Voorbeeld Risicobeoordeling Machinerichtlijn · Normalisatie: de wereld op één lijn praktijkgids...

Normalisatie: de wereld op één lijn

praktijkgids

Risicobeoordeling Machinerichtlijn

ir. Paul Hoogerkamp

Voorbeeld

Preview

Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN

Dit

do

cum

ent

mag

sle

chts

op

een

sta

nd

-alo

ne

PC

wo

rden

gei

nst

alle

erd

. Geb

ruik

op

een

net

wer

k is

alle

en.

toes

taan

als

een

aan

vulle

nd

e lic

enti

eove

reen

kom

st v

oo

r n

etw

erkg

ebru

ik m

et N

EN

is a

fges

lote

n.

Th

is d

ocu

men

t m

ay o

nly

be

use

d o

n a

sta

nd

-alo

ne

PC

. Use

in a

net

wo

rk is

on

ly p

erm

itte

d w

hen

a su

pp

lem

enta

ry li

cen

se a

gre

emen

t fo

r u

s in

a n

etw

ork

wit

h N

EN

has

bee

n c

on

clu

ded

.

Risicobeoordeling in het kader van de Machinerichtlijn

Voorbeeld

Preview


Risicobeoordeling in het kader van de Machinerichtlijn

Nederlands Normalisatie-instituut, Delft, 2010

Voorbeeld

Preview


colofon

Auteur

ir. P. Hoogerkamp, Mecid bv

Vormgeving

Kade 05, Eindhoven

Foto omslag

Bart van Overbeeke, Eindhoven

Eerste druk, 2010

isbn 978 90 5254 143 3

nur 950

uit 58

ics 01.040.13, 13.110-01

© Nederlands Normalisatie-instituut, Delft, 2010

Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming

van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is

op gehele of gedeeltelijke bewerking.

Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde

vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze

bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht.

Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden

uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen

enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met

toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven.

Nederlands Normalisatie-instituut

Vlinderweg 6, Postbus 5059, 2600 GB Delft

Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190 www.nen.nl

Voorbeeld

Preview


5

Voorwoord

Of het nu gaat om het oversteken van een zebrapad, het afwegen welke hypotheek het

beste bij de huidige omstandigheden past of het beklimmen van de Mont Blanc, telkens

weer worden bewust of onbewust bepaalde risico’s genomen. Hoewel iedereen dus

voortdurend met risico’s omgaat, blijkt het in de praktijk lastig te zijn om de over-

wegingen en/of beoordelingen eenduidig en onderbouwd te documenteren.

Het beoordelen van de risico’s kan van persoon tot persoon verschillen en kan daardoor

erg vrijblijvend overkomen, hoewel de risicobeoordeling in het kader van de regelgeving

vrij strikt is. Bepaalde risico’s vereisen nu eenmaal een risicoreductie volgens de ‘stand

der techniek’. Theoretisch zou in uw woning bijvoorbeeld voor uitsluitend het elektrisch

aanrakingsgevaar een eenvoudige isolatie of voldoende afstand tot de onbeschermde

spannings voerende ader toereikend zijn. Elektriciteitsleidingen hebben echter volgens de

stand der techniek naast de goed herkenbare gekleurde isolatie om de koperader een

buis of tweede omhulling voor deze reeds geïsoleerde aders. Naast de risicobeoordeling

dient dus kennis te worden genomen van de stand der techniek van een bepaalde machine.

De Machinerichtlijn eist een risicobeoordeling van de machine en het aanpassen van de

machine of het machineontwerp conform de uitkomsten van deze beoordeling en

volgens de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen voordat de machine in de handel

wordt gebracht en/of in gebruik wordt genomen. Deze eisen (opgenomen in bijlage I

van de Machinerichtlijn) behandelen bepaalde gevaren en/of risico’s die met de machine

samenhangen. Een voorbeeld is het gevaar door geluidsoverlast. De fabrikant zorgt voor

maatregelen om de geluidsemissie van de machine te beperken. In die eis wordt niet

aangegeven hoeveel geluid de machine mag voortbrengen.1 Dat is niet onlogisch,

omdat de ene soort machine nu eenmaal meer lawaai maakt dan de andere.

1 De uitzondering vormt de Richtlijn geluidsemissie buitenhuis. In deze richtlijn staan van een aantal

machines eisen voor het maximumgeluidsniveau.

Voorbeeld

Preview


6

Om objectief vast te stellen wat de hoeveelheid geluid is die een machine produceert,

dient de fabrikant metingen te verrichten. Dergelijke metingen dienen volgens een

bepaalde procedure te worden gedaan en te worden gecontroleerd of uitgevoerd door

een aangewezen instantie. Om te zorgen dat iedereen dezelfde uitgangspunten hanteert,

is het van belang dat de normen voor meetapparatuur, meetprocedures en dergelijke in

alle lidstaten gelijk zijn. Deze geharmoniseerde Europese normen zijn niet verplicht,

maar geven de fabrikant wel houvast bij het voldoen aan de essentiële eisen. Door

voortschrijdend inzicht kunnen metingen, meetapparatuur en geluidswerende maat-

regelen worden aangepast en verbeterd. Deze verbeteringen worden in de normen

(stand der techniek) opgenomen en niet bij wet geregeld. Door de technische vooruit-

gang zou de wet anders telkens moeten worden aangepast. Essentiële eisen van de

richtlijn formuleren dan ook een doel en de norm geeft invulling aan deze eisen.

Deze praktijkgids gaat in op het gebruik van (geharmoniseerde Europese) normen in

het kader van de Machinerichtlijn en op de samenhang met de risicobeoordeling.

Daarbij behandelt deze gids de wettelijk verplichte documentatie in relatie tot de

risico beoordeling en de voor het product relevante normen. Om de achtergrond en

samenhang te kennen van de Europese richtlijnen is het raadzaam de NEN-praktijkgidsen

‘Machinerichtlijn praktisch toepassen’ en ‘De nieuwe Machinerichtlijn – Wijzigingen en

commentaar’ te raadplegen.

Paul Hoogerkamp

Delft, januari 2010

Voorbeeld

Preview


7

Inhoud

1 Risicobeoordeling: de basis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1.1 Het proces van risicobeoordeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1.2 Normen voor risicobeoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.3 Algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1.4 Systematische aanpak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2 Toepassing van normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2.1 Bouwwerk van Europese normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

2.2 Europese norm: structuur en opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2.3 C-norm: een voorbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

2.4 Vermoeden van overeenstemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.5 Totstandkoming van Europese normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3 Risicobeoordeling: methode van aanpak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3.1 Stappenplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

3.2 Definities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

3.3 Een iteratief proces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3.4 Probleemdefinitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.4.1 Grenzen van de machine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.4.2 SETUP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.4.3 MUOP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

3.4.4 De risico’s in kaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.5 SETUP/MUOP toegepast. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

4 Identificatie van gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

4.1 Gevaarfenomenen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

4.1.1 Mechanische gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

4.1.2 Elektrische gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

4.1.3 Thermische gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

4.1.4 Gevaren veroorzaakt door lawaai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

Voorbeeld

Preview


8

4.1.5 Gevaren veroorzaakt door trillingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

4.1.6 Gevaren veroorzaakt door straling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

4.1.7 Gevaren veroorzaakt door materialen en stoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

4.1.8 Gevaren als gevolg van het niet toepassen van ergonomische beginselen . . . . . . . . . . . . . 98

4.1.9 Gevaren verbonden aan de omgeving waarin de machine wordt gebruikt . . . . . . . . . . . . . 105

4.1.10 Combinatie van gevaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

4.2 Gevarenzone nader beschouwd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

4.3 Handelingen in de gevarenzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

4.4 Voorbeeld van een gevarenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

5 Risico-inschatting en evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

5.1 Risico-inschatting met risicograaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

5.2 Risico-evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

5.2.1 Kwalitatieve benadering van de risico’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

5.2.2 Kwantitatieve benadering van de risico’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

5.3 Risicomodel en varianten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

5.4 Keuze voor een hulpmiddel voor risico inschatting en de classificaties . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

6 Risicoreductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

6.1 Stappenplan risicoreductie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

6.2 Inherente veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

6.3 Afschermingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

7 Gebruikersinstructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

7.1 Structuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

7.2 Handleidingen en instructies in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

7.3 Beschrijving van de handeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

7.4 Instructies als bron voor risicobeoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

7.5 Signaleringen op de machine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

8 Risicobeoordeling: aanvullende methoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

8.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

8.2 ETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

8.3 FMEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165

8.4 FTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

8.5 HAZOP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

8.6 TRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

8.7 Nog meer methoden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178

Voorbeeld

Preview


9

Bijlagen

A MUOP-checklist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181

B Gevarenlijst volgens EN-ISO 14121-1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

C Overzicht van taken bij een machine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

D Checklist voor de handleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

E Pictogrammen op de machine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

F Mogelijke effecten en oorzaken van falen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

Voorbeeld

Preview


10

Voorbeeld

Preview


11

1

Risicobeoordeling: de basis

1 Risicobeoordeling: de basis

1.1 Het proces van risicobeoordeling

Hoewel deze praktijkgids zich richt op de risicobeoordeling in het kader van de

Machinerichtlijn, is het onderwerp algemener toepasbaar. De risicobeoordeling (zoals

ook in de norm EN-ISO 14121-1 wordt beschreven) bestaat uit een reeks logische stappen

om op een systematische manier de beoordeling van gevaren en risico’s van een product,

systeem of activiteit mogelijk te maken. Het gaat hierbij om antwoord te vinden op de

volgende vragen:

� Wat zijn de gevaren die samenhangen met de machine en wat is het risico in relatie

tot deze gevaren (risicoanalyse)?

� Is de machine veilig, dat wil zeggen, zijn de risico’s acceptabel (risico-evaluatie)?

Voor de beantwoording van deze vragen wordt het proces van risicobeoordeling in een

aantal logische stappen onderverdeeld:

1 Identificatie van gevaren en gevaarfenomenen

Een systematische procedure voor het vinden van alle gevaren die verbonden zijn met

de machine.

2 Inschatting van risico’s

Inschatting van de redelijkerwijs te verwachte schade of letsel veroorzaakt door het

gevaar en de waarschijnlijkheid van deze gebeurtenis.

Voorbeeld

Preview



3 Risico-evaluatie

Vergelijking van de in de derde stap ingeschatte risico’s met bepaalde criteria om te

bepalen of het risico acceptabel is of dat risicoreducerende maatregelen nodig zijn.

4 Risicoreductie

Proces dat dient om effectieve en efficiënte reducerende maatregelen te nemen,

met als doelstelling het risico weg te nemen of in ieder geval te reduceren tot een

acceptabel niveau, rekening houdend met de ‘stand der techniek’.

Wanneer uit de risico-evaluatie blijkt dat risico’s niet acceptabel zijn, dan dient risico-

reductie plaats te vinden. Na deze risicoreductie is een nieuwe situatie ontstaan,

die eveneens moet worden beoordeeld. De vraag is of er nieuwe gevaren en/of

onacceptabele risico’s zijn ontstaan. Dit iteratieve proces herhaalt zich totdat het risico

acceptabel is. Het begrip risicobeoordeling zegt niets over de technieken, systemen

en processen die worden gebruikt om gevaren, gevaarlijke situaties en gevaarlijke

gebeurtenissen te identificeren. Ook zegt risicobeoordeling niets over de manier

waarop de evaluatie plaatsvindt. Het begrip risicobeoordeling slaat voornamelijk op

de hiervoor beschreven stappen.

1.2 Normen voor risicobeoordeling

Veel normen uit de machinebouw op het gebied van risicobeoordeling richten zich op

waar, wanneer en wat moet worden geanalyseerd. Deze normen kenmerken zich doordat

ze op een of andere manier de logische stappen volgen. Voorbeelden van deze normen

zijn:

� EN-ISO 12100-1 ‘Veiligheid van machines – Basisbegrippen, algemene ontwerp-

beginselen – Deel 1: Basisterminologie, methodologie’.

� EN-ISO 12100-2 ‘Veiligheid van machines – Basisbegrippen, algemene ontwerp-

beginselen – Deel 2: Technische beginselen en beschrijvingen’.

� EN-ISO 14121 ‘Veiligheid van machines – Principes voor de risicobeoordeling’.

� EN-ISO 14971 ‘Medical devices – Application of risk management to medical devices’.

� ISO 14798 ‘Lift (elevators), escalators and passenger conveyors – Risk analysis

methodology’.

� ANSI B11.TR3 ‘Risk assessment and risk reduction – A guide to estimate, evaluate

and reduce risks associated with machine tools’.

Voorbeeld

Preview


13

1


Deze normen geven aan dat alle gevaren, gevaarlijke situaties en gevaarlijke gebeurte-

nissen moeten worden beschouwd en beschrijven wat moet worden gedaan. Hoe dit

moet worden uitgevoerd, wordt vaak niet of summier beschreven. Veelal wordt verwezen

naar checklisten met gevarenbronnen, gevaarlijke situaties en gevaarlijke gebeurtenissen,

zoals bijlage A uit EN-ISO 14121-1 of bijlage B uit ISO 14798.

Er bestaan diverse methoden en technieken om op systematische wijze gevaren, gevaar-

lijke situaties en gevaarlijke gebeurtenissen te identificeren. Veel van deze methodieken

en technieken vinden hun oorsprong in bedrijfstakken waar veel op het gebied van

veiligheid wordt gedaan, zoals de vliegtuigindustrie, ruimtevaart, defensie, spoorweg-

industrie, chemische industrie en energievoorziening (kerncentrales, stuwdammen).

Kortom, bedrijfstakken waar gezien de consequenties van een falen (ernstig ongeluk)

het risico erg hoog is. Een aantal van deze technieken is beschreven in normen, zoals:

� Failure Modes and Effects Analysis (FMEA), beschreven in IEC 60812.

� Fault Tree Analysis (FTA), beschreven in IEC 61025.

� Hazard and Operability Study (HAZOP); beschreven in IEC 61882.

1.3 Algemene beginselen

De Machinerichtlijn vereist zowel direct als indirect een risicobeoordeling, zie de

‘Algemene beginselen’ van bijlage I. Daarnaast zijn de essentiële eisen van de richtlijnen

zodanig geformuleerd, dat eigenlijk alleen met een risicobeoordeling – of informatie uit

een risicobeoordeling – een geloofwaardige onderbouwing kan worden gegeven om aan

te tonen dat aan een bepaalde eis is voldaan.

De Machinerichtlijn (2006/42/EG) stelt in bijlage I onder Algemene beginselen, punt 1,

het volgende:

De fabrikant van een machine of diens gemachtigde garandeert dat een risicobeoor-

deling wordt uitgevoerd om na te gaan welke veiligheids- en gezondheidseisen op

die machine van toepassing zijn; bij ontwerp en bouw van de machine moet vervol-

gens rekening worden gehouden met de resultaten van deze risicobeoordeling. Via

het herhalen van bovenbedoelde risicobeoordeling en -beperking dient de fabrikant

of diens gemachtigde:

Voorbeeld

Preview



� de grenzen van de machines te bepalen, zowel uitgaande van het beoogde gebruik

als van elk redelijkerwijs voorzienbare verkeerde gebruik daarvan,

� na te gaan welke gevaren door de machines kunnen worden veroorzaakt en welke

gevaarlijke situaties daaraan verbonden zijn,

� de risico's in te schatten met inachtneming van de ernst van het mogelijke letsel of

de aantasting van de gezondheid en de waarschijnlijkheid dat deze zich voordoet,

� de risico's te beoordelen teneinde, overeenkomstig de doelstelling van deze

richtlijn, te bepalen of risicoreductie vereist is,

� de gevaren weg te nemen of de aan deze gevaren verbonden risico's te ver-

minderen door de toepassing van beschermende maatregelen in de in punt 1.1.2,

onder b) vastgestelde volgorde.

Deze bijlage bestaat uit verschillende delen. Het eerste deel heeft een algemene

werkingssfeer en is van toepassing op alle soorten machines. In de andere delen wordt

verwezen naar bepaalde soorten meer specifieke gevaren. De gehele bijlage moet

evenwel worden bekeken om zeker te zijn dat aan alle toepasselijke essentiële eisen is

voldaan. Bij het ontwerpen van machines overeenkomstig punt 1 van deze Algemene

beginselen worden de eisen van het algemene deel en de eisen van een of meer andere

delen in aanmerking genomen, afhankelijk van de resultaten van de risicobeoordeling,

uitgevoerd overeenkomstig punt 1 van deze Algemene beginselen.

In de Machinerichtlijn worden twee manieren aangegeven om te voldoen aan de

essentiële veiligheids- en gezondheidseisen:

� fabricage volgens de essentiële veiligheids- en gezondheidseisen;

� fabricage in overeenstemming met de geharmoniseerde Europese normen.

De eerste manier betekent dat het in de Algemene beginselen beschreven proces moet

worden doorlopen. Dit kan een grote hoeveelheid werk inhouden. De tweede manier is

gebruik te maken van de juiste normen, wat deze werkinhoud kan verminderen. Ondanks

dat de norm bepaalde beschermende maatregelen voorschrijft, blijft de risicobeoordeling

echter essentieel. Het toepassen van een norm is vrijwillig; een norm is geen wet. De

NEN-praktijkgids ‘Machinerichtlijn praktisch toepassen’ geeft aan hoe een essentiële eis

kan worden vertaald naar een gemakkelijker te hanteren eis. Dergelijke interpretaties

vragen naast gezond verstand onder andere enige kennis van mechanica, elektriciteit,

elektronica, materiaalkunde, chemie, ergonomie en de hierbij kenmerkende fysische

verschijnselen.

Voorbeeld

Preview


15

1


De risicobeoordeling vormt daarnaast de basis voor het wettelijk verplichte technische

constructiedossier. Ook bij andere Europese richtlijnen, zowel ‘productrichtlijnen’ als de

kaderrichtlijn, vormt de risicobeoordeling een essentieel onderdeel.

Een goed uitgevoerde risicobeoordeling zorgt voor:

� een kwalitatief betere machine;

� een veiligere machine;

� mogelijk een lagere kostprijs, omdat de meest efficiënte en effectieve maatregelen

kunnen worden genomen;

� minder financiële risico’s, omdat het risico wordt gereduceerd op:

- het uit de handel nemen van het product;

- het doen van dure aanpassingen achteraf;

- het aantasten van de goede reputatie;

- het betalen van schadeclaims;

- het voeren van dure juridische procedures.

Het niet (h)erkennen van het doel van de risicobeoordeling kan een reden zijn om

risicobeoordeling te zien als een tijdrovende administratieve bezigheid of een bureau-

cratische verplichting als onderdeel van de documentatielast. De risicobeoordeling wordt

in dit geval alleen uitgevoerd omdat het nu eenmaal moet. Deze weinig motiverende

beweegreden zal leiden tot een niet of minimaal uitgevoerde risicobeoordeling die

weinig of geen toegevoegde waarde levert aan het veiligheidsniveau van de machine.

1.4 Systematische aanpak

Risicobeoordeling is een afwegingsproces waarbij een waardeoordeel wordt gegeven

over de risico’s die ontstaan bij het gebruiken van een machine. Een risicobeoordeling

kan worden verricht op een ad-hocbasis, maar een dergelijke aanpak is meestal niet

efficiënt. Zo’n aanpak is te afhankelijk van de ervaring en capaciteiten van degene die

de risico beoordeling uitvoert en is vaak moeilijk te reproduceren voor andere machines.

Bovendien zal een ‘risicobeoordelaar’ zich met een ad-hocaanpak niet snel op zijn gemak

voelen, omdat niet zeker is of de beoordeling compleet is. Het is dan ook beter een meer

systematische aanpak te volgen zoals beschreven in EN-ISO 12100-1 en -2.

Een systematische aanpak van risicobeoordeling en risicoreductie brengt een aantal

voordelen met zich mee:

Voorbeeld

Preview


NEN Uitgeverijt.a.v. afdeling MarketingAntwoordnummer 102142600 WB Delft

Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop

Gratis e-mailnieuwsbrievenWilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen,

normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze

e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven

Gegevens Bedrijf / Instelling

T.a.v. O M O V

E-mail

Klantnummer NEN

Uw ordernummer BTW nummer

Postbus / Adres

Postcode Plaats

Telefoon Fax

Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres)

Postbus / Adres

Postcode Plaats

Datum Handtekening

NEN Uitgeverij

Postbus 50592600 GB Delft

Vlinderweg 62623 AX Delft

T (015) 2 690 390F (015) 2 690 271

www.nen.nl/normshop

Stel uw vraag aanKlantenservice via:

@NEN_webcare

RetournerenFax: (015) 2 690 271 E-mail: [email protected] Post: NEN Uitgeverij, t.a.v. afdeling Marketing Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig).

Voorwaarden• De prijzen zijn geldig

tot 31 december 2014, tenzij anders aangegeven.• Alle prijzen zijn excl. btw,

verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen.

• Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten.

• Meer informatie: telefoon (015) 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur.

• Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden.

• U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden.

preview - 2014

Bestelformulier

Normalisatie: de wereld op één lijn.

Stuur naar:

Ja, ik bestel

€ 64.00__ ex. UIT 58:2010 nl Praktijkgids Risicobeoordeling in het kader van de

Machinerichtlijn

Voorbeeld Risicobeoordeling Machinerichtlijn · Normalisatie: de wereld op één lijn praktijkgids...

Documents

Transcript of Voorbeeld Risicobeoordeling Machinerichtlijn · Normalisatie: de wereld op één lijn praktijkgids...