Waaier Help Een Burgerinitiatief
92
Help een burger initiatief!
-
Upload
verhaal-in-vorm-communicatie -
Category
Documents
-
view
230 -
download
7
description
hulp waaier
Transcript of Waaier Help Een Burgerinitiatief
Help een burgerinitiatief!
Het barst van de initiatieven!Id
ealendag
Zo’n 1000 initiatiefnemers kw
amen op
10/10 2009 bij elkaar om
kennis uit te w
isselen tijdens d
e Idealend
ag, g
eorganiseerd
door d
agb
lad Trouw
, Imp
ulsis en G
reenwish. O
ok overheden, b
edrijven en m
aatschapp
elijke organisaties w
aren aanw
ezig. K
ijk ook eens op d
e site ww
w.trouw
.nl/idealen.
Help! Een burgerinitiatief wordt Help een burgerinitiatief!
Het barst van de mooie initiatieven van burgers: over zorg, energie, ontwikkelingssamenwerking, leefbaar-heid... en zeker op het internet waar op elk denkbaar beleidsterrein continu ideeën en initiatieven ontstaan in open netwerken en communities (web 2.0). Deze ontwikkelingen vragen niet zozeer om een nieuwe vorm van burgerparticipatie, maar om overheidspartici-patie. In de VS introduceerde Obama hiervoor onlangs het Open Government Initiative. Hoe gaat de Neder-landse overheid om met initiatieven van burgers?
In 2007 verscheen Help! een burgerinitiatief, een boek vol inspiratie om gemeenten te motiveren aan de slag te gaan met burgerinitiatieven. Nu, ruim 2 jaar later, zien we dat veel gemeenten de kracht van bewoners met initiatieven hebben ontdekt. De meeste gemeenten kennen een vorm van bewonersbudget. Anderen heb-ben een prijsvraag of zelfs een loket voor initiatieven. Ook lijkt een nieuwe beroepsgroep ‘de initiatievenma-kelaar’ te ontstaan.
Deze waaier staat vol met projecten van gemeenten die de kracht van burgerinitiatieven zien en willen ondersteunen. Maar dat blijkt niet altijd eenvoudig: Hoe lok je initiatieven uit? Hoe selecteer je goede initiatieven? Hoe krijg je de rest van de gemeentelijke organisatie mee? ‘Faciliteren’, hoe doe je dat eigenlijk? Het is een worsteling, maar het kan wel (zie www.kan-wel.nl)! Kijk naar de vele voorbeelden in deze waaier.
Deze waaier schetst de veelheid en diversiteit van pro-jecten. Naast de waaier is er nog een aantal producten ontwikkeld: 1. de site www.helpeenburgerinitiatief.nl (met prakti-
sche downloads)2. de training Help een burgerinitiatief (open inschrij-
ving of in-company)3. de leerkring faciliteren van burgerinitiatieven (door IPP)4. een handreiking/werkboek omgaan met initiatieven
(verschijnt voorjaar 2010)
Kent u een project voor burgerinitiatieven waar andere gemeenten van kunnen leren? Meld het aan op de site!
ww
w.help
eenburg
erinitiatief.nl
Dilemma
De w
ijk als lijkA
mb
tenaren en professionals zien d
e wijk als lijk, ze w
illen niets liever dan d
e wijk
en haar bew
oners vitaliseren. Daarom
word
en projecten b
edacht over g
oed en
actief burg
erschap. M
aar de vraag
is of bew
oners echt gelukkig
er word
en van deze
interventies. Wat zou er g
ebeuren als w
e helemaal niks d
oen? (vrij naar dr. W
illem
Schinkel, EUR)
Initiatievenloketten• MeldpuntGoedeIdeeën-Amsterdam• Ideeënloket-RondeVenen• BewonersInitiatievenLoket-Doetinchem• Eénloketvoorformeleeninformeleinitiatieven- Purmerend
Initiatievenmakelaars• Ideeënmakelaar-Zwolle• BuurtcoachKanwél!-meerderegemeenten• ProjectAlledaagseKansen-Deventer• TalentcoachAndereKOEK-Emmen
Prijsvragen• Voorderaadermee!-Leidschendam-Voorburg• Spekcheque,JeugdkanjerenBuitenGewoonBeter-Bonus-
Arnhem• KernmetPit-meerderedorpen,buurtenenwijken• DorpenDerby-ProvincieNoord-Brabant• GekkeHenkie’sIdeeënshow-Eindhoven
Wijk/bewonersbudgetten• SmederijenvanHoogeveen-Hoogeveen• Burgersaanzet-Dordrecht• Inkoopdoorburgers-Emmen• Wijkstemdagen-Groningen• Vouchersysteem-WWI
Marktplaats/netwerk• RotterdamIdee-Rotterdam• MaatschappelijkeBeursvloeren-meerderegemeenten• Samenvoorbetrokkenondernemen-o.a.Zeist• TimorpleinCommunity–Amsterdam• Veilinghuis-Enschede• TijdVoorElkaar-Utrecht
Gemeentebrede aanpak• Waarderendvernieuwen-Breda• HellendoorninActie!-Hellendoorn• Dorpzonderregels-Winterswijk• Buurtcontracten-Eindhoven
Overig• Formeleburgerinitiatieven• OndersteuningMaatschappelijkeInitiatieven-Rijksoverheid• Jongerenenburgerinitiatieven• Financieringvoorinitiatieven
En nu zelf aan de slag! • Werkboek• Training• Expertkring• Websitewww.helpeenburgerinitiatief.nl
Tot slot
Inhoud
sop
gave
ToekomstM
icrom
ob
ilisatieM
et behulp
van nieuwe m
edia kunnen kleinschalig
e initiatieven razendsnel m
assa’s m
ensen bereiken. D
at was b
ijvoorbeeld
zichtbaar tijd
ens het scholierenprotest
tegen d
e 1040 urennorm. H
andreiking
en om m
et deze nieuw
e ontwikkeling
en om
te gaan staan in het rap
port ‘D
e virtuele lont in het kruitvat’ (Bekkers e.a., 2008).
Extern en intern belangEeninitiatievenloketisvoorbewonerseenherken-baar punt waar ze hun initiatieven kunnen indienen. Bovendienishetloketeencentaalpuntbinnenhetambtelijk apparaat, waar de verantwoordelijkheid voor afstemming en doorwerking is belegd.
Voorbeelden van loketten- IdeeVROMenIdeeVenW:tweeministeriesmet
een herkenbaar loket voor initiatieven en uitge-werkte procedures voor doorwerking;
- Verbeter de buurt: gemeentelijk loket voor mel-dingen over de buitenruimte;
- WMO-loket:invelevormenopgezetdelaatstejaren (bijv. www.boskoopactief.nl);
- Vrijwilligersloket: nog niet breed ingevoerd;
Naast virtuele initiatievenloketten is ook een fysiek loket denkbaar, vergelijkbaar met een bedrijvenlo-ketofWMO-loket.InDenHaagwordtgewerktaaneen kansenloket als onderdeel van de inrichting van een nieuw stadskantoor.
Eén overheid, één loket! De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in deze één-loket-gedachte. Initiatieven van burgers komen echter nog op veel plaatsen binnen: bij de wijkwerker, via de WMO, het vrijwilligerswerk, een specifieke dienst of de griffier. Initiatieven per brief of mail belanden vaak bij de afdeling Burgerbrieven die zich vooral richt op vragen en klachten. Op de websites van gemeenten worden ideeën of initiatieven meestal niet apart vermeld.
Initiatievenloketten
Let op:een initiatievenloket is meer dan eenideeënbusofmeldpunt.Beginalleen met een loket/front-office/website als de vervolgprocedures in de back-office goed zijn vastgelegd en geborgd!
Wist u dat…W
ist u dat d
e burg
emeester een zo
rgp
licht heeft m
bt b
urgerp
articipatie?
In de nieuw
e Gem
eentewet (artikel 170) heeft d
e burg
emeester een zorg
plicht
voor de kw
aliteit van de b
urgerp
articipatie. In het b
urgerjaarverslag
rapp
orteert hij over d
e kwaliteit van p
rocedures rond
burg
erparticip
atie. Die rap
portag
es zijn echter een ond
ergeschoven kind
je en binnenkort niet m
eer verplicht. H
oe kan de
burg
emeester zijn zorg
plicht nu vervullen?
ww
w.p
as.amsterd
am.nl
Sinds 2005 is het Meldpunt Goede Ideeën dé plek waar Amsterdam-mers terecht kunnen met goede ideeën om het contact tussen verschillende groepen bewoners te verbeteren.
Meldpunt Goede Ideeën Amsterdam
Beleidsthema’s
Sociale cohesie, integratie, participatie en burgerschap.
Methode
Het meldpunt is onderdeel van hetprojectWijAmsterdam-mers. Doel is het verbinden van Amsterdammers metelkaarenmetdestad.HetcollegevanB&Wondersteunt initiatieven die de integratie, participa-tie en het burgerschap in Amsterdam bevorderen. Sociale cohesie tussen bevolkingsgroepen is daarbij ergbelangrijk.Eenprojectkomtníetinaanmerkingvoor subsidie als het project sterk overeenkomt met bestaande (gesubsidieerde) activiteiten in de stad en er geen samenwerking is tussen deze projecten.
Resultaten & ervaringen
De afgelopen jaren hebben in totaal bijna honderd goedeideeënsubsidieontvangen.Uiteenevalu-atie blijkt echter weinig sprake te zijn van nieuwe, specifiek op de bevordering van sociale cohesie gerichte activiteiten. Vaak gaat het om activiteiten die voorheen door andere regelingen gesubsidieerd werden. Het Meldpunt stopt in 2010.
Meer weten?Website: www.pas.amsterdam.nlcontact: [email protected]: evaluatie, vragenformulier, bestuursverklaring
CitaatLastig
e burg
ers“K
ritische, lastige en zelfstand
ige b
urgers m
oeten niet als vijanden w
orden
uitgesloten, m
aar als tegenstand
ers tegem
oet word
en getred
en in instituties waar
conflicten gep
resenteerd en selectief verw
erkt word
en.” H
erman van G
unsteren, Vertrouwen in dem
ocratie, 2007
ww
w.d
erond
evenen.nl
Inwoners van gemeente Ronde Venen kunnen sinds 2008 hun ideeën via het digitale Ideeënloket aan de gemeente kenbaar maken.
IdeeënloketRonde Venen
Beleidsthema’s
Geen specifiek thema; verbe-tering van de klantgerichtheid van de gemeente, veiligheid, leefbaarheid, enz.
Methode
Door een eenvoudig formulier op de website www.derondevenen.nl in te vullen kunnen inwoners hun idee indienen. Deze moet voldoen aan de volgende criteria:1. Het idee is duidelijk omschreven2. Het idee is gericht op verbetering3.Erisgeensprakevanpersoonlijkbelang.Het idee wordt uitgezet bij de betrokken gemeente-lijke afdeling die het binnen vier weken probeert te behandelen.VervolgensbeslisthetcollegevanB&Wof het idee wordt uitgevoerd.
Resultaten & ervaringen
Op www.derondevenen.nl staan enkele ideeën die tot nu toe zijn aangemeld. Gemiddeld komen zo’n twee tot drie ideeën per maand binnen, van de publicatie van de kosten van vandalisme tot de mogelijkheid vloeibare olie in te leveren bij de lokale supermarkten.
Meer weten?Website: www.derondevenen.nl kies in het
rechtermenu voor Inwoners aan Zet
contact: [email protected]: aanvraagformulier
Anders denkenverb
eterdeb
uurt.nlIed
ereen kan thuis vanachter zijn comp
uter op w
ww
.verbeterd
ebuurt.nl een id
ee p
laatsen voor de b
uurt. Ook kan je zien w
elke ideeën d
e buren heb
ben g
eplaatst.
Bij 10 sup
porters van het id
ee word
t het automatisch d
oorgem
aild naar d
e g
emeente.
ww
w.d
eblo
emenb
uurtblo
eit.nl
De inwoners van de geherstructureerde Bloemen-buurt in Doetinchem kunnen iedere dag in voorma-lig basisschool Het Woonate-lier terecht om een initiatief in te dienen.
Bewoners Initiatieven Loket Doetinchem
Beleidsthema’s
Leefbaarheid en sociale cohesie.
Methode
Iedereen met een goed plan voor meer woonplezier in de wijk kan zijn of haar initiatief op papier zetten ofhetaanmeldingsformulierinvullen.HetWijkteamverzamelt en beoordeelt elke maand alle sugges-ties.HetBewonersInitiatievenLoket(B.I.L.)gaatervervolgens mee aan de slag en zorgt voor coördina-tie.GrootvoordeelvanhetB.I.L.isdatallepartijen(gemeente, woningcorporatie, wijkagent enz.) erin vertegenwoordigdzijn.Eerstwordtsamenmetdeinitiatiefnemer gekeken of er samenwerkingsverban-den met andere projecten mogelijk zijn. De activiteit moet worden gerealiseerd binnen de eigen (vrijwil-ligers) organisatie en moet ‘buurtoverstijgend’ zijn.
Resultaten & ervaringen
HetBewonersInitiatievenLoketontvangtnognietveel initiatieven. Initiatieven richten zich op kinderen en jongeren, op ouderen (boodschappendienst) en op wijkprojecten als een wijkmarkt en een wijk-schoonmaakactie.
Meer weten?Website: www.debloemenbuurtbloeit.nlcontact: [email protected]: methodiek, aanmeldingsformu-lier
Wist u dat…W
ist u dat 65 p
rocent van d
e bevo
lking m
eer invloed
w
il op
belang
rijke po
litieke kwesties?
Het Sociaal C
ultureel Planbureau heeft ond
erzocht dat 65 p
rocent van de b
evolking
het (zeer) eens is met d
e stelling: ‘H
et zou goed
zijn als burg
ers meer kond
en m
eebeslissen over b
elangrijke p
olitieke kwesties’.
In de gemeente Purmerend pakken ze het integraal aan: elk burgerinitiatief, formeel en informeel, komt binnen bij de griffie. De raadsgriffie vervult de rol van initiatievenmakelaar: burgerinitiatieven worden door de raadsgriffie begeleid en doorverwezen zodat ze altijd op de goede plek belanden.
Eén loket voor formele en informele initiatieven Purmerend
Beleidsthema’s
Kan over elk beleidsthema gaan.
Methode
Om een burgerinitiatief in te dienen hoeven geen handtekeningen te worden verzameld. De griffie bekijkt welk initiatief naar de raad moet en wat direct door het ambtelijk apparaat (bv.wijkbeheer)kanwordenafgehandeld.Burgerini-tiatieven zijn ‘bijna heilig’ in Purmerend, ze worden allemaal serieus besproken. Op de agenda van de gemeenteraadkrijgenzevoorrang.Erwordtmeteenbesloten of het in behandeling wordt genomen.
Resultaten & ervaringen
In 2008 en 2009 zijn 40 formele burgerinitiatie-ven besproken door gemeenteraad. Ongeveer 50 procent van deze burgerinitiatieven wordt in behandelinggenomen.Zoals:eengedenktekenvoor verkeersslachtoffers, een jongerenplein of het “adopteren” van groenvoorzieningen bij rotondes.
Meer weten?Website: www.purmerend.nl, doorklikken naar
politiek en bestuur, burgerinitiatief
contact: [email protected] downloads: downloads: vragenformulier, verordening en raadsvoorstel formeel burge-rinitiatief
ww
w.p
urmerend
.nl
Dilemma
Spo
ntane of o
nbevlekte b
urgerinitiatieven
Ontstaan initiatieven ook volled
ig sp
ontaan of is er altijd een interactie tussen
overheid en initiatiefnem
er? Veel buurtinitiatieven in achterstand
swijken
word
en uitgelokt en kom
en niet van de g
rond zond
er intensieve professionele
ondersteuning
. Tegelijkertijd
komen b
v. duurzam
e initiatieven van hoger
opg
eleiden vaak van d
e grond
zonder (of teg
en) de overheid
.
Netwerk initiatievenmakelaarsInitiatievenmakelaars verschillen ook per domein en in achtergrond. Het zijn zelfstandigen of stichtin-gen die worden ingehuurd door een gemeente, woningbouwcorporatie of fonds, maar ook vaste functies binnen een gemeente of welzijnsorganisa-tie. Sommige richten zich op een specifiek thema (zoals duurzaamheid of ontwikkelingssamenwer-king), anderen op een wijk of buurt. Sinds kort is er een informeel netwerk waar initiatievenmakelaars kennis en ervaring delen. Ziewww.helpeenburgerinitiatief.nl.
CompetentiesEénfunctieprofielbestaatniet,maareeninitiatie-venmakelaar beschikt over specifieke kennis en vaardigheden zoals: • netwerken,verbindenmetondersteuningsorgani-
saties/fondsen;• idee/initiatiefvertaleninprojectplan/uitvoering;• luisteren,faciliteren,empowerenmaarnietover-
nemen;• kennisvanbureaucratie,een‘groenegolf-ambte-
naar’.Meer over vaardigheden kunt u lezen in Help! een burgerinitiatief (2007) en in het werkboek dat begin 2010 verschijnt.
Een initiatievenmakelaar is een intermediair die bemiddelt tussen initiatiefnemers en ondersteu-nende organisaties zoals een gemeente, een fonds of een bedrijf. Het is een relatief nieuwe functie of beroepsgroep met verschillende namen: buurtcoach, ideeënmakelaar, service-organisatie, talentcoach of opbouwwerker nieuwe stijl.
Initiatievenmakelaars
Let op:
Eengemeenteka
nkiezenofzeze
lf
een initiatievenmakelaar in dienst
neemt of gebruik maakt van be-
staande initiatievenmakelaars.
Anders denkenA
lledaag
se dem
ocratie
Dem
ocratie is meer d
an 1 x per 4 jaar stem
men. D
emocratisch b
urgerschap
is ook een levensw
ijze: hoe dem
ocratisch ben jij? Everyd
ay Dem
ocracy helpt lokale
gem
eenschapp
en om m
anieren te vinden om
zelfstandig
samen te w
erken om
prob
lemen op
te lossen. Zie: ww
w.everyd
ay-dem
ocracy.org
ww
w.sam
enmakenw
edestad
.nl
De ideeënmakelaar helpt inwoners van de gemeente Zwolle hun idee vorm te geven. Door praktisch mee te denken en bijvoorbeeld de initiatiefnemer in contact te brengen met andere organi-saties.
Ideeënmakelaar Zwolle
Beleidsthema’s
Geen specifiek beleidsthema.
Methode
Stappen waarbij de ideeënma-kelaar kan helpen:• Meedenkenomhetideevormtegeven.• Initiatiefnemersincontactbrengenmetmensen
die over de benodigde kennis beschikken of met potentiële samenwerkingspartners.
• Meedenkenoverdebenodigdemiddelenofdoor-verwijzen naar fondsen- en subsidieverstrekkers.
Resultaten & ervaringen
De ideeënmakelaar geeft aan ruim honderd initiatie-ven per jaar ondersteuning. Hiervan wordt ongeveer dehelftgerealiseerd.Bijdegerealiseerdeprojectenspeelt in de meeste gevallen de gemeente een rol. Het gaat hierbij soms om een financiële bijdrage, maar bijv. ook vergunningverlening of de aanwezig-heid van een wethouder bij een activiteit.
Meer weten?Website: www.samenmakenwedestad.nlcontact: [email protected]: projectplan
Wist u dat…W
ist u dat N
ederland
wereld
wijd
hekkensluiter is op
het g
ebied
van filantrop
ische inkom
sten?O
nze overheid is p
rocentueel de g
rootste investeerder in non-p
rofits (zoals m
aatschapp
elijke en sociale doelen of sp
ort en recreatie) ter wereld
. Onze
filantropische inkom
sten zijn daarenteg
en wereld
wijd
één van de laag
ste. w
ww
.geveninned
erland.nl
Buurtcoach Kan wél! meerdere gemeenten
ww
w.kanw
el.nl
De buurtcoach van Kan wél! spoort bewoners met ideeën op en helpt ze bij het vormgeven en uit-voeren. Hiervoor wordt samengewerkt met de woningcorporatie(s) en/of de gemeente.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid in wijken.
Methode
Kanwél!maaktgebruikvandeABCDmethodiek,eenwijkaanpak die uitgaat van de eigen kracht en competenties van bewoners en niet van bestaande problemen. Van begin tot eind blijft de initiatiefnemer zelf eigenaar van het idee. Hij/zij voert het zelf uit (alleen of met andere bewoners). Kanwél!zorgtvoordebegeleiding,financieringenpublicitaire aandacht. Via een lokale campagne in de wijken en de al bestaande netwerken worden andere actieve bewoners opgespoord en uitgedaagd om ook hun ideeën in te dienen.
Resultaten & ervaringen
Kanwél!iseenprojectvanhetLandelijkSamenwer-kingsverbandAandachtswijken,LSA.Indeafgelopenvier jaar zijn 600 projecten uitgevoerd, in 51 wijken. Jaarlijkskomengemiddeld20aanvragenperwijkbinnen,waarer12vanwordenuitgevoerd.Zowelwoningbouwcoöperaties als bewoners zijn zeer enthousiast.
Meer weten?Website: www.kanwel.nlcontact: [email protected]: overzicht deelnemende ge-meenten, publicaties
Dilemma
Pub
liek of p
rivaat? B
urgerinitiatieven starten vaak als non-p
rofit initiatief binnen het p
ubliek d
omein
maar kunnen uitg
roeien tot (maatschap
pelijke) ond
erneming
en. Deze p
ublieke
ondernem
ers zien kansen binnen het p
ubliek d
omein en b
alanceren op d
e grens
tussen pub
liek en privaat d
omein, d
enk aan het Tomashuis. W
ie bep
aalt de g
renzen van het p
ubliek d
omein?
Project Alledaagse Kansen Deventer
ww
w.sterrenvind
er.nl
Inwoners van de Rivierenwijk in Deventer kunnen met een persoonlijk budget hun ‘alledaagse’ droom verwezenlijken.
Beleidsthema’s
Zorg.
Methode
Tijdenshuisbezoekenzoekenprojectmedewerkers uit waar kandidaten van dromen. Iedereen die een alledaag-se droom heeft en die ook wil waarmaken, wordt gestimuleerd en geholpen. De talentmakelaar bouwt een vertrouwensband op met de bewoners. De bewoner is zelf verantwoordelijk voor het realiseren van de droom. De droom wordt vastgelegd in een planvanaanpak.Bewonerswijzeneenpersoonlijkecoach uit hun eigen netwerk (buurvrouw, zwager enz.) aan. Met hulp van de persoonlijke coach voert de bewoner zijn plan uit.
Resultaten & ervaringen
Het project is gestart in 2006. Na twee jaar werden 50 deelnemers beoogd, het werden er 91. In 2008 is de PAKmethodiek opgenomen in het project Ster-renvinder, sinds 2008 hebben circa 200 bewoners hun kansen gepakt. Sterrenvinder wordt uitgevoerd inopdrachtvanwooncorporatieRentree.
Meer weten?Website: www.sterrenvinder.nlcontact: [email protected]: voorbeeld droomplan, evalua-tierapport
CitaatB
urger centraal in b
esluitvorm
ingIn een d
emocratische rechtsstaat vorm
t de b
urger d
ie zo veel mog
elijk betrokken
is bij d
e pub
lieke zaak een sleutelrol. Het is niet het p
arlement of d
e raadszaal w
aar het g
ebeurt, het is steed
s in de sam
enleving zelf d
at wij vorm
en geven aan onze
bijzond
ere manier om
met elkaar om
te gaan. D
at vereist dat w
ij de b
urger centraal
stellen in pub
lieke besluitvorm
ingsp
rocessen. Goed
e inspraak en p
articipatie zijn
daarb
ij essentieel.”A
lex Brenninkm
eijer, Nationale O
mbudsm
an, ‘We gooien het de inspraak in’, 2009.
Talentcoach Andere KOEK Emmen
ww
w.em
menrevisited
.nl
KOEK staat voor Klimmen Op Eigen Kracht. Het pro-ject verleidt sinds april 2009 bewoners van de wijk Emmermeer tot het pakken van alledaagse kansen. Ge-stimuleerd door een talent-coach verbeteren bewoners hun sociale positie en komen hiermee stappen hoger op de maatschappelijke ladder.
Beleidsthema’s
Verbeteren leefbaarheid en sociale positie inwoners.
Methode
De talentcoach zoekt actief naar bewoners die hun positie willen verbeteren. Deelnemers benoemen zelf hun verbeteracties en maken een portfolio waarin zij hun ontwikkelingen bijhouden. De be-woners gaan zelf aan de slag, gesteund door een zelfgekozencoach.Decoach–vaakiemanduitdedirecte omgeving - biedt informele ondersteuning hierbij.
Resultaten & ervaringen
AndereKOEKisdoorhetLandelijkSamenwerkings-verbandAandachtswijken(LSA)doorontwikkeldvan-uit het Project Alledaagse Kansen (PAK) uit Deventer. Erwordtgekekennaarmogelijkeinbeddingvandezemethodiek.Uiteindelijkmoetdepilotvijftien‘klimmers’inEmmenopleverenineenperiodevannegen maanden.
Meer weten?Website: www.emmenrevisited.nlcontact: [email protected]: artikel Nicis Institute, jaarover-zichten
Anders denkenB
urgerrecht o
p p
articipatie
Op
16 novemer 2009 heeft N
ederland
een protocol van d
e Raad van Europ
a ond
ertekend w
aarin het recht op b
urgerp
articipatie is vastg
elegd
. Wat b
etekent d
at voor de g
emeente w
aar een burg
er dit recht op
eist? Zie het rapp
ort: Local and
Regional Level Particip
ation in Europe (A
dd
ink, 2009).
Een campagneDe media zijn een krachtige motor achter burgeri-nitiatieven.DenkaandeGroeneWensActiesi.s.m.regionalekranten,aanMargrietsBetereWereldmetOranjefonds of aan de Idealendag in samenwerking metTrouw.Eencreatievecampagneopstraatni-veau is bijvoorbeeld ‘Gekke Henkie’ voor krachtwij-keninEindhoven.
Criteria en selectiePrijsvragen met specifieke voorwaarden/criteria sluiten veel initiatieven uit, maar maken de beoor-deling makkelijker. De selectie kan plaatsvinden door een jury, de gemeenteraad maar ook door bewoners zelf, bijvoorbeeld tijdens een stemming.
De prijs De prijs is vaak een (financiële) ondersteuning bij de uitvoering van het initiatief, maar gemeenten kunnen er ook voor kiezen de initiatiefnemer zelf te belonen. Vergeet ook de ‘verliezers’ niet! Alle initiatieven verdienen aandacht en waar mogelijk ondersteuning.
Steeds meer gemeenten schrijven een prijsvraag uit om bewoners te stimuleren met initiatieven te komen. Het is een eenvoudige manier om initiatie-ven op te roepen rondom een specifiek thema of probleem. Het levert publiciteit op, het is meestal tijdelijk en de gemeente kan duidelijke kaders stellen en een inzichtelijke beoordelingsprocedure vaststellen.
Prijsvragen
Let op:Bijeenprijsvraagstaatdevraagvande gemeente centraal, en niet de initiatievenvanbewoners.Weiniginzendingen voor een prijsvraag betekent niet dat de bewoners niks willen (doen)!
Internationale inspiratieO
pen G
overnm
ent Initiative – V.S. Presid
ent Ob
ama heeft transp
arantie, particip
atie en co-creatie met b
urgers
benoem
t tot zijn prioriteiten. In het p
rogram
ma ‘O
pen G
overnment Initiative’ w
ordt
met b
ehulp van m
oderne IC
T samen m
et bew
oners de overheid
efficiënter en effectiever g
emaakt. M
eer informatie: w
ww
.whitehouse.g
ov/open
Voor de raad ermee! Leidschendam-Voorburg
ww
w.jg
r-lv.nl
Ieder jaar stelt de gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg € 10.000 beschikbaar voor een project van inwoners of plaatselijke instellingen. De jongeren-gemeenteraad kiest het winnende project, dat de-zelfde dag wordt bekrachtigd door de gemeenteraad.
Beleidsthema’s
Jongeren.
Methode
Initiatiefnemers kunnen het project indienen via een aan-meldingsformulier op de web-site van de gemeente. Het formulier moet voorzien zijn van een begroting en een toelichting. Ongeveer vijf kanshebbers mogen zich uiteindelijk presenteren aandeJongerengemeenteraad.Voordepresentatiewordenzebegeleiddooreenraadslid.Uiteindelijkkiezen de leden van de jongerengemeenteraad dewinnaar.Tijdensderegulieregemeenteraads-vergadering wordt gevraagd het gekozen project diezelfde avond nog te bekrachtigen.
Resultaten & ervaringen
DegemeenteorganiseertdeJongerengemeente-raad en de projectwedstrijd voor de zevende ach-tereenvolgende keer. Het blijkt een goede manier om meer jongeren bij de lokale politiek te betrek-ken. Voorbeelden van projecten zijn een dans- en beweegclub voor ouderen, een verkeersplein bij een school en een schooltuinproject over de herkomst van groente en fruit.
Meer weten?Website: www.jgr-lv.nlcontact: [email protected]: aanmeldingsformulier, informa-tiepakket
Het barst van de initiatieven!Filep
roo
fIn 2006 heeft het m
inisterie van VenW het p
roject Fileproof g
estart om d
e b
ereikbaarheid
van Ned
erland te verg
roten. Door b
urgers zijn 3.000 id
eeën g
egenereerd
waarvan een veertig
tal projecten inm
idd
els in gang
zijn gezet.
Het g
aat vooral om kleine, slim
me p
rojecten die d
irect effect hebb
en op
verkeersdoorstrom
ing.
ww
w.filep
roof.nl.
Spekcheque, Jeugdkanjer en Buiten Gewoon Beter-Bonus Arnhem
ww
w.arnhem
.nl/spekcheq
ue
De gemeente Arnhem stelt beloningen beschikbaar voor opmerkelijke initiatieven van bewoners om de leefbaarheid in hun wijk te verbeteren:- de Spekcheque voor bewoners- de Jeugdkanjer voor jongeren- de Buiten Gewoon Beter-Bonus voor mensen die zich inzetten
voor het beheer van de openbare ruimte
Beleidsthema’s
Leefbaarheid, beheer open-bare ruimte en jongeren.
Methode
Via een aanmeldingsformulier op de website van de gemeente kunnen initiatiefnemers hun activiteiten kenbaarmakenenmeedingennaaréénvandeprij-zen. De activiteiten moeten origineel en een voor-beeld zijn voor de wijk. Prijzen zijn bedoeld voor een nieuwe activiteit in de wijk of voor uitbreiding van de bestaandeactiviteit.Eenjuryvanberoepskrachtenen bewoners beoordeelt de activiteiten. De prijzen, zo’n 20 in totaal, variëren van € 250 tot € 1.750 en worden jaarlijks uitgereikt.
Resultaten & ervaringen
In 2009 waren er 73 aanmeldingen voor de Spek-cheque,deJeugdkanjerendeBuitenGewoonBeter-Bonus.Hiervanzijner28genomineerdvooreen geldprijs.
Meer weten?Website: www.arnhem.nl/spekchequecontact: [email protected]: aanmeldingsformulier
Wist u dat…W
ist u dat w
ijkamb
tenaren een speciale cred
itcard
kunnen geb
ruiken?K
leine initiatieven (paaltjes, b
ankjes, bloem
bakken, etc.): reg
el het gew
oon! Verzin d
aar geen ing
ewikkeld
e proced
ures voor. Geef w
ijkamb
tenaren een speciale
creditcard
waarm
ee zij deze initiatieven d
irect verder kunnen help
en.
Kern met Pit meerdere dorpen, buurten en wijken
ww
w.kernm
etpit.nl
Elke twee jaar organiseert Koninklijke Nederland-sche Heidemaatschappij (KNHM) ‘Kern met Pit’. Deze wedstrijd daagt bewonersgroepen uit zelf initiatieven te ontwikkelen. Wanneer bewonersgroe-pen hun wens voor de buurt realiseren binnen de afgesproken termijn krijgen zij de eretitel ‘Kern met Pit’ en € 1.000 als blijk van waardering.
Beleidsthema’s
Verbeteren van de directe woonomgeving: de buurt, de wijk of het dorp.
Methode
Perrondewordenmaximaal200bewonersgroepentotdewedstrijdtoegelaten.Eenregionalejurybezoekt per provincie alle aangemelde projecten. De bezoeken helpen de nationale jury bij de keuze welke projecten worden toegelaten tot de wed-strijd. Deelnemers aan Kern met Pit voeren zelf hun projecten uit en krijgen waar nodig ondersteuning van KNHM.
Resultaten & ervaringen
Sinds 1978 hebben in elf wedstrijdrondes ruim 2000 bewonersgroepen met succes deelgenomen. De ge-slaagde projecten variëren van het opzetten van een museum over de plaatselijke historie tot het uitzetten van een educatieve route in een natuurgebied.
Meer weten?Website: www.kernmetpit.nlcontact: [email protected]: e-zine Werkplaats 8
Dilemma
Loslaten
Wat g
ebeurt er als d
e overheid loslaat, als d
e burg
ers het zelf moeten d
oen? -
In Leidsche Rijn zijn allerlei b
urgerinitiatieven ontstaan toen d
e gem
eente nog
afwezig
was m
aar de huizen al w
aren bew
oond!
- in een Eig
en Kracht-conferentie stelt d
e prob
leemeig
enaar voor zichzelf een hulp
plan op
samen m
et familie, vriend
en en andere b
etrokkenen (waarond
er instelling
en);-
bij Shared
Space w
orden verkeersreg
els weg
gehaald
waard
oor verkeersd
eelnemers w
eer zelf verantwoord
elijk word
en voor hun rijged
rag.
Dorpen Derby Provincie Noord-Brabant
ww
w.b
rabant.nl/d
orp
enderb
y
De provincie Noord-Brabant is de Brabantse Dorpen Derby gestart, op zoek naar de origineelste en meest inspirerende ideeën van burgers om hun leef-omgeving te verbeteren. Deelnemers strijden om een hoofdprijs van € 50.000 be-doeld voor het hele dorp.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid.
Methode
Na aanmelding kiest een jury tien projecten die elk € 10.000 en professionele begeleiding voor hun pro-jectkrijgen.OmroepBrabantvolgtdezeprojectenin een tv-programma. De tien projecten maken ook nog eens kans op een hoofdprijs van € 50.000 die tengunstekomtvanhetheledorp.Tijdenseenlive-uitzending stemmen kijkers via telefoon of SMS op hun favoriete project. In de Dorpen Derby van 2009 werden ruim dertigduizend stemmen uitgebracht.
Resultaten & ervaringen
In 2009 waren er maar liefst 197 inzendingen. De winnaardatjaarwasEsbeekmethetproject‘DeDorpshuiskamer’.
Meer weten?Website: www.brabant.nl/dorpenderbycontact: [email protected]: dorpenderby e-zine
CitaatG
eef burg
ers verantwo
ord
elijkheid!
“Als je b
etrokkenheid van m
ensen vraagt, krijg
je die. D
at kunnen wij niet land
elijk op
legg
en. Dat m
oet op b
uurtniveau. Geef b
uurtbew
oners bijvoorb
eeld g
eld op
dat
ze zelf een parkje op
knapp
en. Dan zullen ze ied
ereen die er rotzooi trap
t er zelf op
aanspreken.”
Guusje ter H
orst, Minister B
ZK, ‘N
iet langs de zijlijn blijven staan’, interview Volkskrant
2008
Gekke Henkie’s Ideeënshow Eindhoven
ww
w.d
oo
rnakkers.tv
De Gekke Henkie’s Te Gekke Ideeënshow is een campagne in het kader van het project Bewonersini-tiatieven Krachtwijken voor de wijk Doornakkers om ideeën aan te dragen. Voor de uitvoering van een goed idee is € 5000 beschikbaar.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid
Methode
De campagne heeft een positieve, vrolijke stijl en is zoveel mogelijk losgekoppeld van de gangbare overheidsuitstraling.Erzijn22speelseguerillaactiesuitgevoerd, veelal samen met bewoners: beschil-deren van kliko’s, muurgedichten, een strandfeest, bezaaien van braakliggend terrein of plaatsen van bizarre vogelhuisjes. Naast de guerilla acties hebben de bewoners een uitgebreide mailing ontvangen. Eenregiegroep–bestaandeuitbewonersdieniettot de ‘gestaalde’ kaders behoren (3 vrouwen, 2mannen,1Antilliaan,1Turkse)-beoordeeltdeideeënenplannen.Bijeenpositievebeoordelingwordenerwaardebonnenvanmaximaal€5000uitgedeeld.
Resultaten & ervaringen
Met de campagne zijn 45 aanvragen opgehaald. Van de 45 aanvragen zijn er 39 gehonoreerd met een totaalbedrag van € 65.000.
Meer weten?Website: www.doornakkers.tvcontact: [email protected]: Eindverslag van De Gekke Henkie’s Ideeënshow
Tips voor de faciliterende ambtenaar
• Zet binneng
ekomen b
urgerinitiatieven zichtb
aar op d
e gem
eentesite en vraag
inwoners om
reactie of steun aan het initiatief • M
aak ook een volgsysteem
, zodat ind
ieners kunnen zien waar en b
ij wie hun
initiatief op d
at mom
ent in behand
eling is.
Bij meer dan de helft van de gemeenten is er wel iets dat lijkt op wijkbudgetten; gelden om de co-hesie van een wijk, dorp of buurt te bevorderen, de participatie te verbeteren en/of de leefbaar-heid ervan te vergroten. Ze komen voor onder vele namen: wijk kan worden vervangen door buurt, dorp, leefbaarheidinitiatief, bewonersinitia-tief. En budget kan vervangen worden door fonds of geld. Sinds 2008 kunnen we de ‘vouchers’ van WWI hier ook aan toevoegen.
Wijk- en bewonersbudgetten
Let op:Eengoedwerkendsysteemvanwijk- en bewonersbudgetten heeftconsequentiesvoordehelegemeentelijkeorganisatie.Endatkost tijd; voorlopers als Hoogeveen, EmmenenDeventerhebbenaljarenlange ervaring.
Positieve resultatenDe afgelopen jaren is veel onderzoek verricht naar wijk- en bewonersbudgetten. Griffiers blijken er positief over en een eerste onderzoek naar de voucherregeling is ook positief: onder bepaalde voorwaarden kan met vouchers de betrokkenheid van de bewoners met de wijk en met elkaar worden vergroot.
Meer weten over bewonersbudgetten? - HetLPBiseenactiefnetwerkvoorwijkwerkers
met veel praktijkervaring: www.lpb.nl;- HetSEVdoetaljarenonderzoeknaarbewo-
nersbudgetten, zie o.a. Manifest van kopgroep ‘Vertrouwen in de buurt’: www.sev.nl;
- Lessen,valkuilenen(internationale)praktijkvoor-beelden uit de proeftuin bewonersbudgetten 2009 zijn verzameld op de VNG-site
www.inactiemetburgers.nl.
Al deze informatie is ook te vinden op:
www.helpeenburgerinitiatief.nl
Pas op! Valkuilen• A
mb
tenaren handelen vaak instrum
enteel, een visie of bew
uste strategie m
et b
etrekking tot b
urgerp
articipatie ontb
reekt veelal.• A
mb
tenaren vinden het lastig
om te faciliteren, ze heb
ben d
e neiging
om het zelf
te gaan reg
elen en over te nemen.
• In veel gem
eenten bestaat p
olitieke weerstand
, er is weinig
ruimte voor vorm
en van b
urgerb
estuur.• A
mb
tenaren willen g
raag g
oede initiatieven versp
reiden en op
schalen terwijl d
at niet altijd
in het belang
is van de initiatiefnem
er.
Smederijen van Hoogeveen Hoogeveen
ww
w.d
esmed
erijenvanhoo
geveen.nl
Sinds 2005 zetten bewoners zich samen met ge-meente, politie, welzijn en woningbouwcorporatie in voor een progressieve aanpak van wijk- en dorpsge-richt werken. Bewoners be-denken én realiseren samen met betrokken organisaties manieren om de leefbaarheid te vergroten.
Beleidsthema’s
Integraal wijkbeheer, integrale planvorming en leefbaarheid.
Methode
In negen dorpen, vijf wijken en vier buurten inven-tariseren bewoners onder begeleiding van een ge-biedsregisseurdeaanwezigeideeën.Elke‘smederij’krijgt een eigen budget, waarmee de bewoners de beste plannen kiezen en betalen op een verkiezings-avond.Zowordteentoekomstagendaopgesteld,waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen ‘korte klap’ (bijv. de aanleg van een speeltuin) en ‘lange klap’ projecten (bijv. de bouw van een buurtcen-trum). Vooraf is voor alle posten op de gemeente-begroting onderzocht of ze ‘overgeheveld’ kunnen worden naar de smederijen.
Resultaten & ervaringen
Per jaar worden er ongeveer 150 initiatieven onder-steund.Uitonderzoekvandegemeenteblijktdatsinds de start van het project de waardering voor de wijk in Hoogeveen is toegenomen.
Meer weten?Website: www.desmederijenvanhoogeveen.nlcontact: [email protected]: algemene folder, plan van aanpak, monitor, onderzoek methodiek Smederijen (UvT)
Wat is een faciliterende am
btenaar? P
ro-actieve ro
llen voo
r de faciliterend
e amb
tenaar•Zoeker: A
ctief op zoek.
•Gebruikm
aker: Burg
erinitiatief inpassen in voorg
enomen b
eleid.
•Initiator: Inspelen op
de b
ehoefte om een initiatief te w
illen starten.•Stim
ulator: Gevraag
d en ong
evraagd
burg
ers met w
oorden en d
aden stim
uleren. •A
anjager: Burg
erinitiatief ondersteunen m
et mid
delen en snelheid
.
Burgers aan zet Dordrecht
ww
w.p
old
erestafette.nl
Bewoners van de Dordtse buurt Stadspolder stellen zélf een buurtbegroting op en bepalen zo samen waar het beschikbare geld naartoe gaat. Het gaat om een integrale afweging. Bewoners maken ge-zamenlijk keuzes over de investeringen in onder-houd van groen en wegen, infrastructuur, veiligheid en opbouw- en jongerenwerk.
Beleidsthema’s
Integraal wijkbeheer, leefbaar-heid.
Methode
De inwoners krijgen de kans om prioriteiten te stellen in de budgetten die beschikbaar zijn voor investeringen, onderhoud en beheer in hun buurt.Zebepalendaarmeezelfopwelkterreinmeerof juist minder wordt ingezet. De gemeente inves-teert jaarlijks zo’n zes ton in o.a. groenonderhoud, speeltoestellen, jongerenwerk en het verwijderen van zwerfvuil.
Resultaten & ervaringen
Hetexperimentisin2009gestart,innovemberis de eerste buurtbegroting opgesteld. De eerste resultaten zijn veelbelovend: zo’n 10 procent van de buurtbewoners heeft al kennis gemaakt met het pro-ject door deelname aan inloop- en debatbijeenkom-sten,hetinvullenvaneenenquêteendeuitgebreidepromotiecampagne.
Meer weten?Website: www.dordrecht.nl (onder Actueel menu-
item Burgers aan zet) / www.polderestafette.nlcontact: [email protected]: implementatieplan, huis-aan-huiskrant en uitslagen Debatmobiel
IAMBIN AC
TIE MET BURGERS ++++++
Anders denkenD
e Particip
atieman
De g
emeente b
epaalt w
aarover, wanneer, w
aar en hoe burg
erparticip
atie word
t g
eorganiseerd
. Bew
oners hebb
en daar g
een stem in, w
orden m
eestal niet p
rofessioneel ondersteund
en kunnen met klachten alleen b
ij de g
emeente zelf
terecht. Welke g
emeente b
egint m
et een onafhankelijke Participatiem
an?
Inkoop door burgers Emmen
ww
w.em
men.nl
Bewoners beslissen in georganiseerde verbanden – de zogenoemde Erkende Overleg Partners (EOP’s) – zelf over het te besteden budget in hun wijk. Enkele EOP’s willen daarnaast ook zelf aanbesteden, zelf dien-sten kunnen inkopen. Dat kan, tot een bedrag van € 25.000.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid, onderhoud, in-richting en sociale activiteiten.
Methode
DegemeenteEmmensteltalenigetijdwijkbudget-ten beschikbaar om inwoners meer te betrekken. EOP’skrijgenjaarlijkseenwijkbudgetvoordiverseactiviteiten, zoals onderhoud- en inrichtingswerk-zaamheden en sociale activiteiten. De omvang van het budget varieert van €10.000 tot bijna €50.000, afhankelijk van het aantal inwoners. Met deze bud-gettenmagook,voormaximaaldriejaar,wordengespaard, ingekocht en aanbesteed.
Resultaten & ervaringen
UitonderzoekblijktdatEOP-budgettengoedwer-ken. De sleutel tot succes is de opstelling van de ge-meente.ZowelbestuurdersalsambtenarenschenkendeEOP’svolledigvertrouwen.Zijbetalendatophunbeurt terug door verantwoordelijkheid te nemen.
Meer weten?Website: www.emmen.nl (kies onder Over de
gemeente voor menu-item Dorpen en Wijken )
contact: [email protected]: publicatie Stibabo, Aanbeste-den door EOP’s
IAMBIN AC
TIE MET BURGERS ++++++
Internationale inspiratieLessen uit C
hicago
In Chicag
o is al jaren ervaring m
et consultatie en partnerschap
tussen bew
oners en p
olitie: de b
uurt stuurt bij veilig
heid. Lessen uit d
eze grond
ig ond
erzochte aanpak:
je hoeft niet iedereen erb
ij te betrekken, een kleine g
roep actieve b
ewoners krijg
t veel voor elkaar, vertrouw
en in professionals is essentieel.
Wijkstemdagen Groningen
ww
w.w
ijkstemd
ag.g
roning
en.nl
Plannen voor de wijken worden in Groningen niet meer bedacht door de ambtenaar achter zijn bureau, maar door de mensen in de wijk. Bewoners kunnen jaarlijks op voorstellen van medebewoners stemmen om de buurt te verbeteren. De plannen met de meeste punten worden gehonoreerd en uitgevoerd.
Beleidsthema’s
Jeugd, leefbaarheid en veiligheid.
Methode
BewonerskunnenvoorafgaandaandeWijkstemdagideeën indienen om de wijk mooier, netter, veiliger en gezelliger te maken. Op de dag zelf presenteren de initiatiefnemers in marktkraampjes hun ideeën, waarna alle bewoners vanaf 12 jaar stemmen op de ingediende ideeën.
Resultaten & ervaringen
In2008vonddeeersteWijkstemdagplaats.Degehonoreerde ideeën uit 2008 zijn inmiddels uitge-voerd. In 2009 stemden meer dan 400 mensen op 18 ideeën. Acht ideeën met een totaal van € 320.640 werden gekozen (bv. het project technische uitda-ging voor tienerjongens). De gehonoreerde ideeën richten zich vooral op een leefbare woonomgeving, kinderen en spelen.
Meer weten?Website: www.wijkstemdag.groningen.nl contact: [email protected] downloads: ideeënformulier, nota wijkper-spectief, verslag Wijkstemdag
Het barst van de initiatieven!Transitio
n Tow
nsB
ewoners van sted
en, dorp
en en wijken in d
e hele wereld
gaan zelf d
e klimaatcrisis
te lijf in Transition Towns. B
innen de lokale g
emeenschap
word
en op eig
en kracht initiatieven uitg
evoerd om
wonen, w
erken en leven mind
er afhankelijk van olie te m
aken. Ook in N
ederland
! Zie ww
w.transitiontow
ns.nl
Vouchersysteem WWI
ww
w.vro
m.nl en w
ww
.vrom
.nl/wijkaanp
ak
Het ministerie voor Wonen Wijken en Integratie (WWI) heeft in samenwerking met het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken (LSA) het voucher (waardebon) systeem ontworpen, specifiek voor de krachtwijken. Bewoners kunnen een plan indienen om hun eigen wijk te verbeteren in ruil voor een beloning, in de vorm van een waardebon.
Beleidsthema’s
Vergroten van leefbaarheid.
Methode
Eenregiegroep,bestaandeuit bewoners, bepaalt aan de hand van een aantal spelregels welke ideeën een voucher ontvangen. Deze groep wordt veelal on-dersteund door een vertegenwoordiger van de ge-meente.Bijinitiatievenbovende€10.000moeteenwijkraadpleging worden gehouden. De gemeente wijst de regiegroep aan en beheert het geld.
Resultaten & ervaringen
Momenteel werken 14 gemeenten met het voucher-systeem. De meeste van die gemeenten kregen te maken met 100 tot 200 ingediende plannen tussen februarienoktober2009.Tonkensconcludeertdathet vouchersysteem laagdrempelig is, “groepen die we normaal niet bereiken worden nu wel bereikt”, en ze vraagt aandacht voor intensieve professionele ondersteuning van bewoners.
Meer weten?Website: www.vrom.nl/wijkaanpak en www.lsabewoners.nlcontact: [email protected]: brochure bewonersbudgetten, evaluatie bewonersbudgetten (UvA), toolkit bewonersinitiatieven
Wist u dat…W
ist u dat H
elmo
nd vet veel g
eld g
eeft aan jo
ngeren?
Op
de w
ebsite w
ww
.geefm
ijdatg
eld.nl kunnen jong
eren uit Helm
ond initiatieven
indienen om
zelf “vet veel geld uit te geven”. Dit initiatief kan sam
en bed
acht én uitg
evoerd w
orden in een actief jong
erennetwerk, w
ww
.helmond
jong2g
ether.nl, d
at gevraag
d en ong
evraagd
advies aan d
e gem
eente geeft.
Buiten de gemeente zijn er ook andere organi-saties die ondersteuning bieden aan initiatieven van burgers. Denk bijvoorbeeld aan lokale en landelijke fondsen, woningbouwcorporaties, vrij-willigersorganisaties of bedrijven in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De gemeente is één van de partijen op een markt-plaats van initiatieven.
Marktplaats/netwerk
Let op:Welkeorganisatiesennetwerkenzijnbinnen uw gemeente actief op het gebied van initiatieven?
BeursvloerEenmarktplaatswaarvraag(initiatiefnemer)enaanbod (ondersteuner) elkaar ontmoeten wordt op verschillende manieren georganiseerd. De bekend-ste vorm is een lokale beursvloer waar vrijwilligers/initiatiefnemers en lokale bedrijven aan elkaar worden gekoppeld. De ondersteuning bestaat dan niet uit geld/financiële vergoeding, maar uit materiële diensten. Deze beursvloeren worden meestal georganiseerd door vrijwilligerscentrales of MVO-clubs als De Slinger en Samen voor. Maar ook eenlokaalfonds(MooiZoGoedZo)ofeenlokaleservice-organisatie(Lions,Rotary)kandaarbijeenrolvervullen.Eenmarktplaatsfunctioneertalseenlokaal netwerk waar initiatiefnemers elkaar kunnen ontmoetenenervaringenuitwisselen.ZoontstaanlokalecommunitiesalsTimorplein.
Rol gemeenteDe rol van de gemeente bij een marktplaats of beursvloer varieert van deelnemer of aanbieder tot medefinancier. Maar de gemeente kan natuurlijk ook een actievere rol spelen door zelf een markt-plaatsteinitiëren(RotterdamIdee)ofalsmarkt-meester op te treden (Veilinghuis).
Dilemma
Grenzenw
erkErvaren am
btenaren, d
ie over de g
renzen heen meed
enken, zijn gew
end om
te ond
ersteunen en tegelijk d
e burg
er in zijn waard
e te laten. Zij willen initiatief zoveel
mog
elijk bij d
e burg
er laten, gew
oon omd
at dit d
e essentie van burg
erinitiatief is. D
at is op zich al een w
orsteling voor d
e amb
tenaar die een initiatief g
raag om
armt.
Doet hij d
at, dan kan hij b
innen het gem
eentehuis nog lelijk zijn neus stoten teg
en d
e bureaucratie d
ie voor dit initiatief g
een plaats heeft. G
renzenwerk b
etreft niet alleen d
e relatie tussen gem
eente en burg
er, maar ook relaties b
innen het g
emeentehuis.
RotterdamIdee Rotterdam
ww
w.ro
tterdam
idee.nl
Inwoners van Rotterdam kunnen hun idee op de website www.rotterdamidee.nl plaatsen en andere Rotterdammers vragen om mee te doen. Goed uitgewerkte ideeën komen in aanmerking voor een waarderingssubsidie van de gemeente Rotterdam.
Beleidsthema’s
Bevorderen van binding tussen Rotterdammers, taal en onderwijs, zorg, kansen op werk en bestrijding van armoede.
Methode
De initiatiefnemer zet zijn idee op de website en alleRotterdammerskunnenvertellenwatzeervanvinden, tips geven en eventueel hun hulp aanbie-den. De initiatiefnemer kan ook reageren op ideeën vananderen.Behalveinwonerswordtgezochtnaarbedrijven, fondsen en instellingen die het idee willen ‘adopteren’.Eenburgerjurybeslistwelkeideeëneenstartpremie tussen € 500 en € 5000 krijgen.
Resultaten & ervaringen
In de Ideeënbak op de website zijn alle ideeën te vinden, ook welke zijn gehonoreerd met een start-premie. Van 2007 t/m 2009 zijn in totaal 300 ideeën gehonoreerd. Het gemiddelde ligt op 100 ideeën per jaar.
Meer weten?Website: www.rotterdamidee.nl (kies onder
Startpremie voor item Uitslag) / www.sbaw.nlcontact: [email protected]: evaluatierapport, voorwaarden, format
CitaatG
eef burg
ers vertrouw
en!“D
e politiek voelt zich eind
verantwoord
elijk voor alles. Dat p
ast niet meer.
De p
olitiek word
t niet overbod
ig, zij m
oet stelsels ontwerp
en waarb
innen p
rofessionele werkers en b
urgers zelf hun verantw
oordelijkheid
kunnen nemen.
Mensen w
illen zelf meer invloed
en greep
op hun b
estaan. Bij d
e oude g
arde zie je
de reflex: kunnen w
e dat w
el aan? Veel wantrouw
en. Ik bekijk het nuchter: g
ewoon
doen!”
Herm
an Wijffels, ‘D
e leeuwerik is terug’, interview
Trouw 2005.
Maatschappelijke Beursvloerenmeerdere gemeenten
ww
w.b
eursvloer.co
m
De Maatschappelijke Beursvloer brengt partijen met elkaar in contact, waardoor nieuwe samenwerkings-verbanden ontstaan. Er worden matches gemakt tussen initiatiefnemers, vrijwilligers(organisaties), MVO-bedrijven, overheden, fondsen en anderen.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid, Maatschappelijk Betrokken Ondernemen.
Methode
DeMaatschappelijkeBeursvloeriseenlokaalevenement waar plaatselijke bedrijven, scholen, maatschappelijke organisaties en overheden elkaar ontmoeten. Vraag en aanbod worden uitgewisseld. Na de gong kunnen de aanwezigen zich met hun vraag melden bij in gele hesjes geklede ‘hoekman-nen’ die vervolgens op zoek gaan naar een match. Iedere hoekman kent de mensen in de stad of streek goed, zodat hij/zij snel de juiste partijen bij elkaar brengt.
Resultaten & ervaringen
Opruim50locatieswordtjaarlijkseenBeursvloergeorganiseerd.EenBeursvloerlevertgemiddeld100matches op die ieder een waarde van gemiddeld € 500 vertegenwoordigen.
Meer weten?Website: www.beursvloer.comcontact: [email protected] downloads: stappenplan voor het organise-ren van een beursvloer
Tips voor de faciliterende ambtenaar
• Maak het niet te form
eel: het gaat er vooral om
dat d
e gem
eente openstaat voor
initiatieven en dat d
e burg
er weet w
aar hij of zij terecht kan..• Zorg
dat d
e reactietermijn niet te lang
is. Mensen d
ie initiatieven nemen raken
ontmoed
igd
als ze lang m
oeten wachten op
een antwoord
.
Samen voor betrokken ondernemen o.a. Zeist
Samen voor Zeist is een lokaal netwerk op het gebied van maatschappelijk betrokken ondernemen. Samen voor levert advies en brengt matches tot stand. Organisaties en inwo-ners komen samen tijdens concrete projecten, zoals Beursvloeren, maatschappe-lijke teambuildingdagen en coachingprojecten.
Beleidsthema’s
Maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Methode
Aan de hand van het inventarisatiegesprek gaat Sa-menvoorZeistopzoeknaardejuistematch.Ditkantussen een maatschappelijke organisatie, een school ofstichting.Belangrijkisdateenduidelijkewin-winsituatieontstaat.Eenvoorbeeldisdebankmede-werker die een gastles geeft op school en daarmee eenbelangrijkedoelgroepbereikt.SamenvoorZeistorganiseert ook netwerkbijeenkomsten waar de verschillende partijen elkaar kunnen ontmoeten en op eigen initiatief kunnen matchen.
Resultaten & ervaringen
Het project brengt jaarlijks zo’n 70 keer een maat-schappelijke samenwerking tot stand. De ervaringen over de afgelopen vijf jaar leren dat de drempel om elkaar op te zoeken enorm is verlaagd. ‘Samen voor’ wordtuitgevoerdin10plaatsenwaaronderBreda,WoerdenenOosterhout.
Meer weten?Website: www.samenvoorzeist.nl en www.samenvoorbetrokkenondernemen.nl contact: [email protected]: nieuwsbrief, matchingsverslagen
ww
w.sam
envoo
rbetro
kkenond
ernemen.nl
Pas op! Valkuilen• Initiatieven w
orden b
ehandeld
als klacht die je netjes m
oet afhandelen, er w
ordt
niet echt geluisterd
naar de initiatiefnem
er en zijn wensen.
• Initiatieven passen vaak niet b
innen bestaand
e beleid
skaders en b
udg
etten, en d
ie bud
getten lop
en meestal via instituties w
aarbij w
einig flexib
iliteit bestaat om
nieuw
e initiatieven te honoreren.• Er zijn te veel reg
els waard
oor weinig
kan of mag
, en proced
ures zijn lang en
ondoorzichtig
.
ww
w.allem
aalburen.nl
Timorplein Community (TPC) is een netwerk van ondernemers, vertegenwoordigers van maatschap-pelijke organisaties en creatieve zelfstandigen die zich inzetten voor initiatieven ter verbetering van de buurt.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid, netwerkactivi-teiten.
Methode
TPCiseenomgevingvanenvoorondernemendemensen die elkaar kunnen ontmoeten en hun ideeën proberenterealiseren.TPCbestaatmomenteeluit220Amsterdammers.Eenstuurgroepvantweeledengeeft samen met een aantal vrijwilligers richting aan de activiteiten binnen de community en vervult de rol van moderator en aanjager binnen het netwerk. HetstadsdeelZeeburgsubsidieert,faciliteertenparticipeert in het netwerk, maar stuurt niet.
Resultaten & ervaringen
Jaarlijkswordenongeveer15initiatievenontplooid.In 2009 zijn inmiddels allerlei activiteiten georgani-seerd door en voor de community (bijv. een buurt-concert,eenexpertmeetingoverburgerinitiatieven,filmavonden en een symposium Kunst en cultuur).
Meer weten?Website: www.allemaalburen.nl contact: [email protected]: filmpje van TPC, de buurt in beeld
Timorplein Community Amsterdam
Wat is een faciliterende am
btenaar? R
e-actieve rollen vo
or d
e faciliterende am
btenaar
•Luisteraar: betrokken en actief luisteren
•Antenne: H
et eenvoudig
signaleren van b
urgerinitiatieven
•Kenner: D
eskundig
e op het g
ebied
van de overheid
. •N
etwerker: A
mb
tenaren kunnen burg
ers verbind
en.•Legitim
ator: Burg
ers willen w
eten dat hun initiatief niet haaks staat op
overheid
sbeleid
.
ww
w.lp
b.nl
Bij het Veilinghuis Zuid laten inwoners hun wensen of problemen ‘veilen’. Professionele organisaties en wijkbewoners brengen vervolgens een bod uit om een idee of voorstel te realiseren of een probleem op te lossen.
Beleidsthema’s
Leefbaarheid.
Methode
CentraalbijhetVeilinghuisZuidstaatdebehoeftevandebewoner. De bewoner brengt zijn behoefte of idee tijdens een veiling onder de aandacht van andere aanwezigen. Iedereen krijgt een gekleurde kaart: rood voor bewoners, groen voor wijkwerkers en geel voor bezoekers. Mensen met een rode kaart kunnen een wens of behoefte aanmelden bij de Veiling-meester. De bewoner krijgt altijd de wedervraag: wat ga je hier zelf aan bijdragen? Vervolgens geven de wijkwerkers een tegenbod. Ook mensen met een gele kaart kunnen meebieden.
Resultaten
Van 2004 tot 2007 zijn verschillende veilingen geor-ganiseerdvoordebewonersvanhetstadsdeelZuidinEnschede.Hetiseengeschiktemethodevooren-kele jaren, waarbij vooral het vernieuwende element mensen aanspreekt. Na deze periode zijn de meest urgente ideeën en initiatieven uitgevoerd.
Meer weten?Website: www.lpb.nl en zoek naar Veilinghuis Zuid
contact: [email protected] downloads: methodiek
VeilinghuisEnschede
Anders denkenG
roene g
olf am
btenaar
Een initiatiefnemer d
ie vastloopt in d
e bureaucratie w
il iedereen voorkom
en, maar
hoe doe je d
at? Val initiatiefnemers niet lastig
met ing
ewikkeld
e regels, m
aar help
hem d
e bureaucratie d
oor als een groene g
olf; pro-actief en p
reventief dus in p
laats van toetsend
en controlerend. W
ilt u een buurtfeest org
aniseren? Dan kunnen w
ij u help
en dat b
innen de reg
els te doen!
ww
w.tijd
voo
relkaarzuid.nl en w
ww
.anderg
eld.nl
Het project en de methodiek TijdVoorElkaar van welzijnsorganisatie Portes stimuleert het uitwisselen van burenhulp en lokaal vrijwilligerswerk tussen wijkbewoners.
Beleidsthema’s
Sociale cohesie, vrijwilligers-werk en integratie.
Methode
TijdVoorElkaarisgebaseerdopdeEngelseTimeBanksenbestaat uit twee onderdelen: de website en een persoon, de sociaal makelaar, die de uitwisseling van diensten faciliteert en stimuleert. Op www.tijdvoorelkaarzuid.nl kunnen buurtbewoners vraag en aanbod plaatsen en op elkaar reageren. De sociaal makelaar helpt bij het slechten van drempels tussen bewoners. De vernieuwing van het project zit hoofdzakelijk in het uitgangspunt van wederkerig-heid en de inzet van de sociaal makelaar.
Resultaten & ervaringen
InUtrechtZuidisTijdVoorElkaarnuvierjaaractief.Verschillendesuccessenzijngeboekt,zoalsLindadie vrijwilligster is geworden bij Moedercentrum StabijofArthurdiemeneerTayyinNederlandselesgeeft.Uiteenevaluatieblijktdatdesociaalmakelaareen cruciale rol speelt in het bemiddelen tussen de deelnemers.
Meer weten?Website: www.tijdvoorelkaarzuid.nl en www.andergeld.nlcontact: [email protected] downloads: methodiek, evaluatie, project-magazine
TijdVoorElkaar Utrecht
Internationale inspiratieP
eop
le’s Rep
ublic o
f Po
rtlandIn Portland
(VS) is b
urgerp
articipatie een b
elangrijk ond
erdeel van d
e politieke
cultuur. Bew
oners bep
alen daar zelf hoe b
urgerp
articipatie w
ordt ing
evuld, ze
word
en ondersteund
door onafhankelijke org
anisaties en pub
lieke particip
atie p
rofessionals. De b
eleidsvoorb
ereiding
bestaat uit joint-fact-find
ing en er is veel
aandacht voor het p
articipatiep
roces.
Steeds meer gemeenten doen iets aan het faci-literen van initiatieven van bewoners, maar dat beperkt zich meestal tot een loket, een prijsvraag, een budget of ander project. Wat betekent dat voor de rest van het ambtelijk apparaat, voor de ‘back-office’? Een brede, structurele verankering van een faciliterende werkwijze binnen de hele gemeente is nog zeldzaam.
Gemeentebrede aanpak
Let op:Burgerinitiatievenvragenomeenfundamenteel andere houding en aanpak binnen de gemeente. Maar dat kost erg veel tijd. Dus: denk groot, maar begin klein!
Spanning front – en backoffice“Ik wil wel, maar collega’s bij andere diensten kunnen niet omgaan met initiatieven van burgers”, aldus de frontlijnwerker. Het gaat hier om de span-ning tussen vraag- en aanbodgericht werken, tus-sen lijn en wijk, tussen twee verschillende systemen. Om deze spanning te overwinnen, moet je eerst erkennendatelksysteembestaansrechtheeft.We-derzijds begrip is essentieel om samen te werken.
Erwordtveelgeschrevenover‘deburgercentraal’,maarwatgebeurtindepraktijk?Weonderscheidenbijvoorbeeld:- Structuurveranderingen, zoals wijkgericht werken
of het kantelen van de gemeentelijke organisatie; - Cultuur-encommunicatietrajectengerichtop
houding en attitude van ambtenaren, vaak met interne campagnes, trainingen en veranderdoe-len;
- Dienstverleningsconceptenmetééndigitaalen/of fysiek loket of front-office en dooverwijzing naar back-offices;
- Integraal werken met een probleem- of casusge-richte aanpak.
Het barst van de initiatieven!D
uurzame D
insdag
Al 11 jaar lang
word
t op d
e eerste dinsd
ag van sep
temb
er een koffertje met
duurzam
e particuliere initiatieven aan het kab
inet aangeb
oden d
oor IVN
i.s.m.
verschillende m
aatschapp
elijke organisaties. In 2009 zaten er 378 initiatieven in
het koffertje, 30 procent g
ing over klim
aat en energie, 29 p
rocent over wonen en
leefomg
eving. Zie w
ww
.duurzam
edinsd
ag.nl.
Waarderend Vernieuwen Breda
Ambtenaren van de gemeente Breda communiceren voortaan volgens de methode ‘waarderend vernieu-wen’: interactief, op waarderende toon, met onder-zoekende houding, activerend en gericht op kansen.
Beleidsthema’s
Communicatie, interne organisatie
Methode
Gemeenteambtenaren leren op de Academie voor WaarderendVernieuwenomopeeninteractievemaniertecommunicerenmetinwonersvanBreda.Het project Meedoen! kent meerdere communica-tiemiddelen:stadsgesprekken(BredaAlert),eenmaandelijksekrant(BredaNu),eeneigentv-kanaalen een interactieve website (www.breda-morgen.nl). Ambtenaren gaan op zoek naar wensen en ideeën van bewoners die een positieve bijdrage aan de stad leveren. Ieders bijdrage wordt gewaardeerd, want er wordt gewerkt aan relaties en concrete initiatieven.
Resultaten & ervaringen
200 Ambtenaren zijn getraind in waarderend ver-nieuwen. De methode wordt gemeentebreed toege-past bij het opstellen van sectorale beleidsnota’s, bij wijk- en dorpsgericht werk, bij inspraak. Ook wordt gewerkt aan een goede inbedding in de organisatie met een toolkit, aansluiting bij college- en raads-voorstellen en jaargesprekken.
Meer weten?Website: www.breda-morgen.nl en www.inactiemetburgers.nl contact: [email protected] downloads: nieuwsbericht, artikel ALB-nieuwsbrief
ww
w.b
reda-m
org
en.nlIAMBIN
AC
TIE MET BURGERS ++++++
Wist u dat…W
ist u dat er een g
rote kleine-kansen atlas b
estaat?O
p d
e site ww
w.kansenatlas.nl zijn 60 voorb
eelden te vind
en van burg
erinitiatieven. U
it deze voorb
eelden zijn (jurid
ische, organisatorische en b
elasting g
erelateerde)
lessen getrokken hoe (b
ureaucratische) obstakels overw
onnen kunnen word
en.
Hellendoorn in Actie! Hellendoorn
Eind 2006 startte Hellendoorn in Actie (HIA) als een campagne om ideeën en initiatieven op te roepen. De ‘HIA-werkwijze’ wordt nu doorontwikkeld naar ‘lerende gemeenschappen’ waarbij verschillende partijen, ieder vanuit hun eigen kennis, ervaring en netwerk, samen een maatschap-pelijk vraagstuk aanpakken.
Beleidsthema’s
Integrale aanpak, hele breedte sociale kwaliteit, alle beleidster-reinen.
Methode
HIA is een methode van over-heidsparticipatie bij burgerinitiatieven. Het is vooral een werkwijze gericht op persoonlijke benadering, kansen, verbindingen, creativiteit buiten de kaders. De kracht van de bewoners staat centraal, de ge-meente faciliteert. De lerende gemeenschap vormt een specifieke vorm van kennismanagement, waarbij kennis uit organisaties en uit informele verbanden wordt gedeeld.
Resultaten & ervaringen
Met HIA zijn veel mensen bereikt en actief gewor-den: bewoners, bedrijfsleven, kerken, onderwijs. Het bewustzijn is vergroot en er is een netwerk met nieuwe coalities ontstaan. Om de HIA-werkwijze structureel te verankeren zijn lerende gemeenschap-pen opgezet, om te beginnen rondom het thema maatschappelijkbetrokkenondernemen.Eenpubli-catie en handleiding over lerende gemeenschappen verschijnen eind 2010.
Meer weten?Website: www.hellendoorninactie.nl contact: [email protected] downloads: evaluatie HIA, projectplan lerende gemeenschappen
ww
w.hellend
oo
rninactie.nl IAMBIN
AC
TIE MET BURGERS ++++++
Dilemma
Wat is p
recies ruimte g
even?H
et faciliteren van burg
erinitiatieven lijkt vooral een oefening in ruim
te geven.
Ruimte van d
e politiek en van d
e amb
tenaren. Ruimte voor financiële steun en
ruimte d
oor flexibel om
te gaan m
et regelg
eving. Ruim
te voor verschillende vorm
en van faciliteren, voor d
iversiteit, variëteit en ongelijkheid
, voor echte zegg
enschap,
dus ook b
esluitvorming
en uitvoering d
oor burg
ers. Ruimte g
even betekent
overigens niet d
at de overheid
niks meer hoeft te d
oen. Soms is het nod
ig om
actief ruim
te te creëren.
Dorp zonder regels Winterswijk
Bij dorpsevenementen komt veel regelgeving kijken. Als gemeente kun je daarbij toetsend en contro-lerend optreden, maar je kunt ook pro-actief en preventief samenwerken met bewoners om binnen de regels een goed evenement te organiseren.
Beleidsthema’s
Regeldruk, organisatie van evenementen.
Methode
Bij‘Dorpzonderregels’staatdegemeenschapcentraal en niet de gemeente. In open werkvormen denken ambtenaren en bewoners na over de regel-gevingengevenoplossingenhoehetbeterénmak-kelijker kan. Het initiatief ligt bij de dorpsbewoners. Ambtenaren in de back-office faciliteren en helpen het initiatief als een ‘groene golf’ door de bureaucra-tische regelgeving.
Resultaten & ervaringen
Erwordtjaarlijkseeninformatieavondgehoudenwaarbij bewoners kunnen meedenken over voor-schriften en beleidsregels. Ook hoeft geen nieuwe vergunning aangevraagd te worden als het evene-ment hetzelfde is als vorig jaar. Maar het belangrijk-ste resultaat is dat de gemeente anders tegen regels en ideeën van bewoners aankijkt.
Meer weten?Website: www.kennisplatformbewoners.nl kies voor VKK Gelderland. Onder Projecten staat informatie
over Dorp zonder regels. contact: [email protected]: brochure
ww
w.kennisp
latform
bew
oners.nl
ToekomstC
row
dso
urcing in Friesland
de Stichting
Maatschap
pij en O
ndernem
en (SMO
) heeft voor de p
rovincie Friesland
de kennis van d
e massa w
eten te geb
ruiken. Samen m
et bew
oners, w
etenschapp
ers, ondernem
ers en amb
tenaren zijn 750 ideeën verzam
eld hoe
Friesland er in 2030 uit m
oet zien. Meer w
eten: ww
w.fryskefiersichten.nl
wijb
ouweneenw
ijk.nl – Smalling
erland: Ied
ereen, student, inw
oner, specialist of
andere g
eïnteresseerde in b
innen- en buitenland
, kan beslissen hoe een te b
ouwen
wijk in d
e gem
eente Smalling
erland eruit kom
t te zien. Meed
oen? Ga naar
ww
w.w
ijbouw
eneenwijk.nl
BuurtcontractenEindhoven
Het buurtcontract is bedoeld om verschillende partijen bij de uitvoering van initiatieven te betrek-ken. Het buurtcontract geeft aan wát elke organisatie wáár en wannéér in de buurt gaat doen.
Beleidsthema’s
Veiligheid, leefbaarheid, sociaal-fysiek.
Methode
Wijkcoördinatorenstellendecontractenopinnauwesamenwerking met bewonersorganisaties en andere partners. De gemeente neemt het initiatief en bena-dert buurtpartners om hun activiteiten in het contract intebrengen.Perbuurtisééncontractvankracht.Eencontractlooptéénjaar.
Resultaten
Deervaringentotnutoezijnpositief.Bewonersen professionele partners zijn actief bezig met hun buurt, waardoor de betrokkenheid bij de buurt groter wordt.
Meer weten?Website: www.eindhoven.nl contact: [email protected] downloads: voorbeeld buurtcontract
ww
w.eind
hoven.nl
CitaatB
etrokken b
escheidenheid
/ bescheid
en betro
kkenheid“A
ls de overheid
er niet meer ‘d
irect’ over gaat, zijn and
ere strategieën nod
ig om
b
urgerinitiatieven te ‘sturen’. D
e kunst zal zijn om d
e dynam
iek mog
elijk te maken
en om d
eze prod
uctief te maken en te houd
en. Sturing op
maatschap
pelijke
veerkracht op b
asis van ‘betrokken b
escheidenheid
’ en ‘bescheid
en b
etrokkenheid’.”
Mark van Tw
ist, decaan Nederlandse School voor O
penbaar Bestuur.
Uit: O
p weg naar de doe het zelf dem
ocratie. Van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie?
Formele burgerinitiatieven
Het formele burgerinitiatief geeft burgers de mo-gelijkheid om een onderwerp op de agenda van de gemeenteraad te zetten. De raad moet zich er dan over uitspreken. Het formele burgerinitiatief wordt vaak gebruikt als drukmiddel, als burgers vinden dat hun initiatief geen serieuze aandacht krijgt of ambtelijk te lang blijft liggen.
Gebruik
Eind2009kent70procentvandegemeenteneenformeleVerordeningBurgerinitiatief.Daarwordtech-ter niet veel gebruik van gemaakt: in de eerste helft van 2009 is bij bijna 60 procent van de gemeenten geen enkel burgerinitiatief ingediend, bij 20 procent slechtséén.Demensendiewéleenburgerinitiatiefindienenzijnvaak‘bekendenvanhetstadhuis’.Lageropgeleiden, allochtonen en jongeren dienen zelden een initiatief in. Het formele burgerinitiatief wordt door 64 procent van de griffiers gezien als een nuttig instrument.
Verschillen
Naast algemene voorwaarden (geen klacht of bezwaar, geen onderwerp dat net door de gemeen-teraad is behandeld) zijn er ook voorwaarden die pergemeenteverschillen.ZoisinPurmerendenAmersfoortslechtséénhandtekeningnodigomeeninitiatief in te dienen. In Purmerend krijgen burgerini-tiatieven voorrang op de agenda. In deze gemeente zijn de afgelopen twee jaar zo’n 40 initiatieven behandeld (zie Purmerend op andere flap).
Meer weten?Website: www.helpeenburgerinitiatief.nldownloads: Onderzoek naar burgerinitia-tieven, Wipkippen, wisselgeld & wisselend succes.
Test Is uw g
emeente C
LEA
R?
Participatie is het m
eest succesvol als burg
ers: -
Kunnen – C
an do – b
eschikken over mid
delen, vaard
ighed
en, kennis om te
particip
eren-
Willen – Like to – g
evoel van betrokkenheid
hebb
en-
In staat zijn – Enabled
to – de m
ogelijkheid
hebb
en om te p
articiperen
- G
evraagd
word
en – Asked
to – door officiële instanties b
etrokken word
en-
Gehoord
word
en – Respond
ed to – aang
etoond zien w
at er met hun inb
reng
geb
eurtC
LEAR is een zelfanalyse-instrum
ent waarm
ee gem
eenten hun b
urgerp
articipatieb
eleid kunnen toetsen.
Ondersteuning Maatschappelijke Initiatieven – Rijksoverheid
Ook binnen de Rijksoverheid staat de ondersteuning
van burger- of maatschappelijke initiatieven op de
agenda. Sinds 2007 heeft een aantal departemen-
ten zich verzameld in de werkgroep Ondersteuning
Maatschappelijke Initiatieven (OMI).
Projecten
Ondersteuning van initiatieven vindt vooral plaats bij specifieke sectorale projecten zoals de vouchers vanWWI,deWMOvanuitVWS,fileproof(VenW),kli-maatinitiatieven(VROM)ofvoedselinitiatieven(LNV).
Ontvangstpunten
VROMenVenWhebbenhuneigenloketofont-vangstpuntvoorinitiatieven.IdeeVROMiseenplatform voor initiatieven van bedrijven, burgers en maatschappelijkeorganisaties.Erkomenzo’n600initiatieven per jaar binnen waarvan 70 procent van burgers.BijLNVenOCWwordtookeenontvangst-puntopgezet.Eind2009iseenverkenninggestartnaaréénontvangstpuntvoordeheleRijksoverheid:IdeeRijk.
Doorwerking: leren van initiatieven
Naast het oproepen en ondersteunen van initiatie-ven wordt ook gekeken wat de overheid kan leren vaninitiatieven.Enkelevoorbeelden:- Duurzame Dinsdag: jaarlijks worden honderden
duurzame initiatieven aangeboden aan het Kabinet;- 16miljoenmensen: site waar iedereen zijn of haar
initiatiefkanplaatsen,in2004opgezetdoorAZ;- CO2-kaart:metinitiatievenwaarmeeCO2-bespa-
ring wordt bereikt, ter inspiratie gemaakt door GreenwishinopdrachtvanVROM.
Tips voor de faciliterende ambtenaar
• Taal: zoek de juiste am
btenaren d
ie ook de taal van b
ewoners sp
reken.• Stroom
lijning g
eldp
otjes: help b
ij het zoeken van passend
e financiering• A
fweg
ingskad
er (wanneer w
el/niet faciliteren): durf nee te zeg
gen.
• Signaleren: d
oorgeven aan org
anisaties, back-office
• Geef instelling
en de ruim
te om b
ewonersinitiatieven te steunen: b
ouw flexib
iliteit in d
e contracten
Jongeren en burgerinitiatieven
Ook jongeren nemen initiatieven, heel veel zelfs. Het blijkt alleen lastig voor gemeenten om die initiatieven boven tafel te krijgen. Net zoals de jongerengemeenteraad in Leidschendam-Voorburg (zie elders in deze waaier) hebben verschillende gemeenten hiervoor een oplossing gevonden.
Capabel – AmsterdamCapabelrichtzichopopgroeiende jeugd in stadsdeelBosenLommer.Initiatieven uit de buurt wordenmaximaalaange-moedigd en ondersteund. Bureaucratiewordtomzeilddoor een unieke combina-tie van private activiteiten-financiering en publieke ondersteuningsgelden.Zokunnen initiatieven razend-snel uitgevoerd worden. Meer weten: www.jong-bosenlommer.nl
Tijd voor Talent – Roo-sendaalJongeren in Roosendaal kunnen een initiatief, uitge-werkt in een plan voorleg-gen aan een jury. De jury beslist of er geld wordt gegeven aan het plan. Voor tips en trucs over het maken van een plan en de uitvoering daarvan kunnen jongeren gebruik maken van de Tijd voor Talent Hyves. Meer weten: http://tijdvoortalent.hyves.nl/
STAD – Haarlem STADisdeonafhanke-lijke–enmededaarompopulaire en succesvolle –initiatievenmakelaarvoorjongereninHaarlem.STADondersteunt en begeleidt jonge initiatiefnemers door ze te verbinden met het jongereninitiatieven-fonds van de gemeente of andere passende fondsen. Meer weten: www.stad-haarlem.nl/
Jongerenambassadeurs – TilburgDe jongerenambassadeurs zetten zich actief in om jon-geren aan te spreken om zelf activiteiten te organise-ren. Daarna beoordelen de jongerenambassadeurs zelf welke initiatieven worden ondersteund. Meer weten: www.jonge-renambassadeurs.nl
Pas op! ValkuilenN
iet do
en1. D
oodknuffelen
2. Doorverw
ijzen3. O
pschalen
4. Bureaucratiseren
5. Sectoraal denken/reag
eren 6. O
vernemen, g
a niet onmid
dellijk zelf over tot actie, niet loslaten
7. Subsid
ie geven zond
er rekening te houd
en met d
e maat en aard
van het initiatief.
8. Waard
eoordeel g
even over initiatief9. Er b
ij successen vóór gaan staan als b
estuurder (zg
n. Hekking
-syndroom
)10. D
enken dat er een b
lauwd
ruk te maken valt voor d
e juiste aanpak
Financiering voor initiatieven
Voor veel initiatieven hoeven bewoners geen subsidie van de gemeente. Soms hebben ze meer aan advies, morele ondersteuning, een vergunning of materiële ondersteuning. Bovendien is er voor een goed idee altijd geld, vaak buiten de overheid! Er zijn 16.000 fondsen in Nederland. En sluit ook microkredieten en sponsoring niet uit.
Subsidie van private fondsenNederland kent 16.000 (!) fondsen die initiatieven ondersteunen.NaastdegrotefondsenalsVSB,KNHM,Oranjefonds,StichtingDOEN,StartFoundation,Skan-fondsofTriodosFoundationzijnerookvelekleinereregionale of lokale fondsen. Meer informatie via: www.fondsenboek.nlwww.vermogensfondsen.startpagina.nl
Lenen/microkredietVoor sociale ondernemingen kan er een microkrediet of lening aangevraagd worden. Dit kan o.a. bij Gemeen-telijkeKredietbanken,Triodos,ASNenRabobank,Stichting Microfinanciering Nederland, Stichting Doen of participatiemaatschappijen zoals Start Green.
Creatieve manieren van financierenHet initiatief kan ook financiering genereren door steun te vragen in natura, door sponsoring, door donaties/giften of door geld te vragen voor een product dat bij het initiatief past. Denk ook eens aan andere organi-saties als woningbouwcorporaties, MVO-organisaties, beursvloerenofserviceclubsalsLionsofRotary.
Download: Financieringswijzer Greenwish
Handige websites:- www.greenwish.nl- www.trouw.nl/idealen- www.voordewereldvanmorgen.nl - www.geefsamen.nl - www.vrijwilligerswerk.nl - www.mvonederland.nl- www.geveninnederland.nl
Wat is een faciliterende am
btenaar? H
erkent u zich in deze vijf kenm
erken van de
faciliterende am
btenaar
• Ik heb een faciliterend
e houding
: luisteren, aandacht g
even, vertrouwen w
innen• Ik b
en een klankbord
: meed
enken• Ik verb
ind: netw
erk openstellen
• Ik help initiatiefnem
ers in het proces: zod
at zij zich met d
e inhoud kunnen
bezig
houden
• Ik ontkoker: kijk over de eig
en grenzen heen en g
a oplossing
sgericht te w
erk.
Werkboeken nu zelf aan de slag!
U heeft in uw dagelijkse werk regelmatig te maken met burgerinitiatieven. Om u hierbij te onder-steunen en te inspireren verschijnt in in februari het werkboek Help een burgerinitiatief ‘De facili-terende ambtenaar’. Het boek gaat in op vragen als ‘Hoe ondersteun ik een burgerinitiatief zonder het over te nemen?’ en ‘Welke faciliterende rollen kan ik spelen?’ en ‘Hoe lok ik initi-atieven uit?’. In vijf stappen belichten de makers de verschillende aspecten van het omgaan met burgerini-tiatieven.
Stap 1: externe oriëntatie – zoeken en uitlokken van
initiatieven
Stap 2: interne oriëntatie – is uw gemeente er klaar
voor?
Stap 3: eerste contact - faciliteren aan de frontoffice
Stap 4: ondersteunen en doorverwijzenStap 5: uitvoeren en beleidsvorming
Het werkboek bevat naast theorie en informatie ook veel praktijkervaringen, voorbeelden, tips, trucks en handvatten om het werken met burgerinitiatieven mak-kelijker te maken. Én leuker!
Het werkboek wordt in het voorjaar van 2010 uitgege-ven door het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP) sa-menmethetministerievanBZK.Voormeerinformatie,bestellen of downloaden kunt u terecht op de website www.helpeenburgerinitiatief.nl
Is uw gemeente rijp voor burgerinitiatieven?
Is de houd
ing van am
btenaren b
innen uw g
emeente p
ositief teg
enover initiatieven?JA
/ NEE
Is er fte vrijgem
aakt voor het ondersteunen van initiatiefnem
ers?JA
/ NEE
Is er een loket voor initiatiefnemers?
JA / N
EE
Is er een visie op het ond
ersteunen van initiatieven? Ond
er an-d
ere een visie op w
elke ondersteuning
u wel/niet b
iedt?
JA / N
EE
Meer d
an één keer NE
E: U
heeft hulp nod
ig. G
a naar ww
w.help
eenburg
erinitiatief.nl voor tips en trucs.
Maar één keer N
EE
: Uw
gem
eente is op d
e goed
e weg
, ga zo d
oor! Mog
elijk vindt u op
ww
w.
helpeenb
urgerinitiatief.nl toch nog
tips en trucs d
ie uw g
emeente verd
er kunnen helpen!
Op
alle vragen JA
: Uw
gem
eente is klaar voor het ondersteunen van initiatieven en d
oet dit
waarschijnlijk ook al. D
eel uw kennis op
ww
w.help
eenburg
erinitiatief.nl om colleg
a’s in andere
gem
eenten te helpen.
Training en nu zelf aan de slag!
Heeft u in uw werk als ambtenaar te maken met burgerinitiatieven? Is het niet altijd duidelijk wat er dan van u verwacht wordt? Willen de burgers iets anders dan wat u kunt bieden? Kijken sommige col-lega’s wat cynisch aan tegen burgerinitiatieven? In deze training worden vragen als deze beantwoord en twijfels weggenomen.
De training bestaat uit twee dagdelen met een tussen-tijdsepraktijkopdracht.Hetbiedteenmixvanpraktijken theorie en gaat in op kennis en ervaringen van deelnemers en op houding en gedrag. De cursus wordt bij voorkeur incompany gegeven.
Opbouw trainingVooronderzoek in de betreffende gemeente: Waarlooptuindepraktijktegenaan?Welkeknelpuntenervaart u bij het behandelen van burgerinitiatieven? De verkregen inzichten vormen de basisinformatie voor de cursus.Eerste trainingsdag:Theoretischkader,plaatsenvanparticipatieinhistorischecontextendelenvanervaringen. Hoe zou u willen reageren en wat houdt utegen?Uitlegvandeverschillenderollendieeenambtenaarkanaannemen.Welkerolpastbijwelkevraag of initiatief? Opdracht: Aan de hand van een praktijkopdracht na de eerste trainingsdag toetsen deelnemers de theorieaandepraktijk.Elkedeelnemerformuleerteen eigen opdracht. Tussentijds contact: De begeleiders houden tussen-tijds contact en bieden de cursisten ondersteuning bij het uitvoeren van de opdracht. Tweede trainingsdag:Terugkoppelingenuitwisselingvanervaringenuitdeopdrachten.Watzijnsucces-en faalfactoren? Hoe krijg ik de organisatie voor een burgergerichte aanpak? Intern draagvlak creëren. Do’s en don’ts: gouden regels voor de gemeente.
Meer weten?:
Instituut voor Publiek en
Politiek IPP:
www.publiek-politiek.nl
GreenWish:
www.greenwish.nl
Anders denkenW
at is representativiteit?
Maak ond
erscheid tussen form
ele representatie (via verkiezing
en), descriptieve rep
resentatie (je bent g
elijk aan de g
emid
deld
e persoon d
ie je vertegenw
oordig
d)
en symbolische rep
resentatie (de m
ate waarin je d
e gevoelens en op
vattingen
van je achterban vertolkt). Raad
sleden zijn vaak alleen form
eel representatief, b
ij initiatiefnem
ers kan je beter op
zoek gaan naar sym
bolische rep
resentatie.
Expertkringen nu zelf aan de slag!
Het IPP werkt samen met gemeenten, universiteiten en deskundigen die veel ervaring hebben met bur-gerinitiatieven. Met deze koplopers is een Expert-kring gestart om verder te werken aan een goede aanpak van burgerinitiatieven. In deze Expertkring komen wethouders, ambtenaren, griffiers, onder-zoekers, raadsleden, initiatiefnemers en andere deskundigen samen om:• vanelkaarskennisenervaringenteleren;• elkaarteinspirerenentezoekennaarnieuwe
wegen en oplossingen;• hetinstrumentburgerinitiatiefverderte ontwikkelen;• deopgedaneinzichtenendeskundigheidover te dragen aan anderen.
DeExpertkringkomtongeveerdriekeerperjaarbijelkaar.Elkekeerwordteenanderthemauitgedieptaandehandvanervaringenvanéénofmeerderege-meenten. Indien daar behoefte aan is, kunnen specifieke onderwerpen in tijdelijke werkgroepen verderuitgedieptworden.Tussendebijeenkomstendoor wisselen de deelnemers informatie uit via de site www.helpeenburgerinitiatief.nl en een informatiebrief.
HetIPPcoördineertenondersteuntdeExpertkring.Ook interesse om deel te nemen? Kijk op de website www.publiek-politiek.nl en kies onder Producten en diensten het menu-item Onderzoek en advies.
Internationale inspiratieP
articipatieve b
udg
ettenIn B
razilië (o.a. Porto Aleg
re) en Berlijn (Lichtenb
erg) is al 10 jaar ervaring
met
systemen w
aarbij d
e bew
oners zelf bep
alen waaraan het g
emeenschap
sgeld
word
t b
esteed. D
e gem
eentebeg
roting w
ordt niet vastg
esteld in d
e gem
eenteraad m
aar tijd
ens grote op
enbare b
ijeenkomsten. O
ok in Spanje (C
ordob
a), Belg
ië (Berg
en) en d
e VS (H
otspring
svillage) w
ordt op
deze m
anier gew
erkt.Zie ook w
ww
.inactiemetb
urgers.nl.
www.helpeenburgerinitiatief.nl en nu zelf aan de slag!
Deze website is ontwikkeld om u in uw werk met bur-gerinitiatieven te ondersteunen en te informeren. De site biedt aanvullend op het werkboek meer achter-grondinformatie, mogelijkheden, contacten, links en formulieren die u kunt overnemen. Op de site kunt u doorklikken naar:- Hoe u initiatiefnemers kunt helpen;- Hoe u uw eigen organisatie klaar maakt voor burgeri-
nitiatieven;- Hoe u initiatiefnemers, indien nodig, naar geschikte
ondersteuningsorganisaties kan doorverwijzen; - De online agenda met een overzicht van bijeenkom-
sten. In de toekomst wordt de site uitgebreid met een mo-gelijkheid voor onderlinge informatie-uitwisseling en het leggen van contacten.
Digitale ontmoetingsplaatsDe site wil ambtenaren inspireren, op ideeën brengen en met elkaar in contact laten komen. Maar ook aan het werk zetten: u wordt uitgenodigd informatie van uw eigen gemeente met anderen te delen!
Tips voor de faciliterende ambtenaar
Ho
e krijg je m
ensen in bew
eging
?1. Zoek iem
and d
ie de eerste stap
wil zetten
2. Kies een eerste stap
die resultaat op
levert3. Zoek een ontm
oetingsp
laats waar m
en zich op zijn g
emak voelt
4. Geef ruim
te aan ieders kennis en kund
e5. M
aak het voor iedereen m
akkelijk om m
ee te praten
6. Laat zien wat d
e groep
doet
7. Breng
belang
rijke informatie b
innen ieders b
ereik8. D
eskundig
en die naast je, m
aar niet boven je staan
9. Inspraak voor allen b
ij het stellen van prioriteiten
10.Steeds nieuw
e doelen in het vizier heb
ben
Meer w
eten: ww
w.kanw
el.nl
Deze waaier is ontwikkeld door het Instituut voor Publiek en Politiek, het ministerie van Binnenland-se Zaken en Koninkrijksrelaties en vele anderen. Met speciale dank aan Jurgen van der Heijden.
Selectie cases
De cases in deze waaier zijn niet de best practices in Nederland, maar geven wel een mooi overzicht van de diverse manieren waarop gemeenten burgerinitia-tieven faciliteren. De teksten zijn kort, maar krachtig. Neemt u vooral een kijkje op de websites van de projecten!
In Actie met Burgers!
EenaantalprojectenindewaaierwordenondersteunddoorhetBZK/VNG-projectInActiemetBurgers!(www.inactiemetburgers.nl). Deze projecten kunt u herkennen aan de [stempel].
Downloads
In de waaier staan bij iedere case downloads. Deze zijn te vinden op de website: www.helpeenburgerinitiatief.nl. Op die site staan links naar documenten, hulpmidde-len en producten van alle beschreven projecten.
Meer informatie:
- www.helpeenburgerinitiatief.nl - Voor andere producten (werkboek, training, leerkring): Instituut voor Publiek en Politiek–RoelofMartens- MinisterievanBinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties:dgBK/OBD/democratie&
burgerschap-JorntvanZuylen
Tot slot
IAMBIN AC
TIE MET BURGERS ++++++
Het barst van de initiatieven!D
it is de achterkant
Voor meer insp
iratie :-
Tips voor d
e faciliterende am
btenaar
- Internationale insp
iratie-
Dilem
ma’s
- C
itaten-
Valkuilen- Toekom
st- Test- A
nders d
enken
En natuurlijk: ww
w.help
eenburg
erinitiatief.nl
