Voorproefje hjk oktober 2013

7
School en ouders samen sterk Bewegings- onderwijs voor kleuters Positief gedrag bevorderen Nr. 2 - Jaargang 41 – okt. 2013 www.hjk-online.nl Vakblad voor ontwikkeling, opvoeding en onderwijs aan jonge kinderen

description

HJK oktober 2013, voorproefje

Transcript of Voorproefje hjk oktober 2013

Page 1: Voorproefje hjk oktober 2013

School en ouderssamen sterk

Bewegings­onderwijs voor kleuters

Positief gedrag bevorderen

Nr. 2 - Jaargang 41 – okt. 2013www.hjk­online.nl

Vakblad voor ontwikkeling, opvoedingen onderwijs aan jonge kinderen

Page 2: Voorproefje hjk oktober 2013

kopieëren uit

vorig nummer

Colofon

Noëlle PameijerSchool en ouders samen sterk

De samenwerking tussen leerkrachten, leer-lingen en hun ouders vergt een constructieve communicatie. Hoe kunnen leerkrachten hieraan bijdragen?

Joke BesemerPositieve gedragsontwikkeling

In de onderwijspraktijk komen we geregeld kleuters tegen die soms ongewenst gedrag tonen. Wat kan een leerkracht doen op het moment dat hij of zij wordt geconfronteerd met ongewenst gedrag?

Joost Brandt en Harry van der MeerSpeellokaal of gymzaal?

Voor jonge kinderen is bewegen van essen-tieel belang. Bij het verzorgen van bewe-gingsonderwijs is voldoende kennis nodig om tot een veelzijdig, intensief en plezierig aanbod te komen.

Kees BothGrenzen van bescherming

Kinderen verkennen hun grenzen in buiten-spel. Maar doe je kinderen niet erg tekort door een te sterke bescherming? In dit artikel wordt een pleidooi gevoerd voor spelen met gezonde risico’s.

4

16

10

22

Aan de slag!

Donderstenen

PrentenboekIndruk

Prentenboek van de maand

BoekIndruk

Journaal

91420262732

Rubrieken

Inhoudnr 2 - oktober 2013

8

15

28

34

Cadeau bij een abonnement

Voordeel voor abonnees

Hanneke Galama-Koolen – 25 jaar Basisontwikkeling

Verwacht in HJK

... en verder

motoriek

sociaal-emotioneel

natuur & techniek

3HJK oktober 2013

HJK De wereld van het jonge kindOnafhankelijk vakblad voor ontwikkeling, opvoeding en onderwijs aan jonge kinderen.Jaargang 41, nummer 2/2013© 2013 – ISSN 0165-4772

UitgaveThiemeMeulenhoff, Amersfoort

Abonnementenadministratie HJK Abonneeservice Postbus 22385600 CE Eindhoven[T] 088 2265 242[E] [email protected]

AbonnementsprijzenRegulier abonnement: € 67,95Studentenabonnement: € 36,50Proefabonnement (3 nummers): € 13,50Los nummer: € 10,-Extra thuisabonnement: € 50,-Combi-abonnement HJK en JSW: € 105,- Digitaal nummer: € 6,-Proefabonnement (digitaal): € 10,-Jaarabonnement (digitaal): € 39,-Alle prijzen zijn incl. BTW en porti binnen Neder land. Woont u in het buitenland? Neem dan contact op met abonnementenbeheer. Abon ne-menten kunnen op elk gewenst moment ingaan. Opzeggingen uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnementsjaar. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

HoofdredacteurIris van den Berg

Bureau- en webredactieAnne Firet

RedactieAleid Beets Kessens (voorzitter), Sjoukje Blom, Denise Bontje, Anneke Elenbaas, Annika de Haan, Ad van der Heijden

RedactieadresHJKPostbus 4003800 AK Amersfoort[T] 033 448 34 54[F] 033 448 3 999[E] [email protected][I] www.hjk-online.nl

Vaste medewerkers Diny van der Aalsvoort, Kees Both, Hanneke Galama-Koolen, Leanne Haandrikman, Monique van der Heijden, Bea Pompert, Elly Singer

OmslagfotoIsabel Nabuurs Fotografie

Ontwerp lay-out en vormgevingFIZZ reclame + communicatie – Meppel

Druk Drukkerij Ten Brink Meppel

Advertentie-exploitatie Joop Slor ([email protected]) / Ray Aronds ([email protected]) Postbus 17229 1001 JE Amsterdam [T] 020 330 89 98

© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2013Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opna-men, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daar-voor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofd-dorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl.

ouders

Page 3: Voorproefje hjk oktober 2013

Tweeluik: Ouderbetrokkenheid en constructieve communicatie

School en ouders samen sterk

Noëlle Pameijer is als school- en kinderpsycho-loog werkzaam in samen-werkingsverband Annie M.G. Schmidt

Een belangrijk uitgangspunt van handelingsgericht werken (HGW) betreft de samenwerking tussen leerkrachten, leerlingen en hun ouders. Dit vergt een constructieve communicatie. HGW beschrijft hoe leerkrachten hieraan kunnen bijdragen.

Eén van de doelen van Passend Onderwijs is het vergroten van ouderbetrokkenheid.

Steeds meer scholen werken hieraan. Het is van belang dat ouders zich realiseren dat niet alleen de school, maar ook zijzelf invloed hebben op het schoolsucces van hun kind. School en ouders hebben elkaar nodig, want kinderen leren beter en gaan met meer plezier naar school als hun ouders betrokken zijn bij de school. Staan leer-krachten en ouders ‘zij aan zij’, dan bevordert dit het vertrouwen van ouders in de school en ook het werkplezier van leerkrachten. Onlangs is het boek Samen Sterk: Ouders en School! (Pameijer, 2012), ook wel handelingsgericht werken voor ouders genoemd, verschenen. Hiermee kunnen

ouders en school hetzelfde nastre-ven en dezelfde taal spreken. Dit maakt hun samenwerking aanzien-lijk prettiger en effectiever.

Onderwijs en opvoeding hangen nauw met elkaar samen. Als het thuis moeilijk gaat, dan heeft dit zijn weerslag op school. Een kind kan zich bijvoorbeeld minder goed con-centreren op het schoolwerk. Maar ook omgekeerd: als het op school moeilijk gaat (een kind mag bijvoor-beeld van andere leerlingen niet meespelen), dan merken ouders dit thuis: hun kind ‘zit niet goed in zijn vel’. Een uitspraak als ‘het zijn gescheiden werelden, school is

school en thuis is thuis’ klopt dus niet. Een kind leeft in beide werelden en hoe beter die werelden op elkaar zijn afgestemd, hoe gunstiger dit is.

Onderwijsondersteunend gedragSchoolsucces hangt samen met onderwijson-dersteunend gedrag van ouders. Dit gedrag bevat vier aspecten:1. Ouders zijn betrokken bij het onderwijs

aan hun kind. Ze tonen interesse voor diens

schoolwerk, vragen hoe het op school ging en wat het kind die dag geleerd heeft. Zo mer-ken kinderen dat school belangrijk is en dit motiveert hen enorm.

2. Ouders stimuleren het schools leren, spe-lenderwijs, thuis. Ze lezen voor of lezen samen, regelen luisterboeken, doen reken-spellen en oefenen met boodschappen beta-len of zakgeld uitrekenen. Kinderen leren hier veel van en ervaren hoe zinvol lezen en rekenen zijn.

3. Toezicht, bijvoorbeeld bij buitenspelen, tv kijken en computergebruik. En – vanzelfspre-kend – zorgen dat kinderen gezond eten en uitgerust en op tijd op school zijn. Een kind dat structureel te laat op school komt, mist in een schooljaar heel wat uitleg en oefening. En een moe kind is sneller overprikkeld, waardoor het eerder conflicten met andere kinderen heeft.

4. Hoge realistische verwachtingen van ouders. Te hoge verwachtingen of een kind onder druk zetten leiden tot spanning. Dit heeft een averechts effect. Te lage verwach-tingen kunnen schoolsucces eveneens belem-meren. Het kind neemt deze lage verwach-tingen over en is niet gemotiveerd om te leren of zich te gedragen. Waarom zou hij/zij zich inzetten voor iets dat toch niet belangrijk is?

Bovenstaande aspecten zijn herkenbaar en vanzelfsprekend (‘open deuren’), maar het er met ouders over hebben, is niet altijd even mak-kelijk. Daarom is het goed als je er kennis van hebt, zodat je, indien nodig, dit met ouders kunt bespreken. Als ouders – bijvoorbeeld door een kennismakingsgesprek met de directie – al weten dat de school verwacht dat ze het onder-wijs ondersteunen, dan is het makkelijker hen hierop aan te spreken. Zijn er zorgen, dan kun je één en ander bespreken met de ‘checklist onderwijsondersteunend gedrag’. Dit geeft houvast bij het bespreken van soms moeilijke onderwerpen die je als onderbouwleerkracht

edrag op school is makkelijker bij te sturen als ouders de aanpak van de leerkracht ondersteunen

ouders

4 HJK oktober 2013

Page 4: Voorproefje hjk oktober 2013

signaleert. Veel ouders zijn zich gewoon niet bewust van de impact die hun gedrag heeft op schoolsucces en waarderen het dat de school dit open en respectvol met hen bespreekt. Hoe eerder dit school lukt, hoe prettiger de samen-werking verloopt. In die zin zet de communicatie vanuit de onderbouw de toon voor de rest van de schoolloopbaan.

Op één lijnJonge kinderen hebben leerkrachten en ouders nodig die op één lijn zitten. Samenwerken draagt bij aan het welbevinden en schoolplezier van kinderen. Ze voelen zich gesteund door ouders én leerkrachten. Dit geeft kinderen rust en ver-trouwen, ze worden niet belast met spanningen tussen school en ouders. Bij onenigheid kunnen jonge kinderen in een loyaliteitsconflict komen: ‘Ze zijn het niet met elkaar eens, voor wie moet ik kiezen, voor mijn moeder of voor mijn juf? Als ik voor de één kies, is de ander dan boos op mij?’ Deze onveilige situatie kan tot stress en school-tegenzin leiden. >>

5HJK oktober 2013

De checklist onderwijsonder-steunend gedrag kun je downloaden op www.acco.be. Ga naar uitge-verij en typ in: handelings gericht werken schoolteam. Klik het gele boek aan en ga naar downloads.

Gedrag op school is bovendien makkelijker bij te sturen als ouders de aanpak van de leer-kracht ondersteunen. Denk aan afspraken over samenspelen. Als ouders hier expliciet achter staan, laten ze hun kind mer-ken dat ze op één lijn zitten met school. Bijvoorbeeld door te zeggen: ‘Dat is een goede regel van je juf, daar staan wij achter, daar moet je je aan houden.’ Als je je inzet om een kleuter sociale vaardigheden te leren, dan is het belangrijk dat ouders dit gedrag thuis ook stimuleren. Doen ze dit niet, bijvoorbeeld door te zeg-gen ‘Wat een kinderachtig plan van je juf, je moet niet naar de pleinwacht gaan, dat is klikken’, dan ondermijnen ouders onbe-wust en onbedoeld je gezag en wordt het lastig je doel te behalen. Laat ouders daarom weten: heb je twijfels over onze aanpak, bespreek dit dan met ons en niet met je kind. Zeg als leerkracht ook nooit iets nega-tiefs over ouders waar hun kind bij is. Benadruk juist wat zijn

ouders goed doen, bijvoorbeeld: ‘Wat goed dat je met mama die kleuren hebt geoefend, nu ken je ze alle zes!’ Zo laat je een leerling merken dat jullie op één lijn zitten.

Van één- naar tweerichtingsverkeerSamenwerken betekent meer dan elkaar infor-meren, dat is éénrichtingsverkeer. Het betekent dat ouders meedenken en meedoen in het onderwijs aan hun kind: tweerichtingsverkeer. Zowel leerkrachten als ouders investeren hierin. Beiden zijn verantwoordelijk voor een prettige sfeer. Elkaar serieus nemen, goed luisteren, je in de ander verplaatsen, begrip tonen en weder-zijds respect staan centraal, evenals openheid en gelijkwaardigheid. Dit is te merken aan taal-gebruik (zoals positieve bewoordingen en open vragen) en lichaamstaal (zoals belangstellend kijken, een vriendelijke gezichtsuitdrukking en aanmoedigend knikken).

Leerkrachten en ouders praten zo veel mogelijk mét elkaar en zo min mogelijk over of tegen

• V

inc

en

t va

n d

en

Ho

og

en

Ouders en school hebben een gemeenschappelijk belang: het welbevinden en schoolplezier van hun kind en leerling

Page 5: Voorproefje hjk oktober 2013

Bewegingsonderwijs voor kleuters

Speellokaal of gymzaal?

Joost Brandt is actief binnen het bewegingsonderwijs

Harry van der Meer is een ervaren docent bewegingsonderwijs in Bennebroek en auteur van diverse methodes over bewegingsonderwijs (www.gymlessenbasisonderwijs.nl)

Samen ontwikkelden zij de methode bewegingsonderwijs Gymmen in de ‘grote’ gymzaal ([email protected])

Voor jonge kinderen is bewegen van essentieel belang. Op motorisch, cognitief, sociaal en emotioneel gebied maken kinderen een extra grote ontwikkeling door wanneer er veel en vaak wordt bewogen. Bij het verzorgen van bewegingsonderwijs is voldoende kennis nodig om de juiste keuzes te kunnen maken. In dit artikel wordt een aantal keuzemogelijkheden benadrukt en uitgewerkt, waardoor er op verantwoorde wijze tot veelzijdig, intensief en plezierig bewe-gingsonderwijs kan worden gekomen.

Jonge kinderen zijn van nature intrinsiek gemo-tiveerd om te bewegen. Voor ons als opvoe-

ders de taak om deze enthousiaste houding ten opzichte van bewegen te stimuleren en optimaal te benutten. Bijvoorbeeld door ze uit te dagen bin-nen veilige lessen bewegingsonderwijs.Jonge kinderen zijn dol op herhaling. Herhaling brengt namelijk bekendheid met de aangebo-den bewegingsactiviteiten met zich mee. Deze bekendheid kan ervoor zorgen dat kinderen zich veiliger voelen tijdens de gymles. Deze veiligheid en het daaruit voortvloeiende vertrouwen zijn voorwaarden voor iedere succesvolle leersituatie.

Speellokaal of gymzaalKleuters krijgen op veel basisscholen les in het speellokaal. Deze voor kleutergym ingerichte ruimte verschilt per basisschool. Doordat de oppervlakte en de inventaris niet gestandaardi-seerd zijn, verschillen de mogelijkheden enorm. Bekend is dat veel scholen oplopen tegen de vaak beperkte omstandigheden in het speellokaal. Met dertig leerlingen bewegen in een kleine ruimte met beperkte mogelijkheden doet geen goed aan de kwaliteit van het bewegingsonderwijs. Lang-

motoriek

10 HJK oktober 2013

zaam maar zeker lijkt een verschuiving plaats te vinden naar de gymzaal. Hierdoor kunnen aan de kleuters meer bewegingsactiviteiten aangeboden worden, zoals:• duikelen aan rekstok, brug, touwen en ringen;• zwaaien aan touwen;• schommelen in touwen en ringen;• klimmen in een schuin hoog klimraam;• rollen op een dikke mat;• voldoende ruimte bij tikspelen en balspelen.

Op deze manier wordt het aantal beweegmo-menten per week op een meer veelzijdige wijze ingevuld. Een minimum aantal beweegmomen-ten per week is vanuit de overheid niet gesteld. De norm volgens de Koninklijke Vereniging voor Leraren Lichamelijke Opvoeding (KVLO) ligt ech-ter op negen beweegmomenten per week. Deze momenten zouden bijvoorbeeld als volgt kunnen worden ingevuld:• vijf keer op de speelplaats;• twee keer in het speellokaal;• één keer in de aula;• één keer in de gymzaal.

Op de speelplaats kunnen de kleuters vrij spelen met onder andere de zandbak, de glijbaan, de klimtoren, steppen, karren en ander klein mate-riaal, zoals springtouwtjes en loopklossen. Naast dit vrij spelen kan er ook gericht buiten gespeeld worden. De groepsleerkracht speelt/oefent dan met de hele groep of een deel van de groep een spel of activiteit. Het introduceren van het spel of activiteit van de week of maand is daarbij een aanrader.In het speellokaal staan de bewegingsactiviteiten op het programma: balanceren, mikken, klim-men, springen, duikelen, stoeien en dans. Om de veiligheid in het speellokaal te garanderen, wordt er aangeraden per opstelling maximaal drie acti-Schema 1: verdeling van de leerlijnen voor de methode Gymmen in de ‘grote’ gymzaal

Page 6: Voorproefje hjk oktober 2013

Kleuters kunnen ook les krijgen in de gymzaal

• H

arr

y va

n d

er M

ee

r

bewegingsactiviteiten onderverdeeld in twaalf leerlijnen. In Nederland zijn inmiddels tal van methodes ont-wikkeld waarbij, rekeninghoudend met het Basis-document Bewegingsonderwijs, invulling wordt gegeven aan het vak. Specifiek voor de doelgroep ‘het jonge kind’ is dit aantal echter gering.

Klassikaal of in groepjes?De organisatie die de docent bewegingsonder-wijs binnen zijn lessen aanhoudt, is vaak zeer bepalend voor het succes ervan. Hiervoor dienen afwegingen te worden gemaakt. Ga je bijvoorbeeld klassikaal te werk of in groepjes?Werd er in het verleden veel klassikaal les gege-ven, waarbij één bewegingsactiviteit centraal stond, de laatste decennia is het werken in groep-jes steeds meer de norm geworden binnen de les-sen bewegingsonderwijs.

viteiten aan bod te laten komen. De ruimte in het speellokaal is immers beperkt.Als het speellokaal vol met materialen staat (bijvoorbeeld omdat er gewerkt wordt met ‘de opstelling van de week’) en de gymzaal bezet is, kan bewegen op muziek (dans) prima in de aula aangeboden worden.In de gymzaal zal het accent liggen op die bewe-gingsactiviteiten die in de speelzaal niet, of door de ruimte beperkt mogelijk zijn. Activiteiten als schommelen, zwaaien, rollen op de dikke mat, balspelen, tikspelen kunnen in de ‘grote’ gymzaal intensief aan bod komen.

Doelstelling en invulling van de lessenDe kerndoelen 57 en 58 hebben betrekking op bewegingsonderwijs:57 De leerlingen leren op een verantwoorde

manier deel nemen aan de omringende bewe-gingscultuur en leren de hoofdbeginselen van de belangrijkste bewegings- en spelvormen ervaren en uitvoeren.

58 De leerlingen leren samen met anderen op een respect volle manier aan bewegingsactivi-teiten deelnemen, af spraken maken over het reguleren daarvan, de eigen bewegingsmoge-lijkheden inschatten en daarmee bij activitei-ten rekening houden.

Deze kerndoelen zijn de enige richtlijnen die de overheid voor het bewegingsonderwijs biedt. Hierdoor kan het bewegingsonderwijs zeer breed worden ingevuld. Om meer structuur en eenduidigheid te bieden is het Basisdocument Bewegingsonderwijs (2005a) ontwikkeld door SLO en KVLO in 2006 (Van Berkel e.a., 2006). Het document heeft op zeer constructieve wijze structuur ontwikkeld in het zeer brede spectrum aan mogelijkheden. In dit boekwerk worden >>

11HJK oktober 2013

Efficiënte tijdverdelingBinnen een succesvolle gymles moet je de tijd efficiënt kunnen verdelen. Door met een systeem te werken waarbij een deel van de activiteiten reeds bekend is en een deel nieuw, wordt de uitlegtijd aanzienlijk gereduceerd. Dit kan worden gerealiseerd door het maken van een efficiënte plan-ning. Ook kun je, wanneer bij een methode videomateriaal is toegevoegd, de kinderen in de klas alvast laten zien wat er die dag tijdens de gymles zal worden gedaan. De uitleg van de les wordt dan dus alvast op een visuele manier verricht.

Page 7: Voorproefje hjk oktober 2013

Meer weten? Ga naar www.hjk-online.nl of bel 088-2265242

* Geldig t/m 31 december 2013 of zolang de voorraad strekt.

Op de barricaden

voor het spelende kind

Angststoornissen bij

kinderen:

zo bied je hulp

Optimale stimulering

van woordenschat

Nr. 10 - Jaargang 40 – juni 2013

www.hjk-online.nl

Vakblad voor ontwikkeling, opvoeding

en onderwijs aan jonge kinderen

40 ja

ar!

40 ja

ar!

40 ja

ar!

40 ja

ar!

40 jaar

!

Hét vakblad voor leerkrachten in de onderbouwMet iedere maand:• interessante vakinformatie• praktische tips voor in de klas• prikkelende columns• kant-en-klare lessen

• toegang tot digitaal archief• exclusieve lezersacties• 2x per jaar special over een actueel

onderwijsthema• ... en meer!

10Xt.w.v.

€ 100,-

Toegang digitaal archief

Educatheek

cadeaubon t.w.v.

€ 15,-*

Kies zelf je welkomstgeschenkt.w.v. € 15,- op Educatheek.nl

NIEUW!Digitaal via de AKO-appJaarabonnement voor € 39,­ Samen voor € 67,95