Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

34
8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 1/34 The Project Gutenberg EBook of Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar rationeele beoefening, by Jac. Samson This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar rationeele beoefening Author: Jac. Samson Release Date: June 13, 2011 [EBook #36418] Language: Dutch *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VOETBAL-SPORT: OVER HAAR *** Produced by The Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net  +----------------------------------------------------------------+  | |  | OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: |  | |  | De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, |  | verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te |  | moderniseren. |  | |  | Bladzijde-nummering is verwijderd. Afgebroken woorden aan het |  | einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Voetnoten zijn |  | verplaatst naar het eind van de alinea met de verwijzing. |  | |  | Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn |  | gecorrigeerd. Variaties in spelling zijn behouden. |  | |  | In het origineel cursieve tekst is weergegeven als _cursief_. |  | Vette tekst is weergegeven als #vet#. |  | |  | In het boek worden lage en hoge aanhalingstekens gebruikt. |  | Deze dubbele aanhalingstekens zijn in dit e-boek aangegeven |  | als »aanhalingstekens«. |  | |  | Aan het eind van dit e-boek volgt een overzicht van de |  | aangebrachte correcties. |  | |  | De illustratie is beschikbaar bij de html-versie van dit |  | e-boek op http://www.gutenberg.org |  | |  +----------------------------------------------------------------+

Transcript of Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

Page 1: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 1/34

The Project Gutenberg EBook of Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen,eenige harer strijdvragen en haar rationeele beoefening, by Jac. Samson

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and withalmost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away orre-use it under the terms of the Project Gutenberg License includedwith this eBook or online at www.gutenberg.org

Title: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen enhaar rationeele beoefening

Author: Jac. Samson

Release Date: June 13, 2011 [EBook #36418]

Language: Dutch

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VOETBAL-SPORT: OVER HAAR ***

Produced by The Online Distributed Proofreading Team athttp://www.pgdp.net

  +----------------------------------------------------------------+

  | |  | OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: |  | |  | De tekst in dit bestand wordt weergegeven in de originele, |  | verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te |  | moderniseren. |  | |  | Bladzijde-nummering is verwijderd. Afgebroken woorden aan het |  | einde van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Voetnoten zijn |  | verplaatst naar het eind van de alinea met de verwijzing. |  | |  | Overduidelijke druk- en spelfouten in het origineel zijn |

  | gecorrigeerd. Variaties in spelling zijn behouden. |  | |  | In het origineel cursieve tekst is weergegeven als _cursief_. |  | Vette tekst is weergegeven als #vet#. |  | |  | In het boek worden lage en hoge aanhalingstekens gebruikt. |  | Deze dubbele aanhalingstekens zijn in dit e-boek aangegeven |  | als »aanhalingstekens«. |  | |  | Aan het eind van dit e-boek volgt een overzicht van de |  | aangebrachte correcties. |  | |  | De illustratie is beschikbaar bij de html-versie van dit |

  | e-boek op http://www.gutenberg.org |  | |  +----------------------------------------------------------------+

Page 2: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 2/34

  _Prijs 25 Cent._ No. 28 Sport-Bibliotheek.

  Voetbal-Sport

  OVER HAAR  Voor- en Nadeelen

  EENIGE HARER  Strijdvragen

  EN HAAR  Rationeele Beoefening

  DOOR  JAC. SAMSON.

  [Illustratie]

  BAARN.--J. F. VAN DE VEN.

  Echt Victoriawater  OBERLAHNSTEIN

 _Bij den Uitgever dezes verschenen:_ 

  ROMANS.

  Ing. Geb.

  Robert Hichens, #De Stem van het Bloed# f 2.90 f 3.50

  Horace Annesley Vachell, #Haar Zoon# » 1.50 » 1.90

  Attie Nieboer, #'t Witte Huiske# » 1.50 » 1.90  Tweede goedkoope druk.

  #'n Deil Rêmans van Hanje van Mie.#  D'n jong van Raemaekers hêt'er de  puppekes bij geteikend Prijs 75 Ct.

  POËZIE.

  Ing. Geb.

  E. H. du Quesne-Van Gogh. #Gedichten# f 0.90 f 1.25

  » » #Volkslied en Volksdicht# » 0.90 » 1.25

Page 3: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 3/34

  » » #Bretonsche Liederen# » 0.90 » 1.25

  * * * * *

  _Van dezelfde Schrijfster:_ 

  #Opstellen over Opvoeding# Ingenaaid 60 Ct.

  GIDSEN.

  Dr. J. van Bergen, #In Zwitserland# f 1.50

  #Gids voor Brussel en hare Voorsteden.#  Met plattegrond 50 Ct.

  T. Pluim, #Geïll. Gids voor Baarn en Omstreken# 25 »

  #Wandelkaart van Baarn en Omstreken# 25 »

  VOETBAL-SPORT

  over haar  VOOR- EN NADEELEN

  eenige harer  STRIJDVRAGEN

  en haar

  RATIONEELE BEOEFENING

  door

  JAC. SAMSON

  BAARN--J. F. VAN DE VEN

  BOEK-, COURANT- EN STEENDRUKKERIJ, G. J. THIEME, NIJMEGEN.

INHOUD.

  Bladz.

  Voorwoord 5

  Inleiding 7

  Het voor en tegen van voetbal 9  Voordeelen 10  Nadeelen 18

Page 4: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 4/34

  Eenige strijdvragen 31

  Wenken voor een gezonde beoefening van voetbal 40

VOORWOORD.

Dit werkje is ontstaan uit een streven naar practische kennis van watom ons is. Het is geschreven voor voetballers en voor niet-voetballers,maar vooral voor de eersten. Aan niet-voetballers zal het hoop ikduidelijk maken, dat voetbal nog iets anders is, dan het »met eenecht jongensachtig enthusiasme achter een bal aanhollen en er tegentrappen«, dat voetbal is: iets moois, iets gelukkigs in het leven vanvele en nog eens vele jonge menschen. Maar voor de voetballers zelfzal het een aanmoediging zijn, om te trachten hun spel bewust te leeren

spelen en het te veredelen, een waarschuwing vooral, om te waken tegenoverdrijving en ander kwaad, dat in hun sport zou willen binnensluipenof reeds binnengeslopen is, en ten slotte een raadgever voor eenrationeele en dus gezonde beoefening van voetbal. Moge deze kleinestudie door vele voetballers gelezen worden, hen tot eigen onderzoekaansporen en er zoo toe bijdragen, de voetbalsport voor hen te doenzijn: een zegen in hun jonge leven.

  _Gouda_, 30 April 1910.  Jac. Samson.

INLEIDING.

Voetbal!--Dat woord kent ieder. Maar niet ieder kent het voetbal zelf.Er zijn er die het wel eens gezien, er over gehoord of gelezen hebben.Maar die weten niet wat voetbal is, hoewel velen het denken.

Men moet, jong zijnde, het spel zelf hebben beoefend, men moet het wezender voetbalsport hebben doorgrond, om volkomen te kunnen beseffen: hetnut, dat het heeft gesticht en nog zal stichten, onder onze jongemenschen.

Wat de beteekenis van voetbal is in vele levens, zal ik u straksduidelijk trachten te maken, voor zoover dat ten minste mogelijk is, alsik overga tot de behandeling van het voor en tegen, maar allereerst zalik u den natuurlijken weg wijzen, waarop de jongen er toe komt, hetvoetbal te gaan beoefenen.

De geestelijke ontwikkeling eischt van hem, van jongs af aan, »een langachter elkaar zitten« op de schoolbanken en een voortdurend geleer invakken, waarvoor hij nu nog nagenoeg niets voelt, die hem tenminste geenintense vreugde brengen. Dat alles is nu eenmaal niet anders. Maar danmoet de jeugd ook een tegenwicht tegen het lange stilzitten gegevenworden, dan moet haar ook een vreugdevol bestaan verschaft worden,

zonder welke een gezond opgroeien van lichaam en geest onmogelijk is.Dit voelt ook instinctief de gezonde jongen in wiens natuur het ligt,zooveel mogelijk, een vreugdevol bestaan na te streven, en.... hij

Page 5: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 5/34

vindt een bevrediging van dien levenseisch in het gezonde jongensspel,dat hem veel biedt, waaraan hij zoo dringend behoefte heeft: _Lichaamsbeweging_--_frissche lucht_--_afleiding_--_kerngezondevreugde_ en een aanvulling van het schoolleven voor een _harmonischeontwikkeling_.--Maar de jongen wordt ouder, zijn eischen aan het spelgesteld, worden hooger en zoo ziet men langzamerhand, de zwakkere, nogmin of meer kinderlijke jongensspelen plaats maken voor krachtiger

spelen die meer overleg vergen, die gelijken tred houden met devoortschrijdende verstandelijke ontwikkeling van de beoefenaars. Zookomt dan ten slotte, na ongeveer het tiende jaar, in het bijzonder hetvoetbal in aanmerking, als een combinatiespel, dat al naar gelang debeoefenaar ouder wordt, ook hooger eischen aan hem kan stellen, alseen spel waarin de beoefenaar steeds nieuwe en moeielijker opdrachtenvoor lichaam en geest vindt, als een spel dat hem volkomen afleidingen vreugde bereidt, maar bovenal, hem van enthusiasme vervult.

HET VOOR EN TEGEN VAN VOETBAL.

Voetbal is een wintersport en als zoodanig een bewegingsspel bijuitnemendheid. Veel van het goede dat het spel ons biedt, treffen weook aan bij andere soorten openluchtspel; maar ook zullen wij voorelk spel afzonderlijk karakteristieke lichtzijden kunnen aanwijzenen deze zijn bij het voetbal in hooge mate vertegenwoordigd. Daar degemeenschappelijke voordeelen van openluchtspel voldoende bekend zijn,kan volstaan worden met een even aanstippen hiervan, terwijl aan dekarakteristieke voordeelen meer aandacht geschonken zal worden. Naast devele voordeelen vallen helaas ook vaak nadeelen bij de _tegenwoordige_ beoefening van voetbal te constateeren, die voornamelijk de gevolgen

zijn van overdrijving. Bij een rationeele beoefening der sport zoudengeen schaduwzijden bestaan, maar daaraan valt m. i. vooreerst niet tedenken. Daartoe is in de eerste plaats de opvoeding niet geschikt,die den leerling meestal geheel onwetend laat met de gezondheidsleeren psychologie (zielkunde) en in de tweede plaats is het menschdomveelal nog te zwak in de uitoefening van de door het verstand als goederkende handelingen. Door velen (voornamelijk personen onbekend methet voetbalspel) worden echter deze grondoorzaken voor het ontstaan vanschaduwzijden bij het spel, niet als zoodanig erkend. De oorzaak wordtfoutievelijk in het spel zelf gezocht en deze opvatting is het, dienog voortdurend het voetbalspel tracht te ondermijnen. Waakt op danvoetballers, gij allen; en bewijst, dat geen nadeelen uw spel behoevente ontsieren, bewijst, zooals reeds velen voor u hebben gedaan, dat uwspel waardige en flinke menschen helpt vormen voor de maatschappij. Ditalles kunt ge, mits ge u volkomen op de hoogte stelt van het wezen uwersport, zoodat ge alle kwaad kunt uitwerpen en het goede beter kuntvastleggen.

Voordeelen.[1]

[1] Alleen de voordeelen die direct uit het practisch voetbal voortkomen  zullen hier behandeld worden.

Bovenal is voetbal een uitstekende _afleiding_ bij het overvloedige, men

zou haast kunnen zeggen, uitsluitende hersenwerk van onze tegenwoordigeopvoeding, welke hoe langer hoe meer schijnt te vergeten, dat deontwikkeling van den mensch niet alleen het hoofd ten doel moet hebben,

Page 6: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 6/34

maar _den mensch in zijn geheel_.

Een geest, vooral die van de jeugd, verslapt, als hij aan voortdurendeeenzijdige inspanning bloot staat, evenals een boog, die altijd strakgespannen is. De jeugd wordt oud voor haar tijd en als zij de wereldmoet intreden, is het veelal met een krachtelooze onverschilligheid alslevensopvatting en met den aanleg van één of meer ziekelijke afwijkingen

onder haar leden, als gevolg van de verwaarloozing van het lichaam.

 _Kernvreugde_ kent zij niet en toch is juist die kerngezondegepaste vreugde vooral in den tijd van den aanleg van krachtige organen,dus in de jeugd en overgangsjaren, voor een onbelemmerde ontwikkeling,een vereischte. Het zijn de jongensspelen in de eerste jeugd en hetvoetbal en andere spelen later, welke haar die vreugde in rijkelijkemate doen genieten en het is voornamelijk het voetbal, naast anderelichaamsbeweging, dat een _te vroeg rijp zijn_ der jeugd voorkomt,dat als het ware een overgang vormt tusschen jeugd en manlijkheid.Wat de verdere voordeelen betreft, zijn deze het best in twee groepente behandelen.

1e _Die welke de gezondheid van lichaam en geest betreffen_;

2e _Die welke een opvoedkundige waarde hebben_.

Als één van de voornaamste factoren der eerste groep, moet wel het _licht- en luchtbad_[2] worden beschouwd, dat voetbal zijn beoefenaarsaanbiedt en dat voornamelijk tot zijn recht komt door de gelijktijdigplaatshebbende _spierbeweging_[3] en de daarmee gepaard gaande _verhoogde bloedcirculatie_. Evenals een waterbad een reiniging is voorhet uitwendige, is een frisch spel in de openlucht een reinigingsbadvoor het inwendige lichaam. De longen worden door en door van frisschelucht voorzien en zoo gereinigd.

[2] Licht-, Lucht- en Zonnebaden bij J. F. van de Ven, Baarn.

[3] Hierover wordt later bij de strijdvragen gesproken.

Maar zij deelen ook in ruime mate versche zuurstof toe aan het bloed,dat vooral daarmee, het geheele lichaam van nieuw leven vervult en deschadelijke afgewerkte stoffen afvoert en uitscheidt door huid, longenen nieren.

 _Het snelle en diepe ademen_ werkt ook direct gunstig op de ontwikkelingvan het middenrif, de voornaamste ademingsspier, die op zijn beurtdoor zijn verhoogde werkzaamheid een weldadige prikkel uitoefent opde inwendige organen, als maag, nieren en lever. Tevens wordt doorde flinke beweging in open lucht het lichaam _gehard_. De huid wordtweerstandskrachtig gemaakt zoodat niet bij het geringste tochtjeeen verkoudheid volgt. _Het zenuwstelsel_ wordt in de hoogste mategunstig beïnvloed door het voetbalspel. De zenuwen die als het warede verbinding tusschen lichaam en geest vormen, worden in hun functiesgeoefend en gesterkt, waardoor een gelukkig gevoel van kracht en kunnenons doorstroomt. Ook de _hersens_ worden door het spel aan het werkgezet en dit is het vooral wat het spel zoo gewild maakt. Dat telkens,zelfstandig en in combinatie met de medespelers, zoeken naar den bestenweg die tot het doel leidt, trekt den speler met onweerstaanbarenkracht aan. Daarbij komt nog dat meest geheel andere hersenfuncties

dan die op school gebruikt worden, in werking worden gezet, zoodat dithersenwerk inplaats van meerdere inspanning, ontspanning is, en ons eenschrede nader brengt tot de, voor ons geheele wezen, zoo belangrijke

Page 7: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 7/34

 _harmonische ontwikkeling_, die in den grond der zaak de voorwaardevormt voor het verkrijgen of behouden van een _kernachtige_ gezondheid[4].

[4] Zie hiervoor bijv. »De Hygiëne van het zenuwleven«, door Prof. Dr.  A. Forel, in de serie der geneeskundige leekeboekjes.

Niet te onderschatten is de waarde van de _oefening van het oog_ bij het spel. Door onderzoekingen van oogartsen is in Duitschlandaangetoond, dat het procent der bijziende leerlingen in de hoogereklassen onrustbarend stijgt. Terwijl in Duitschland het procentgetalder bijzienden in de eerste klassen van vele gymnasia vaak 50 bedraagt,blijft het in Engeland, waar de spelen algemeen verbreid zijn, enhet leerprogramma niet zoo overdreven groot is, meest onder de 1%.In de vrije natuur rust het oog weer uit van zijn inspannenden arbeid,terwijl het gedwongen wordt den bal nu eens van verre, dan weer in deonmiddellijke nabijheid te volgen. Deze verschillende accommodaties derooglens oefenen een bijzonder goeden invloed uit op het lange behoud vaneen nagenoeg onverzwakt gezichtsvermogen.

Een ander nut dat voetbal sticht, is van indirect belang voor degezondheid. Daar de voetballer geheel opgaat in zijn spel en alleswaardeert wat zijn spelkwaliteit kan verhoogen, bevordert voetbal denzin voor _het krachtig houden van het lichaam_. Het spel leert hem, watde school hem te leeren zoo stelselmatig negeert, nl. _het lichaam tewaardeeren_. Hij leert door ondervinding dat een goede levenswijzeveel voordeelen geeft boven een slechte. Hij ziet ze voor zich: devertegenwoordigers dezer verschillende richtingen, de kracht en deenergie aan de ééne, de zwakte en het onverschillig schijngedoe aande andere zijde. De keuze tusschen deze twee typen is voorwaar nietmoeielijk en dat vooral niet voor den nog onbedorven voetballeerendenjongen, die naar zijn aard een onbegrensde vereering koestert voor al

wat krachtig en behendig is. Nu de voordeelen voor de gezondheid inkorte trekken behandeld zijn, kan overgegaan worden tot een beschouwingvan _voetbal als opvoedingsmiddel_.

In Engeland wordt, hetgeen hier nog niet het geval is, de opvoedendekracht van het spel algemeen erkend, waarschijnlijk omdat het daarlanger bekend is dan bij ons, waar ongeveer geen der tegenwoordigeopvoeders het zelf heeft gespeeld en slechts weinigen genoegbelangstelling in het vraagstuk der _algemeene opvoeding_ toonen, omdeze kwestie te onderzoeken. Maar erger.--Velen, hoewel totaal onbekendmet voetbal, matigen zich hierover een oordeel aan, of wel, spreken ereen vernietigende meening over uit. Hiervan een sterk staaltje. »DeSport« zond onlangs een lijstje met vragen aan 43 hoogleeraren dermedische faculteit. Slechts zes hoogleeraren antwoordden. Prof. W.Koster (Leiden) antwoordde op de vraag:--»Bent u een voorstander vanvoetbal?«--het volgende:--»Het komt me niet bijzonder aantrekkelijkvoor, noch uit een artistiek oogpunt noch uit dat van kunstvaardigheidbeschouwd. Het schijnt me een ruw spel, waarin domme krachten den baasspelen.«--

Een overtuigender bewijs van zijn eigen onbevoegdheid tot eenig oordeelin dezen, had Prof. Koster nauwelijks kunnen geven. Gelukkig dat er nogvele andere menschen van jaren zijn, die zich een beter oordeel over hetvoetbal hebben gevormd.

Zoo zal ik hier enkele zinnen voor u vertalen van wat Prof. Ragdt overvoetbal schrijft[5].--»Als het krachtigste, moedeischend en moedbevorderend spel, kan het niet genoeg aanbevolen worden. Behalve moed

Page 8: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 8/34

ontwikkelt het voetbalspel volharding, behendigheid, tegenwoordigheidvan geest, vastberadenheid en zelfbeheersching. Hoofdzakelijk echterbevordert het, daar het een _uiterst fijn samenspel_ eischt, het werkenvoor een gemeenschappelijk doel, het vrijwillige onderwerpen, het zichterugtrekken van het enkele, tot het welzijn van het geheel.«--Na dezeaanhaling kunnen we aanvangen met de stuksgewijze bespreking van denuttige eigenschappen, die voetbal aankweekt.

[5] Prof. H. Ragdt »Volks- und Jugendspiele«.

De groote opvoedende kracht verleent het aan het feit, dat het een _combinatiespel_ is, waarbij het al of niet bereiken van het gesteldedoel voor het grootste deel afhankelijk is van de samenwerking derspelers onderling. Niet alleen hangt de toe te passen speelwijze afvan de capaciteiten en inzichten der partijgenooten, maar zij is ookin sterke mate afhankelijk van het spel der tegenstanders, zoodat in deeerste plaats _het opmerkingsvermogen_ door het spel wordt geprikkeld.Een goed opmerkingsvermogen kan aan een partij de overwinning bezorgen.Een sprekend voorbeeld hiervan is het volgende: Ajax (Leiden) in 1905

te Antwerpen spelende tegen een »Combination Bruxeloise«, paste voorrust bijna uitsluitend het korte passeeren (short-passing)[6] toeen was met 1-0 in het nadeel. Door enkelen werd opgemerkt, dat deBelgische verdediging niet opgewassen scheen tegen het lange passeeren(long-passing). Er werd dus besloten na de rust deze laatste methodete probeeren en de wedstrijd werd gewonnen met 8-2. Er zijn echter ookvele kleine bijzonderheden bij het spel der eigen- en tegenpartij op temerken, waarvan de oplettende speler een handig gebruik kan maken voorden aanval of zich er tegen wapenen, met het oog op de verdediging. Devaak geuite meening, dat voetbal het altruïsme tegenover het egoïsmebevordert, zou ik niet maar zooals de mijne willen neerschrijven. Erkomen gevallen voor, dat voetbal het op den achtergrond treden eischtvan het individualisme[7].

[6] Zie hiervoor: J. Buskop »Iets over de techniek van het voetbalspel«.

[7] Ik zet hier liever: individualisme, (dat behalve zichzelf alles  negeert) dan egoïsme, (liefde tot zich zelf) daar een fijn  uitgewerkt egoïsme evengoed als altruïsme (naastenliefde) moet  worden beschouwd. Hier dient echter onderscheid gemaakt te worden  tusschen egoïsme, in zijn werkelijke beteekenis, als liefde tot  zich zelf, en de vaak gehuldigde opvatting van egoïsme, als zou dit  een verzameling zijn van alle mogelijke slechte eigenschappen. Zie  hierbij bijv. Haeckel: »Welträthsel«, of Carneri: »Grundlegung der  Ethik«.

Zoo bijv.: als bij een aanval eener voorhoede op het vijandelijk doel,een bepaald voorhoedespeler, laten we zeggen de links-binnen, denbal heeft en waarschijnlijk een doelpunt kan maken, terwijl toch demiddenvoor beter in staat is of er beter voor staat om te schieten, danmoet de links-binnen den bal, zoo dit mogelijk is, overgeven aan denmiddenvoor en afstand doen van de eer, een doelpunt te hebben gemaakt.

Altruïsme kan ik hierin niet zien, daar ik meen dat deze opofferingvoortkomt uit _partijbelang_ dat toch niet tot het altruïsme gerekendkan worden. Wel zie ik in deze achterstelling van eigenbelangbij partijbelang, een schitterende erkenning van de _macht dersamenwerking_, een ontwikkeling van een warm, tot opoffering in

staat zijnd, gevoelen voor de partij, waartoe men behoort. Zoo ishet voetbal in staat eigenschappen te bevorderen, die een krachtig _nationaliteitsgevoel_ in het leven roepen, hetgeen ook, maar

Page 9: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 9/34

dan direct, wordt bewerkt door de internationale wedstrijden, doorvertegenwoordigende elftallen gespeeld. Het zooeven aangehaalde gevalvan opoffering kan ook dienen als voorbeeld, hoe voetbal _het sneloptreden en handelen_ in de hand werkt.

De links-binnen moet daar in één oogopslag zien of de midden-voorer beter voor staat en of deze zich al of niet in buitenspelpositie

bevindt. In hetzelfde oogenblik echter, moet hij ook handelendoptreden. Staat de midden-voor beter dan hij en bevindt deze zich nietbuitenspel, dan moet de bal hem overgegeven worden, op zulk een wijze,dat deze, direct als de bal hem bereikt, kan schieten. Blijkt overgevenniet gewenscht, dan moet hij (de links-binnen) de juiste plaats vanhet doel kiezen, waar hij de meeste kans heeft, zijn schot met succesbeloond te zien. Zoo ook een middenspeler die schier in hetzelfdeoogenblik den stand van mede- en tegenspelers moet overzien, hetaanvalsplan der tegenpartij moet doorgronden, de uitvoering daarvanmoet beletten, den bal zoo mogelijk vermeesteren en op de geschiktstewijze aan zijn voorhoede geven. Zoo is hiertoe een groote mate van _tegenwoordigheid van geest_ vereischt, evenals _zelfbeheersching_,

 _kalmte_ en een flinke _doortastendheid_ op 't juiste moment.Er behoort ook _moed_ toe, om zich in den strijd te werpen. Men moetniet bang zijn, een aanval te ondernemen, om een tegenstander denbal afhandig te maken. Maar het voetbal leert ook, dat men hierbij _voorzichtig_ moet te werk gaan. Roekeloosheid toch, wordt óf directdoor het spelreglement gestraft, óf geeft aanleiding tot onaangenamegevolgen, bijv.: kwetsuren.

En nog zijn al de genoemde eigenschappen niet voldoende om succes teverzekeren als het _vrije denkvermogen_ en de _behendigheid_ niet genoeghelpen, ze productief te maken.

Geen goed voetballer is hij, die zijn hersens niet gebruikt en ook geengoed voetballer is hij, wien, al weet hij ook nog zoo precies, hoe ingegeven omstandigheden te handelen, de behendigheid ontbreekt. Ook _hetgeduld_ van den speler wordt vaak door het voetbal op een zwaren proefgesteld. Hoevele malen worden zijn aanvallen op het vijandelijk doelniet onderbroken?

Hoevele malen wordt hij niet teleurgesteld, als hij denkt te winnen entoch verliest! Met _volharding_ strijdt hij echter door, _zoekt naar deoorzaken_ van zijn verlies en _tracht te verbeteren_, waar te verbeterenvalt. En al gelukt het hem misschien nog niet te winnen, toch ziet hijde betere resultaten als gevolg van zijn onvermoeide pogingen en dithoudt de _hoop op de toekomst_ in hem levendig. Zoo worden dan allekrachten van het _zelfstandig denken en optreden_, die later in demaatschappij onontbeerlijk zijn, door het spel opgewekt.

Het is _de wil_[8] die voortdurend aangekweekt wordt, de wil en _dedurf_ tot het _nemen van initiatief_, de wil om te overwinnen in watmen ook onderneemt en _het zelfvertrouwen_ om te kunnen overwinnen.

[8] De opvoeding van den wil door de spelen, wordt vrij uitvoerig  behandeld in het werkje van W. van Daatselaar: »De opvoedkundige  waarde van het spel«.

Zoo worden menschen gevormd, die de tanden op elkaar kunnen klemmen,

menschen, die zich in de maatschappij weren zullen. Toch dient de spelerzich reeds er aan te gewennen, _gezag_ boven zich te erkennen. Hij moetaltijd den aanvoerder (captain) zijner partij _gehoorzamen_. De speler

Page 10: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 10/34

gehoorzaamt niet uit vrees voor straf, maar hij doet dit uit practischeoverweging. De gehoorzaamheid is echter ook geen blinde, want er komengevallen voor, dat de speler moet afwijken van den regel en hierbij moethijzelf besluiten. Bijv.: de aanvoerder heeft den links-buiten gezegd,bij de grenslijn te blijven. Echter ziet in een bepaald geval, delinks-binnen die den bal heeft, kans, zelfstandig op den uiterstenlinkervleugel door de vijandelijke verdediging heen te breken.

In dit geval neemt de links-buiten snel de plaats van den links-binnenin, waardoor de gebroken aanvalslinie weer hersteld wordt. Eenomvangrijken invloed oefent ten slotte de _kritiek der medespelers_ opden voetballer uit. Vele onvolkomenheden van het karakter komen bij hetspel in een hel daglicht te staan en onbarmhartig wordt de bezitterdezer onvolkomenheden daarop attent gemaakt.

Zoo heeft menigeen in de voetbalsamenleving zijn oneerlijkheid,zelfzucht, verwaandheid of andere slechte eigenschappen afgelegd. Hetmes snijdt dus aan twee kanten. Aan den eenen kant kweekt het voetbal degoede eigenschappen aan, aan den anderen kant breekt het de slechte af.

Begrijpelijk is het ook, dat bij een spel van zulk een opvoedende krachtals voetbal, de gelegenheid om _menschenkennis_ op te doen, zeer grootis. Men leert reeds van jongs aan, de menschen kennen en begrijpen....

De voetballers vormen een maatschappij in het klein, eenjeugdmaatschappij, waar vroolijkheid en ongedwongenheid heerscht en aandeze jeugdmaatschappij zal in de toekomst, naar we gelooven, niemand dekaraktervormende kracht meer kunnen ontzeggen.

Nadeelen.

Bij de algemeene behandeling van het »voor en tegen«, is reeds gezegd,dat voetbal bij goede beoefening nagenoeg geen nadeelen met zich brengt.Maar het spel wordt vaak overdreven en dan vallen er beslist nadeeligegevolgen van te constateeren. Zoo wil ik dan hier _het vraagstuk deroverdrijving_ bespreken, en tevens de aandacht vestigen op het _gevaarvoor ongevallen_, dat ook zonder overdrijving, altijd min of meerbestaat. Ook is het mijn doel, om in dit en de volgende hoofdstukkenzooveel mogelijk de wegen aan te geven, die tot verbetering kunnenleiden. Allereerst echter wil ik u toonen welk gevaar deze overdrijvingnaast die voor het individu, ook voor het voetbal zelf oplevert.

De ouders zien de nadeelige gevolgen ervan en wijten die aan het voetbalzelf, terwijl ook de leeraren vaak het voetbalspel als zoodanig er deschuld van geven. Vele ouders verbieden dan hun kinderen het spel,terwijl ook op meerdere andere wijzen het spel er onder lijdt. Tochwordt door velen bij het onderwijs reeds uitsluitend de overdrijvingals oorzaak der nadeelen erkend. Zoo wil ik hier een schrijven aanhalenvan den Rector van het gemeentelijk gymnasium en den directeur dergemeentelijke H. B. S. te Nijmegen, gericht tot de ouders derleerlingen.

Met dit schrijven werd door het college van curatoren en de commissievan toezicht op het middelbaar onderwijs volkomen instemming betuigd.De inhoud was als volgt:

»Voor een goeden gang der studiën is het noodig, dat het werken geregeldworde afgewisseld door gepaste en gezonde uitspanning en wij zijn dusgeheel overtuigd, dat met mate beoefende sport, en voor den leeftijd

Page 11: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 11/34

onzer leerlingen geschikte vermaken, noodzakelijk zijn. De boog magniet steeds gespannen wezen. In de laatste jaren hebben echter bijvelen, vermaken in sport zulk een plaats ingenomen en zoodanig karaktergekregen, dat de hoofdzaak, de studie er ernstig door geschaad werd.Bals tot in den nacht, meermalen zelfs tot diep in den nacht; ookverzuim der lessen den volgenden morgen, om acht uur of half negenbegonnen, kwamen hoe langer hoe meer voor. »De wedstrijd« ontwikkelde

zich in onrustbarende mate en hen die elders de eersten waren, zagen wijin de studie maar al te vaak achteruitgaan. We achten het hoog tijd, daternstig op het gevaar gewezen worde. Vermindering van belangstellingin het werk, daling van arbeidskracht, waren onmiddellijke nadeelen;daarop volgden vroegrijpheid en soms geblaseerdheid. Studie en karakterleden beide. Ook elders heeft men het euvel geconstateerd en er tegengewaarschuwd. In onze stad is eveneens maar al te zeer reden om aante dringen op beperking. Wij, die dagelijks in de gelegenheid zijn,de nadeelige gevolgen te constateeren, verzoeken u daarom dringend,krachtig mede te willen werken, opdat het kwaad hoe eerder hoe lievergestuit worde.«

Gelukkig schijnt het nu niet bij deze klachten en waarschuwingen, dietot nu toe niets vermochten uit te richten, te blijven, getuige hetinitiatief van de school-voetbal-commissie[9] van den Nederlandschenvoetbalbond, die onlangs de heeren Dr. A. H. Kan, rector van hetgymnasium te Middelburg en M. Horn, directeur van de H. B. S. teSchiedam verzocht, respectievelijk op de eerstkomende vergadering vande vereeniging van leeraren aan de Nederlandsche gymnasia en van devereeniging van directeuren van Hoogere-Burgerscholen, het onderwerp:»School en Voetbal« in te leiden teneinde de omvang van de overdrijvingte kunnen bepalen en de middelen tot bestrijding te bespreken.

[9] Onlangs is de naam gewijzigd tot: »Commissie van den N. V. B. voor  schoolvoetbal en tot onderzoek der paedagogische waarde van het

  voetbalspel«.

Ik geloof wel dat zulk een bespreking ons een stap nader zal brengen bijhet onderzoek van de kwestie, maar wat de bestrijding betreft, geloofik, dat men de juiste middelen hiertoe niet zal vinden of erkennen, wantdie middelen, welke ik u zal aanwijzen en die m. i. de hoofdvoorwaardevormen om het kwaad, zoo niet geheel, dan toch voor het grootste deeltegen te gaan, zijn te ingrijpend in het onderwijs dan dat zij nu alzullen worden toegepast. _Niet door bloot verbod of tegenwerking isde overdrijving te weren, maar wel door den voetballers duidelijk allenadeelen er van voor oogen te stellen._ Uit eigen overtuiging zal iedervoor zich dan tegen overdrijving waken. Aan de school de schoone taak,den leerling in de eerste plaats de zorg voor de gezondheid te leerenkennen als hoofdvoorwaarde voor een slagen in het leven en in de tweedeplaats hem de noodige kennis te geven, die het zorgen voor de gezondheidvan lichaam en geest vereischt. Tot nog toe heeft de school dit nietgedaan en dit is m. i. niet alleen de grootste oorzaak voor misbruik vanvoetbal, maar eveneens voor misbruik van studie en in het algemeen voorhet zoo vaak voorkomende misbruik van het geheele leven.

Zien de leeraren en ouders dan niet, dat niet alleen bij voetbal, degezondheid en andere belangen vaak worden veronachtzaamd, maar datdeze ook veelal worden genegeerd bij het studeeren, dat door de meestescholieren zeer onoordeelkundig wordt gedaan[10], bij de voeding, enmassa's andere verrichtingen van oudere menschen even goed als van

leerlingen? Zien de leeraren dan niet, dat men, door weglaten op hetleerprogramma van een paar vakken als gezondheidsleer en psychologie,een kapitaal aan volkskracht en levensenergie weigert aan te nemen?

Page 12: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 12/34

Er is nog veel te zeggen over deze zaken die ik als hoofdoorzaak vooroverdrijving bij voetbal aanmerk, maar dat zou ons te ver voeren.

[10] Vele scholieren zitten bijv. puur uit onwetendheid 's avonds uren  achtereen te leeren, zonder oordeelkundige en tijdige verpoozing,  waartoe buiten 's menschen naam, physiologische overweging ons als  het ware, dwingt.

We willen nu nagaan, waarin de overdrijving bestaat, om daarnade nadeelen ervan te behandelen. Er dient in de eerste plaats eenonderscheid gemaakt te worden tusschen _overdrijving_ en _verkeerdetoepassing van het voetbalspel_. Onder verkeerde toepassing versta ik:het spelen van zware wedstrijden des Zondags terwijl in den loop derweek nagenoeg geen lichaamsbeweging wordt genoten. Hoe op de beste wijzein dit gemis aan lichaamsoefening te voorzien is, zal in een volgendhoofdstuk worden behandeld bij de bespreking van het verband tusschenvoetbal en athlethiek. Het gevaar der overdrijving is voornamelijkgelegen in de wedstrijden en het te vaak achtereen voetballen. _Dewedstrijden duren m. i. in het bijzonder voor jonge voetballers te lang

en worden vaak door verschillende omstandigheden te ver opgedreven._ Een duidelijk _bewijs hiervoor_ is wel, dat het bekende gevolg vanoververmoeienis, de stijfheid, zelfs wel optreedt bij getrainde spelers,die zich geregeld oefenen. Ik ken, naast eigen ondervinding, hier velevoorbeelden van en ook »Ten Have« haalt het aan[11].

[11] B. ten Have: Lichaamsontwikkeling in verband met geestelijke  werkkracht en over de voor- en nadeelen van gymnastiek en sport  voor alle leeftijden.

Zoo oordeelt Ten Have ook, dat er niet zooveel gevaar is gelegen in deneigenlijken wedstrijd, indien deze goed geregeld is en de speeltijd niet

te lang wordt gesteld (b. v. een half uur, daarna een kwartier rust ennogmaals twintig minuten). Mij lijkt deze speeltijd wel wat overdrevenbekort, hoewel ik hem voor zeer jonge spelers aanbevelenswaardig vind.Een regeling van drie kwartier spelen, tien minuten rust en nogmaalseen half uur spelen of van vijf kwartier spelen met twee rustperiodenlijkt mij het meest bevredigende. Het is niet dan na lange overwegingen proefneming, dat ik tot de besliste meening ben gekomen, dat degestelde tijd te lang is, en het is na lang aarzelen, dat ik besloot,hier op verkorting van den speeltijd aan te dringen, daar ik volkomenbegrijp hoe moeielijk dit is tot stand te brengen (voor oudere spelerstenminste) in verband met den vastgestelden speeltijd in andere landen.Ik hoop echter dat mijn opmerking zal meêwerken de aandacht op dit puntte vestigen en een aansporing zal zijn voor ieder voetballer, om het inonderzoek te nemen. Niet vergeten dient te worden, dat bij verkortingvan den speeltijd, het voetbal binnen bereik van meerderen komtdie nu, wegens een voor hen te langdurige inspanning, er niet aandeelnemen. Nimmer moest de speeltijd mogen verlengd worden, zooalsbij seriewedstrijden vaak gebeurt, als er nog geen beslissing is.Ook het spelen van twee wedstrijden op één dag dat hier plaats vindt,is afkeurenswaardig en dient zooveel mogelijk te worden tegengegaan.Eveneens is het wenschelijk het aantal te spelen wedstrijden per seizoenniet groot te maken, opdat tijd overblijve voor onderlinge oefeningenen vriendschappelijke spelen (friendly-games) wier aantrekkelijkheidmeestal niet onder behoeft te doen voor die van competitiewedstrijden.Ik zelf speel bijv. liever een onderlinge partij, dan een wedstrijd.

Wat nog den speeltijd betreft, kan de tegenwoordig bestaande, welgehandhaafd blijven _bij de gewone oefeningen_ ten minste voor ouderen.

Page 13: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 13/34

Het maakt een groot verschil of men een gemoedelijke vroolijke partijvoetbal speelt (een oefening) of dat men een wedstrijd speelt, waar eenzekere _spanning_ heerscht en de _eerzucht_ hoogtij viert.

Bij mijzelf, en ook bij anderen, heb ik wel waargenomen, datwedstrijd-spelen meer vermoeide dan gewone oefeningen, hoewel tochop bedoelde wedstrijden niet meer arbeid werd gepresteerd dan op de

oefeningen. De zenuwspanning schijnt hierbij wel een rol te spelen. Bijden één zal ze meer, bij den ander, minder werkzaam zijn, afhankelijkvan den individueelen aanleg. Maar ook andere invloeden doen zichbij de wedstrijden gelden. Zoo hangt dikwijls van één wedstrijdeen kampioenschap af. De spelers willen dan meer presteeren. Huncapaciteiten blijven dezelfde en de meerdere prestatie wordt dangeforceerd ten koste van het lichaam dat meer moet geven dan het normaalkan, in een oververmoeiden toestand wordt gebracht en langen tijd noodigheeft om zich te herstellen.

Een andere invloed, meestal ten kwade, is die, door het publiek opde spelers uitgeoefend. Voetbal moet zijn ontspanning, mag ook soms

inspanning zijn, maar moet nooit een zenuwopwindend afbeulen worden. Enhiertoe geeft het publiek door haar luide aanmoedigingskreten, die somsin schreeuwen, bellen en fluiten ontaarden, meermalen aanleiding.

Toen ik dit gevaar begon in te zien, heb ik mij systematisch er aangewend, geen notitie van het publiek te nemen, zoodat alleen het spelm'n opmerkzaamheid trekt en ik van de toeschouwers nagenoeg niets zieof hoor. Bij 3de klasse en soms ook bij 1ste en 2de klas-wedstrijden inden N. V. B. heeft men nog veelal geen last van zulk opwindend gehits,zooals ik het nu maar eens zal noemen, zoodat het gevaar voor een grootgedeelte der voetballers slechts gering is. Het publiek betaalt veelalentree en komt nu wel op het vreemde idee, voor hun geld een mooienwedstrijd _te kunnen eischen_ (dit geldt voornamelijk voor publiek bij

eerste klas wedstrijden).

Ieder, die het goed met de voetbalsport meent, zal nu inzien, dat hetpubliek nooit bij een amateurwedstrijd iets anders voor haar betaling teeischen _mag_ hebben, dan toegang op het terrein. Zoo gauw men een eischop het spel betrekking hebbende, gerechtigd acht, zijn de spelers nietlanger volstrekt amateur. Evenwel kan de voetbalsport tegenwoordigmoeielijk meer buiten de entree's, die het publiek bij de wedstrijdenbetaalt. Mocht echter het publiek aanleiding geven tot verwezenlijkingvan het gevaar, dat ik u zoo even noemde, dan zou ik in het belang vanhet voetbal en zijn beoefenaars het liever zonder publiek stellen en opeen vergeten, waarschijnlijk heel wat minder geriefelijk terrein, dezesport beoefenen. Beter is het een appel te bezitten, die ofschoon ervan buiten minder mooi uitziende, geheel gezond is, dan één, die eenprachtigen aanblik geeft, maar van binnen verrot is.

Nu wij gezien hebben, wat we onder overdrijving hebben te verstaan en devoornaamste factoren die haar in de hand werken, hebben nagegaan, zullenwe de gemeenschappelijke _gevolgen van deze overdrijving en de verkeerdetoepassing van voetbal_ bespreken. Ze zijn _schadelijk voor lichaam,geest en karakter_, als ook voor de _studie of andere dagelijkschewerkzaamheden_. In de eerste plaats ontstaat in den toestand vanoververmoeidheid een _algemeene stijfheid_, die geleidelijk toeneemt,om na één of meerdere dagen langzaam weer te verdwijnen. Haar optredenwordt bewerkt door de z.g. vermoeiingsstoffen, die bij spierarbeid

zoowel als bij geestelijken arbeid ontstaan en niet tijdig uitgescheidenkunnen worden. Zij hebben een giftige werking en verwekken spierpijn bijte veel lichamelijken dofheid en hoofdpijn, bij te veel geestelijken

Page 14: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 14/34

arbeid. Zij werken verlammend ook vooral op de hartspier, waardooreen verzwakte werking van het hart en een versnelde en zwakke polsslagoptreedt. Bovendien brengt deze stijfheid het lichaam in een toestand,die uiterst vatbaar maakt voor ziekten. _De etenstrek is sterkverminderd_, daar de groote vermoeidheid een verminderde afscheidingvan het maagsap ten gevolge heeft. Ook _de slaap_ moet het ontgelden.Hij is _onrustig_. Ja, bij zeer groote vermoeienis is het zelfs niet

mogelijk in slaap te komen.

De gevolgen hoopen zich steeds op en sleepen nog andere na zich. Zooontstaan als indirecte gevolgen, de feiten, waarop gewezen wordt inhet schrijven op blz. 19 aangehaald. De jongelui voelen zich na afloopvan den wedstrijd slap en moe, ontvluchten 's avonds hun thuis, waar zenatuurlijk meeningen omtrent hun »Voetbal« vinden, die door hun gedragin sport veroorzaakt, geheel in strijd met de hunne zijn. Zij zoeken danveelal hun troost bij elkaar in een of ander café, onder grootdoenerij.

Deze _verslappingstoestand_ van de jongens wordt een sleur, waaruit dezoogenaamde _vroegrijpheid_, _geblaseerdheid_ enz. ontstaan. Natuurlijk

zijn ook andere oorzaken van even twijfelachtige waarde mede werkzaamhet vroege kroegbezoek te bevorderen en het verslappingsproces in dehand te werken, maar hierover zullen we 't niet hebben. We zullenliever zien, hoe de ophooping van overtredingen der gezondheidswetten, _blijvende kwalen_ doet ontstaan en ons _vroeg oud_ maken. Het is eenbekend feit dat overmatige lichamelijke arbeid bijna altijd blijvendehart- en longgebreken ten gevolge heeft. Zoo heeft Prof. Wenckebach, deGroninger specialiteit voor hartziekten, onlangs de aandacht gevestigdop de vele, _door sportoverdrijving ontstane hartziekten_, welke o. a.in Engeland voortdurend weer voorkomen. Het slotresultaat van deoverdrijving is: _hartvergrooting_ met verslapping der hartspieren.

Het verraderlijke van dit verschijnsel is wel, naar Prof. Th. Schott

(Nanheim) aantoont, dat het langzamerhand optreedt, zonder dat debetrokken persoon het opmerkt. Ook _gebreken der klapvliezen_ en _laterevaatverkalking_ kunnen gevolg zijn van sportoverdrijving. Van de longenwordt evenals van het hart veel te veel arbeid gevergd. Ze worden inoververmoeiden toestand gebracht, die zoowel _acute als chronischelongaandoeningen_ tengevolge kan hebben.

Ook de andere organen moeten zooals vanzelf spreekt op den duurverzwakken, daar alle organen met elkaar in verband staan en van elkaarafhankelijk zijn.

Een bijzonder leelijk gevolg van de overdrijving voor jongeren, is de _belemmering in de ontwikkeling van het geheele lichaam_. Jonge menschenhebben normaal veel meer voedsel noodig dan ouderen, eenvoudig omdatvoor den groei een meerdere hoeveelheid noodig is. Wordt nu bijv.door overdreven voetbal te veel arbeid besteed, dan gaat het voedselhieraan verloren en de geheele ontwikkeling van den betrokkene lijdter onder. Men zal misschien denken, dat dan meerdere voedselopnamede fout weer zal herstellen, maar dat is niet zoo, daar de capaciteitvan de maag een grens heeft, zoodat eerder de fout er door verergerdwordt. En toch ondanks al de genoemde gevolgen, zou er nog niet zoo overvoetbaloverdrijving worden geklaagd _als de studie er niet zoo ernstigonder leed_. Goede studie in oververmoeiden toestand is niet mogelijk.De hersens zijn niet in staat de zaken voldoende te verwerken, terwijlsoms ook zelfs een paar dagen na de gepleegde overdrijving, de

 _werklust_ nog nagenoeg _ontbreekt_.

Naast de aanmerkingen hierover wordt ook wel geklaagd, dat voetbal te

Page 15: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 15/34

veel de gedachten der beoefenaars in beslag neemt, zoodat deze van destudie worden afgeleid. Maar het kan toch in geen geval aan het voetbalverweten worden, dat het zoo'n groote belangstelling bij de beoefenaarsverwekt. Het is trouwens best te begrijpen, dat jonge levenslustigemenschen liever aan iets anders denken dan aan de studie, waar zijdagelijks volop over te hooren krijgen. Dat het juist het voetbalis, waarover vele leerlingen zoo vaak spreken, meen ik te moeten

toeschrijven aan de weinige algemeene ontwikkeling en liefhebberijendie zij er op nahouden[12]. Geef zulke leerlingen voor hen interessanteen leerrijke stof ter overdenking en moedig hun liefhebberijen aan,m. a. w. breidt hun gedachtenkring uit naar andere zaken die zij mooivinden, die in staat zijn hun belangstelling gaande te maken en hetresultaat zal meestal spoedig kunnen worden waargenomen. Ik zeg:meestal, want er zijn ook individuen waarbij niets te bereiken valt,die als het ware verkeerd willen en deze bestonden vroeger, vóór hetvoetbal werd ingevoerd, even goed als nu. Voor zulke typen is hetmisschien zelfs een geluk, dat het voetbal er is om hen bezig te houden.Bestond er geen voetbal, dan zouden zulke patiënten naar mijn meeningmet evenveel ijver, andere, wellicht heel wat minder nuttige zaken die

hen genoegen brachten najagen. Bovendien geloof ik dat inplaats van zichover het sportenthusiasme[13] te verontrusten, men eerder redenen heeftzich er over te verheugen. Dit idee komt sterk uit in eenige alinea'svan de kanselrede uitgesproken door Ds. Beijerman in de Remonstrantschekerk te 's-Gravenhage op 27 Juni 1909. Ik zal ze U hier weergeven.

[12] De tegenwoordige opvoeding bepaalt zich nl. veelal tot afbrekende  kritiek, het verbieden, terwijl opbouwende hulp zelden geleverd  wordt of geleverd kan worden.

[13] Onder dit enthusiasme wordt niet bedoeld, de ziekelijke  belangstelling voor uitslagen van wedstrijden die sommigen  beheerscht.

--»Spreken wij over menschen die met vuur opkomen voor de dingen waarvanze vervuld zijn, dan denken we voor alles aan onze jonge mannen als zijhet hebben over hun lichaamsoefeningen. Zij zijn vol van de wedstrijdendie ze onder elkaar organiseeren, hebben een vurige vereering voor hunclubs en hun kampioenschappen en ijveren vol bezieling voor de sport dieze beoefenen. O, we zijn er niet blind voor, dat hun studie en hun werksoms lijden kunnen onder dat groote sportenthusiasme en we zouden nietgaarne verzuimen hen er aan te herinneren, dat er grooter en hoogerdingen in de wereld zijn, maar toch, laten we er dankbaar voor zijnen het toejuichen dat onze jongelingschap idealen kent, dat onze jongemannen in vuur kunnen komen voor een zaak die zij goed achten, dat daarin hun hart nog plaats is voor gloed en geestdrift.«--

We hebben nu in voorgaande bladzijden gezien, hoe voetbal bij goedebeoefening ons als een bewonderenswaardig nuttig spel ten dienste staat.Maar we hebben ook gezien welke slechte gevolgen de overdrijving na zichsleept. Waar nu is de grens tusschen goed en kwaad? Hoe moet men dejuiste maat vinden bij de beoefening? Het »ken u zelven« moet ieder hiertoepassen, zegt Ten Have[14] terecht. Ieder moet zijn eigen krachtenleeren kennen en in verband met zijn noodzakelijke kennis van degezondheidsleer, daaruit besluiten hoever hij gaan kan.

[14] B. ten Have: »Lichaamsontwikkeling in verband met geestelijke  werkkracht.«

Hiermede kan ik het vraagstuk der overdrijving laten rusten, omhet eenige werkelijke nadeel van voetbal te gaan beschouwen, nl.

Page 16: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 16/34

het _gevaar voor ongevallen_. Gevaar bestaat overal en altijd.Door onvoorzichtigheid of onstuimigheid kan men van een trap vallenof op straat uitglijden en den enkel verzwikken, zoo niet erger.Bij schaatsenrijden kan men door het ijs zakken of zich door vallenhevig bezeeren. Bij het zwemmen verdrinken jaarlijks tientallen. Niette ontkennen valt het echter m. i., dat bij voetbal de kans op eentijdelijk licht ongeval grooter is, dan bij de meeste andere spelen. We

lezen er meermalen van, dat een speler bij een wedstrijd, wegens eenblessure, het veld moet verlaten. Toch zijn de blessures zeer zeldenernstig. Mulier[15] schrijft dat bij watersport, ijssport, paardensporten rijwielsport, veel meer ongelukken voorkomen en ongelukken vanblijvenden aard. Deze laatsten komen nl. bij voetbal nagenoeg niet voor.

[15] W. Mulier: »Losse Gedachten«, in het voetbal-jaarboekje 1909-1910  van den N. V. B.

In het vragenlijstje, gericht tot de hoogleeraren, genoemd op blz. 13,was de 6de vraag:

»Acht u het voetbalspel bijzonder gevaarlijk of gevaarlijker dan anderesporten?« 2 hoogleeraren antwoordden: ja, 3 vonden het wel min of meergevaarlijk en de rest antwoordde niet. De zevende vraag luidde: »Heeftuwe praktijk u het bewijs geleverd dat het voetbalspel gevaarlijk is?Zijn u ernstige ongevallen bekend?« De meeste hoogleeraren antwoorddenweer niet, één antwoordde bevestigend, twee: ontkennend, één zei: nu endan en ook een: slechts enkele. Zelf heb ik in de 13 jaar die ik voetbalslechts enkele blessures opgeloopen, waarvan geen enkele mij heeftgehinderd mijn studies of anderszins waar te nemen. Meestal zijn deongevallen toe te schrijven aan te onbesuisd of te hartstochtelijk spel.Gelukkig dat het spelreglement hiertegen zooveel mogelijk waakt, doordathet den scheidsrechter de opdracht geeft, om met vastgestelde straffenvoor verschillende overtredingen tusschenbeide te komen.

 _Spel, dat gevaar oplevert of op kan leveren voor lichamelijk letselwordt ten allen tijde gestraft._ Dus ook heeft de scheidsrechter despelers tegen hun eigen spel te beschermen. Dit is tenminste de meeningvan de bewerkers van het spelreglement. Te bejammeren vind ik het, datde heer Groothoff[16] deze opvatting bestrijd. Zoo schrijft hij o. a.:»Verder is het onjuist een vrijen schop te geven omdat een speler denbal laag bij den grond kopt en er een speler der tegenpartij in deonmiddellijke nabijheid is. Het is een onvoorzichtigheid van den spelerzelf, waarvoor hij ook zelf verantwoordelijk is.«--Hoeveel gevaar iser echter niet aan verbonden, laag bij den grond te koppen. Ik zelfheb het geval bijgewoond dat een speler, door zoo te handelen, eentrap tegen het oog kreeg. Zoo'n voorval is zeker niet geschikt, eengoede meening over het spel te vormen en is tevens zeer onaangenaamvoor alle medespelers en in het bijzonder voor de beide betrokkenen.Neen, de artikelen tegen gevaarlijk spel _moeten_ ten doel hebben,alle gevaarlijk spel bij voetbal te weren. Het spelreglement moet evengoed den speler tegen zijn eigen onbesuisdheid beschermen, als tegenroekeloos spel der medespelers. Iedere andere opvatting kan niet andersdan het voetbal en zijn beoefenaars nadeel berokkenen, en moet dus opverkeerde grondslagen berusten. Nu deze kwestie afgehandeld is, zijnwe aan het einde van dit hoofdstuk gekomen. Nog is men wel op zoekgegaan naar andere nadeelen van het spel en heeft men hier en daar ietsgevonden, dat als zoodanig, echter ten onrechte, werd betiteld. Daar zehier dus volstrekt niet thuis hooren, zullen we in het volgend hoofdstuk

mede een paar belangrijkste dezer aantijgingen de revue laten passeeren.

[16] C. J. Groothoff: »De Voetbalscheidsrechter« bij van de Ven, Baarn.

Page 17: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 17/34

EENIGE STRIJDVRAGEN.

De bedoeling van dit hoofdstuk is: vermelding en bestrijding van enkeleaanvallen op voetbal en bespreking van een paar strijdvragen die voorden voetballer van belang zijn. We zullen aanvangen met de behandelingvan het idee, _als zou voetbal een zeer eenzijdige beweging zijn_. Prof.W. Koster (Leiden) zegt er bijv. van:--»Het ontwikkelt de beenen buitenverhouding tot het lichaam.«

Toegeven moet ik, dat de beenspieren bij voetbal wel het meeste werkverrichten, maar ik voeg er bij, dat in het dagelijksch leven ook aande beenspieren meestal hoogere eischen worden gesteld dan aan de anderespieren van het lichaam. Bovendien zijn het, zooals ieder die genoegzaammet voetbal bekend is, weet, niet alleen de beenspieren die door voetbal

geoefend worden, maar ook in ruime mate buik-, rug- en borstspieren.Als nadeel van het voetbal kan het feit dat de beenspieren het meestewerk verrichten, echter nooit aangemerkt worden. Het is immers ookgeen nadeel van schaatsenrijden of wandelen dat zij, de beenen, hetleeuwenaandeel in hun verrichtingen geven.

Trouwens heb ik ook niet opgemerkt dat de beenen, zooals Prof. Kosterzegt, als regel buiten verhouding tot het lichaam ontwikkeld wordendoor het spel. Ik kan dan ook niet gelooven dat Prof. Koster dezemeening, die hij het voetbal als een verwijt toewerpt, aan de praktijkheeft ontleend, of het moest zijn, dat de meerdere ontwikkeling derbeenspieren ongeveer alleen door medici op te merken is.

In dit geval kan zulks echter onmogelijk zoo schadelijk zijn als Prof.Koster door zijn opmerking het laat voorkomen.

De meeste vakken immers ontwikkelen enkele spiergroepen min of meerbuiten verhouding tot de anderen. Men kan echter wel zeggen, _datvoetbal als uitsluitende lichaamsoefening onvoldoende is_. Ja men kanzelfs verder gaan en zeggen _dat het verkeerd is, voor lichaamsbeweginguitsluitend het voetbal te beoefenen_. En dit laatste standpunt is het,dat ik na jaren van ondervinding en proefneming heb ingenomen.

Het is zooals »Ten Have« in zijn reeds op bladz. 21 genoemd werkopmerkt:--»Voetbal moet _niet uitsluitend_, doch _naast_ anderelichaamsbeweging beoefend worden. Bovendien eischt voetbal te veel vande krachten der beoefenaars dan dat het zonder doelmatige voorbereiding,met voordeel gespeeld kan worden.«--»Als lichaamsbeweging, wielrijdenen andere sport nadeelige gevolgen heeft voor hen die er zich optoeleggen, dan komt dit zonder uitzondering, doordat dezulken geenrekening houden met de eischen van de wet der langzame oefening entraining.«--schrijft Prof. Dr. A. Forel[17]. Nu is mijn meeningover voetbal in verband hiermede in het kort de volgende: _Voetbalis een prachtsport, mits het geregeld beoefend wordt, en anderelichaamsoefeningen, die rekening houden met een harmonischelichaamsontwikkeling als voorbereiding en onderhoud tot zijn dienstheeft._ Het is dus verkeerd zoo nu en dan eens, bijv. een keer in de

twee weken (of met nog langer tusschenruimte) te voetballen, laat staanwedstrijden te spelen. Het is eveneens verkeerd, zonder voldoendevooroefening zich op het voetbal toe te gaan leggen of alleen 's Zondags

Page 18: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 18/34

wedstrijden te spelen, zonder in den loop der week aanvullende enonderhoudende lichaamsoefeningen te verrichten (de op blz. 21 vermelde:verkeerde toepassing van het voetbalspel).

[17] »De Hygiëne van het zenuwleven«, door Prof. Dr. A. Forel.

Ik geloof dat een groot deel van het kwaad, dat misschien ten onrechte

op rekening der overdrijving wordt geschoven zou wegvallen, alsbovenstaande ideeën wat beter begrepen en ter harte genomen werden. Dekwestie van al of niet training is echter niet nieuw. Ik herinner mijdat een paar jaar geleden, na de groote nederlaag van het Nederlandschelftal tegen het Engelsche te Darlington, veel over deze strijdvraag isgeschreven. Training zou met zich brengen het beroepsspel, werd toen welbeweerd en training als middel om voetbal te verbeteren, was dus uit denbooze. Het woord training in voetbalbeteekenis gebruikt, bevat echtertwee begrippen nl.:--_Versterking van lichamelijke geschiktheid tothet spel_, door methodische lichaamsoefeningen, nevens _vermijding vanschadelijke invloeden_ en _verbetering der spelmethoden_, door eenoefenmeester te bewerken. Van geen dezer beide begrippen kan gezegd

worden, dat zij tot het beroepsvoetbal voeren. Ik geef echter toe, datdoor toepassing van het tweede begrip en de resultaten daarvan, eenenkele speler wel eens op het idee zou kunnen komen, het voetbal alsberoep te gaan beoefenen. Ook ligt er wel iets in dit begrip, als zouvoetbal door toepassing er van, meer doel worden, dan ontspanning enbijzaak. Toch vind ik in den grond der zaak het idee niet verkeerd, hetvoetbalpeil door dit middel te verhoogen.

Maar de zaak mag niet overdreven worden. Dat een Nederlandsch elftal,hetwelk tegen andere vertegenwoordigende elftallen moet spelen, opzulk een wijze door een zaakkundigen oefenmeester getraind wordt, achtik goed, maar de algemeene toepassing van het begrip, acht ik in hetbelang van het voetbal en zijn beoefenaars niet wenschelijk. Het voetbal

wordt er m. i. te veel »doel« door en ook als ontspanning verliest hetspel veel van zijn waarde. Evenwel kan en moet men verbetering derspelkwaliteit blijven nastreven, hetgeen ook zonder oefenmeester zeergoed mogelijk is. Stilstand staat hier gelijk met achteruitgang envermindert het genoegen en de belangstelling der spelers in hun spel.Maar ook uit een ander oogpunt is verbetering der spelkwaliteitaanbevelenswaardig. Het spel zal er niet alleen van hooger waardedoor worden, maar men zal zich ook minder behoeven in te spannen.'t Spel zal vlugger en tegelijk kalmer en gemakkelijker gespeeld worden.Hiervan geven de Engelschen wel duidelijke bewijzen, als zij in eeninternationalen wedstrijd tegen de Hollanders spelen. Men ziet delaatsten zich tot het uiterste inspannen zonder merkbaar resultaat,terwijl de eersten genoegelijk, kalm berekenend, spelen en resultatenbereiken die genoegzaam bekend zijn. Het is echter niet alleen detactiek die het spel vergemakkelijkt en verheft, maar waarschijnlijk nogmeer de lichamelijke training. Evenals de tactische speler om iets tebereiken, minder werk zal behoeven te doen dan een ontactisch speler,zal een getraind[18] speler, een veel lichter en zekerder spel spelendan een, die ongetraind is. Hij zal een bal kunnen onderscheppen, diehem anders voorbijgaat en hem nog veel moeite kan geven, of wel hij zaleen tegenstander vlug voorbijloopen, hetgeen hem zonder training nietzou zijn gelukt.

[18] Onder: »getraind« hier te verstaan: »lichamelijk goed onderlegd«.

Het is merkwaardig hoe de buitenlandsche voetballers meestal hoogerstaan wat athletiek betreft. Zoo hebben de Hollanders, ofschoon intactiek en techniek de meerderen, al menigen wedstrijd aan de Belgen

Page 19: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 19/34

verloren door hun weinige beoefening der athletiek. In snelheid entaaiheid (ausdauer) worden de Hollanders meestal overtroffen door deBelgen, hetgeen, als ze wat meer trainden en aan athletiek deden, niethet geval zou zijn.

We hebben gezien _hoe de training bij voetbal wordt geëischt uitgezondheidsoogpunt_ en we hebben ook gezien _hoe het spel er

aantrekkelijker en mooier door wordt_. Maar nu wil ik u een andergezichtspunt openen.

Niet alleen de dagelijksche lichaamsoefening en de athletiek om nuttigvoetbal mogelijk te maken, maar deze toegepast om der wille van henzelf,om der wille van onze gezondheid en ons geheele leven! Is het dan geengenot te zien hoe door een systematische oefening ons lichaam aankracht, schoonheid en doelmatigheid wint?

Is het dan geen genot, te voelen hoe een bron van kracht en energie onslichaam meer en meer doortintelt, hoe de wil sterker en sterker wordt enwe ons tot meer in staat voelen dan ooit te voren?

Ge moet Toepoel[19] hier eens over hooren. Bewonderen zult ge dekracht en het enthusiasme waarmee hij over de lichaamsoefeningenspreekt, en nog meer bewondering zult ge koesteren voor delichaamsoefeningen zelf die hem zoo'n kracht en enthusiasme bijbrachten.Ge zult, zoo ge ze niet reeds tot uw eigendom gemaakt hebt, zelf dedagelijksche lichaamsoefeningen ter hand nemen, eerst wijfelend en bijtusschenpoozen, later zekerder en geregeld. En het slot der zaak zalzijn dat gij zelf ook krachtig en enthusiast zult meewerken de practijkder lichaamsoefeningen te verbreiden, om aldus den grondslag te helpenleggen tot een beter, gezonder en gelukkiger menschdom[20].

[19] Toepoel. »Hoe versterk ik mijn lichaam?« bij van de Ven, Baarn.

[20] Zie bij dit onderwerp bijv. C. L. Torley Duwel: »Plane Vir! Wat de  jeugd van hare leiders verwachten mag«.

En dan, gij voetballer, die zoozeer overtuigd zijt van het noodzakelijkevan flinke lichaamsbeweging, wat zult ge doen, als ge uw practischvoetbal om de een of andere reden moet vaarwel zeggen? Zult ge danin uw verdere leven bij uw hoofdwerk op kantoor of anderszins hetgemis daaraan niet voelen? Zult ge dan toonen, dat uw stem voorlichaamsbeweging slechts een holle klank was? Neen, dat zult ge niet,want ofschoon uw voetbal tot het verleden behoort, hebt ge immers nogaltijd tot uw beschikking zijn begeleidende oefeningen, die u steeds uwjeugd meer of minder zullen doen bijblijven, zoowel wat herinnering alswat werkelijkheid betreft. In het kort wil ik hier nu nog aangeven, watmet dagelijksche lichaamsoefeningen en athletiek wordt bedoeld.

De eersten zijn de oefeningen, die men beschreven en besproken kanvinden in het werk[21]. Zij hebben ten doel, het lichaam harmonisch teontwikkelen, het gezond, mooi en krachtig te maken, en voor voetbalspeciaal: het lichaam in een staat te brengen en te houden, die hetmogelijk maakt, dat dit spel tot voordeel voor de gezondheid beoefendkan worden. Zij worden iederen dag op de slaapkamer al of niet ontkleedvoor een spiegel staande, uitgevoerd en mogen in geen geval aanleidinggeven tot moeheid. De athletiek[22] behoort voort te bouwen op dedagelijksche lichaamsoefening en voltooit de bovenvermelde taak daarvan

ten opzichte van voetbal. Zij heeft in het algemeen ten doel: hetontwikkelen van groote spierkracht en het trainen voor wedstrijden, 'tgeen voornamelijk bestaat in het vergrooten van het volhardingsvermogen.

Page 20: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 20/34

Hieruit volgt dat zij wel tot eenige vermoeidheid aanleiding mag geven.Haar beoefening in verband met voetbal bestaat voornamelijk in hardloop-en springoefeningen[23]. De Nederlandsche voetbalbond tracht door hetuitloven van medailles voor wedstrijden hardloopen, korte afstand,en het instellen van een jaarlijksch kampioenschap athletiek voorvoetballers, de athletiek er bij de voetballers zooveel mogelijk in tebrengen. Reeds zien ook verscheidene clubs, plaatselijke en gewestelijke

bonden, het nut der athletiek in, waarvan zij doen blijken, door zichaan te sluiten bij de Nederlandsche athletiek-Unie.

[21] Bijv. Toepoel: »Hoe versterk ik mijn lichaam?« Handleiding voor  Physical Culture. Prijs 60 cent bij den uitgever van de Ven, Baarn.

[22] Zie hierbij: »Voetbal en Athletiek« door W. Mulier.

[23] Zie »W. C. Hartmann, Hardloopen« bij van de Ven, Baarn.

Voor de athletiek zoowel als voor voetbal hoop ik, dat ook beidergrondslag, de dagelijksche oefeningen niet vergeten zullen worden.

Ik wil nu overgaan tot bestrijding van een inzicht van Ten Have,over het al of niet mogen deelnemen aan voetbal, 't welk hij alsvolgt weergeeft:--»De gezonden, de moedigen, de levenslustigen, despierkrachtige jongens, vervallen het gemakkelijkst in overdrijving engevaarlijk spel. Zij hebben het voetbalspel uit een hygiënisch oogpuntbeschouwd, ook het minst noodig. Op grond daarvan is, wanneer ik dezegevallen waarnam, aan zulke leerlingen, deze sport door mij beslistontraden.«--

In de eerste plaats ben ik het lang niet met Ten Have eens, dat degezonde en spierkrachtige jongens het gemakkelijkst in overdrijvingvervallen. Dat zij meestal het onstuimigst zijn, geef ik toe, maar zij

kunnen onschadelijk meer arbeid presteeren dan de zwakkeren, terwijl hetvoetbalspel tamelijk gelijkmatig den arbeid over de spelers verdeelt.Over het algemeen ligt het niet in den aard der jongens, minder arbeidte presteeren, dan van hen bij het spel wordt gevergd. Zoo zullen dezwakkeren, daar de sterken het spel tot hun hoogte willen opheffen, meerin de verleiding zijn, te overdrijven. Ook de eerzucht zal de zwakkerenmeer aangrijpen dan de sterken, die geen spelers meer boven zich hebben,tot wier hoogte van arbeidsprestatie zij zich graag zouden opwerken.Er komen echter nog zooveel factoren bij, die de kans tot overdrijvingbeïnvloeden. Zoo geven de karaktereigenschappen veelal den doorslag. Inde tweede plaats vind ik het niet rationeel de deelname tot een spel datjuist geschikt voor hen is, aan de sterken te ontzeggen, omdat het welaanleiding tot overdrijving kan geven. Heel wat verstandiger is het, deoverdrijving te weren met alle goede middelen, die ten dienste staan.Ook hebben de sterken uit hygiënisch oogpunt wel degelijk een flinkelichaamsoefening noodig, hetgeen hun veelal meerdere onstuimigheidbewijst. En mocht men het willen ontkennen, zoo zou men de natuurtoch niet kunnen dwingen en deze zou het ons anders laten zien. Voorlichamelijk zwakken is voetbal geen geschikte sport, en dit is vaak eendoorn in het oog geweest van verscheiden docenten[24], die één of anderspel of alleen gymnastiek zouden willen zien toegepast, waaraan zoowelde zwakken als de sterken konden deelnemen. De beoefening van zoo'n spelof gymnastiek zou echter medebrengen, dat krachtig ontwikkelde jongeluigedwongen werden, steeds maar een gedeelte van hun kracht te gebruiken,hetgeen achteruitgang der physieke kracht van den mensch tot resultaat

zou hebben. Juist het omgekeerde wordt door voetbal bereikt, hetgeenniet genoeg geapprecieerd kan worden. Meermalen evenwel luidt hetoordeel van ouderen, ook al zijn ze overigens het voetbal goed gezind,

Page 21: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 21/34

dat het spel _wel wat ruw_ is. Weliswaar wordt soms door enkelen wat teruw gespeeld, maar het voetbal als spel kan m. i. toch niet ruw genoemdworden. Onze volksaard vindt iets zoo gauw ruw en ziet vaak uitingen vanmoed, flinkheid en rondborstigheid zooals Mulier[25] terecht zegt, voorruwheid aan. Ons volk heeft al te langen tijd met de modepolitoerfleschrondgeloopen, te veel vormen nageäapt, en het zou al politoerende grootgevaar loopen, niets meer dan een vorm te worden. Onze volksaard is

veelal nog weinig pittig.--»De rondborstigheid, flinkheid en moed,dienen nog wel degelijk te worden aangekweekt tot raseigenaardigheid.Alsdan zal de zoogenaamde ruwheid van het voetbal den anderen niet meeropvallen.«--[26] Wat betreft de enkele gevallen van ruw optreden ende dientengevolge of op andere wijze ontstane kwetsuren, tegen dezenprijs zijn de vele voordeelen die het voetbal biedt, zeker niet te duurgekocht. Wat betreft verdere strijdvragen acht ik deze hier niet op hunplaats, daar zij voor den practischen voetballer niet van veel belangzijn. Wat aanvallen op de voetbalmaatschappij betreft, deze zijn ernog meerderen. Zij zijn echter hoofdzakelijk het gevolg van naijver enonbehendigheid met voetbal en zullen wegens hun onbeduidendheid hierniet vermeld worden.

[24] Zie F. Wesseling: »Sport en Gymnastiek«, waarin een verslag over  een bespreking van het onderwerp: Sport en Gymnastiek, in de  vereeniging van leeraren aan inrichtingen van Middelbaar Onderwijs.

[25] W. Mulier: »Losse gedachten«, voorkomende in het voetbal-jaarboekje  van den N. V. B. 1909-1910.

[26] »Losse gedachten« door W. Mulier, voorkomende in het  voetbal-jaarboekje 1909-1910 van den N. V. B.

WENKEN VOOR EEN GEZONDE BEOEFENING VAN VOETBAL.

Het is niet alleen in dit hoofdstuk dat wenken bij de beoefening vanvoetbal een plaats vinden, want zij zijn reeds door het geheele werkjeheengeweven. Feitelijk is geheel deze studie dan ook als zoodanigbedoeld. Zoo zal dit hoofdstuk dus geen afgesloten geheel vormen, maarmeer een aanvulling zijn, van het reeds vroeger behandelde.

Op de vraag, _wie wel en wie niet mogen voetballen_, kan ieder wel haasteen antwoord geven. Voetbal is een spel der sterke gezonde jongeluien aan lichamelijk zwakken dient het verboden te worden. Aan stijveen trage jongens die overigens gezond zijn, kan het voetbal een goedeopfrissching bieden. Men dient evenwel voorzichtig te zijn met hetantwoord op de vraag, of men wel geheel gezond is. Het best doet meneen dokter te raadplegen,[27] liefst den huisdokter. Het kan nl. zeergoed zijn dat een enkel orgaan aangetast of zwak is, terwijl de overigeorganen goed ontwikkeld en nog niet door het zwakkere of aangetasteorgaan beïnvloed zijn. Men is dan licht geneigd, zijn krachten teoverschatten en er bestaat gevaar dat een normale inspanning van desterke deelen, een overspanning van het minder sterke deel, ten gevolgeheeft. Ik doe hierbij het beste om volgens Toepoel zoo'n ongelijkmatigontwikkeld lichaam te vergelijken met een stalen ketting, waarin sterkeen zwakke schakels voorkomen. Belast men den ketting overeenkomstig de

draagkracht der sterke schakels dan zal deze op de zwakkere breken. Dewaarde van zoo'n ketting zal altijd door de zwakste schakels wordenbepaald. Evenzoo moet de waarde van het lichaam worden bepaald naar de

Page 22: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 22/34

zwakst ontwikkelde belangrijke organen. En toch wordt dit vaak over 'thoofd gezien. Hoe licht zal niet iemand die sterk gespierd is en zwakkelongen of andere inwendige organen heeft, zijn kracht overschatten endaardoor de zwakste deelen en dus op den duur ook de sterkste nekken!Men dient dus op zijn hoede te zijn en hierop contrôle uit te oefenen.Heeft men echter het bestaan van bovengenoemd geval bij zichzelfontdekt, dan dient men het voetbal te laten varen, of het maar matig

te beoefenen. Tevens moet men maatregelen treffen, die verbetering tengevolge kunnen hebben.

[27] Zie: »Schoolvoetbal in verband met lichamelijke geschiktheid«, door  W. Mulier en het reeds meergenoemde werkje van Ten Have.

De tweede vraag die we ons stellen is: _op welken leeftijd de jongen hetvoetbal mag gaan beoefenen_. Ten Have oordeelt dat het spel voor hettwaalfde jaar in het algemeen niet gespeeld mag worden, en dit is ookzoo ongeveer mijn meening, in verband met het op blz. 22 besprokene.Een _matige_ beoefening van voetbal, zooals door de aspiranten van velevereenigingen wordt toegepast, kan evenwel m. i. reeds bij het tiende

jaar plaats vinden. De speeltijd dient dan natuurlijk ook bekort en erdient toezicht der ouderen te zijn. De deelname aan wedstrijden zou ikechter in geen geval voor het veertiende jaar opengesteld willen zien,daar ik dit vroege wedstrijdspelen als nadeelig voor de gezondheidbeschouw. Het is tevens wenschelijk de beoefening van lichte athletieken geschikte jongensspelen als voorbereiding voor het voetbal bij dejongeren in te voeren. Wat betreft _het weer_, waarin gespeeld kanworden, behoeft men hieraan geen hooge eischen te stellen. Koud weeris het beste. Bij warm weer, in de zomermaanden, doet men beter devoetbalschoenen op te bergen. Over het spelen bij regen, mist en sneeuw,verschillen de inzichten nogal.

Daar het minder aangenaam en veelal ook ongezond is, moet ik het spelen

in den regen en sneeuw afraden, terwijl het spelen in lichte mist, mitshet niet vriest, niet nadeelig kan worden geacht. Den speeltijd heb ikgenoegzaam besproken. Alleen wil ik nog den ernstigen raad geven, bijgevoel van moeheid, steek-in-de-zij, of kramp, niet verder aan het speldeel te nemen of wel, eenigen tijd te rusten, zulk een handelwijzegetuigt van meer wilskracht en degelijkheid, dan de zoo vaak bewonderdeonachtzaamheid.

Vermoeien de wedstrijden te veel, dan doet men in zijn eigenbelangwel, zich tot de gewone partijen te bepalen. Ik weet wel, dat heteerzuchtsduiveltje zich ten zeerste tegen zulk een besluit zal verzettenen dat men zich zal schamen, te bekennen, door de wedstrijden te veelvermoeid te worden. Maar bedenk dan, welke belangen op het spel staan enhet besluit zal zeker zoo moeielijk niet meer vallen.

Tegen de voorschriften die voor _de kleeding_ in acht moeten wordengenomen, heb ik meermalen zien zondigen. _Het spelen in kleeren die menbuiten het spel ook draagt, moet in ieder geval vermeden worden._ Tegenzoo'n onhygiënische gewoonte kan niet genoeg gewaarschuwd worden. Dus:voor voetbal een geheel apart tenue. Wat betreft de dikte der kleedingschrijft Ten Have: »Het is altijd van belang om voorzichtig te zijn enzich niet te dun te kleeden«. Vele spelers spelen alleen in zwembroek,broek en shirt, zonder nadeel ervan te ondervinden. Toch kan niet iederdat doen en hangt het er veel van af, hoe men van jongs af aan gewend isgeweest. Zich dik te kleeden is eveneens af te raden, want de kleeding

mag in geen geval den speler zijn volle bewegingsvrijheid ontnemen.

Ook nauwe kleeding is uit den booze, daar deze de vrije ademhaling

Page 23: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 23/34

en bloedsomloop aan de huidsoppervlakte belemmert. Dit slaat zoowelop de geheele kleeding als op nauwe kousebanden die wel kramp kunnenveroorzaken, en nauwe hals- en mouwboorden. De knie moet bloot blijvenen hierop moeten broek en kousen ingericht zijn. Een regel, dievoor de geheele kleeding geldt, is, dat ze poreus moet zijn. Beslistgewaarschuwd moet worden tegen het dragen van gewone linnen hemden onderhet sporthemd (shirt) of jersey, daar dit een voortdurende aanleiding

geeft tot transpireeren en kou vatten. Het best lijkt mij voor onderhet shirt te dragen, tricot, rameh of dun Jaeger geschikt. Flanel is ookwel goed, zoolang het nieuw is, maar als het eenigen tijd gedragen is,verdichten de poriën zich door wasschen en transpireeren. Bij de keuzevan nieuwe schoenen moet men ten zeerste oppassen, dat deze niet te nauwof te wijd zijn.

Van te nauwe of te wijde schoenen heb ik al heel wat narigheid gezien.Meestal waren kapotte teenen en verminderde spelkwaliteit het directegevolg, terwijl natuurlijk ook het pleizier in het spel er een danigeknak door kreeg.

De neuzen der schoenen mogen niet te hoog zijn, terwijl het leer souplemoet aanvoelen, zoodat het zich gemakkelijk naar den voet kan vormenen deze niet in de beweging belemmert. Voor een goed schot en juistplaatsen van den bal is dit van veel belang. Het dragen van een pet ofmuts is alleen aan te raden bij zeer koud weer, sterke wind of flinkenzonnenschijn. Wat het spel nu zelf aangaat, moet aangeraden worden, _niet te hard van stapel te loopen_. Begin kalm en neem langzamerhand degewone speelwijze aan. Bij wedstrijden kan men zich hier moeielijk aanhouden, waarom men zich hier voor den aanvang even inspeelt doordoeltrappen en loopen.

De jas moet mee naar het veld genomen, zoodat hij vóór het spel, in derust en na afloop zoo noodig aangetrokken kan worden. Zoo mogelijk moet

de speler zich er aan wennen, gedurende het spel geen notitie van hetpubliek te nemen, zoodat hij zich langzamerhand aan den invloed die hetpubliek op de meeste spelers uitoefent, kan onttrekken. Vele spelerszijn zichzelf niet bij het spel, zijn als het ware gehypnotiseerd en inhen is de ziel gevaren van het meest onstuimige deel van het publiek.Hierdoor wordt het spel wel interessanter van toeschouwersstandpuntbezien, maar de spelers lijden er onder, doordat zij boven hun krachtspelen en een verkeerde eerzucht in hen wortel schiet. _De rust_ is eromdat deze noodig wordt geacht, en niet om den spelers gelegenheid tegeven, hun schiet- en techniekcapaciteiten aan het publiek te vertoonen.Gebruik de pauze dus om uit te rusten, niet door stilzitten of op dengrond liggen, maar door met de jas aan, kalm wat op te loopen. Eenweinig water of andere niet prikkelende drank of wel één of anderevrucht kan in de rust een welkome verfrissching zijn. Het watermag echter niet te koud zijn, daar de met bloedvaatjes overvuldeslijmvliezen van de keel enz. nog gevoeliger zijn voor sterke enplotselinge temperatuurwisselingen dan de huid. Ook mag de drank niet ineens naar binnen gegoten worden zooals ik wel heb zien doen, maar moetlangzaam gebruikt worden. Bij het eindigen van het spel, gaat men vóórhet verkleeden weer langzaam van intensieve beweging tot rust over. Vooreen paard wordt dit noodzakelijk geacht; waarom zou men dit dan voorzichzelf negeeren?

Vóór het verkleeden is het wenschelijk, het lichaam met een handdoekgoed af te wrijven. Ook het nemen van een bad, koude wassching of

douche, gevolgd door flinke afdroging, is mij door de practijk tenzeerste aanbevelenswaardig gebleken. Een koude wassching kan bijv.ook bij ontbreken van andere gelegenheid, na het thuiskomen worden

Page 24: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 24/34

toegepast zooals Toepoel[28] het beschrijft, door telkens de handenin de waschkom te steken en er het lichaam licht mee af te wasschen,hetgeen in enkele minuten is afgeloopen. Heerlijk opgewekt voelt menzich na zoo'n behandeling en het is verwonderlijk, te merken, hoemogelijke vermoeidheid dan spoedig begint te wijken.

[28] Toepoel, »Hoe versterk ik mijn Lichaam?« bij van de Ven, Baarn.

Nu nog enkele algemeenheden besproken. Nu en dan heb ik spelers hoorenklagen over steek-in-de-zij en vermoeidheid, reeds bij het begin van hetspel.

Wat de oorzaak is van deze steken, is nog niet met zekerheidvastgesteld. Bijna iedereen weet echter, dat ze vlak na het eteneerder optreden dan anders. Ook is men na het eten eerder vermoeidbij lichamelijken of geestelijken arbeid. Dit komt doordat de maagvoor de vertering van het voedsel een groote hoeveelheid bloed aan hetspierstelsel onttrekt, zoodat dit niet zijn gewone werkzaamheid zondernadeelen kan presteeren. Het is nu wel voor ieder te begrijpen, _dat

het slecht is, vlak voor het voetbal te eten_. Het beste is, na heteten een paar uur te wachten alvorens men met het spel aanvangt. Bijhet wedstrijdspelen moet ik den raad geven, niet of slechts een kortentijd te voetballen. Hiermede meen ik niet, dat men bijv. wel naarhartelust mag gaan tennissen of fietsen, maar ik bedoel er mee, datlichaamsoefeningen, die vermoeidheid ten gevolge kunnen hebben, zooveelmogelijk vermeden moeten worden. Ik heb vaak gezien, dat spelers, diezich hieraan niet hielden, den volgenden dag op den wedstrijd minderdan anders presteerden en na afloop daarvan ook werkelijk moe waren.Physiologisch is deze zaak natuurlijk zeer goed te verklaren.

Een vaak voorkomende fout bij het voetbalspel is m. i. het doeltrappen,dat veelal wordt toegepast, als er niet genoeg spelers zijn om een

partij te spelen. Een opvoedkundige waarde heeft zulk een trappartijnagenoeg niet, terwijl ook de lichamelijke opvoeding ervan, veel tewenschen overlaat. Veel beter kan men, al zijn er ook weinig spelers,een aanvallend en verdedigend spel toepassen. Bijv. verdedigen eendoelman en drie achterspelers een doel, terwijl 5 voorspelers al of nietgesteund door een achterspeler aanvallend optreden. Ook kan men, en ditis vooral voor de aspirantleden (juniores) geschikt, als er bijv. maareen twaalftal spelers is, een partij vormen met een kleiner speelveld.Men behoeft dan tenminste geen afstand te doen van de meeste voordeelenaan het volledige voetbalspel verbonden. Zijn er minder dan 12 spelers,dan is dit partijspelen niet zoo aanbevelenswaardig, daar de spelers danminder in de gelegenheid zijn afzonderlijke plaatsen in te nemen,hetgeen, met het oog op latere spelprestatie, wenschelijk is[29].

[29] Zie: »Schoolvoetbal in verband met lichamelijke geschiktheid«, door  W. Mulier.

Ten slotte wil ik nu nog _de kwestie van leiding_ en _de taak van dentegenwoordigen leider, den captain of aanvoerder_ kort bespreken. InHongarije zijn de openluchtspelen van staatswege min of meer ondertoezicht der schoolautoriteiten geplaatst. Tot bespreking van de al ofniet wenschelijkheid om dit in de toekomst, geheel of gedeeltelijk inNederland toe te passen, acht ik mij op 't oogenblik niet gerechtigd.Wel wil ik als mijn meening uitspreken, dat ik, gezien den eenzijdigenaard van de schoolopvoeding en de opvattingen van het meerendeel van

het onderwijspersoneel hieromtrent, zulk een toepassing vooralsnog inhet belang van de openluchtspelen onmogelijk acht. De leiding van hetvoetbal is hier zooals ieder weet, buiten de gedeeltelijke hoofdleiding

Page 25: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 25/34

van den Nederlandschen Voetbalbond en plaatselijke en gewestelijkebonden, in handen van de vereenigingen. Het is goed als de besturendezer vereenigingen zich hiervan wel bewust zijn of worden, want eenspel als voetbal heeft, hetgeen uit het reeds behandelde genoegzaamblijkt, een goede leiding wel van noode. Er zijn besturen, die hun taakuitstekend opvatten, maar er zijn er ook, die zich bijna uitsluitend metadministratief werk bezig houden, die zich weinig bekommeren over het

wel en wee van de onder hun leiding staande leden. En toch is er eendeel dezer leden, de aspirant-leden bedoel ik, waarover zij met veelzorg hebben te waken. Maar ook vele van de gewone leden hebben leidingnoodig, die hen door bestuursinitiatief kan worden verschaft.

Twee wegen, die ook gecombineerd kunnen worden, staan hierbij open. 1º.De vereeniging stelt een aparte, of meerdere voor hun taak berekende _spelleiders_ aan[30]; 2º. De vereeniging verschaft den leden een _voorlichting bij hun sport in den vorm eener sportbibliotheek_[31]. Eengeschikten spelleider te vinden is zeker een moeielijke taak en verderis ook »het in practijk brengen« van dit idee aan zooveel bezwarenonderhevig, dat ik er aan twijfel of het wel met succes toegepast zal

kunnen worden. Het instellen van een sportbibliotheek zal echter voorgeen enkele vereeniging eenig bezwaar opleveren. De kosten ervan zijngering en de resultaten kunnen groot zijn. De captains of aanvoerdersvinden hier gelegenheid de kennis op te doen die onmisbaar is, bij hetgoed vervullen van hun taak. Zij kunnen zich tot werkelijke leidersontwikkelen. Maar ook de leden zelf kunnen er hun voordeel mee doen. Zijkunnen zich tot hun eigen leider vormen, voor zichzelf leeren zorgen enden grond er toe leggen, later anderen te leiden. Juist daar moet hetheen. Niet alleen bij voetbal zal hen de opgedane kennis te pas komen,maar ook overal elders. En zelfs, al zouden slechts weinigen van debibliotheek gebruik maken, dan zou deze toch door hen, haar invloed opde anderen doen gelden. De bibliotheken zouden kunnen bevatten: werkjesbetreffende de te beoefenen openluchtspelen, gymnastiek en de daarmee

min of meer verband houdende wetenschappen als gezondheidsleer enpsychologie. Als zoodanig zouden zij voor de voetballers den dienstdoen, dien ik zoo gaarne de school aan al haar leerlingen bewezenzag[32].

[30] Dit kunnen bijv. ook bestuursleden zijn.

[31] Sport-Bibliotheek bevattende 30 deeltjes, uitgever J. van de Ven,  Baarn.

[32] Zie blz. 21 en 22.

Nu nog de taak van den captain. Deze is voorwaar geen gemakkelijke. Hijmoet, goed speler zijnde, zelf het spel meespelen en in alles voorgaan.Hij kan een grooten invloed ten goede, echter ook, zoo hij geen juistbegrip van zijn plichten heeft, ten kwade uitoefenen op spel en spelers.In de eerste plaats moet hij zorgen dat het spel tot vreugde van despelers beoefend wordt. Zoo moet het voortdurend berispen der spelersvermeden worden. Een aanmoedigend of waardeerend woord op zijn tijd,heeft veel meer uitwerking. Ook dient de captain, bij hetgeen hij zegt,rekening te houden met ouderdom en karakter van den speler tot wienhij zich wendt. Zoodoende is hij in staat, zijn prestige te handhaven.Toch kan hij, jong als hij veelal nog is, zich niet te veel bemoeien, deopvoedende en gezondheidbevorderende kracht van het spel tot haar rechtte doen komen, d. w. z. hij kan nog geen volmaakte spelleider zijn. Zoo

zijn taak dus geen gemakkelijke is, een dankbare en mooie is het zeker.

Page 26: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 26/34

  #EERVOLLE VERMELDING AMSTERDAM 1908#

  #PRACTISCHE BIBLIOTHEEK#  #Geïllustreerd.#

  _Schreber_, Longen-Gymnastiek. 2e druk 35 Ct.  _Bock_, Eerste Hulp bij Ongelukken 30 »  _van de Ven_, Amateur Fotograaf. 2e druk 25 »  _Toepoel_, Physical Culture 60 »  Licht-, Lucht- en Zonnebaden 30 »  Mijn Aquarium 35 »  De Kleine Briefsteller 35 »  De Jonge Schaker 35 »  _Broekkamp_, Jonge Dammer f 1.25  _Broekkamp_, Damstudies 35 Ct.  _Leefson_, Nieuwste Dansen 35 »

  Skatspel, handleiding 50 »  Billardschool. 2e druk 35 »  _Ott_, Rijwiel, inrichting. 2e dr. 25 »  Levensmagnetisme 15 »  Terrarium 35 »  Luchtscheepvaart, populaire beschouwing 30 »  Chauffeurs-School 75 »  Eenvoudige Boekhouding. 3e druk 35 »  Telegrafie zonder draad 35 »

  #Sport-Bibliotheek#  #Geïllustreerd.#

  #HANDLEIDING voor:#

  Voetbal-Scheidsrechter 60 Ct.  Voetbal. 3e druk 25 »  Lawn Tennis. 2e dr. 30 »  Lawn Tennis. 3e dr. f 1.60  Water-Polo. 2e dr. 30 Ct.  Cricket 30 »  Croquet 30 »  Kegelen 30 »  Korfbal 30 »  Hockey 30 »  Hardloopen. 2e dr. 30 »  Roeien 35 »  Zeilen 50 »  Zwemschool. 2e dr. 35 »  Droogzwemmen 15 »  Schermen 50 »  Boksen 35 »  Worstelen 60 »  Schoonrijden 50 »  Kolven 50 »  Rolschaatsenrijden 30 »  Openluchtspelen 45 »

  Halteren 35 »  Skiloopen 30 »  Kaatsen 50 »

Page 27: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 27/34

  Wielrennen 35 »  Snelwandelen 35 »

  #UITGAVEN VAN J. F. VAN DE VEN TE BAARN#

  +---------------------------------------------------+  | |  | OPMERKINGEN VAN DE BEWERKER: |  | |  | De volgende correcties zijn in de tekst |  | aangebracht: |  | |  | Bron (B:) -- Correctie (C:) |  | |  | B: den aanleg van éen of meer |

  | C: den aanleg van één of meer |  | B: Als èèn van de voornaamste |  | C: Als één van de voornaamste |  | B: beïnvloedt door het voetbalspel. |  | C: beïnvloed door het voetbalspel. |  | B: Deze verschillende accomodaties der |  | C: Deze verschillende accommodaties der |  | B: (lang-passing). Er werd dus |  | C: (long-passing). Er werd dus |  | B: vaak geuitte meening, dat |  | C: vaak geuite meening, dat |  | B: voetbal, het op den achtergrond treden, |  | C: voetbal het op den achtergrond treden |

  | B: levensenergie weigert aan te nemen. |  | C: levensenergie weigert aan te nemen? |  | B: voetbal en atlethiek. Het gevaar |  | C: voetbal en athlethiek. Het gevaar |  | B: twintig minuten. Mij lijkt |  | C: twintig minuten). Mij lijkt |  | B: bekort), hoewel ik hem voor |  | C: bekort, hoewel ik hem voor |  | B: meestal ten kwade is die, door het |  | C: meestal ten kwade, is die, door het |  | B: een vergeten waarschijnlijk heel |  | C: een vergeten, waarschijnlijk heel |  | B: minder geriefelijk terrein deze |  | C: minder geriefelijk terrein, deze |  | B: zoowel _accute als chronische |  | C: zoowel _acute als chronische |  | B: werd ingevoerd even goed als |  | C: werd ingevoerd, even goed als |  | B: eenigste werkelijke nadeel van |  | C: eenige werkelijke nadeel van |  | B: bij voetbal de kans een |  | C: bij voetbal de kans op een |  | B: kan worden.--»Als lichaamsbeweging, |  | C: kan worden.«--»Als lichaamsbeweging, |  | B: niet overdreven te worden. |

  | C: niet overdreven worden. |  | B: ik mijn lichaam«? bij van |  | C: ik mijn lichaam?« bij van |

Page 28: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 28/34

  | B: hare leiders verwachten mag« |  | C: hare leiders verwachten mag«. |  | B: geef ik toe maar zij |  | C: geef ik toe, maar zij |  | B: alleen gymnastiek zonden willen zien |  | C: alleen gymnastiek zouden willen zien |  | B: Onze volksaard vind iets zoo gauw |

  | C: Onze volksaard vindt iets zoo gauw |  | B: het zwakkere of aangetastte |  | C: het zwakkere of aangetaste |  | B: en nauwe hals en mouwboorden. De |  | C: en nauwe hals- en mouwboorden. De |  | B: en verminderde spelkwaliteit, het directe |  | C: en verminderde spelkwaliteit het directe |  | B: zooals Toepoel,[28] het beschrijft, |  | C: zooals Toepoel[28] het beschrijft, |  | B: Toepoel, Hoe versterk in mijn Lichaam? bij |  | C: Toepoel, »Hoe versterk ik mijn Lichaam?« bij |  | |

  +---------------------------------------------------+

End of the Project Gutenberg EBook of Voetbal-Sport: over haar voor- ennadeelen, eenige harer strijdvragen en haar rationeele beoefening, by Jac. Samson

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK VOETBAL-SPORT: OVER HAAR ***

***** This file should be named 36418-8.txt or 36418-8.zip *****

This and all associated files of various formats will be found in:  http://www.gutenberg.org/3/6/4/1/36418/

Produced by The Online Distributed Proofreading Team athttp://www.pgdp.net

Updated editions will replace the previous one--the old editionswill be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that noone owns a United States copyright in these works, so the Foundation(and you!) can copy and distribute it in the United States withoutpermission and without paying copyright royalties. Special rules,set forth in the General Terms of Use part of this license, apply tocopying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works toprotect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. ProjectGutenberg is a registered trademark, and may not be used if youcharge for the eBooks, unless you receive specific permission. If youdo not charge anything for copies of this eBook, complying with therules is very easy. You may use this eBook for nearly any purposesuch as creation of derivative works, reports, performances andresearch. They may be modified and printed and given away--you may dopractically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution issubject to the trademark license, especially commercial

redistribution.

Page 29: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 29/34

*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSEPLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free

distribution of electronic works, by using or distributing this work(or any other work associated in any way with the phrase "ProjectGutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full ProjectGutenberg-tm License (available with this file or online athttp://gutenberg.org/license).

Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tmelectronic works

1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tmelectronic work, you indicate that you have read, understand, agree to

and accept all the terms of this license and intellectual property(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by allthe terms of this agreement, you must cease using and return or destroyall copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a ProjectGutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by theterms of this agreement, you may obtain a refund from the person orentity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only beused on or associated in any way with an electronic work by people whoagree to be bound by the terms of this agreement. There are a fewthings that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works

even without complying with the full terms of this agreement. Seeparagraph 1.C below. There are a lot of things you can do with ProjectGutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreementand help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronicworks. See paragraph 1.E below.

1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of ProjectGutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in thecollection are in the public domain in the United States. If anindividual work is in the public domain in the United States and you arelocated in the United States, we do not claim a right to prevent you fromcopying, distributing, performing, displaying or creating derivativeworks based on the work as long as all references to Project Gutenbergare removed. Of course, we hope that you will support the ProjectGutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works byfreely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms ofthis agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated withthe work. You can easily comply with the terms of this agreement bykeeping this work in the same format with its attached full ProjectGutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D. The copyright laws of the place where you are located also governwhat you can do with this work. Copyright laws in most countries are ina constant state of change. If you are outside the United States, check

the laws of your country in addition to the terms of this agreementbefore downloading, copying, displaying, performing, distributing orcreating derivative works based on this work or any other Project

Page 30: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 30/34

Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerningthe copyright status of any work in any country outside the UnitedStates.

1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate

access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominentlywhenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which thephrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "ProjectGutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and withalmost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away orre-use it under the terms of the Project Gutenberg License includedwith this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived

from the public domain (does not contain a notice indicating that it isposted with permission of the copyright holder), the work can be copiedand distributed to anyone in the United States without paying any feesor charges. If you are redistributing or providing access to a workwith the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on thework, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and theProject Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or1.E.9.

1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is postedwith the permission of the copyright holder, your use and distributionmust comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional

terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linkedto the Project Gutenberg-tm License for all works posted with thepermission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tmLicense terms from this work, or any files containing a part of thiswork or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute thiselectronic work, or any part of this electronic work, withoutprominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 withactive links or immediate access to the full terms of the ProjectGutenberg-tm License.

1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including anyword processing or hypertext form. However, if you provide access to ordistribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official versionposted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide acopy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy uponrequest, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or otherform. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tmLicense as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works

Page 31: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 31/34

unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providingaccess to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works providedthat

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from

  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is  owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he  has agreed to donate royalties under this paragraph to the  Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments  must be paid within 60 days following each date on which you  prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax  returns. Royalty payments should be clearly marked as such and  sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the  address specified in Section 4, "Information about donations to  the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  License. You must require such a user to return or  destroy all copies of the works possessed in a physical medium  and discontinue all use of and all access to other copies of  Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any  money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  electronic work is discovered and reported to you within 90 days  of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free  distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tmelectronic work or group of works on different terms than are setforth in this agreement, you must obtain permission in writing fromboth the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and MichaelHart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact theFoundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerableeffort to identify, do copyright research on, transcribe and proofreadpublic domain works in creating the Project Gutenberg-tmcollection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronicworks, and the medium on which they may be stored, may contain"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate orcorrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectualproperty infringement, a defective or damaged disk or other medium, acomputer virus, or computer codes that damage or cannot be read byyour equipment.

1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Rightof Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project

Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the ProjectGutenberg-tm trademark, and any other party distributing a ProjectGutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all

Page 32: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 32/34

liability to you for damages, costs and expenses, including legalfees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICTLIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSEPROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THETRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BELIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE ORINCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH

DAMAGE.

1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover adefect in this electronic work within 90 days of receiving it, you canreceive a refund of the money (if any) you paid for it by sending awritten explanation to the person you received the work from. If youreceived the work on a physical medium, you must return the medium withyour written explanation. The person or entity that provided you withthe defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of arefund. If you received the work electronically, the person or entityproviding it to you may choose to give you a second opportunity toreceive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy

is also defective, you may demand a refund in writing without furtheropportunities to fix the problem.

1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forthin paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHERWARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TOWARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain impliedwarranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates thelaw of the state applicable to this agreement, the agreement shall beinterpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by

the applicable state law. The invalidity or unenforceability of anyprovision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, thetrademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyoneproviding copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordancewith this agreement, and any volunteers associated with the production,promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,that arise directly or indirectly from any of the following which you door cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tmwork, (b) alteration, modification, or additions or deletions to anyProject Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.

Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution ofelectronic works in formats readable by the widest variety of computersincluding obsolete, old, middle-aged and new computers. It existsbecause of the efforts of hundreds of volunteers and donations frompeople in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with theassistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's

goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection willremain freely available for generations to come. In 2001, the ProjectGutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure

Page 33: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 33/34

and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundationand how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.

Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive

Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit501(c)(3) educational corporation organized under the laws of thestate of Mississippi and granted tax exempt status by the InternalRevenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identificationnumber is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted athttp://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project GutenbergLiterary Archive Foundation are tax deductible to the full extentpermitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.

Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scatteredthroughout numerous locations. Its business office is located at809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, [email protected]. Email contact links and up to date contactinformation can be found at the Foundation's web site and officialpage at http://pglaf.org

For additional contact information:  Dr. Gregory B. Newby  Chief Executive and Director  [email protected]

Section 4. Information about Donations to the Project GutenbergLiterary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission ofincreasing the number of public domain and licensed works that can befreely distributed in machine readable form accessible by the widestarray of equipment including outdated equipment. Many small donations($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exemptstatus with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulatingcharities and charitable donations in all 50 states of the UnitedStates. Compliance requirements are not uniform and it takes aconsiderable effort, much paperwork and many fees to meet and keep upwith these requirements. We do not solicit donations in locationswhere we have not received written confirmation of compliance. ToSEND DONATIONS or determine the status of compliance for anyparticular state visit http://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where wehave not met the solicitation requirements, we know of no prohibitionagainst accepting unsolicited donations from donors in such states whoapproach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot makeany statements concerning tax treatment of donations received fromoutside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.

Page 34: Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

8/15/2019 Voetbal-Sport: over haar voor- en nadeelen, eenige harer strijdvragen en haar

http://slidepdf.com/reader/full/voetbal-sport-over-haar-voor-en-nadeelen-eenige-harer-strijdvragen-en-haar 34/34

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donationmethods and addresses. Donations are accepted in a number of otherways including checks, online payments and credit card donations.To donate, please visit: http://pglaf.org/donate

Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronicworks.

Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tmconcept of a library of electronic works that could be freely sharedwith anyone. For thirty years, he produced and distributed ProjectGutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printededitions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily

keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

  http://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,including how to make donations to the Project Gutenberg LiteraryArchive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how tosubscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.