistisch• Opportunistisch• Instrumenteel • Verward

• Begrijpt de bewoner het nog?• Wantrouwen door gebrek aan

overzicht…• Met mij gaat het goed, met ons

gaat het slecht: een crisis in het vertrouwen

• Het recept voor vertrouwen: doen wat je belooft – zijn wat je bent.

• En wat je als institutie laat zien…


Getuigen voor de zaak van de burger

Kropotkin Was No Crackpot


Participatie is een wonderlijk woord

• Wikipedia:

- Waar over participatie wordt gesproken is bijna altijd sprake (geweest) van uitsluiting. Vandaar dat participatie vaak betrekking heeft op groepen die in één of andere zin een achterstandspositie innemen, zoals vrouwen en verschillende minderheden.

- Het begrip participatie heeft daarom vaak ook een relatie met het begrip emancipatie.

- Voor degene die over participatie spreekt is het vaak niet voldoende dat mensen formeel vrij zijn om wel of niet ergens aan deel te nemen: als een bepaalde groep in de praktijk nauwelijks deelneemt aan iets belangrijks, dan is dat een teken dat er iets niet in orde is.

- Participatie is daarom vaak eerder een ideaal van progressieven, linksen en sociaal-democraten dan van conservatieven en rechtsen.


Kropotkin Was No Crackpot (Gould 1997)

Wederzijdse hulp hoort bij menselijke natuur


ethiek

ideologie

gebe

urte

nis

enactment selection retentionchange

cr/dcr

ass

cr/dcr

ass spel

rege

l-ver

ande

ring

gedr

agsv

eran

derin

g

Weick:Sociale integratie: insluiting en uitsluiting

Evolutieproces sociaal-psychologisch gezien- Change – betekenisvolle gebeurtenissen - Enactment – de (actieve) beleving van die

gebeurtenissen- Selection – de vertaling van de beleving in (collectieve)

spelregels- Retention – de opbouw van een verzameling van

aangeleerde spelregels (= het hart van de cultuur)• Meta-spelregels:

- Crediting/discrediting – waarderen of afschrijven van de ervaring

- Assemblageregels – de regels op grond waarvan je ‘er bij hoort’

• De koppeling van waarderingsregels en assemblageregels vormt de kern van de participatie – hoort bij het domein van de ethiek

Uitsluiting hoort bij sociale integratie…, is voorwaarde voor sociale differentiatie


Sociale samenhang verandert

• Bowling Alone- Vroeger ging men bowlen in clubverband

- Nu huurt men met een groepje een baan

- … Desintegratie van het verenigingsleven

• Interpretatie:- Mens wordt calculerende burger

• Tegelijkertijd blijft het verlangen naar identiteit in verhoudingen- Gevonden in nieuwe homogene (meer identiteit,

minder functie) groepen

- Leidt tot een verschuiving in accenten tussen ‘bonding and bridging social capital’


Het beeld van de mens verandert

• Levend in de tijd van het existentialisme, die men ‘het tijdperk van het wantrouwen’ noemde, vatte Sartre het menselijk bestaan samen onder een paradoxale formule:

• de mens is een wezen, veroordeeld tot de vrijheid.• Dat klopte in een tijd waarin eenzaamheid en

engagement de gevleugelde woorden waren. Onze tijd echter wordt beheerst door de parolen van coöperatie en communicatie. Daardoor zitten we gevangen in een andere paradox:

• wij zijn veroordeeld tot vertrouwen.• Dat betekent niet dat we als blinden de toekomst

van de monsterlijke technologie tegemoet rennen, maar met een onbegrensde vrijheid en op basis van huidige kennis discussiëren over de risico’s van ontwikkelingen die allang zijn begonnen.

• Peter Sloterdijk, Le Monde, 9 oktober 1999.

De mens moet maar eens wennen aan de gedachte dat hij in een park leeft, waar authenticiteit een verloren ideaal is.


De dadersUrbanus, Marx, Drees, Donner…

• Nulde orde- Niet participeren is onmogelijk

• Eerste orde- Probleem: weduwen, wezen, ouden, kreupelen,

vreemdelingen- Oplossing 1: werken van barmhartigheid- Oplossing 2: opsluiten en verjagen- Instrumenten: kassen; heilige geestmeesters –

devotie en caritas• Tweede orde problematiek

- Probleem: systematisering van de armoede door kapitalisme

- Oplossing 1: systematisering van de sociale voorzieningen

- Oplossing 2: opbergen en tewerkstellen- Instrumenten: kassen/fondsen/fiscaliteit;

overheid – recht en solidariteit• Derde orde problematiek

- Probleem: systematische desintegratie door verzorgingsstaat (individualisering)

- Oplossing 1: civil society- Oplossing 2: niet toelaten / gedwongen

aanpassen- Instrumenten: kaderstelling en horizontalisering

Participatie: geholpen worden

Participatie: rechten effectueren

Participatie: passend meedoen…


Evolutie van overhedenhet mensbeeld verschuift… de aanspraken op de burger veranderen

• Onderhoud- Systemen verfijnen

- Problemen oplossen

• Efficiency bevorderen

• Pragmatische bestuursstijl,Hoofdstructuur buiten beeld

• Civil Society - Terugtreden en

optreden

- Kaderstellen

- Horizontaliseren

• Aansprekend bestuur

• Herstel hoofdstructuur?

• Herstel

Balkenende IV 2007 - …Balkenende III 2003 - 2006

Balkenende I 2002 - 2003Kok II 1998 - 2002Kok I 1994 - 1998

Lubbers III 1989 - 1994Lubbers II 1986 - 1989Lubbers I 1982 - 1986

Van Agt III 1982 - 1982Van Agt II 1981 - 1982Van Agt I 1977 - 1981Den Uyl 1973 - 1977

Biesheuvel 1971 - 1973De Jong 1967 - 1971

Zijlstra 1966 - 1967Cals 1965 - 1966

Marijnen 1963 - 1965De Quay 1959 - 1963

Beel II 1958 - 1959Drees III 1956 - 1958Drees II 1952 - 1956Drees I 1951 - 1952

Drees / Van Schaik 1948 - 1951Beel I 1946 - 1948

Schermerhorn / Drees 1945 - 1946

De opkomst van de calculerende

burger

De droom van de civil society – en de

participerende burger

1982

2002

1962 • Opbouw- Systeem van sociale

zekerheid

- Systeem van zorg

• Technocratische bestuursstijl

• Grote debatten over hoofdstructuur (Vonhoff)

Een sterk vermoeden:De civil society is een anachronistische oplossing die de generatio spontanea van nieuwe sociale structuur miskent….


Analyse van de problematiek

Verwarring in perspectief, verwarring in doelstellingen…


Het einde van de calculerende burger

motivatiein

terv

en

tie/

org

an

isatie

van binnen uit / ‘thymotisch’

van buiten af /‘erotisch’

faciliteren coproduceren

Calculerende burger;

Model ‘yup’

Model “Einstein”

Het oude, nog dominante perspectief kijkt vanuit de samenleving naar het individu en heeft een pragmatiek die wordt bepaald door denken in begeerten en gebreken. Participatie heeft het karakter van binden en verheffen.

Het nieuwe ‘posthistorische’ perspectief ziet vanuit de zelfstandige, geciviliseerde mens naar het collectief, en kiest de aspiraties van mensen als aangrijpingspunt voor het handelen. In dat perspectief krijgt participatie het karakter van levenskunst.


Verrommeling in participatie

• Fasering• Nulde orde

- Niet participeren is onmogelijk• Eerste orde

- Probleem: weduwen, wezen, ouden, kreupelen, vreemdelingen

- Oplossing: werken van barmhartigheid

- Instrumenten: kassen; heilige geestmeesters – devotie en caritas

• Tweede orde problematiek- Probleem: systematisering van de

armoede door kapitalisme- Oplossing: systematisering van de

sociale voorzieningen- Instrumenten:

kassen/fondsen/fiscaliteit; overheid – recht en solidariteit

• Derde orde problematiek- Probleem: systematische

desintegratie / verval van sociale verbanden door verzorgingsstaat (individualisering)

- Oplossingsrichting: civil society / inclusieve samenleving

- Instrumenten: kaderstelling en horizontalisering

• Vraagstelling aan de burger is vooral geformuleerd in termen van tweede orde problematiek- Institutionele participatie

o Versmalling tot participatie in besluitvoriming

- Maatschappelijke participatieo Versmalling sociale

integratie tot economische integratie

• De achterliggende wens is echter ontleend aan een derde orde vraagstelling- Gesaneerde maatschappelijke

verhoudingen

- Inclusieve samenleving


Stuur en participatiemodellenin een veranderend politiek klimaat

• Onderhoud- Systemen verfijnen

- Problemen oplossen

• Efficiency bevorderen

• Pragmatische bestuursstijl,Hoofdstructuur buiten beeld

• Civil Society - Terugtreden en

optreden

- Kaderstellen

- Horizontaliseren

• Aansprekend bestuur

• Herstel hoofdstructuur ter wille van consisten bestuur?

• Herstel

Balkenende IV 2007 - …Balkenende III 2003 - 2006Balkenende I 2002 - 2003Kok II 1998 - 2002Kok I 1994 - 1998Lubbers III 1989 - 1994Lubbers II 1986 - 1989Lubbers I 1982 - 1986Van Agt III 1982 - 1982Van Agt II 1981 - 1982Van Agt I 1977 - 1981Den Uyl 1973 - 1977Biesheuvel 1971 - 1973De Jong 1967 - 1971Zijlstra 1966 - 1967Cals 1965 - 1966Marijnen 1963 - 1965De Quay 1959 - 1963Beel II 1958 - 1959Drees III 1956 - 1958Drees II 1952 - 1956Drees I 1951 - 1952Drees / Van Schaik 1948 - 1951Beel I 1946 - 1948Schermerhorn / Drees 1945 - 1946

1982

2002

1962 • Opbouw- Systeem van sociale

zekerheid

- Systeem van zorg

• Technocratische bestuursstijl

• Grote debatten over hoofdstructuur (Vonhoff) – ontzuiling… Vraagsturing met

politieke regulatie tussen zuilen

Planning en control

Kaderstelling en horizontalisering


Passende sturing?

• Politieke vraagsturing- Belangengroepen- Politieke kleur- Afweging in machtsspel- Participatie in zuil /

organisatie• Planning en control

- Economie- Probleemstelling- Pragmatische

besluitvorming- Participatie door

vertegenwoordiging in functionele organisaties

• Kaderstelling en horizontalisering

- Dynamiek van de samenleving

- Opgave - Mate van effectiviteit van

de uitdaging- Participatie door

samenwerking van mensen en organisaties

• Het risico op een ongeluk:

- Een filosofie van kaderstelling en horizontalisering

- Een praktijk van planning en control

- Met ook nog een beetje sturing via politieke organisaties

• Leidt tot onoverzichtelijkheid en verlies aan vertrouwen


Verrommeling door participatie

• Eerste orde:

- De ‘natuurlijke’ wens om te helpen, te betrekken

- Politieke participatie via kerk en zuilen

• Tweede orde:

- ‘Werk, werk, werk’; emancipatie eerst participatie als gevolg

- Beleidsparticipatie als vorm van directe democratie van de niet georganiseerde burger (legitimering)

- Politieke participatie in het kader van beleidsproces (P&C)

• Derde orde

- Sanering sociale samenhang (integratie minderheden)

- Zoektocht naar perspectief

- Politieke participatie door samenwerking

• Verrommelde aanspraken – verlies aan vertrouwen


Structuur in de chaos

Vanuit het perspectief van de bewoner


Drie scenario’s voor een rolverdelingnaar analogie van het RMOadvies over de Wmo

• 'De gemeente aan het roer' - gaat ervan uit dat de samenleving

vooral baat heeft bij een krachtige gemeente.

- Zo'n gemeente investeert in het zelfredzaam maken van mensen die anders afhankelijk zullen blijven of zich als zodanig zullen blijven opstellen.

- De nadruk ligt op ondersteuning van (zeer) kwetsbare burgers.

• 'Stuurman van je eigen leven' - Het individu het uitgangspunt. - De gemeente voert 'includerend beleid'

om de nodige voorwaarden te scheppen om dit scenario te realiseren.

- Vervolgens zijn individuen zelf verantwoordelijk voor het uitvoeren van de WMO.

• 'De burger en zijn verbanden' - De burger en het particulier initiatief

centraal. - Burgers maken deel uit van

verschillende verbanden, zoals de familie, sportvereniging, kerk of belangenorganisatie.

- Gemeente benut dergelijke verbanden, meer dan nu het geval is, bij de uitvoering van de nieuwe wet.


Evolu

tie va

n het

ond

erw

erp

Communicatie verzorgen, verzekeren, verheffen, verbinden

• Verzorgen en verzekeren

- Transactieso Bouwen van woningeno Leveren van diensteno Effectueren van rechteno …

• Verheffen en verbinden

- Transformaties o Ontwikkelen van

competentieso Bouwen van sociale

netwerkeno Ontwikkelen van

vertrouweno …

• De transactionele en de transformationele aspecten van communicatie…

• A zegt tegen B, B verwerkt…B geeft feedback naar AA verwerkt…

A B

B’A’

A’’ B’’

De tran

sformatie van A

en B

De transacties van A en B


Doen wat je belooft…

zijn wie je bent

• In elke situatie:Het moet kloppen

- Transformatie

- Transactie

- Het onderwerp

Evolu

tie va

n het

ond

erw

erp

A B

B’A’

A’’ B’’

De tran

sformatie van A

en B


Wat gij niet

wilt dat u

geschiedt,

doet alzo ook

den ander

niet Maar ergens klopt het nooit…


Macht ofwel:Welke communicatiepatronen in deze situatie?

• Verticaal - Centrale rol organisatie- Organisatie bepaalt de spelregels

en kaders- Prima conditie voor klant-

leverancier-transacties- Transformaties in termen van

‘verheffen en verbinden’

• Horizontaal- Gelijkwaardigheid basisspelregel- Spelregels en kaders onderling

bepaald- Prima conditie voor ‘samen leren’- Transacties in termen van

onderlinge ruil / lokale economie

geel

wit


Participatiepaletper situatie stijlvast…

Het palet: • vier stijlen (contexten) voor

interactie met de cliënt:• Vertikaal / transactioneel

- ‘puur zakelijk; - Verhouding klant-leverancier’- kleur groen;

• Vertikaal / transformationeel - ‘bestuurlijk (verticaal) en

betrokken’- Verhouding organisatie-

deelnemer- kleur oranje;

• Horizontaal / transactioneel- ‘onderlinge belangen’- Verhouding vragers-

aanbieders- kleur blauw;

• Horizontaal / transformationeel – - ‘enthousiaste samenwerking’ - Verhouding ‘partner in

samenwerking’- kleur rood.

Zakelijk

Verhouding klant - leverancier

Onderlinge belangen

Verhouding vragers – aanbieders in de locale economie

Enthousiaste samenwerking

Verhouding ‘partner in samenwerking’

Bestuurlijk en betrokken

Verhouding organisatie - deelnemer

Focus op transactie Focus op transformatie

Hor

izon

taal

Ver

ticaa

l

In menselijke communicatie spelen alle aspecten een rol; de stijl wordt bepaald door wat op de voorgrond staat. Maar de andere kleuren spelen altijd op de achtergrond mee…

gee

lw

it

blauw rood


EthiekWerkt het? Deugt dat?

• Focus op transformatie of transactie… hier geldt het criterium van de wederkerigheid:

• “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet alzo ook den ander niet”

• Verticaal of horizontaal… hier geldt het criterium van de eerlijkheid:

• Wees helder over de speelruimte en de machtsverhoudingen

A B

B’A’

A’’ B’’

De transform

atie van A en B



Legitimiteit, vertrouwen en levenskunst

• Perspectief organisaties- Legitimiteit is de verhouding

tussen formele macht en geaccepteerde macht

- Includerend beleid als maatschappelijke opgave

- Vertrouwen is een kernwoord- Doen wat je belooft, zijn wat je

bent• Perspectief bewoners

- Regie over eigen leven- Uit de rol van consument /

aspiraties net zo belangrijk als behoeften

- Levenskunst als opgave

En misschien gaat het vanzelf wel goed

Waarom zou ik in vredesnaam participeren

Investor Relations

Transcript of Waarom zou ik in vredesnaam participeren