1. EEN VRIJETIJDSAANBODAVONTUURLIJK SPELENNATUURBELEVING

2. BINNEN HET KADER VANERVARINGSGERICHT WERKEN 3. BINNEN HET KADER VANERVARINGSGERICHT WERKEN avontuurlijk spel, natuurbeleving, cultuurparticipatie omgeving (binnen en buitenruimte, speelhoeken, speelnatuur), interventies (speeldilemmas), relaties (gender) kinderparticipatie groepssamenstelling en tijdsindeling 4. EEN ACTIVITEITENAANBODWelke activiteiten kunnen we kinderen aanbieden in hun VrijeTijd? 5. EEN ACTIVITEITENAANBODSporten Zwemmen Schaatsen Dansen Musiceren KokenSkaten Fietsen Schilderen Toneel spelen OnderzoekenBouwen Gezelschapspelen (Voor)lezen Geheime plannensmeden -> Sport en Spel-> Muzische vorming-> Natuurbeleving-> Cultuurparticipatie 6. EEN GEORGANISEERD VSEEN NIET GEORGANISEERD AANBOD Georganiseerd : -spel is gestructureerd in tijd en ruimte -spel is bedacht en georganiseerd door iemand anders dan het kind Niet georganiseerd : -spel is niet bepaald in tijd en ruimte -spel ontstaat spontaan vanuit het kind zelf 7. GEORGANISEERD SPEL Veel verschillende vormen :jeugdbeweging,speelpleinwerking,vakantiekampen,buitenschoolse opvang,theaterclub, Er wordt gespeeld in een kaderdat anderen creerden. De momenten zijn afgelijnd intijd en ruimte. De kinderen krijgen specifieke (speel)kansen: andere kinderen ontmoeten, samenspelen en heel wat sociale vaardigheden oefenen, zoals leren van elkaar, de krachtvan een groep ervaren, zichzelf en de rol in de groep ontdekken. Unieke ervaringen. Soms doelgericht (waarden en normen bijbrengen, iets ervaren/leren, ). Er zijn begeleiders aanwezig extra speelkansen kunnen bieden 8. ONGEORGANISEERD SPEL Spelen in een kader dat kinderen zelfbedacht hebben. Ze organiseren zelf hun spel, leggendoelstellingen vast en bepalen het verloop. Vaak niet vooraf gepland. Kan op elk moment en op elke plaats. Als zeer maar zin in en tijd voor hebben. Kinderen leren initiatief te nemen, plannenmaken en uitvoeren. Ze leren creatieve oplossingen voorproblemen te zoeken. Ze leren overleggen en onderling afsprakenmaken. Begeleiders zijn niet nodig. 9. BUITENSPELHoe zag jouw kindertijd eruit? speelde je vaak buiten? welk percentage zou je eropplakken? op welke plekken speelde je? welke dingen deed je? 10. BUITENSPELHoe wordt er nu gespeeld? hoeveel zou een gemiddeld kind buiten spelen? welkpercentage zou je erop plakken? op welke plekken spelen ze? welke dingen doen ze? 11. BUITENSPELHoe kijk jij naar deze uitspraak van een jonge vader ? "Ik durf mijn kinderen niet alleen de straat op te sturen. Datzou onverantwoord zijn. Het verkeer is moordend geworden. Ze spelen meestal binnen. Als we de tijd vindengaan we samen naar het park " (Alex) 12. BUITENSPEL Hoe kijk jij naar deze uitspraak van een jonge vader ?"Een accident is snel gebeurd. Ik laat ze liever thuis spelen. In de tuin kunnen ze ook buiten." (Lode) 13. BUITENSPEL Hoe kijk jij naar deze uitspraak van een jonge vader ?"In dit digitale tijdperk zijn de speelmogelijkheden eindeloos. Veel rijker dan in onze tijd. Ze spelen misschienminder buiten maar ze beleven ook avonturen en fantaseren er op los als ze met hun spelcomputer bezigzijn." (Joos) 14. BUITENSPELAlgemene tendens :Kinderen verdwijnen uit het straatbeeld.Een sterke daling van het buitenspel.Kinderen vervreemden van de natuur.Toch enkele verrassende onderzoeksresultaten : Toename binnenspeelmogelijkheden heeft geeninvloed op de hoeveelheid buitenspel. Veel kinderen spelen liever buiten dan binnen. In een stedelijke omgeving wordt er meer buitengespeeld in de publieke ruimte dan in suburbanewijken. Er is een sterke afname in het buitenspel in depublieke ruimte. Buitenspel in de eigen tuin wint aan populariteit. Er wordt meer buiten gespeeld in georganiseerdverband (jeugdbeweging, speelplein, buitenschoolseopvang,) 15. BUITENSPELEnkele mogelijke hindernissen : kinderen leven in een complexerewereld en moeten meer keuzes maken(nieuw samengestelde gezinnen,overaanbod) institutionalisering VT (georganiseerderecreatieve en educatieve activiteiten) speelbare publieke ruimte wordtschaars (verkeer, huizen, geparkeerdewagens) er zijn minder leeftijdsgenoten in hetstraatbeeld afname van de sociale cohesie (ook bijvolwassenen) enz. 16. BUITENSPEL 17. SPEELNATUURWaaraan denk jij ? 18. SPEELNATUUR 19. SPEELNATUUR = meer dan een groen omgeving = ruimte voor avontuurlijk spel in een natuurrijke omgeving = natuurlijk groen waarmee kinderen kunnen spelen en die zij kunnen veranderen en benvloeden uitdaging bieden mogelijkheden bieden tot verschillende soortenspel (fantasiespel, constructiespel, motorischspel (bouwen, klimmen, balanceren,) uitnodigen tot samenwerking, overleg,onderhandelen, afstemmen, ruimte voor persoonlijke invulling van spel ruimteen materialen 20. SPEELNATUURHet natuurlijk groen is ht speelelement bij uitstek!Wanneer een speelplek voornamelijk is ingericht met speeltoestellen, spreekt menniet langer over speelnatuur, maar over een speelplek in een natuurlijke omgeving. 21. SPEELNATUURKenmerken ruige ruimte, ruw terrein natuurlijk groen als spelelement(natuurelementen die veranderd kunnen enmogen worden) ingredinten : heuvels, uitdagende hellingen,forse struiken, spontaan groen, verschillendebodemmaterialen (aarde, zand, keien, kiezel),boomstammen, takken,... . basisspeeltoestellen : een waterpomp, eenglijbaan, nestschommel, een klim en klautertoren. 22. SPEELNATUURJonge kinderen-kunnen verwonderd zijn-worden uitgedaagd voor experiment-leren al doende hun lichaam gebruikenOudere kinderen-kunnen (ver)dwalen-kunnen zich onttrekken aan kunnen grenzen verleggen 23. VERSCHILLENDE TYPESSPEELNATUURSpeelbosBoszones (juridische term: speelzones in bossen of natuurreservaten) waarbinnen gespeeld kan worden.Speelbossen worden liefst natuurrijk en avontuurlijk ingerichtbehoud van bestaande bomen en planten (en zorg voor optimale groeiomstandigheden)Bouwspeelplaatseen avontuurlijke, natuurrijke speelruimteconstructiemateriaal en gereedschap voorhandenafsluitbaar en onder begeleidingKinderboerderijmeestal een oude boerderij waar kinderen en jongeren in contact komen met boerderijdieren en waar ze de dieren leren verzorgen.ook bijzondere aandacht voor oude gebruiken op boerderijen.Natuurspeelplaatseen natuurlijke (al dan onderhouden) omgevingterrein wordt vaak extra ingericht om de speelwaarde te verhogennatuurlijke materialen afkomstig uit deze omgeving is ter beschikking staan van de spelersnatuurspelen is niet spelen in natuurlijk groen, maar spelen met natuurlijk groen (= de mogelijkheid zelf in de omgeving in te grijpen en deze te veranderen)los speel en bouwmateriaal bieden een meerwaardespeeltoestellen zijn niet of beperkt aanwezig 24. NATUURWaaraan denk je als je denkt aan natuur of natuurbeleving ? 25. NATUUR 26. NATUUReen pasgeboren kalfje een huisdier dat leeft en sterft een uitgesleten bospadeen hut tussen prikkelende brandnetelseen vochtig en verborgen plekje op braakgrondde meeuwen voeren met oud brooddikkopjes vissen in een poel golven onder een rubberen bootje kinderen anno 2013 hebben eenNATUURTEKORTSTOORNIS (Richard Louv) 27. ENKELE BEGRIPPENNATUURBELEVING = containerbegrip voor spel en/of ervaringen IN en MET de natuur buitenspel (duidt plaats aan. echte natuurbeleving is per definitie buiten) avontuurlijk spel (wijst op voortdurende uitdaging op diverse vlakken. de onregelmatigheid en onvoorspelbaarheid vande natuur dragen hier sterk toe bij) milieu educatie (leren over de natuur als hoofddoel) natuurspel (spel dat plaats vindt in een natuurlijke (al dan niet ingerichte en onderhouden) omgeving) 28. HET BELANG VAN NATUURBELEVING1. afname buitenspel2. vervreemding van de natuur moeten we in actie treden ? moet hier iets mee gebeuren ? biedt natuurbeleving een meerwaarde in de ontwikkeling van kinderen ? 29. GROEN HELPT GROEIEN een groene omgeving daagt sterker uit dan een binnenruimte een groene omgeving maakt veel meer mogelijk gevolg : veel experimentstevige exploratienieuwe, unieke ervaringen Zintuigelijk : natuurrijke buitenruimte zorgtvoor diverse indrukken. ECHTE enANDERE zintuigelijke prikkels. Bijvoorbeeldeen briesje, motregen, vogelzang , zachtgeritsel van bladeren, de geur en smaakvan aarde) Fysiek : hindernissen dagen uit tot groeigrove en fijne motoriek, evenwicht, Cognitief : kennis groeit, ruimtelijkeorintatie verbetert, probleemoplossenddenken verhoogt, Emotioneel : doorzettingsvermogen nodig,zelfvertrouwen groeit, 30. GROEN STIMULEERT INTERACTIE Een uitdagende groene buitenruimtezet aan tot exploreren en contactzoeken met de omgeving. Ontdekkingen worden gedeeld metanderen. Groeien in verbondenheid met deanderen (sociale cohesie) en met denatuur. Sociale vaardigheden wordenaangescherpt (leren overleggen,onderhandelen, beslissen,relativeren,) 31. GROEN HELPT JEZELFORGANISERENAvontuurlijk spelen in een groeneomgeving biedt kinderen veel autonomie: Zin voor initiatief wordt aangewakkerd. Groeien in zelfstandigheid. Groeien in zelforganisatie (van eenspel, bijvoorbeeld). Groeien in tijdbeheer. 32. GROEN MAAKT JE CREATIEFKinderen ontdekken de schoonheid vande natuur.Tijdens avontuurlijk spelen wordt hetcreatief denkvermogen aangesproken : om problemen op te lossen om nieuw spelen te verzinnen om constructies te maken om te creren 33. GROEN STIMULEERT DE MORELEONTWIKKELING Kinderen ontwikkelen liefde voor de natuur en elkaar. Ze ontwikkelen waarde voor bepaalde zaken en maken kennis met bepaalde normen. Respect voor planten. Respect voor dieren. Respect voor de omgeving Respect voor elkaar. 34. GROEN IS GEZONDEen groene omgeving : nodigt uit tot beweging biedt rust (bij elk individu en in de groep) zorgt voor ontspanning haalt stress weg (ook bij jonge kinderen!) bevordert het concentratievermogen bouwt weerstand op tegen ziekte 35. HEEFT GROEN EEN HEILZAME WERKING VOOR ADHD ?ATTENTION-RESTAURATION THEORY (aandacht-hersteltheorie)(Stephen en Rachel Kaplan)1.GERICHTE AANDACHT (directed attention)2.SPONTANE AANDACHT (involuntary attention) teveel gerichte aandacht (televisie kijken, computerwerk, huiswerk, studeren) leidt tot gerichte-aandacht-vermoeidheid symptomen : impulsief gedrag, opwinding, prikkelbaarheid, concentratiestoornissen Restorative Environment (de herstellende omgeving) nodig. De natuur is de beste herstellende omgeving.RICHARD LOUV Recent onderzoek, gepubliceerd toont een direct verband aan tussen activiteiten in de natuur enconcentratie, en meer specifiek vermindering van ADHD-symptomen. Natuur zou wel eens een goedkope therapie tegen stress en ADHD kunnen worden. 36. SAMENGEVATNatuurbeleving : -biedt unieke ervaringen -biedt mogelijkheden tot verrijkend spel -is onmisbaar voor een evenwichtige ontwikkeling OP NAAR KWALITEITSVOLLE NATUURBELEVING ! 37. JOUW WERKPLEKGeef je eigen werk- of stageplek een score op 10 op vlak vannatuurbeleving.Beargumenteer je score.Welke eenvoudige ingrepen kan je bedenken om die score op tekrikken of te bestendigen?Welke lange termijn ingrepen zie je hiertoe mogelijk? 38. VIER CRUCIALE ASPECTENom kwaliteitsvolle natuurbeleving te garanderen kan je inzetten op :1. een gepaste begeleidershouding en rol2. inbedding in het beleidsplan3. ouderparticipatie4. een geschikte binnen- en buitenruimte Laat je niet afschrikken door -de leeftijd van de kinderen -praktische bezwaren 39. DE ROL VAN EEN BEGELEIDER geen natuurspecialist (is geen educatie) vanuit pedagogische bril : AANBOD doen en VOORWAARDEN creren enkele GROENE VINGERS zijn welkom Toezicht houden Observeren Prikkelen (materiaal aanbieden, handelingvoordoen, uitleg geven, ideen geven,) Actief participeren Loslaten (autonomie verlenen en risicosafwegen) Uitdagingen creren en inspireren Grenzen bepalen Keuze mogelijk maken Praktisch ondersteunen (laarzen,regenkledij,) 40. INBEDDEN IN HET BELEID een duidelijke plaats geven in het beleidsplan vb aantal uren per dag bepalen vb inrichting binnen en buiten omschrijven vb materiaalgebruik specifiren vb vast natuuractiviteiten bepalen tijd, ruimte en middelen beschikbaar stellen vorming voor begeleiders voorzien regelmatige terugkoppeling met team afstemmen op de verschillende leeftijden blik naar buiten richten ifv samenwerking en orintatie omgeving vb partners : boswachter, kinderboerderij, vissers, asiel, vb plekjes : dierentuin, park, bos, natuurgebied, kreekje, 41. OUDERPARTICIPATIE ouders voldoende informeren afspraken maken in overleg met ouders ouders betrekken in de samenstelling van een aanbod ouders inschakelen bij het vormgeven van de omgeving ouders als extra begeleider optrommelen voor een uitstap 42. EEN GESCHIKTE OMGEVINGNatuurbeleving speelt zich voornamelijk buiten af.MAAR : breng buiten ook af en toe binnen.DUS geen klinische omgeving (niet enkel richten op praktische zaken en hygine) speelomgeving met natuurlijke materialen (boomstammen als krukje, bloem op tafel,) muzisch werken met natuurmaterialen tentoonstellingshoek (verzameld materiaal uitstallen) geschikt materiaal (loepjes, verrekijker, netjes, laarzen,) 43. EEN GESCHIKTE OMGEVINGBUITEN : verschillende PLEKJES voor verschillende LEEFTIJDEN babys : genietplekjes, veilig afgeschermd peuters en kleuters : afstanden om te lopen, relifplekjes, ontdekplekjes, zand, water, stapelmateriaal, wiebeldingen, luikjes om te openen en te sluiten, lagere schoolkinderen : wildere plekken met uitdagingen en problemen die ze zelf kunnen oplossen, autonomie (zonder veel toezicht) 44. EEN GESCHIKTE OMGEVINGBUITEN : VARIATIE in ruimte, relif, beplanting en sfeer DOE en ONTDEKPLEKKEN die uitnodigen tot onderzoek en experiment mogelijkheid tot ERVAREN van de natuur(tuintje, nestkastje, thermometer, regenmeter, windmolen,) ZICHTBARE NATUURPROCESSEN(paddestoelen rottend hout, herfstbladeren,) 45. EEN GESCHIKTE OMGEVINGBUITEN : BUITEN is verlengde van BINNEN(kinderen kunnen gemakkelijk zelf naar binnen en buiten) uitbreiden naar GROENE OASES(parken, bos, strand, in de buurt opzoeken. Transport op alternatieve manier) ECHTE natuurelementen (bomen, planten, zand dieren, water,)(Tegels en plastic gras leveren niet dezelfde ervaringen op. Plastic speeltuigen laten weinig aan de verbeelding over).