Hoe kijkt de Vlaamse onderwijsinspectie

naar evalueren in scholen?

Mechelen

25 september 2015

Angelsaksische landen

●Evaluation

●Assessment

Nederlands

●Assessment als deel van evaluatie

Alternatieve evaluatie

●Specifieke kenmerken

2

Verloop, N. & van der Schoot, F. (1995)

●Evalueren is het waarderen van iets of iemand.

Evaluatiecyclus

●Meten

Verzamelen

Registreren

●Waarderen

Interpreteren

●Beslissen

3

Evaluatieve cyclus

Struyf, E. (2000)

●Evalueren betekent vaststellen wat iets waard is.

Onderwijsleerproces

Onderwijsvernieuwing

Onderwijskwaliteit

Curriculum

Van Petegem, P. & Vanhoof, J. (2002)

●Evalueren is het verzamelen en beoordelen van gegevens over de (aan de doelstellingen van het onderwijs gerelateerde) prestaties van leerlingen.

Peerevaluatie

Portfolio

Zelfevaluatie, …

4

Verschillende definities - veelheid aan invullingen

●Verzamelen (meten)

●Waarderen (interpreteren)

Kwantitatief

Kwalitatief

●Beslissen

Evaluatie in onderwijskundige context

●Verzamelen, interpreteren en presenteren van informatie om de waarde van een resultaat of proces te kunnen bepalen.

5

Integraal onderdeel van onderwijzen en leren

Steeds gebaseerd op een visie op leren

Van traditionele toetscultuur naar assessmentcultuur

6

Bron: OVSG

Vanuit veranderend perspectief

●Traditionele visie Hedendaags leermodel

●Toetscultuur Assessmentcultuur

Nood aan alternatieve of brede evaluatievormen

7

Breed evalueren

●Totale persoon (KIVA)

●Talenten en mogelijkheden;

●Verschillende invalshoeken - instrumenten - contexten;

●Competenties ontwikkelen.

Ontwikkeling van talenten

●Cruciale competenties

8

Evaluatievormen op continuüm*

9

* Van Petegem, P. & Vanhoof,J. (2002)

Kenmerk 1: Aangepast aan eigenheid leerling

●Niet één evaluatievorm geschikt voor alle leerlingen

● Interindividuele verschillen tussen leerlingen

Capaciteiten

Leerstijlen

Talenten

Interesses

Persoonlijkheid

10

Kenmerk 2: Geïntegreerd in leren en onderwijzen

●Evaluatie als begeleidings- en leerinstrument

●Moment en doel

●Feedback

11

Kenmerk 3: Leerlingbetrokkenheid

●Actieve rol van de leerling bij de evaluatie

●Zowel voor, tijdens als na de evaluatie

VOOR - Bepalen evaluatiecriteria

TIJDENS - Zichzelf en anderen evalueren

NA - Leerkracht en leerling reflecteren samen over de resultaten en zoeken manieren om verdere vooruitgang te boeken

12

Kenmerk 4: Constructiegericht

●Kennisconstructie, niet kennisreproductie

●Nadruk

Doorgemaakte en door te maken proces

Minder op correctheid van oplossing

●Vaardigheidsevaluatie

Vaardigheden aantonen

Product creëren

13

Kenmerk 5: Levensecht

●Werkelijkheidsgetrouwe situaties en simulaties

●Aansluiten bij leef- en belevingswereld

●Taken moeten constructiegericht zijn

●Leergebiedoverstijgend werken

14

Evalueren ten dienste van het leren

● Integreren in het onderwijsleerproces

●Evaluatieresultaten maximaal benutten

Eigen leerproces in handen nemen

●Bewust worden van eigen leren

●Verantwoordelijkheid kunnen opnemen

Leerlingen bij evalueren betrekken

●Succes ervaren

●Zelfkennis

●Kritische zelfreflectie

15

Evaluatie gaat niet over, maar is voor de leerling

Minder stresserend en minder bedreigend

Meer verantwoordelijkheid bij uitvoering en beoordeling

Leiden tot zelfreflectie

Geven de leerkracht zicht op het leerproces

16

Schuiven op vier assen*

17

Momentopname Meer momenten

Leerkracht

Cognitieve kennis

Toets

Leerling

Competenties, …

Zelfevaluatie, …

TIJD

BEOORDELAAR

AARD

MANIER

* Naar Bultinck, K. (2004)

Weinig vertrouwd met alternatieve evaluatievormen ●“Moeilijk in te voeren!”

●Maar: niet het één of het ander, wel het één en het ander!

Uitdaging schoolteams ●Mentaliteitsverandering

●Traditionele visie op evalueren verlaten

●Andere kijk op rol leerkracht en leerling bij evaluatie

Hulp en ondersteuning noodzakelijk ●Niet warm water uitvinden

●Taak overheid*

Overkoepelende activiteiten opzetten

Ontwikkelen evaluatietaken en beoordelingsinstrumenten

Instrumenten ter beschikking stellen aan scholen

18

* Van Petegem & Vanhoof

Externe kwaliteitscontrole (EKC)

onderwijsinspectie

19

Interne kwaliteitszorg (IKZ)

autonomie scholen

Vanuit output met CIPO als referentiekader

20

Drie onderzoeksvragen

●Erkenningsonderzoek

Respecteert de instelling de onderwijsreglementering?

●Kwaliteitsonderzoek

In welke mate onderzoekt en bewaakt de instelling op een systematische manier de kwaliteit van de processen zodat deze bijdragen tot het bereiken/nastreven van de onderwijsdoelstellingen?

●Onderzoek algemeen beleid

Is er in de instelling een algemeen beleid dat het mogelijk maakt om zelfstandig tekorten weg te werken?

21

22

23

AUTONOMIE VAN DE INSTELLING

4 kwaliteitsaspecten ●Doelgericht

●Ondersteuning

●Doeltreffend

●Ontwikkeling

Kwaliteitsvol proces? ●Sterke aandacht voor de 4 kwaliteitsaspecten

Kwaliteitsbewaking? ●Hoe?

● Instrumentarium?

●Activiteiten?

Minimumvereisten om kwaliteit van een proces systematisch te bewaken

De manier waarop de school nagaat in welke mate het onderwijsleerproces van de leerling kan geoptimaliseerd worden en in welke mate de leerling de gestelde leerdoelen bereikt heeft op het einde van een leer- of onderwijsperiode.

Evaluatiedocumenten einde basisonderwijs vorig(e) schoolja(a)ren - Deliberatieprocedure toekenning getuigschrift basisonderwijs - Leerlingvolgsysteem, kleutervolgsysteem -

Observatielijsten - Zelfreflecties - Waarderingssystemen voor kleuters

Observaties

Gesprekken

24

Kwaliteit proces =

kwaliteitswijzer =

DODO =

DOELGERICHTHEID (P)

Ondersteuning (D)

Doeltreffendheid (C)

Ontwikkeling (A)

25

Welke visie heeft de school op het evalueren haar

leerlingen?

Op welke wijze heeft de school aandacht voor de

visie op evalueren die men terugvindt in de

leerplannen?

Welke visie heeft de school op de evaluatie van de

verschillende ontwikkelingsaspecten (ook niet-

cognitieve aspecten!)?

Hoe verantwoorden leerkrachten hun evaluaties

(tegenover leerlingen, directie, ouders, overheid,

….)?

Kwaliteit proces =

kwaliteitswijzer =

DODO =

Doelgerichtheid (P)

ONDERSTEUNING (D)

Doeltreffendheid (C)

Ontwikkeling (A)

26

Welke procedures/afspraken zijn er om te

evalueren? (frequentie, feedback naar leerlingen,

foutenanalyses, …)

In welke mate heeft school aandacht voor de

evaluatie van alle ontwikkelingsaspecten?

Op welke manier heeft de school aandacht voor

het afstemmen van de evaluatie op de

mogelijkheden van de leerlingen?

(gedifferentieerde evaluatie)

Op welke manier overleggen de leerkrachten over

evaluatiegegevens? Welke evaluatiegegevens zijn

onderwerp van intern overleg?

Kwaliteit proces =

kwaliteitswijzer =

DODO =

Doelgerichtheid (P)

Ondersteuning (D)

Doeltreffendheid (C)

Ontwikkeling (A)

27

In welke mate verloopt het intern overleg over

evaluatiegegevens efficiënt en doelgericht (gericht

op het onderwijsleerproces van de leerlingen)?

Hoe gaan leerkrachten om met de validiteit van

eigen toetsen en examens?

In welke mate hebben de resultaten van de

deelname aan externe proeven een effect op de

eigen evaluatiepraktijk?

Worden de resultaten van de eigen toetsen

vergeleken met resultaten LVS / externe proeven?

Observeren de leerkrachten sleutelmomenten in

de ontwikkeling van de kleuter?

Kwaliteit proces =

kwaliteitswijzer =

DODO =

Doelgerichtheid (P)

Ondersteuning (D)

Doeltreffendheid (C)

ONTWIKKELING (A)

28

In welke mate was de evaluatiepraktijk de voorbije

jaren onderwerp van discussie?

In welke mate werd/ wordt de evaluatiepraktijk

bijgestuurd?

Is er aandacht voor de zelfreflectie op de eigen

onderwijspraktijk?

In welke mate heeft de evaluatie van leerlingen

invloed op de eigen onderwijspraktijk?

Komt de evaluatiepraktijk ter sprake tijdens een

functioneringsgesprek?

Doelgerichtheid

●De school heeft een duidelijke visie op evalueren. Ze ziet evaluatie niet enkel in functie van de rapportering, maar in de eerste plaats als een controlemiddel op het bereiken van de vooropgestelde doelen.

Ondersteuning

●Het schoolteam heeft afspraken die richtinggevend zijn voor een gelijkgerichte evaluatie over de leerjaren heen.

●Vooruitblikken en reflecteren op het geleerde zijn een verworvenheid. Rechtstreekse feedback tijdens de activiteiten, over zowel het product als het proces, is een veel voorkomende vorm van terugkoppeling naar de leerlingen.

●Regelmatig krijgen de leerlingen de kans om zichzelf of hun klasgenoten te evalueren en geven de leerkrachten hun kleuters of leerlingen positieve feedback.

29

Doeltreffendheid & Ondersteuning

● In de derde kleuterklas nemen de leerkrachten soms productgerichte toetsen af om na te gaan of de kleuters kunnen doorstromen naar het eerste leerjaar. Uit de documentenanalyse en de gesprekken blijken de leerkrachten deze toetsresultaten niet te analyseren om gegronde uitspraken te doen over het zittenblijven. Deze resultaten leiden evenmin tot een doeltreffende ondersteuning en een gerichte opvolging van kleuters met specifieke noden.

●Een aantal leerkrachten legt vaak exclusief de klemtoon op het meten van technisch-cognitieve vaardigheden van Nederlands en wiskunde en feitenkennis bij wereldoriëntatie. De evaluatie en opvolging van taalvaardigheid en communicatieve vaardigheden is vrijwel onbestaande.

30

31