KONINKLUK

OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAPTE AMSTERDAM

JAARVERSLAG

VIER-EN-ZEVENTIGSTE ALGEMEENE VERGADERINGOP MAANDAG 23 MEI 1932

UITGEBRACHT DOOR DEN VOORZITTER

Prof. Dr. F. W. HUDIG

JACOB DE WIT 1695-1754door Mr. A. STARING

met 1 afbeelding

ONBEKEND WERK VAN DE DE PASSES IN DE VERZAMELING VAN HETKON. OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP

door M. D. HENKELmet 5 afbeeldingen

P. G. BERTICHENdoor J. KNOEFmet 1 afbeelding

JAARVERSLAGIN DE

VIER-EN-ZEVENTIGSTE ALGEMEENE VERGADERING

OP MAANDAG 23 ME[ 1932

UITGEBRACHT DOOR DEN VOORZITTER

Prof. Dr. F. W. HUDIG

DAMES EN HEEREN,

B IJ het terugzien op de werkzaamheden in het 74ste Genootschapsjaar

verheugt het mij te mogen vaststellen, dat in de verschillende richtingenwaarin ons Genootschap werkzaam is, wederom belangrijks is verricht. Degehouden voordrachten brachten nieuw Licht op menig gebied der Oud-

heidkunde, de tentoonstellingen, waarvoor wij onze zalen beschikbaar stelden, werdendruk bezocht en onze verzameling oudheden werd op doeltreffende wijze uitgebreid.

Het bestuur, op de algemeene vergadering van 18 Mei 1931 gekozen, bestonduit: Mejuffrouw M. H, Bottenhei m, en de Heeren F. P. Bo denhei m, J, v a nEck, A, J, J. Ph. H a a s, H. J. S c h a r p, Jhr, Ir. G. C. Six en ' F. W. Hu di g.Laatstgenoemde werd tot voorzitter benoemd. De overige ambten werden als volgtverdeeld : S char p, ondervoorzitter; Haas en B o d e n h e i m, secretarissen; V a nEck, penningmeester; B o t t e n h e i m en S i x, conservatoren.

Met leedwezen maak ik melding van het overlijden van onze leden: de HeerenA. H, Broos, J. A, Frederiks, E. S. Labouchere, D, Rahusen, A, J.P, v an S t r ij e n, I. J. Vita Israel, Ook op andere wijze verminderde hetaantal onzer leden, want hoewel wij verschillende nieuw benoemde in ons middenmcchten begroeten, zag ook een betreurenswaardig groot aantal zich door de moeilijketijdsomstandigheden genoodzaakt voor het lidmaatschap van ons Genootschap tebe danken,

Bij de huldiging van Ir, Jos. Cuypers en J, F, L. De Balbian Versterop hun zeventigsten verjaardag bracht het bestuur de gelukwenschen van het Genoot-schap over.

De voorzitter had de eer het Genootschap te vertegenwoordigen op hetcongres der Societe francaise d'Archeologie te Bourges en op het Eerste Congres voorAlgemeene Kunstgeschiedenis te Gent. Bij de aan het Congres te Gent verbondenhulde aan de Gebroeders Van Eyck ter gelegenheid van het feit dat voor 500 jaar„De Aanbidding van het Lam Gods" in de Sint-Baafskerk geplaatst werd, sprak hij inde Aula der Universiteit van Gent een rede uit,

Op 23 October hield ons lid, de heer C. V i s s e r een toespraak bij het wederomin gebruikstellen van de laatst overgebleven windas voor de teerwerf „Ouwerkerk" ophet Prinseneiland, voor Welker herstelling hij het initiatief genomen had en hetGenootschap steun heeft verleend. De heer K, H u i g vertegenwoordigde bij dezegelegenheid ons Bestuur,

Geldelijke bijdragen werden voorts verleend aan: de Vereenigingen Heemschut,Hendrick de Keyser, De Hollandsche Molen, aan den Ned, Oudheidkundigen Bond,het Vondelmuseum, het Topographisch Repertorium van Nederland, het Ned, Open-

4

luchtmuseum, aan de Commissie voor den Mcnumentendag en aan de Commissie totsamenstelling van een Corpus Sigillorum.

Bij de opening van de afdeeling „Nederland's Geschiedenis ter Zee" in hetRijksmuseum op 24 October 1931 waren verschillende Uwer Bestuursleden tegen-woordig,

Een gelukwensch werd gezonden aan het bestuur van het Roerich Museum teNew-York, ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van dit Museum en aan denHeer E. M. Vita Israel te Amsterdam bij gelegenheid van het honderdjarigbestaan der Apotheek De Castro.

Zooals reeds in ons jaarverslag van 1928 vermeld, heeft het Bestuur van deStichting „De Historische Verzameling der Schutterij te Amsterdam" de kostbareboekerij en verzameling teekeningen, prenten en penningen van deze Stichting vooronbepaalden tijd aan ons Genootschap in bruikleen gegeven. De overdracht hiervanheeft thans plaats gehad. De mede daarbij door genoemd Bestuur aangeboden kastwerd in overeenstemming met de bestaande kasten vervaardigd, Dit maakte eenreorganisatie van het kastensysteem noodzakelijk, die zeer ten voordeele van hetuiterlijk van onze vergaderzaal onder leiding van den heer Jhr. Ir, G. C. S i x en metgroote medewerking van den hoof ddirecteur en de conservatoren van het Rijksmuseumplaats vond. De toegangsdeur Haar het Museum werd daarbij verbouwd, In de voor-zaal werd de XVIIIde eeuwsche schoorsteenmantel, die niet aan het Genootschapbehoorde, weggenomen, en ook hier de toegangsdeur verplaatst.

Een zeer heugelijke verfraaring van deze voorzaal kon tot stand komen, doordat,dank zij de guile medewerking van de Vereeniging Rembrandt, het plafondstuk vanJacob de Wit, dat hier vroeger tijdelijk als bruikleen aangebracht was geweest,thans eigendom van het Genootschap is geworden. Ter andere plaatse zal hieroveruitvoeriger worden bericht.

Aan het nijpend ruimtegebrek in onze bibliotheek werd door den hoof ddirecteurvan het Rijksmuseum tegemoet gekomen door een, van onze vertrekken uit gemakke-lijk bereikbaar, zaaltje boven deze bibliotheek ter beschikking van het Genootschapte stellen.

Veranderingen in den loop der jaren in de gebruiken van ons Genootschap inge-voerd, maakten een wijziging van het Huishoudelijk Reglement noodzakelijk. Eenontwerp hiervoor door ons bestuur opgemaakt, zal U op deze vergadering wordenvoorgelegd. Voor de voorbereidende werkzaamheden komt hierbij een woord van bijzon-deren dank toe aan onzen ondervoorzitter, den heer H. J, S c h a r p.

Het vereenigingsjaar werd ingezet door een uiterst belangrijke tentoonstellingvan antieke voorwerpen uit Egypte en Voor-Azie, Welke van 3 October tot 15 Novemberin onze zalen plaats vond. Deze tentoonstelling was georganiseerd door de heeren Prof.Dr, D. Cohen, Prof. Dr. C. van Gelder e n, W. A. van Lee r, Jhr. Mr, L. H,van L enne p, Prof. Dr. G. van der Leeu w, Prof, Dr, H. P, 13 1 o k,Dr. A. de Buck, Prof. Dr, F. M. Th, B ö h 1, F. L u g t, Prof. Dr. R, L.Jansen en H. A s s e 1 b e r g h s, terwin ons Genootschap hiervoor zijn zalenbeschikbaar stelde. De tentoongestelde voorwerpen waren in hoof dzaak uit particuliere

5

verzamelingen in Nederland afkomstig, aangevuld door eenige hoogst merkwaardigestukken uit Elam afgestaan door de af deeling Oostersche Oudheden van het Museedu Louvre. De opening der tentoonstelling vond 2 October 1931 plaats in tegenwoor-digheid van de eerevoorzitters Dr, M o u r ad K a m e 1 Bey, Chargé d'Affaires de laLegation de S. M. le Roi ,d'Egypte, Jhr, Mr, Dr, A, R ö e 1 1, Commissaris der Koninginin de provincie Noord-Holland en den burgemeester van Amsterdam, W, de V 1 u g t.Bij de opening werden reden uitgesproken door de heeren M our a d K am el Be y,D e V 1 u g t, en V an L e e r, terwijl de heer S c h a r p uit naam van ons Genootschaphet comite welkom heette, Het aantal van 10,000 bezoekers werd ruim overschreden,waaruit de belangstelling, die voor deze voortreffelijke, door de opstellers persoonlijktoegelichte tentoonstelling, duidelijk genoeg spreekt, In verband hiermede werden voorons Genootschap voordrachten gehouden door Prof. Dr, F. M. Th. B ö h 1 uit Leiden over„De Babylonisch-Assyrische beschaving en Dr, A, de Buck uit Leiden over „Demagisch-godsdienstige beteekenis van Egyptische beelden en reliefs."

Van 14 tot 23 November werd een onzer zalen afgestaan voor het tentoonstellenvan een verzameling Fransche en Nederlandsche Historiepenningen door de AllianceFrancaise, Bij de opening sprak de Heer A. Dally, directeur van de Munt te Parijs.

„Daniel Stalpaert, Artus Quellinus de Oude en het Amsterdamsch Stadhuis"was de titel van een voordracht, waarin Mr. N. Beets ons in kennis stelde met nieuwevondsten, Welke hij omtrent het aandeel van Daniel St alp a e r t in dit bouw-werk deed. Een kunstbeschouwing, waartoe de directeuren van 's Rijksmuseum en's Rijksprenten-kabinet hun medewerking hadden verleend, was hieraan verbonden.

Miss Winifred Lamb M, A,, leidster van de in 1929 begonnen opgra-vingen op het eiland Lesbos, deed in een boeiende voordracht, getiteld „Excavationsat Thermi and their relations to Troy" verslag van haar belangwekkende vondsten inverband met de cultuurontwikkeling van Troje.

Het bestuur der Vereeniging Nederland-Frankrijk noodigde onze leden uit tothet bijwonen van een voordracht door Louis R é a u, Directeur de l'Institut francaisde Vienne, over Jean Honore Fragonard.

Door een historische voordracht en vertolking op het klavier wist de heerB. van den Sig t e n h o r s t Meyer levendige belangstelling op te wekken vooronzen zestiende-eeuwschen toondichter J. Pzn, Sweelinck,

Dr, J. G, van Dillen deelde in een met lichtbeelden opgeluisterde voor-dracht interessante feiten mede omtrent „Maatschappelijke verhoudingen te Amsterdamin Bredero's tijd".

In het begin van Februari vond in onze zalen en met medewerking van onsGenootschap een reeks van vijf door het Nederlandsch Nationaal Bureau voor Anthro-pologie georganiseerde voordrachten plaats over „Kunst als Cultuuruiting in Prae-historischen Tijd", Achtereenvolgens spraken bier : Prof, Dr. J. P. K 1 e i w e g deZ w a an over: „De palaeolithische kunst van West- en Midden-Europa"; Prof. Dr.J. M. Th. B o h 1 over „Kunst en Beschaving der Oude Soemeriers" ; Dr. G, v, Hoornover „Prae-Helleensche Kunst", Prof, Dr. D. Cohen over „Het Prae-historische

6

Egypte", Prof, Dr. K, H. B o u m an over „De Prae-historische Kunst als psycholo-gisch probleem",

Op 22 Februari hield Mevr, Dr. Marg. Hudig-Frey een voordracht over:„Geschiedenis en Monumenten van de Frankisch-Byzantijnsche stad Mistra bij Sparta".

Prof, Dr, Ir, D. F. Slot h o u w e r stelde ons 11 April in een voordracht,getiteld „De Atheensche Akropolis en de restauratie van het Parthenon", in kennis metzijn ervaringen onlangs bij zijn bezoek aan het Congres over restauratieproblemen teAthene opgedaan,

Tot besluit van de voordrachtenreeks sprak Prof. Dr, J. P r in s en J. Lzn.over Jacob Cats, waarbij de Heer M. D. Henke l een groot aantal verschillendedrukken van diens werken en illustratieproeven daarvan tentoonstelde.

Het zij mij vergund dit verslag te eindigen met een woord van oprechten dankaan alien die in dit jaar door hun werkzaamheden tot den bloei van het Genootschaphebben bijgedragen, speciaal ook tot mijn medebestuursleden, de leden der Commissiesen de ambtenaren en beambten van het Rijksmuseum.

Gehouden Bijeenkomsten

19313 October OPENING DER TENTOONSTELLING van antieke voorwerpen

uit Egypte en Voor-Azië, hoof dzakelijk uit particulierNederlandsch bezit in de zalen van het Genootschap,

5 October Prof. Dr, F, M. TH. BOHL, hoogleeraar te Leiden:„De Babylonisch-Assyrische beschaving",als toelichting bij de tentconstelling van Egyptische enVcor-Aziatische kunst.

26 October

Dr. A, DE BUCK, lector in de Egyptologie aan de Rijksuniver-siteit te Leiden:„De magisch-godsdienstige beteekenis van Egyptischebeelden en reliefs",als toelichting bij de Egyptische afd, der tentoonstelling.

9 November Mr, N. BEETS„Daniel Stalpaert, Artus Quellinus de Oude en hetAmsterdamsch Stadhuis",

23 November Miss WINIFRED LAMB, M, A.„Excavations at Thermi and their relations to Troy".

14 December B. VAN DEN SIGTENHORST MEYER:„J. Pz. Sweelinck en zijn instrumentaal werk",met toelichting aan den vleugel,Ten gehoore werd gebracht:1, Kleine toccata -- 2. Toccata — 3, Variaties over „Est-ceMars" — 4. Fantasie op de manier van een echo —5, Chromatische fantasie,

1932

18 Januari

Dr, J. G. VAN DILLEN:„Maatschappelijke verhoudingen te Amsterdam inBrederoo's tijd",

1-5 Februari 5 VOORDRACHTEN IN CURSUSVORM, over„Kunst als cultuuruiting in praehistorischen tijd",met medewerking van het Genootschap in zijn zalen,gehGuden door het Nederlandsch Nationaal Bureau voorAnthropologie,

1 Februari Prof, Dr, J. P. KLEIWEG DE ZWAAN„De palaeolitische kunst van West- en Midden-Europa",

2 Februari Prof, Dr. F, M, TH. BOHL:„Kunst en beschaving der oude Scemeriers".

3 FebruaryDr, G. VAN HOORN:„Praehelleensche kunst".

8

4 Februari Prof, Dr, D, COHEN:„Het praehistorische Egypte'',

5 Februari Prof, Dr, K. H, BOUMAN:„De praehistorische kunst als psychologisch probleem".

22 Februari Mevrouw Dr, MARG. HUDIG-FREY:„Geschiedenis en monumenten van de Frankisch-Byzan-tijnsche stad Mistra bij Sparta",

11 April

Prof, Dr. Ir, D, F. SLOTHOUWER:„De Atheensche Akropolis en de restauratie van hetParthenon".

25 April

Prof, Dr. J. PRINSEN J. Lzn.:„Jacob Cats".

23 Mei

ALGEMEENE VERGADERING:Voorstel van het bestuur tot invoering van een nieuwHuishoudelijk Reglement.

Verslag van Conservatoren

LSaanwinsten kunnen worden vermeld

A 1 ° . Een schotel van Delftsch aardewerk blauw decor, zinnebeeldige voorstel-ling met het wapen van Oranje Nassau en opschrift Vyva Oranie, 1675, Devolgende daarop voorkomende versregelen, noch de voorstelling, waarop zij

betrekking hebben zijn ons geheel duidelijk geworden

Komt wilt u spoentot Koenraet thoenin het Kruipin getroudrincken daer wijntsaem vroolick sijnTer eeren thuis van nasou.

2°. Een plafondschildering van Jacob de Wit, voorstellende Apollo tronend opde wolken met Minerva en de negen muzen, 1753, aangekocht met steun van de Ver-eeniging „Rembrandt" uit de collectie de Stuers op de veiling 12-4-1932 bij Fr. Muller,Bit plafond dat afkomstig is uit „Het Huis Marseille", Keizersgracht 401 was reedsvroeger als bruikleen in het Rijksmuseum tentoongesteld geweest en is nu weder opdezelf de plaats, in de voorzaal van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, aan-gebracht.

Ten behoeve van de Regeeringstentoonstelling van Nederlandsche Kunst vande laatste 100 jaren te Brussel in Februari 1932 gehouden, werd het portret van PieterBarbiers door J, A. Daiwaille in bruikleen afgestaan,

In samenwerking met de Historische Verzameling der Schutterij te Amsterdam,werden in de vergaderzaal nieuwe boekenkasten aangebracht, waardoor aan het nijpendtekort aan ruimte van de boekerij eenigszins werd tegemoet gekomen.

Door de zeer gewaardeerde medewerking van de Hoof ddirectie van het Rijks-museum en van den Rijksgebouwendienst werd het mogelijk de korte wand een aange-namer aspect te geven. Tevens hebben wij van de gelegenheid gebruik gemaakt omde aankleeding van de wanden beter te verzorgen, waarbij schilderijen en voorwerpenvan het Kan. Oudheidkundig Genootschap en van het Rijksmuseum, , tot dusverre in hetdepot opgeborgen, werden gebruikt.

MARJORIE H. BOTTENHEIM,G. C. SIX.

23 Mei 1932,

Verslag van de Commissie voor de Bibliotheek

ET jaar, waarop wij bij het afsluiten van dit verslag terugzien, bracht een

H vccr de bibliotheek zeer bel angrijke gebeurtenis, n,L de in Januari j.1, totstand gekomen vereeniging, van de boekerij, behoorende tot de HistorischeVerzameling der Schutterij, met die van het Genootschap. Een even ver-

zorgde als uitgebreide verzameling betreft het hier, die een welhaast volledig beeldgeeft van alles wat met het instituut der gewapende burgerwacht te Amsterdam samen-hangt, maar die voor hetzelf de onderwerp oak wat vele andere plaatsen aangaat, nietzonder vrucht geraadpleegd zal kunnen worden,

Het reeds nijpend gebrek aan bergingsruimte zou de plaatsing van deze aanwinstonmogelijk gemaakt hebben, zoo niet in de vergaderzaal twee nieuwe kasten aange-bracht waren, waarin althans een groot deel kon geborgen worden, De opstelling vandeze boeken in systematische volgorde had plaats in voortdurend overleg met denbibliothecaris van de boekerij van de Hist. Verzameling der Schutterij, den Heer A. J.J. Ph, H a a s, die daarbij evenals de Heer H. J. S c harp zijn daadkrachtige mede-werking verleende. Men maakte daarbij gebruik van den voortreffelijken gedruktencatalogus van deze boekerij, hetgeen het groote voordeel meebracht, dat de oude eti-ketten met hun Hummers behouden konden blijven en de boeken zoodoende aan dehand van den catalogus direct gevonden kunnen worden. De rest van de boeken zalin een in de nabijheid van de Genootschapszalen gelegen vertrek in de oude boekenkastvan de schutterij geplaatst worden; di t nieuwe vertrek werd voor dit Joel door denHoof ddirecteur van het Rijks-Museum welwillend ter beschikking gesteld, waarvoorwij hem hier onzen oprechten dank betuigen,

Verschillende van de boeken, die deel uitmaken van de bibliotheek der Schut-terij, bevonden zich reeds in die van het Genootschap, Het is de bedoeling die doorde vereeniging dezer twee boekerijen ontstane doubletten te verkoopen,

Om ruimte te winnen werden in het afgeloopen jaar reeds de dubbelen, die debibliotheek van het Genootschap zelf bezat, bij de fa. R. W. P, de Vries in veilinggegeven en zag men zich genoodzaakt een gedeelte van de boeken, daarvoor in aan-merking komende, de greote vervolgwerken b.v., in twee rijen achter elkaar te plaatsen.

Daarnaast werden als gewoonlijk de publicaties ontvangen van de genootschap-pen en wetenschappelijke instellingen, waarmee het K. 0, G, in ruilverkeer staat,waarbij nog is gekomen het Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht, terwijl bovendiengeschenken binnenkwamen van de Rijkscommissie voor de monumentenzorg, het Ned,verbond van boekenvrienden, de Vereeniging voor Penningkunst, de gemeentebesturenvan Leeuwarden en Nijmegen, van den Senaat van het Amsterdamsch Studentencorps,de Gymnasiastenvereeniging D, V. S, alhier, het comite, dat de Egyptische tentoonstel-

11

ling van October j.1, organiseerde, van Mejuffrouw N. B o d e n h e i m, en de HeerenF. L, Huidekoper en H. J. Scharp,

Van de aankoopen valt te memoreeren het groote werk van Prof. B r u g m a n s,over de geschiedenis van Amsterdam, dat bezig is te verschijnen.

LUST VAN GENOOTSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJENwaarmede het KONINKLIJK OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP door het

ontvangen van Verslagen en Uitgaven geregeld in verbinding staat.

A, Binnenlandsche,

Ministerie van Onderwijs, Kunsten en We tenschappen.Ministerie van Binnenlandsche Zaken.Gemeente Museum Alkmaar,Genootschap Amstelodamum te Amsterdam.Vondel-MuseumGemeente-ArchiefMaatschappij Arti et AmicitiaeMaatschappij . CaeciliaBond „Heemschut" 11Vereeniging „Hendrick de Keyser"Vereeniging „Rembrandt"Vereeniging voor Penningkunst ,Het Genootschap voor de Joodsche Wetenschap in Nederland te AmsterdamNederl, Historisch Scheepvaartmuseum te Amsterdam.Bibliotheek der Universiteit te Amsterdam.Vereeniging Nederlandsche Wijnhandelaren te Amsterdam.Openlucht Museum te Arnhem.Museum van Oudheden in Drenthe te Assen.Gemeente Museum te Delft.Museum te Dordrecht.Krijgsgeschiedkundig Archief te 's-Gravenhage.Gemeente Museum te 's-Gravenhage.Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage.Rijkscommissie voor de monumentenzorg te 's-Gravenhage.„Onze Vloot" te 's-Gravenhage.Vereeniging „Oranje-Nassau Museum", 's-Gravenhage.Genealogisch-Heraldisch Genootschap „De Nederlandsche Leeuw" te 's-Gravenhage.

12

Museum van Oudheden te Groningen.Frans-Hats-Museum te Haarlem.Stadsbibliotheek te Haarlem.Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant teWest-Friesch Museum te Hoorn. ['s-Hertogenbosch.Friesch Genootschap van Geschied-, Oudheid- en Taalkunde te Leeuwarden.Museum „de Lakenhal" te Leiden.Rijksmuseum van Oudheden te Leiden.Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Middelburg.Gemeente Museum te Nijmegen.Museum van Oudheden te Rotterdam.Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen te Utrecht.Historisch Genootschap te Utrecht.Aartsbisschoppelijk Museum te Utrecht.Zaanlandsche Oudheidkundige Vereeniging te Zaandijk.

B, Buitenlandsche,

Aachener Geschichtsverein, Aachen.Academie Royale d'Archeologie de Belgique, Antwerpen.Institut archeologique du Luxembourg, Arlon.Historische u. Antiquarische Gesellschaft, Basel.Bibliothek des Kunstgewerbe Museums, Berlin.Verein von Altertumsfreunden im Rheinlande, Bonn.Historische Gesellschaft in Bremen.Bremer Wissenschaftliche Gesellschaft, Bremen.Societe d'emulation pour l'etude de l'histoire et des antiquites de la Flandre, Brugge.Societe d'Archeologie de Bruxelles.Cambridge Antiquarian Society, Cambridge.Anhaltischer Geschichtsverein, Dessau.Bergischer Geschichtsverein, Elberfeld.Gesellschaft fur bildende Kunst u. vaterlandische Altertiimer, Emden.Erfurter Bibliotheks-Gesellschaft, Erfurt.Maatschappij van geschied- en oudheidkunde, Gent.Verein fur Hamburgische Geschichte, Hamburg.Redaktion der Heidelberger Jahrbiicher, Heidelberg.Verein fur Altertumskunde in Thuringen, Jena.Finnische Altertumsgesellschaft, Helsingfors.Verein fur Liibeckische Geschichte u. Altertumskunde, Lubeck.Cercle archeologique, litteraire et artistique, Mechelen.Verein fur Geschichte u. Altertumskunde in Westfalen, Munster.Oudheidkundige Kring van het Land van Waes, Sint Nicolaas.

13

Bibliotheque d'Art et d'Archeologie, Paris.Germanisches Museum, Nurnberg.Verein fur Rostocks Altertiimer, Rostock.Mecklenburgischer Geschichtsverein, Schwerin.Koninklijke Akademie van letteren, geschiedenis en oudheidkunde, Stockholm.Noorsch Museum, Stockholm.Universiteitsbibliotheek, Upsala.

De Commissie voor de Bibliotheek:

M. D. HENKEL.J. KNOEF,

23 Mei 1932,

Verslag van de Commissie voor den Atlas van Amsterdam

D E verzameling 18e en 19e eeuwsche ontwerpteekeningen van stucwerken,welke de atlas het vorig jaar ten geschenke mocht ontvangen, werd dezenwinter ondergebracht in twee nieuwe portefeuilles 30 a en b.

Ten geschenke werden ontvangen: van den heer Mr, Chr, P, v, Eegheneen teekening door Her man J. H. Miss e t, voorstellende de huizen op den hoekvan de Nes en Grimnessensluis, afgebroken in Augustus 1931,

Van den Heer A, M. v an de W a a 1 : een foto naar een teekening van hetRokin door een onbekenden meester na 1595 en voor 1608 vervaardigd.

Aan den Gemeentelijken Woningdienst en aan de Lichtbeelden Vereeniging,werden eenige prenten ter reproduceering uitgeleend,

Voor de Hist, Tentoonstelling, te houden bij gelegenheid van het 300-jarigbestaan der Instelling voor Hooger Onderwijs te Amsterdam, werd de atlas door deCommissie voor deze tentoonstelling nagezien, Eenige prenten door Naar voor detentoonstelling gewenscht, werden in bruikleen afgestaan,

Aankoopen hadden niet plaats.

J. VAN ECK,J. VAN SOMEREN BRAND.

23 Mei 1932,

Verslag van de Commissie voor den

Atlas van afbeeldingen betreffende Zeden en Gewoonten

over het jaar 1931/32

D E atlas werd o,m, geraadpleegd door Mr, A, Starin g, die 4 silhouettenliet fotografeeren en door den Heer W. A, P. S in i t die afbeeldingen uit deafdeeling „Spel en Vermaak" gebruikte ter illustratie voor een door hemgepubliceerd artikel.

De navolgende aanwinsten werden ten geschenke ontvangen:Van Dr, N, G. van Huf f e 1:5 portretten van leden van de graveursfamilie Sluyter.Een gravure uit het gravure- en teekeningen-album van D, J, Sluyter (1811—

1886),Een kwitantie van Overluyden van het Boeckverkoopers, Boeckdruckers en

Kunstverkoopers Gildt (1709).Een gedicht opgedragen aan vaders en moeders van het Diaconie Weeshuys

to Amsterdam, door de uytgaande meysj es (4 Mei 1762).Begrafenisbriefje van den historie-schrijver Jan Wagenaar, eersten clercq ter

Secretarye van Amsterdam (6 Maart 1773).Twee portretten van denzelf den,Sauvegarde voor den Middag-Postwagen van Amsterdam naar den Haag

(7 Juni 1819),Vuilnis-Karmans-Kermis-Wensch, A msterdam 1533,Nmsterdamsch boekenstalletje, naar P. Meyerheim,Van Mevrouw de Wed. Otsen-Wijn:Een verjaardagswensch, 2 kermiswenschen en 3 knipsels,

MARJORIE H. BOTTENHEINI,A, J. J. PH, HAAS,Dr. A, G. C, DE VRIES,Dr. JOH,a D. HINTZEN,

23 Mei 1932.

Verslag van Konservatoren van het

Munt- en Penningkabinet

0 ANK zij het ons weder verleende k rediet van f 50 konden wij uit de kollektievan een verzamelaar, die zich tot de Amsterdamsche penningen ging beperken,een 30-tal Nederlandsche gedenkpenningen tegen onze taxatie aankoopen, w,o.:1683 Overlijden van Ds. G, Brandt, zoon van den levensbeschrijver van M.Az,

de Ruyter,1748 Doop van den graaf van Buren (Willem V).1772 Geboorte van den erfprins (Koning Willem I),1783 Harlingen, Stavoren en Workum blijven getrouw aan Willem V,1839 Bezoek van den grootvorst-troonopvolger van Rusland aan het Czaar

Peterhuisje te Zaandam,1845 Oprichting van het ruiterstandbeeld van Willem de Zwijger te Den Haag,1874 25-Jarige regeering en 1887, 70e verjaardag van Koning Willem III, be-

nevens enkele lustrum-penningen der hoogescholen te Leiden en Utrecht.1917 Aftreden van S. M. Hugo van Gijn als grootmeester der Orde van Vrij-

metselaren, door F. E. Jeltsema,1919 Plakket „de Yser", door Jac. J, van GoonUit een muntvondst bij den bouw van het Merula-weeshuis te Brielle, werden

twee goudguldens aangekocht van Jan II, aartsbisschop en keurvorst van Mainz (1379—1419) en van Ludwig III, paltzgraaf van den Rijn (1418-1436), en door tusschen-komst van Mej. Bottenheim een thaler van Adam Friedrich von Seinsheim, vorst-bis-schop van Bamberg (1770).

Mej. M. H, Bottenheim schonk een penninkje der Koloniale Tentoonstelling teVincennes (1931) met afbeelding van het afgebrande Nederlandsche pavilloen,

Mej. N. N. den bouwpenning van het raadhuis te Veere (1931).De heer H, van der Binh plakket Goethe, penningen lustrum Amsterdamsche

Universiteit (1927) en Ontwapening (Ver v, Penningkunst 1931).De heer K. Huig prijspenning Nederlandsche Hotelhoudersbond te Amsterdam

(1900), en de 2e ondergeteekende penning 50-jarig Nederlanderschap van KoninginEmma (Haagsch Comite) en Schoolkinderenpenning 50e geboortedag van KoninginWilhelmina.

Geruild tegen een beter exemplaar werd een penning aan de AmsterdamscheSchutters geschonken bij het bezoek van Willem IV.

De verzameling werd bezocht en geraadpleegd door de heeren Dr, W. F, B a x,H, van der B ij 11 alhier en J. A. Fleischer te Rotterdam.

17

De Nederlandsche penningen werden geheel geordend, onechte exemplaren ver-wijderd, veel to groote bakjes door kleinere vervangen, Met het ordenen der muntenwerd begonnen, doch kon dit werk door langdurige ongesteldheid van den eerstonder-geteekende niet voltooid worden, zoo als wij gehoopt hadden,

Konservatoren:W. K. F. ZWIERZINA,A. J. BEMOLT VAN LOGHUM SLATERUS.

23 Mei 1932,

Verslag van de Commissie tot behoud van Gevelsteenen

Met het registreeren van,de afbeeldingen van ge-velsteenen kwam deCommissie dit jaar ge-reed,

Behalve met dezen ar-beid heeft zij zich ookmet velerlei andere za-ken, de gevelsteenen be-treffende, bezig gehou-den.

Allereerst valt dank-baar te gedenken, dathet Genootschap, vanMr, M. Men dels eengevelsteen met het on-

derschrift: „Jacob int Wythof", waarop een man, wandelend in een korenveld, isafgebeeld, ten geschenke heeft ontvangen, Gaarne hadden we vermeld, dat we hierhebben te denken aan den Aartsvader Jacob, maar we hebben in het BijbelboekGenesis Been tekst kunnen vinden, die daartoe aanleiding geeft. Wij volstaan met tevermelden, wat onze betreurde Gimpel in een van zijn „Amsterdamsche curiosa"schreef, „In de nok van Egelantiersgracht 87 zag men vroeger een man afgebeeld, dieop zijn akker rondwandelde; daaronder stond te lezen: „Jacob int Wythof", blijkbaarden naam van den bouwheer; de naam „Wythoff" komt inderdaad in het midden vande achttiende eeuw onder de eigenaars op de Egelantiersgracht voor,"

Als pendant van dezen steen noemt Gimpel een steen met het onderschrift„D' Graefman". Want ook was er een familie van dezen naam, die bezittingen op deEgelantiersgracht had,

De eigenaardige, halfronde worm van dezen steen doet de vraag rijzen, ofwe hier inderdaad wel met een gevelsteen te doen hebben. Zeer stellig is dit het gevalmaar men moet toch wel begrijpen, dat dit snort steenen een eenigszins afwijkendebeteekenis heeft, Althans wanneer men, wat wel de meest gangbare meening is, aan-neemt, dat de gevelsteenen „versteende uithangborden" zijn en dus eenige reclame,hoe bescheiden dan ook, ten doel hadden. Want reclame was geenszins de bedoelingvan deze steenen, hun plaats in de Bevels wijst dit onwedersprekelijk uit: men vindtde halfronde gevelsteenen geheel boven in de geveltoppen, waar zij de tympans vullen

Het cliché, op deze bladzijde afgedrukt, is afgestaan door de Redactie van het Maandblad „Amstelodamum"-.

19

van de frontispiesen, die de Bevels bekronen. Neen, deze steenen dienden slechts omhet huffs een n a a m te geven, een kenmerk. De oude koopacten leeren dat, hoe vaaklazen we niet: daar de Zon, de Maan, het Schaap of wat dan ook in den gevel staat.Het gebruik om de steenen in de geveltoppen te plaatsen schijnt eerst in het eindevan de zeventiende eeuw in zwang te zijn gekomen, men zal ze bijv, niet in trapgevelsvinden, maar steeds in de pilaster-, hals- of klokgevels; vormen, die ook in dezen tijdhun oorsprong vinden.

Verder werd de aandacht van de Commissie gevestigd op den 18en eeuwschensteen met het opschrift „Langgewagt", waarop een z,g, „toeslede" is afgebeeld. Diesteen stond in een huisje in de Wilde Steeg en gevreesd werd, dat hij bij de afbraakvan dit versleten pand zou verdwijnen, Bij eene bespreking met den architect, die terplaatse een nieuw pand gaat bouwen, werd de verzekering ontvangen, dat de steen indat nieuw pand een plaats zal worden ingeruimd, Zoo zal deze steen nog Lange jarende herinnering levendig houden aan het primitieve voertuig, hetwelk hij verbeeldt. Ety-mologen uit komende tijden zullen naar dezen steen verwijzen, wanneer zij eene ver-klaring geven van wat men vroeger in Amsterdam verstond onder een „sleeper", het„sleepersbedriji", een „sleepersknol". Ook het scheldwoord „smeerlap" hangt met ditbedrijf samen. De sleeper toch voerde een met vet besmeerden lap met zich medewaarover hij of en toe de slede liet glijden, zoo de schenkels smeerende, Men meentverder, dat ook het spreekwoord: „Het is boter aan de galg gesmeerd" van het slede-bedrijf afkomstig is. Het woord „ga/g" zou een verbastering van Galling zijn, terwingalling identiek aan smeerlap zou wezen,

Dan nog heeft de Commissie zich bemoeid met het inmetselen van e'en tweetalsteenen in het pand Nieuwe Heerengracht 33, waarin een Portugeesch-Israelitischestichting voor ouden van dagen is gevestigd. Deze steenen waren afkomstig van eenperceel in de Kerkstraat, waarin de stichting vroeger was gevestigd, maar dat geslooptwerd, Zij dateeren uit omstreeks 1750, De eene heeft, in Hebreeuwsche letters, eenopschrift, dat beteekent: „Ondersteuning van ouden van dagen", in de tweede is gehakt:

Des heemels gunst bestraall -en zeegend en behoedDie de oude bejaarde lien staag ondersteund en voed.

Door aankoop werd de eigendom verkregen van twee natuursteenen boog(Tympany vullingen, met beeldhouwwerk versierd, twee koppen en relief die als fries-afsluiting dienst deden en een cartouche, een en ander dateerende uit omstreeks1640 en afkomstig van het pand Warmoesstraat 165.

Met voldoening valt te constateeren, dat vele gevelsteenen, wanneer de geveldien zij sieren wordt gesloopt, in het nieuwe pand ter plaatse worden ingemetseld, ookzonder dat daarop wordt aangedrongen, Wij willen daarvan enkele gevallen noemen,

In het huisje St. Nicolaasstraat 14 stond een 16e eeuwsche steen waarop, in eensierlijke cartouche, een „krakeling" was afgebeeld, Voorts een drietal beschuiten.Zonder dat daarop eenigerlei invloed werd uitgeoefend, deed de eigenaar den steenschoonmaken en herplaatsen, bij dit schoonmaken kwam een jaartal voor den dag en

20

wel 1564, Een steenen document alzoo voor den eerbiedwaardigen ouderdom van deafgebeelde versnapering. Dit is dus een der oudste gevelsteenen van onze stad. Inbescheiden cijfers is thans ook het jaartal 1932 in den steen gehakt.

Het perceel Nes 85 met zijn fraaien trapgevel viel den Blooper toe. De gevelsteenmet „Den Gulden Nagel" vond in het nieuwe pand een plaats,

De bekende 18e eeuwsche steen in het pand Zandstraat 38, waarop een schuuris afgebeeld en waaronder staat: „De stal int Nuland", werd eveneens in 't herbouwdepand ingemetseld.

Qok in het nieuwe pand van de Twentsche Bank aan de Nieuwe Amstelstr. 32is een buitengewoon mooie en goed bewaarde gevelsteen herplaatst, Hij stelt het kos-misch wonder uit het Bijbelverhaal voor, waarbij zon en maan op Josua's last stilstonden, ten einde aan de IsraElieten gelegenheid te geven hun vijanden te vernietigen,voor dat de duisternis zou zijn ingevallen (Josua X), De krijgshaftige mannen Israëls,met harnassen, zwaarden en speren, verslaan de in wanorde vluchtende Kanadnietenop wie ten slotte, overeenkomstig het bijbelverhaal, een regen van steenen nedervalt.

Bowen de voorstelling staat „Iosve" (Josua) er onder,

„Die God gehoorsaamt gehoorsaemen d'elementen

Niet steeds zijn de herplaatste steenen gemakkelijk te vinden. Door een toevalontdekten we aan het einde van een lange gang tusschen de perceelen Singel 214 en 230een goed bewaarden en zorgvuldig schoongemaakten steen waarop drie vischmandenen drie botten met het opschrift

„Anno in de 3 Botte 1742".

Voorts vermelden we de herplaatsing van een gevelsteen in het herbouwde pandBloemstraat 12. Ter Gouw schreef van dezen steen: „Een deftig man met geplooidekraag, lange mantel en de hoed in de hand, staat op een gevelsteentje uit het beginvan de 17e eeuw in de Bloemstraat bij de Prinsengracht, Bovenaan leest men „In den...... maar wat onderaan staat is met lood bedekt; zoolang dat niet is weggenomenkunnen wij den lezer niet vertellen of 't een advocaat verbeeldt dan wel een dominee.Toen de steen was schoongemaakt bleek evenwel, dat het lood het woord „Anspreker"had verborgen gehouden. Een artikeltje in de „Telegraaf" van 14 April leerde, dat deoudste koopacte van dit pand staat ten name van den „aanspreker" Hendrik Pietersz.

In de Oude Looiersstraat No. 2 is in den nieuwen gevel de steen genaamd „Out-man", weder geplaatst,

Hoe dwaas met gevelsteenen vroeger wel werd omgesprongen is te zien aan hetperceel Breed no. 44 te Hoorn, Men heeft eenige jaren geleden bij het vernieuwenvan den gevel Been betere plaats weten te vinden dan boven op de nok, De steen, voor-stellende een oranjeboom, is in een houten raam geplaatst, versierd met simpele ijzerenkrullen en een windijzer.

Tenslotte zij vermeld, dat een lid der Commissie het Genootschap vertegen-

21

woordigde bij de weder ingebruikstelling van het laatst overgebleven wal-windas aanhet Prinseneiland 87 van de teerkoopersfirma Broms en Uhlenbroek, dat door deeigenares, met help van het Genootschap en anderen, geheel werd hersteld.

Hiermede besluiten we deze opsomming, die op volledigheid Been aanspraakmaakt,

K. HUIG,23 Mei 1932, C. VISSER.

78595

8405

97

595

DEBET.

Aan Kassa

11 Postgirodienst voor tegoed

If Effecters, voor belegging If f 1000,— 5% Nat, Hyp,bk, f 937,50

, ) 200.— iel! % Hendr. deKeijser , 1 190.—

„ 100,— 4 % Nederl, 1916 „ 98.—4 Paleisloten „ 10,00

1235.50Fonds Vooruitbet, Contributief 200.— 5 % Ned.-Indie '16 ...... „ 199.50

If Fonds Jaarverslagf 1000,— 5 % Hendr, de

Keijser f 1000.—f 300 4 IA% Nederl, 1916 „299.28f 200 4% Nederl, 1917 „ 199.-f 300 432% R'dam 1926/30 „ 294.56f 400 4 % R'dam 1931 „ 390.—1 500 4 I % Hendr. de

Keijser „ 475.------

ff Fonds Jaarverslag in contanten Uitgegeven WerkenSaldo 1 Mei 1931

Se verkocht

503248

,, 40929, 441

” 68

f 5355

f

5,

„ 2657.84

72.173.20

AanAan

ff

ff

ff

ff

f 23400

7500

„1000 00

90„ 382

f1806 65

31

40

CREDIT.Per Munt- en Penningverzameling

1,

f7

ff

11

7,

If

11

Atlas v. Amsterdam„ If ff

If

1,

,f Aankoop I 400 4% Nederl. 1931.,, , 1 1000 4IA% H. de Keijserff

ff onkosten en intrest

15 do aflossingff in Kas op 30 April 1932

f 1.4535.25„

„ 6.—

„ 10,—„ 1.61

„ 3,25,f 5.—„ 4.90„ 1.625„ 1,625

„ 398 00„ 925 00„ 13 88" 1 25„ 395 81

f1806 65

f 56

1,, 6

BALANS op 30 April 1932.CREDIT,

Per Oud Fonds v. Zeden en Gewoonten .. I 99,01Uitgave voor Aankoop „ 6.— f 93 01

Fonds Jaarverslag 3098 89))Fonds Vooruitbet, Contributie • 199 50

ff Reserverekening

” 1200 (0

77 Fonds Gevelsteenen ” 63 20

Fonds voor Aankoop 243 51”If Fonds voor Koersverlies

9/ 350 00Gewone ontvangsten f 3936.—Buitengewone ontvangsten, „ 102.99

I 4038.99Gewone uitgaven f 2895,22Buitengewone uitgaven ffUitgaven v, d, verzamelingen ffFonds1Jaarverslag en Koers-

verlies „ 750,—„ 4025.52

Batig Saldo 1931/32 f 13,47ff 1930/31 94,015

If

If

fl

)5

107 485

f 5355 595

De Penningmeester, Amsterdam, 23 Mei 1932.(w. g.) J. VAN ECK,

Nagezien en accoord bevonden.

(w. g.) K, W, J. K, VAN BEVERWIJK,( „ „ ) K. HUIJG,

Staat van Ontvangsten en Uitgaven van het Museum-Fonds

1931/1932.

1931Mei 1Juni 1” 4

Juli 2” 2

Oct. 255

22

,,

2Nov. 2

,, 22

1932Jan. 2April 1

53 1” 1

DEBET,Saldo , . , aflossing f 4005% Ned. 1918 coupons „ 400 5% Ned, 1918 ...... f 9.90

ff„ 300 4 1A% R'dam 1927 .. „ 6.75„ 5000 4'A% Nat. Hyp. Bk. „ 112,50„ 2000 5% H. de Keijser .. „ 50,—

.. 2,25II

„ 22,50

„ 6.75

„ 5000 4 1A% Nat. Hyp, Bk. „ 112,50„ 1C00 5% H. de Keijser .. „ 25.—„ 1C00 4 IA% do .. „ '22,50„ 100 4 IA% do .. „ 2.25

1931Mei 30

5, 30Juni 19Oct. 13Jan. 21April 30

Oct. 25,

2Jan. 135, 29

Apri130

Juni 1” 8” 8

Oct. 2Apri130

ff

aflossingcoupons

, 100 4 1A% do„ 1000 5% do„' WOO 4 1/2 % do„ 400 4% Nederl. 1931 ..„ 300 4% R'dam 1931 ..„ 100 4% R'dam 1931 ••••

Amsterdam, 23 Mei 1932.(w. g.) J. F, M, STERCK.( ) J. VAN ECK.

f 238 545

„ 3936 00

102 99I/

2405 86

243 51

3 20

f 6930 105

f 2895 22

169 00

268 10

98 00

2590 00

6 00

400 00

503 785

f 6930 105

ONTVANGSTEN.

Aan Saldo in Kas op 1 Mei 1931

Gewone OntvangstenAan contributies f 3875,—Aan coupons v. belegging „ 61.—

Buitengewone Ontvangstenvoor restitutie waarborgfonds

verkoop Jaarverslag

Postgirodienst, voor opgenomen

Fonds voor aankoopvoor verkocht zilverwerk

Werken, door het Genootschap uitgegeven,voor verkochte iexemplaren

UITGAVEN,

Per Gewone UitgavenVoor Salaris concierge f 530.—

Uitkeering Wed. Klein „ 87.50Onkosten „ 1118,695Voordrachten „ 619.675Jaarverslag „ 539.35

Buitengewone UitgavenVoor bijdragen aan div. Vereeng, f 144.—

„ Broms & Uhlenbroek ...... „ 25.—

Uitgaven voor de VerzamelingenBibliotheek f 211,30Gevelsteenen „ 56,80

EffectenrekeningVoor aankoop v. f 100 4% Nederl, 1916 ... •

Postgirodienst, voorgestort

Atlas voor Zeden en Gewoonten

Fonds JaarversIag

Saldo in Kas op 30 April 1932

ff

ff

ff

ff

... 94.998,—

11

ft

11

ff

CREDIT.

Per Kapitaal 1 Mei 1931 „ Tijdelijke Belegging

7 1 Ontvangen rente f 906.25waarvan tijdel, belegd „ 298.50

607,75„ af: onkosten, ass,, enz, 98,s312.

„ 294.17

ff Saldo op 30 April 1931 „ 206.425

f 501

19511

455f 20012

DEBET.

Aan Kassa

Effecten111000,— 5 % Nat. Hyp. Bank f 997.50

4410.—

f 5000.— % I, • Iff 11000,— 5 % H, de Keijser „ 10995.-

f 1000,— % H,-Spoor 870.-f

11

1000.— % St.-Spoor 870.-f

11 400,— % R'dam 1926/'30 „ 392,76

f 500.— 4 % Rotterdam 1931 .. „ 487.50if 200.— 4% % Hendr. de Keijser„Iff 300.— 4 1A% Nederl. 1916 .... „ 298.50

195

26

f 18142„ 1368

5076

501 195

f 20012 455

Jaarlijksche Algemeene Staat van Inkomsten en UitgavenVAN HET KONINKLIJK OUDHEIDKUNDIG GENOOTSCHAP over 1931/1932.

Balans Fonds D. Franken Dzn.

De Penningmeester, Amsterdam, 23 Mei 1932, Nagezien en accoord bevonden.(w. g.) J. VAN ECK, (w. g.) K. W, J. K. VAN BEVERWIJK,

„ „ ) K, HUIJG,

NAAMLIJST

BESCHERMVROUW HARE MAJESTEIT DE KONINGIN.

BESCHERMHEER Z. K. H. PRINS HENDRIK DER NEDERLANDEN,

HERTOG VAN MECKLENBURG.

OPRICHTERS

Z. M, KONING WILLEM III,Z. K. H, DE PRINS VAN ORANJE,

Z. K. H. PRINS HENDRIK DER NEDERLANDEN,Z. K. H. PRINS FREDERIK DER NEDERLANDEN,

C. W. F. Becker .. (Overl.) Frankfort a. M.L. M, Beels van

Heerastede . • • Amsterdam.H. Binger ...D, D, Biichler . • • • II IfA, J. de Bull . • • . II Baarn.M. Calisch ...... Amsterdam.D, H. de Castro Mz, 1,P, L. Dubourcq . .Chr, P, van Eeghen 11 ItMr, A, J, Enschede If Haarlem.D, Franken Dz, Le V esinet.P. F, Greive . . . . Amsterdam.W. J. Hofdijk . • • . Arnhem.Mr. J, R. Corer

Hooft

Amsterdam.H. G, Jansen . . . 11

' s-Gravenhage.Prof, J. W. Kaiser 1,

Leiden.H. F. C. ten Kate . 11

's-Gravenhage.J. M. H. ten Kate . 11

Driebergen.D. v, d, Kellen Jr. If

Nw.-Amstel.J. W. Kerkhoven . If

Kleef.C. W. M. Klijn . ft

Amsterdam.Mr. H, J. Koenen

Haarlem.G. D. Kolle

Amsterdam.H. Leliman ...... II 1,

...

Mr, J. van Lennep . (Overl.) Oosterbeek.L. Lingeman . . . . ,, Abcoude.J. D. Lodeesen It

Soest.C. F. Lurasso .. . . Amsterdam.Dr, S, I, Mulder . 11Fr. Muller ..... 11N. Pieneman .. . IfCh, Rochussen tf

Rotterdam.H. Salm

Amsterdam.Prof, Dr, J. G. de

Hoop Scheffer . .Dr. P, Scheltema . . f1H. J, Scholten . . . . Heemstede.J. H. Schuijmer Hzn, Beverwijk.J. G, Schwartze . . Amsterdam.Jhr. Dr, J, P, Six Hilversum.

Dr. E. B, Swalue • Amsterdam.Jhr, Mr, P. J. Teding

van Berkhout ..Prof, Dr. J, A, Al-

berdingk Thym , 1,Dr. D, J, Veegens , 1,W. J. de Voogt . IfJ. de Vos Jzn, . . . . Haarlem.Mr, F. de Wildt . . Amsterdam.A. Willet

EERELEDEN.

Directeuren van TEYLER's Stichting. Haarlem,

Jhr. Mr, Dr. A. ROELL.Commissaris der Koningin in Noord-Holland. Haarlem.

Dr, W. DE VLUGT.Burgemeester van Amsterdam, Heerengracht 502, (C.)

Mr. M. A. M. WASZINK.Oud-Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.Roermond,

P. VISSER.Administrateur aan het Departement van Onderwijs, Kunstenen Wetenschappen, v. Deventerlaan 38, Voorburg,

Jhr. B. W. F. VAN RIEMSDIJK.Oud-Hoofddirecteur van 's Rijksmuseum te Amsterdam.Jan van Goyenkade 2. Amsterdam. (Z,)

Dr. F. SCHMIDT DEGENER.Hoofddirecteur van 's Rijksmuseum te Amsterdam.Hobbemastraat 21, Amsterdam. (Z.)

Jhr, H. TEDING VAN BERKHOUT,

Directeur van 's Rijksprentenkabinet te Amsterdam.Vossiusstraat 21, Amsterdam. (Z,)

J. L. WILLEM SEYFFARDT,Oud-lid van de Commissie voor den Atlas van Amsterdam.Prinses Marielaan 6, Bussum,

S. I. LOUDON,Douairiere Jhr. Mr. W. F. VAN DER WIJCK.Boulevard 7, Zeist,

Dr, J. F. M. STERCK,Letterkundige.Oud-penningmeester van het Genootschap,Mr. Enschedeweg 15, Aerdenhout,

Dr. J. H. HOLWERDA Jr.Directeur van 's Rijks Museum van Oudheden.Rapenburg 28, Leiden.

Benoemd:28 Mei 1861.

23 Mei 1910.

28 Mei 1923,

21 Mei 1928.

21 Mei 1928.

21 Mei 1928.

21 Mei 1928.

21 Mei 1928.

21 Mei 1928.

21 Oct. 1929.

21 Oct. 1929.

21 Oct. 1929.

BESTUUR.

Van Mei 1932 tot Mei 1933.

H. J. SCHARP, Voorzitter,

Prof. Dr, F. W. HUDIG, Onder-Voorzitter,

A. J. J. Ph, HAAS, Secretaris,F. P. BODENHEIM, Secretaris,J. VAN ECK, Penningmeester, Postgiro 73291.Mej. MARJORIE H. BOTTENHEIM, Conservator,Jhr, Ir. G, C. SIX, Conservator.

Eereleden van het Bestuur.

Dr. J. F. M. STERCK, Mr. Enschedeweg 15, Aerdenhout,

M. VAN NOTTEN, Bloemenheuvel, Driebergen.Mr, N. BEETS, de Lairessestraat 6, Amsterdam. (Z.)C, W, H. BAARD, van Baerlestraat 132, Amsterdam, (Z.)

Donateur.

H. M. STEUVEN, Prinsengracht 489, Amsterdam, (C.)

Commissie voor het Museumfonds.

Dr, J. F. M. STERCK.J. VAN ECK.

Commissie voor de Bibliotheek.

M. D. HENKEL, 's Rijks Prentenkabinet, Tel, 20355.

J, KNOEF.

Gekozen:31 Mei 1915.25 Mei 1925,23 Juni 1919.

21 Mei 1928.29 Mei 1922.17 Mei 1926.6 Febr. 1928.

Benoemd:25 Mei 1925,25 Mei 1925.31 Oct, 1927,21 Mei 1928.

Benoemd:25 Nov. 1929.

Commissie voor den Atlas van Amsterdam.

J. VAN ECK, Keizersgracht 397, Tel. 42125.Mej. J. VAN SOMEREN BRAND.

Commissie voor den Atlas van Afbeeldingen betreffendeZeden en Gewoonten.

A, J. J. Ph, HAAS, Roelof Hartstraat 84. Tel, 22033.Mej. MARJORIE H. BOTTENHEIM, 's Rijks Prentenkabinet.

Tel. 20355.Dr. A. G. C. DE VRIES,Mej. Dr. J. D. HINTZEN.

Commissie voor het Munt- en Penningkabinet.

W. K. F. ZWIERZINA, Kwakersplein 3,A. J. BEMOLT VAN LOGHUM SLATERUS.

Commissie tot behoud van Gevelsteenen.

K. HUIG.J. B. JANUS,

C. VISSER, Saxenburgerdwarsstraat 4, Tel, 80975 (huffs).Voor spoedeischende gevallen: Tel. 52200 (bureau Hinderwet).

Commissie voor de verzameling betreffende burgerwapeningen Schutterij.

A. J. J. Ph. HAAS,J, VAN ECK,

J, Theod. BoelenDr. M. G, de Boer .P. de Boer Walrave BoissevainW. C, Bonebakker A. Bonga A. Bonger

• • .

• •

• • •

28

GEWONE LEDEN TE AMSTERDAM.

De ledenlijst geeft den toestand weer van15 October 1932.

G. van der Aa Beursplein 5 (C)F. Alexander Emmaplein 3 (Z)Dr. L. Alma Memlingstraat 13 (Z)Joh, A. Alsbach Stadhouderskade 62 (Z)I. Q, v. Regteren Altena P. C. Hooftstraat 156 (Z)A. Andriesse Dijsselhofplantsoen 16 (Z)Mej, Lizzy Ansingh Prinsengracht 1091 (C)G, Ansoul Amstel 254 (C)A. Arias Kappers van Eeghenstraat 104 (Z)A. Asscher Joh. Vermeerstr, 14 (Z)Paul Auerbach Heerengracht 522 (C)Mej. Dr, M. J, Baale P. C, Hooftstraat 150 (Z)H. P. Baard van Baerlestraat 132 (Z)Prof. Dr. H. A. v. Bakel Joh, Verhulststr. 94 (Z)Dr. W, F. Bax Linnaeushof 97 (0)Prof, Dr, B. Becker Cliostraat 10 (Z)Mej. L. Beels van Eeghenstraat 70 (ZK. W. J. K. v. Beverwijk Keizersgracht 618 (C)Ir. J, de Bie Leuveling

Tjeenk Museumplein 4 (Z)A. , Bierens de Haan .. Pr. Hendrikkade 130 (CDr. J. A. Bierens de

Haan Minervalaan 26 (Z)Dr, J. C, J. Bierens de

Haan Koningslaan 44 (Z)Mej. J. M. Blok Het Nieuwe Huis, Roelof

Hartplein 4 (Z)F. P. Bodenheim R. Visscherstr,19 (W)Mej. Nelly Bodenheim Valeriusstraat 164 (Z)

van Eeghenstraat 68 (Z)Zuider Amstellaan 58 (Z)Heerengracht 474 (C)Keizersgracht 321 (C)Jan v. Goyenkade 27 (Z)Heerengracht 504 (C)Gabriel Metsustr. 13 (Z)

J, E. J. Bonnike ..... de Lairessestraat 96 (Z)Drs. T. de Boone Joh. Verhulststr. 140 (Z)Mej. Marjorie H.

Bottenheim van Eeghenstraat 79 (Z)Prof. Dr, K. H. Bouman Jan Luykenstraat 24 (Z)Mej. J. van Someren

Brand Vossiusstraat 8 (Z)Ir, A. ten Bruggencate Heerengracht 77 (C)Prof. Dr. H. Brugmans Prinsengracht 650 (C)Mej. T. Brummer Trompenburgstr. 32 (Z)Dr. C. P. Burger Jr. • • Overtoom 141 (W)J. N. Burger Jan v, Goyenkade 12 (Z)Mr, A. le Cosquino de

Bussy Oranje-Nassaulaan 23 (Z)H, van der Bijil 3e Helmersstraat 12 (W)W. Voorbeijtel Cannen-

burg Scheepvaart Museum (Z)Mej, Dr. W. L, C. Coe-

nen Hobbemastraat 16 (Z)Prof, Dr, D. Cohen van Breestraat 172 (Z)

Dr. D. E, Cohen .. Keizersgracht 748 (C)Mr. F, M. Cohen .. Prins Hendriklaan 32 (Z)Gotfried H. Crone Jan Luykenstr. 16 (Z)G. C. E. Crone .. Vossiusstraat 11 (Z)Dr. Paul Cronheim . . . Prins Hendriklaan 7 (Z)Prof. Dr. J, van Dam . Nic. Maesstraat 141 (Z)Mevr, Mr, H. van Dam

van Isselt Amstelkade 180 II (Z)Arn, C, Dentz R, Visscherstraat 43 (W)E, van Dien de Lairessestraat 145 (Z)Dr, H. C, Diferee . . . Alexanderplein 11 h. (C)Dr. J. G, van Dillen . Ruysdaelkade 11 (Z)Evert Douwes Rokin 46 (C)W. J. R. Dreesmann . Joh. Vermeerstraat 2 (Z)G. A. Dunlop Sarphatikade 11 (C)J. van Eck Keizersgracht 397 (C)Mr. Chr. P, van Eeghen Heerengracht 497 (C)

Mej. Annie C. GebhardEd. Gerzon

Mej, Annie Goedkoop. Jan Goedkoop J. E. Goldschmidt . Prof. Dr, A. Goslinga . .Jacques Goudstikker ..Siegfried Granaat .. .Ir, Jan Gratama ..B. H. Gryseels ..Romano GuarnieriDr, C. P. GunningJan ter Haar Jr,A. J. J, Ph. Haas • • • •M.evr, F, Haas-WieringaK. D, Hartm.ans ......Mej, Dra, Riek HasperD. G. J. baron v. Heem-

stra

Dr, H. P, Heineken. .

H, R. C. Helweg . . . J, F. van Hengel . ..M. D. Henkel

Menno Hertzberger . . . W. F, van HeukelomP. Heukensfeldt JansenJ, M. Hillesum

Mej. Dr. J. D. Hintzen .

• •

• • • •

• • • •

29

H. L, van Eeghen . . . . Hcnthorststraat 22 (Z)Mej, M. C. van Eeghen Sarphatikade 12 (C)S. T. van Eeghen . . . . Heerengracht 462 (C)Herman van den Eeren-

beemt Koninginneweg 150 (Z)Mr. J. Everts Beethovenstr, 91 III (Z)Mr, J. B, de la Faille Rokin 13 (C)Mej. Dr. M. J. Freie Bern, Zweersk, 24 III (Z)Prof. Dr. W. van der Gaaf Hoofdweg 31 (W)Prof. K, R. Gallas . . . . Minervalaan 34 (Z)

van Eeghenlaan 35 (Z)Koningslaan 60 (Z)Prins Hendriklaan 41 (Z)Breitnerplantsoen 6 (Z)Stadhouderskade 139 (Z) ,Stadhouderskade 150 (Z) 'Heerengracht 458 (C)Heerengracht 512 (C)Apollolaan 36 (Z)Heerengacht 404 (C)N. Amstellaan 181 (Z)Valeriusplein 13 (Z)Jan Luykenstraat 60 (Z)Roelof Hartstraat 84 (Z)Emmalaan 17 (Z)Corn, Krusemanstr, 1 (Z)Fr, van Mierisstr. 56 (Z)

Mr, P. Hofstede deGroot

P , R. Holliger .....

Dr, P. J. J, Honig . • •

C, G, 't Hooft D. A. Hoogendijk . . . A. M. van Hoorn . . . G, van der Horst Hz.H. J. van der Horst . Bernard HouthakkerMej. A. Hudig ...Mej, C, J. Hudig . Mr, D. Hudig D. Hudig L.Jzn ...K. Huig Ir, A. R. Hulshoff . . . A. Ingwersen Mej. A. Jansen ...J. B. Janus G. H. Jiskoot Ir, J. A. Josephus JittaP. J. J. Jonas van

's Heer Arendskerke ,G. Kalff Az J, W. van Kampen J. Z, Kannegieter

B, M. Keezer C. K. Kesler . . . Th. M. Ketelaar Mr, R. E, Kielstra .S. R. Klatte A. J. Kleykamp . . . J. Knoef W. C. Kohler A. A, Kok Prof, Dr. D. J. KortewegD, Kouwenaar Adolph Krijn Mej, Dr, S. A. KrijnMr. L, H. C. KuhnJan Kuijt Wz Mej, M, E, Labouchére .W. A, van Leer Prof, Dr, E, C, van

Leersum E. A. Lehmann A, van Lennep

v. Eeghenstraat 81 (Z)Keizersgracht 640 (C)Paulus Potterstr. 32 (Z)R, Visscherstraat 37 (W)Jan Luykenstraat 100 (Z)Heerengracht 417 (C)Heerengracht 538 (C)van Miereveldstraat 9 (Z)Prins Hendriklaan 6 (Z)Stadionkade 16 (Z)Lauriergracht 12 (C)Harmoniehof 67 (Z)le C. Huygensstr. 120 (W)Amstelv,weg 1000 (Z)Willemsparkweg 106 (Z)van Eeghenstraat 100 (Z)Beethovenstraat 46 (Z)

Heerengracht 524 (C)Koninginneweg 60 (Z)Singel 330 (C)Claudius CivilisschoolNw, Uilenb.str. 70 (C)Wijde Kapelsteeg 1 (C)Saxen-Weimarlaan 24 (Z)Joh. Verhulststraat 9 (Z)Oranje Nassaulaan 19 (Z)Minervalaan 25 (Z)Vijzelstraat 22 (C)Kattenb.voorstraat 23 (C)Joh. Verhulststr. 81 (Z)Minervalaan 14 (Z)Vondelstraat 118 (W)J. Verhulststr. 193 b, (Z)Fr, van Mierisstr. 52 (Z)Sarphatistraat 48 (C)Oosteinde 15 (C)Spui 23-25-27 (C)Heerengracht 527 (C)Apollolaan 117 (Z)

Vondelstraat 28 (W)Overtoom 241 (W)J. W. Brouwersstr, 5 (Z)

Hacquartstraat 16 (Z)Jan v. Goyenkade 7 (Z)Rozengracht 66Corn, Schuytstraat 72 (Z)Harmoniehof 28 (Z)Singel 364 (C)Museumplein 19 (Z)Heerengracht 594 (C)Amstelkade 15 (Z)Het Nieuwe Huis 105Roelof Hartplein 4 (Z)

Jan v. Goyenkade 27 (Z)Vcndelstraat 36 (W)Nw.dammerdijk 335 (N)

• •

• •

•• •

30

Jhr, F, J. E. van Lennep Heerengracht 471 (C)Jhr. Mr, L. H, van

Lennep Joh. Vermeerstr. 22 (Z)Mevr. Wed. A. Levy-

Themans R. Visscherstraat 48 (W)Jhr. Mr. J. F. Lewe van

Nijenstein Joh. Vermeerstr. 16 (Z)Prof. Th. Limperg Jr, Emmalaan 6 (Z)Dr. C.M.A,A, Lindeman Memlingstraat 9 by. (Z)J, M. Lob Koninginneweg 101 (Z)Mr. A. Loosjes . . . . . v.. Tuyll v, Serooskerken-

weg 84 II (Z)Mej. Dr, A. E. C. v. d.

Looy—van der LeeuwF. W. Ludwig Prof Huib Luns Dr, Helmuth Liitjens Dr. Fritz Mannheimer. A. von Marx Paul May B. J. Meers A. J. Mendes da CostaDr. Ch, Mendes de LeonDr. Rudolf MengelbergJan ter Meulen Jan de Meijer C. W. MiddelhovenChr, Moes Abram Muller Frans Mijnssen ......Mej. J. E. van NieropProf. Dr.W, NoordenbosDr, B. W. Th. Nuijens

P. Nijhoff M. Onnes van NyenrodeMr. P. Otten G. H. de Marez Oyens

J. Czn. Dr. A. Pauli ......Dr, J. B. Polak L. F. Pont C, G. Pouw Benjamin Prins . .

Noord. Amstell, 1581 (Z)Stadhouderskade 133 (Z)Valeriusstraat 49 (Z)Keizersgracht 109 (C)Hobbemastraat 20 (Z)de Lairessestraat 167 (Z)N. Spiegelstraat 6 (C)Atnsteldijk 78 (Z)N. Prinsengracht 23 (C)Apollolaan 187-189 (Z)Schubertstraat 20 (Z)Koningslaan 46 (Z)Koninginneweg 95 (Z)Joh. Vermeerstr. 15 (Z)Keizersgracht 780 (C)van Eeghenstraat 96 (Z)Joh. Verhulststr. 48 (Z)Hotel des Pays-Bas (C)Emmaplein 10 (Z)Bernardus Gesticht,Nw. Passeerderstr. 2 (C)Oranje Nassaulaan 11 (Z)Driekoningenstraat 4 (C)Koninginneweg 146 (Z)

Honthorststraat 14 (Z)Heerengracht 406 (C)P, C. Hooftstr. 163 (Z)v, Eeghenstraat 73 (Z)v. Eeghenstraat 89 (Z)Plant.Franschelaan 25(C)

Prof, Dr, J. PrinsenJ. Lzn

E. Pral M. J, van Raalie .H. P. Rahusen Edwin vom Rath .Mr. J. J. H. J. v. ReenenH. C. RehbockA. B. Reintjes . .Jhr. D. C. ROell . .. J. J. Roovers . . .

Prof. Dr. A, H, M. J van Rooij

Mr. A, E. von Saher . •Mevr, A. fj, von Saher-

Crone Mr. G. J. Salm Adolphe A, E. SchluterMr, L. M. de Jong

Schouwenburg . ...Alfred Schroder . ...A. Schulman M. Schulman

Otto B. Schuster . • • Mej. Georgine

Schwartze S. Seeligmann Jhr, C, C, Th. Six • • •Jhr. Ir. G. C, Six • • •Jhr. Jan Six Jhr, P. J. Six A. J, Bemolt van

Loghum SlaterusDr, Bodo Slingenberg. .Prof. Dr, Ir, D, F. Slot-

houwer Prof, Dr, G, A. S. SnijderMevr. Else Speijer-

Lewin M. J. Spijer W, Spijer

Willem J. J. Spijer ... A. Strater

Harmoniehof 65 (Z)Koningslaan 17 (Z)Joh. Verhulststr. 43 (Z)Keizersgracht 435 (C)Heerengracht 468 (C)Heerengracht 388 (C)Heerengracht 470 (C)Vijzelstraat 65 (C)Amstel 254 (C)Sarphatipark 59 (Z)

Vondelstraat 67 (W)Joh, Vermeerstr. 20 (Z)

Oranje Nassaulaan 10 (Z)P. C. Hooftstraat 168 (Z)G, Terborgstr, 25 (Z)

Heerengracht 480 (C)Teniersstraat 4 (Z)Keizersgracht 488 (C)Keizersgracht 488 (C)Prins Hendriklaan 60 (Z)

Prinsengracht 1091 (C)Nic, Witsenstraat 7 (C)van Eeghenstraat 66 (Z)Emmalaan 23 (Z)Vondelstraat 21 (W)Amstel 218 (C)

3e Helmersstr. 30 h. (W)Keizersgracht 414 (C)

P. C. Hooftstraat 143 (Z)Haringvlietstraat 65 (Z)

Apollolaan 84 (Z)Singel 395 (C)J, van Eyckstraat 28 (Z)Singel 395 (C)Vossiusstraat 7 (Z)

• •

• • •

31

Jhr, Dr, Charles H, deStuers

B. Tabingh SuermondtC. W. J. Suyver Prof. Dr. A. E. H. Swaen

Paul den Tex ... . ... Prof, Dr, J. S. TheisenJ. C. W. Thoolen Jr. Mr. P, G, van TienhovenMr, L. J, A. Trip F. L. Edema V. d. TuukC. van Tijen Dr, C. T. v. ValkenburgIr, R. M. Vetter C, Visser H. F. E. Visser Mr. G. Vissering ... E. Vita Israel

Th, G, van Vogelpoel . Dr. I. H. J. Vos ... Mr. J. R. Voilte M. P, Valle Jr.

Prinsengracht 673 (C)Leliegracht 25 (C)Westerdoksdijk 49 (C)Vcssiusstraat 16 (Z)Leidschegracht 10 (C)Jac. Obrechtstraat 3 (Z)Keizersgracht 649 (C)Heerengr. 260-266 (C)Ned. Bank, Rokin 127 (C)J. J. Viottastraat 44 (Z)Koninginneweg 198 (Z)Keizersgracht 728 (C)Zach, Jansestraat 56 (0)Saxenburgerdw.str, 4 (W)Bern. Zweerskade 23 (Z)de Lairessestraat 165 (Z)Muiderstraat 14 (C)Correllistraat 11 (Z)Amstel 25 (C)de Lairessestraat 96 (Z)Heerengracht 481 (C)

Dr, A. G. C, de Vries . .J Vriesendorp Dr, H. Vrijdag A, M. van de Waal F. G. Waller Mej, E. M. van WalreeW, Weinberg A. Welcker Mr, H. K. Westendorp .Mevr. E. Westerman-

Holstijn geb, Vissering

A, W, Wichers Hoeth .

F, W, Wilde Jr, . . .

Mr. J. W. to Winkel . Jhr, Dr, P. J. v, WinterMej. Bertha WoltersonF, L. Wurfbain G. P. Wijnmalen .....Mr, H. F, WijnmanB. C. E. Zwart W. K. F. Zwierzina .Dr, A. Zijderveld .....

Singel 146 (C)Heerengracht 423 (C)Willemsparkweg 36 (Z)Willemsparkweg 153 (Z)Vondelstraat 73 (W)Hacquartstraat 9 (Z)Oranje Nassaulaan 51 (Z)R. Visscherstraat 21 (W)Jan v. Goyenkade 25 (Z)

Albrecht Diirerstr, 10 (Z)2e C. Huygensstr. 71 (W)J an Luykenstraat 8 (Z)Prinsengracht 257 (C)P, C. Hooftstr. 113 b (Z)Willemsparkweg 92 (Z)Leidschegracht 9 (C)R. Vinkeleskade 82 (Z)Banstraat 56 huffs (Z)Warmoesstr, 147-151 (C)Kwakersplein 3 1 (W)P. Lastmankade 33 (Z)

GEWONE LEDEN BUITEN AMSTERDAM.

Dr. C. J. K. van Aalst

Hoevelaken.Mr. Dr. C. H. Baale

Hotel Corbelijn, Markt Tiel.

Mr. C. Bake

Riouwstraat 19 's-Gravenhage.Dr. G. C. van Balen Blanken • •

Pastorie Bovenkarspel.

H. J, L. C, Bax

V. Hogendorpstraat 3 . . . Utrecht,H. Beels van Heemstede

Dreef 34 Haarlem.

Th. W. Blijdenstein

Nieuwersluis.Prof, Dr. F. M. Th. Bal

Rapenburg 53 Leiden.

S. C. Bosch Reitz

Laren (N.-H.).Dr, A. Bredius Prinsegracht 6 . • . ...... 's-Gravenhage.J, E, Brom Drift 15

Utrecht.

C. W. A. Buma

6 Place de la Concorde .. Paris 8e.Mr, W. B, Buma

Marssum (Fried.).

32

Oegstgeesterlaan 2 A . . . .Woudenbergerweg 32 . . . .Stolberglaan 12

Maastrichterweg 1 A . . . .litrechtschestraatweg 89 AHuize Weldam St. Helens Court

Great St. Helens ... Emmastraat 25 Huize „den Hoeck" ......Cornelis Houtmanstr, 95Haagweg 192 Villa Eikenh out Huize Calozama 7, Cannon Place. Hamp-

stead Oranjeplein 21 Dalweg 2

Ant, Duyckstraat 155 . . . De Dingshof, Iepenlaan 15

Frans Hals Museum • • • •Huize Boschbeek Bronovolaan 14 Bronovolaan 14 ......Museum Boymans .....Burgem. Schooklaan 2Leeuwendaallaan 61 . . . .Heerenlaan 43 Nieuwstraat 47

Mej. Tine Honig Iepenlaan 18 J. M. C. Hoog Koninginneweg 86 ..Dr. G. van Hoorn Ramstraat 5 N. J. Hoorweg Frankenslag 156 A. Hoijnck van Papendrecht . • • Mathenesserlaan 226 . . . Prof, Dr. F. W. Hudig „Elsduin" Zuidlaan 1 . .Dr. N. G, van Huffel Prinsenstraat 23 Jhr, Mr, B. M. de Jonge v. Ellemeet Kleverlaan 194 F. Koenigs Florapark 8 A. F. Kremer Duinhoeve J. C, M. Krook Boschlaan 17 Dr, J. E. Kroon Stationsweg 25

W. J. J. C. Bijleveld P. de Clercq Ernst Crone J, Th. J. Cuypers Pierre J. J. M. Cuypers Mr, H. Deen Sir Dr, Henry W. A. Deterding .

N. J. M, Dresch R, H. Driessen S. Duits Mr. Henri Edersheim Mr, H, J. D. D. Enschede Mr, J. C. A. Everwijn Dr. H. Frankfort

D. Fuldauer A. A. Ganderheyden Dr. H. E, van Gelder N. van Gelder G. J, de Goede G. D. Gratama F. B. Gutmann Dr. Ir, A. H. W, Hacke ...... .Mevr. J. J. Hacke—Oudemans • •D. Hannema Mr, M. F, Hennus Dr. 0, Hirschmann F. A, Hoefer J. G. A, van Hogerlinden G. J. Honig

Leiden.Zeist.AerdenhoutRoermond,Hilversum,Hoevelaken,

Londen E, L. 3.Alkmaar.Maarssen.'s-Gravenhage.Rijswijk (Z.-H.)Aerdenhout.Noordwijk,

Londen, N. W. 3.Haarlem,Hilversum,'s-Gravenhage.Bloemendaal (N.-H.)Wijdenes (N,-11.).Haarlem.Heemste de.'s-Gravenhage.'s-Gravenhage.RotterdamHilversum.Rijswijk (Z.-H.)Zeist.Arnhem.Zaandijk,Bloemendaal (N.-H.)Haarlem.Utrecht,'s-Gravenhage.Rotterdam.Aerdenhout,Utrecht,Haarlem.Haarlem,Overveen,Bussum.Leiden.

33

Hooge Duin en Daalsche-weg 20 Bloemendaal (N.-H.) Wormerveer.

Nieuwegracht 193 ..... Utrecht.Huize „Schoonoord" . . . 's Graveland,Graaf Florisstraat 103 A Rotterdam,Heerengracht 2 's-Gravenhage.Koninginneweg 23 ...... Hilversum,Château de Fourolles par

St. Aubin-Chateauneuf (Yonne) Frankrijk.Queekhoven Breukelen.Huize Zandbergen Huis ter Heide. Koog a, d. Zaan.Raamsingel 8 Haarlem,55 Bd General Wahis . . . . Brussel (SchaerbeekHuize Westerlicht ..... Alkmaar.Prins Hendrikstraat 4-6 Leeuwarden.de Hartekamp Heemste de.

Huize „De Laak" Eindhoven,Haarlem,Vijverlaan 7

Uytenbosch Baarn.„'t Zonnehuis" Alb. Perk-

straat 24 Hilversum,de Heidaal Laren (N,-H,)Huize Santwijck, Wilhel-

minalaan 3 Hillegom,Statenlaan 6 Bussum.Huize de Hoorneboeg • • • • Hilversum.Huize „Oud Crailoo", Huizen (N,-H,) postadres:

Bussum. Wassenaar.Avenue de Spa 84 ... Heusy-Verviers

(Belgique)... Verwerstraat 41 's-Hertogenbosch.

Joan H. A. Kruimel

J. A. Laan Jr. Dr, G, C, Labouchere G. Leonhardt G, J. Lieftinck F. J. Lugt Joh. H. Lugt Pz Mr, H. G. J. Maas Geesteranus .

C, W. Matthes R. May Mej. M. Meijling Mr. A. S. Miedema M. B. B, Nijkerk Mej. Dr, J, A. Nijland Nanne Ottema Mevr. C. von Pannwitz A, A, Pauw Dr, A. F. Philips J. L, Pierson Gustave Plate Jr

Dr. Henri Polak Mr. D. F, Pont

M, J. F, Portielje P. A. Pijnappel Nlevr, M. Ras—Ruijter

Mr. R. van Rees Mevr, Lucie Reymond-Vos .....

Mr. Dr. A. van RyckevorselJhr, Dr, J. L, A, A. M. van

RyckevorselProf. Dr. G. van Rijnberk N. Sax Jr. E. R. D. Schaap H. J, Scharp Dr. C. W. Lunsingh Scheurleer • • •Dr. H. Schneider Mr. Dr. C. F. Schoch A. Schoenlicht

• •

Kerkstraat 20 Hees (Nijmegen),Casa Sole Blaricum,Drift 575 Laren (N.-H.),Villa Nova Ankeveen,Amstelveenscheweg 397 Amstelveen.Wagenstraat 14 's-Gravenhage.Oostduinlaan 16 91Huize „de Wildbaan" . . . . Driebergen,Joh, v. Oldenbarneveldth 1 's-Gravenhage,

34

J. L. Schouten Mr, M. J. A, M, Schretlen . .. ..J, Schiilein Dr, S, Simons Douairiere Six van Hillegom geb.

Bosch Reitz Jonkvrouwe C, J. Six Jhr, E. W. C, Six Jonkvrouwe H. M, A. F. Six . ....Mr. A. Staring J. L, Tadema K, J, L. Alberdingk Thijm Dr. W, S. Unger E. A. Veltman D. J. van der Ven Prof. Dr, W. Vogelsang E. J. Voilte Mej, M. van Wessem Dr, F. C. Wieder Prof. P, van der Wielen C. W. E. Wilde J, S. Witsen Elias F. W. J. de Witt Huberts ....Mr. J. G. Wurfbain Mr, P. J. van WijngaardenE, G. F. baron van Zuijlen van

Nijevelt van de Haar L. Zijl

Delft,Zandvoorterweg 21 . . • • • • Aerdenhout.Beethovenlaan 41 . Hilversum.Merellaan 31 Bentveld—Aerden-

hout,Jagtlust 1s-Gravenland.Jagtlust 's-Gravenland.Vischstraat 4rood Dordrecht.Jagtlust 's-Gravenland.de Wildenborch Vorden (Gelded.),Ged. Oudegracht 91 • • • • Haarlem.Jordensstraat 60 Haarlem, Middelburg.Varenberg Bloemendaal (N.-H,) ,De Meihof Oosterbeek (Laag).Admiraal v. Ghentstraat 35 Utrecht.„Kyckers Duyn" Eeuwigelaan 16 Bergen (N.-H.)Korte Parkweg 4 Bloemendaal (N,-H,) .„De Meezen", Gooweg 17. Noordwijk-Binnen.Utrechtscheweg 31 Hilversum.Bloemendaalscheweg 190 . Overveen,Bikbergerweg 21 Huizen (N.H.).v. Weede van Dijkv.str. 20 's-Gravenhage.Heuven Worth-Rheden,Haringvliet 62 Rotterdam.

Kasteel „de Haar" Haarzuilens.Breedelaan 2 Bussum.

ZOLDERSTUK DOOR JACOB DE WIT

Omstreeks 1740

Jacob de Wit, 1695-1754

H ET meerendeel van de bekwame schilders onzer 18de eeuw kan men, hetzij

als voortzetters eener onafgebroken traditie, hetzij als welbewuste navolgersvan een bepaald, bijzonder geliefd meester, op eenigerlei wijze vasthechten

aan de kunst onzer 17de eeuw, Dit is slechts in zeer geringe mate het geval metJacob de Wit, Wel kende men, ook voor de 18de eeuw, vele plafondschilderijenop doek en de W i t's zolderstukken waren dus geen nieuwe verschijnselen, waarvoormen slechts buitenlandsche voorbeelden kon aanhalen, maar ietwat kunstmatig, alsgezocht stinelement ingevoerd waren die geschilderde plafondstukken toch wel. Hetis teekenend, dat de meesters, die vôor de Wit een verderklinkenden naam haddengemaakt als plafondschilders, Gerard de L air e s s e van uit Amsterdam enMa ttheus en Augustinus Ter w es t en van uit Den Haag, zich buitenslandshadden ontwikkeld. Men moest, voor de Wit, zelfs nog op middelmatige buiten-landers als Pellegrini of P a r m e n t i e r een beroep doen om aan de vraagnaar modieuse plafondstukken te kunnen voldoen, De Wit is onze eerste werkelijkgroote decorateur geworden en tevens ooze eenige kunstenaar in de 18de eeuw vanzeer persoonlijken stijl en van groote allure, Wel hebben de buitenlandsche bestellersvan zijn werken meer zijn bescheidener deur- en schoorsteenstukken in grisaille ofin kleuren gezocht dan de omvangrijke zolderstukken, die zijn meest verdienstelijkescheppingen waren, maar het merkwaardige is, dat men zijn werk kocht om zijn naamvertegenwoordigd te hebben in een kunstverzameling, die up to date Wilde zijn, Ookandere meesters, als de laatste Mieris se n, de Mon i, van Limborc h,H u y s u m of Rachel R u y s c h werden door buitenlandsche verzamelaars welgezocht, maar als voortzetters eener als typisch Hollandsch geldende traditie. D eWit's reputatie was onafhankelijk en zij heeft nooit ernstig onder verandering vantijdsmaak geleden, In het bijzonder zijn teekeningen zijn tot heden gebleven begeerdeobjecten voor verzamelaars uit alle lan den. De verzamelaars van teekeningen, diealtijd meer op artistieke hoedanigheid aileen plachten te letten dan op de voor-schriften van een veranderenden tijdsmaak, zijn de Wit trouw gebleven ook in deLange periode, waarin de wereldsche kunst uit de 18de eeuw als onserieus en min-derwaardig werd beschouwd,

Geen kunstvorm ontstaat geheel spontaan; hij is altijd een schrede ver-der op een weg, Bien reeds voorgangers, eerst aarzelend dan bewust, hebbeningeslagen, Gaarne zou men de Wit's plafondkunst vastknoopen aan die vanbekende groepen van groote meesters zooals de Venetiaansche of de Zuid-Duitsche, of er een sterk Fransch element in willen zien, Natuurlijk is de Am-sterdammer de Wit niet geheel onkundig gebleven van wat er in het buitenlandomging, maar tax, de Venetianen en de Zuid-Duitschers kan men aannemen, dat hijhun kunst hoogstens uit ontwerpteekeningen kan hebben gekend, en t,a,v, de Fransche

36

plafondkunst moet men opmerken, dat de beste producten van 18de-eeuwsch karakterop zijn vroegst gelijktijdig met het werk van de Wit zijn ontstaan en dat de Witdus slechts in latere jaren onder den invloed van Fransche gravures kan zijn geko-men. Zeker herkent men in de latere ontwikkeling van onzen kunstenaar modieus-Fransche elementen, vooral van kleur; waar hij duidelijk naar het Zuiden-kijkt, wordihij echter vervelend en doet hij blijkbaar eigen aanleg geweld aan.

D e Wi t ' s eigenlijke voorbeeld wordt vergeten, omdat men het niet meeraanschouwen kan, Toen in 1718 de Antwerpsche Jezultenkerk uitbrandde, gingen ookverloren 36 schilderstukken, die Rubens vervaardigd had voor de plafondcassetten inde beide verdiepingen der zijgalerijen van deze basilica, Men kent die werken nogslechts uit eenige, geleidelijk voor den dag gekomen schetsontwerpen van den schil-der zelf en uit de verschillende series geteekende copian (waaronder eene, doorPunt gegraveerd), die de Wit in 1711 en 1712 daarnaar vervaardigde. Wanneermen de herkomst van de Wit's bekend kindertype, van zijn compositiekennis, vande sterke beweging en de kundig'e verkortingen zijner zwevende gestalten wil zoeken,kan men die vinden in de verloren gegane plafondstukken van Ruben s, Toende Wit als 15-jarige knaap in 1710 te Antwerpen zijn vak ging leeren, aanvan-kelijk als leerling van den nog geheel in de Rub en s-traditie gewortelden v a nHal, heeft hij zich van ganscher harte aangesloten aan diezelf de traditie doorijverig te copieeren naar Ruben s' werken in de verzamelingen, kerken en kloostersvan Antwerpen, en is hij voor Holland het typische voorbeeld geworden van den be-zielenden invloed, die steeds van Rub en s' vitale kunst is blijven uitgaan, ZooalsRuben s' serie historische allegorieen uit het Leven van Maria de'Medici in hetLuxemburg-paleis te Parijs, als -neilzame opfrissching na de verstarrende Bologneesch-Romeinsche traditie der academie, de Fransche decoratieve schilderkunst opnieuw be-vrucht heeft, zoo heeft zijn helaas vernietigde serie plafondstukken uit de Antwerp-sche kerk naar het Noorden uitgestraald door het werk van J a c o b de Wit.

Het geschiedt vaak, dat een nieuw, sterk element in de cultuur van een yolkvoortkomt uit een beperkte g'roep van dat yolk. Zooals de dilettantistische beoefeningvan de natuurwetenschappen door de leergierige, rijke Doopsgezinde kooplieden vanAmsterdam animeerend heeft gewerkt op den opbloei Bier wetenschappen in ons land,zoo heeft het nieuwe zelfbewustzijn der welvarende Amsterdamsche Katholieken hetmilieu geschapen, waaruit een kunstenaar als de Wit kon voortkomen, Vrij van decalvinistische geestesomheining, geestelijk vrij in alles wat niet het katholieke dogmabetrof, kon hij in zijn kunst de vlucht nemen, die anders slechts bij bijzonder onaf-hankelijke geesten als Rembrandt mogelijk was, Wellicht heeft hij, toen hij Rub en s'altaarstukken copieerde, zich voorgesteld voor de vele Roomsche en Oud-Roomschekerken en kapellen, die noodig waren geworden en voortaan ook ongestoord opgerichtzouden kunnen worden, de gewenschte altaarstukken te zullen kunnen schilderen, alsgoed zoon der Kerk zeker zijnde van den steun der geestelijkheid. Die droom is danvervuld geworden, en talrijk zijn zijn versieringen voor kerken en kapellen gewor-den. Tot zijn beste werk behooren die stukken, die hij veelal belangeloos uitvoerde,echter niet. Mag mij de stoutigheid uit de pen, dat de Wit zich bij het schilderen

37

dier religieuse voorstellingen ietwat heeft verveeld, en dat de geestelijkheid hem mis-schien haar eigen schoonheidsideaal opgedrongen heeft?

Zijn levendige geest was onvermoe:baar in het schikken van speelsche kinder-groepen en van zwevende godinnen en musen, Bij de toch nog eenigszins ingeperktepositie der H, Moederkerk is het niet bevreemdend, dat hem nooit de opdracht tebeurt is gevallen, waarmee hij zich een onbestreden wereldnaam had kunnen maken,de opdracht om een hoog zich welvend plafond met drommen van hemelbewoners tebevolken, en zeker legden zoowel ons klimaat als de in Hollandsche omgeving tochsober getinte smaak onzer geestelijkheid daarvoor bezwaren in den weg; zelfs deFransche paters, die in het kerkelijk Leven te Amsterdam een groote rol hebben ge-speeld, zouden voor een zoo bij uitstek Zuidelijken kunstvorm niet het ware begriphebben gehad,

Qok den Amsterdamschen magistraat kan men niet verwijten, dat hij den dis-senter op den achtergrond gehouden heeft. In het Mozes-stuk van het Raadhuis heefthij de Wit de grootste opdracht verleend, die een 18de-eeuwsch Hollandsch kun-stenaar te beurt viel, Maar dit stuk, bestemd voor de rijke maar ernstige omgeving vanhet Raadhuis, was noodzakelijkerwijs van een te austeer karakter om de volledigeontplooing van de Wit 's gaven mogelijk te maken. De definitieve uitvoering vandit reusachtige, knap gecomponeerde stuk staat verre ten achter bij de vele getee-kende en geschilderde voorstudies; de kleine olieverfschets van het museum te Amiensis tintelend als een Tiepolo-schets.

Natuurlijk komen in het reusachtige oeuvre van dezen rappen penseelder ookzwakke werken voor; juist onder de grisailles, de „Witjes“, waarop zijn populaireroem grootendeels berust, komen vele saaie stukken voor, even machinaal geschilderdals die zijner vele navolgers, als b,v, Buy s of van B e e s t e n. Er is iets tragi-comisch in, dat deze groote colorist en bewegingsvirtuoos het meest bekend is geblevencm de zeker van technisch kunnen getuigende basrelief - nabootsingen, waarin hijvrijwillig de kleur verzaakte en zich tot strenge discipline dwong.

Maar het gemiddelde peil van zijn talrijke werken is toch merkwaardig hoog,

en vooral onder zijn zolderstukken zijn er weinige, die niet van degelijk artistiek ge-halte zijn, Men vertelt, dat hij er een 80-tal gemaakt heeft.

Wanneer men de nog op hun oorspronkelijke plaats of in musea en verzame-lingen nawijsbare exemplaren optelt, is zulk een aantal niet onwaarschijnlijk. Nog

steeds zijn er te Amsterdam een aantal bewaard gebleven, maar dit getal slinkt in delaatste decennia sneL De handelswaarde is te hoog geworden om zulk een kapitaalrenteloos te laten in de aankleeding van een zakelijk kantoorgebouw. Daarom is hetgoed, dat het Oudheidkundig Genootschap zich van een bezit van een uitstekend

exemplaar nit de Wit's latere periode verzekerd heeft. Men zal nu de zolderstuk-ken van den meester in de drie voornaamste musea van ons land, te Amsterdam, te's-Gravenhage en te Rotterdam kunnen leeren kennel, Men mag nog hopen, dat meneenmaal niet alleen op een donkere achtertrap van het Frans Hals-Museum maar ookin onze groote musea eveneens zijn schitterende olieverfstudies voor dergelijke zol-

38

derstukken zal kunnen bestudeeren, zooals het museum van Brussel en het MuseeJacquemart-Andre te Parijs reeds bezitten

Moet men voor het begrip en de waardeering onzer 18de-eeuwsche schilder-kunst, zelfs voor Tr o o s t, zich eenigermate de moeite geven van onze merkwaardigeen op die van Been ander land gelijkende cultuur uit dat tijdperk te leeren kennen,dit is voor Jacob de Wit niet noodig. Hij is de overtuigende figuur, die wijkunnen aanwijzen, wanneer aan de scheppingskracht onzer 18de eeuw getwijfeldwordt, Toen Jacob de Wit in 1754 overleed, ging een groot kunstenaar heen,die niet alleen zijn woon- en geboorteplaats, maar de geheele provincie Holland mettalrijke kunstwerken van blijvende waarde had verrijkt.

A. STARING.

PLAAT I

VOORZIJDE

KEERZIJ DE

(Oude afdruk K. Oudh. Gen.) (Nieuwe afdruk K. Penningkab.)

SIMON DE PASSE

Plaquette

Onbekend werk van de de Passes in de verzameling van

het Kon. Oudheidkundig Genootschap

D, Frank en Dz,, aan wien het Genootschap zoo veel dank verschuldigd isen Wiens portret door Willy Martens (1856-1927) geschilderd, in de vergaderzaaleen eereplaats inneemt, heeft de verschillende verzamelingen, die hij in zijn Levenbijeengebracht had, aan verschillende instellingen of vereenigingen gelegateerd, Zijnschilderijen heeft het Rijksmuseum gekregen, de prenten, die betrekking hebben opzeden en gewoonten en zijn bibliotheek, vooral belangrijk door de keurig bewaardegeillustreerde boeken, zijn eigendom van ons Genootschap geworden, zijn verzamelingfiches van Hollandsche geillustreerde boeken behoort nu aan de bibliotheek van de Ver-eeniging tot bevordering van de belangen des Boekhandels, waar zij helaas tusschende fiches van de Nederlandsche bibliographie van W. P, van Stockum geborgenzijn, en zijn portrettencollectie maakt nu feel uit van de verzameling van 's RijksPrentenkabinet, Het is daarom eigenlijk meer bij vergissing, dat een kleine col-lectie van portretten, alle van de de Passes, in het genootschap, dat Been afzonder-lijke verzameling van portretten bezit, is terecht gekomen, omdat deze prententoevallig in een plakboek bewaard worden en dit plakboek tot Frankens' bibliotheekbehoorde,

De prenten, die hierin vereenigd zijn, onderscheiden zich haast alle door hunbijzondere kwaliteiten van druk en door hun goeden toestand, en eenige van dezeportretten behooren tot de zeldzaamheden op 't gebied der Nederlandsche prentkunst.Aanteekeningen van Frankens hand op losse papiertjes, die nog in het boek lig-gen, bevatten waardevolle mededeelingen over de voorgestelde personen.

Frankens' belangstelling voor kunst is nooit zuiver aesthetisch geweest, hetonderwerp, de voorstelling interesseerde hem steeds in hooge mate; om deze redenheeft hij zich ook als verzamelaar tot twee soorten van prenten beperkt, waarin hetonderwerp een overheerschende beteekenis heeft: portretten en zeden en gewoonten.

In het geheel bevat ons plakboek 28 prenten en bovendien nog een teekening.De prenten zijn op een na alle in den door Franken opgestelden oeuvre-catalogusvan de de Passes (Parijs 1881) beschreven. Aileen een portret wordt slechts terloopsander No, 910 II vermeld en over den maker daarvan was Franken zelf nog in twijfel;hij wist niet zeker, of het door Simon de Passe of M. le Blon vervaardigd was, hetmedallion portret van Carolus Utenhovius, dat in meer dan een opzicht van belang is.(Plaat I). Wij hebben het hier namelijk te doen met een afdruk van een gegraveerdenportretpenning, zooals o,m, uit het spiegelschrift op den rand van de prent duidelijkblijkt. Was de afdruk, dus de prent de hoof dzaak geweest, dan zou de graveur ernatuurlijk het schrift op het metaal zelf in spiegelschrift aangebracht hebben, zoodatde letters op den afdruk in hun juiste richting te zien en direct te lezen waren

40

geweest, Dit is nu niet het geval; dus is de plaat zelf, de penning, het doel geweest,en de prent is om zoo to zeggen een bijproduct.

De zilveren penning zelf is onlangs door het Kon, Penningkabinet in den Haagaangekocht, dat reeds meer medailles van S, de Passe bezat (zie het jaarverslag over1930) en de directeur van deze instelling, de heer A, 0, van Kerkwijk, heeft vande beide zijden van dezen penning (64 X 49) voor de vrienden van het Kabinet eenigenieuwe afdrukken laten maken 1). Bij een vergelijking nu van den ouden afdruk in hetplakboek van Franken en den nieuwen afdruk blijkt duidelijk, dat de plaat zelfnu eenigszins versleten is; in ieder geval komen in den ouden, van een vroegeren toe-stand gemaakten afdruk alle lijnen nog duidelijk en zuiver uit, terwij1 de nieuwe af-druk een ietwat vagen en wazigen indruk maakt en bovendien een groote kras hetlinker bovengedeelte van den achtergrond ontsiert. De afdruk van de achterzijde, diehet meesterlijk gegraveerde wapen van Utenhove draagt en die Franken niet kende,verschaft ons nu ook over den maker van het kunstwerk zekerheid; voluit geschrevenstaat daar: „Simon Passeus fecit".

Simon de Passe, waarschijnlijk de tweede zoon van Crispijn den Oude en toKeulen, waarheen zijn vader hij was doopsgezind — uitgeweken was, ± 1595 ge-boren, is na een kort verblijf in Utrecht, eerst in Engeland werkzaam geweest, evenalszijn jongere broeder Willem, waar hij nauwe relaties met het hof van Jacobus I onder-hield, en heeft zich later, in 1624, in Kopenhagen gevestigd, waar hij in 1647 als „calco-graphus" van Christiaan IV is overleden. Hij heeft haast uitsluitend portretten gegra-veerd, in tegenstelling b,v, met zijn zuster Magdalena, die ook landschappen enmythologische voorstellingen in beeld heeft gebracht, Onder zijne portretten bevindenzich ware juweeltjes der prentkunst, werken van een buitengewone delicatesse, zooalshet portret van H. A. Vapour van 1622, dat door Franken omdat hij slechts eenproefdruk zonder opschrift kende, op grond van een oude notitie als dat van Paul vanSomer beschreven werd (No, 879), dat echter volgens het exemplaar met gegraveerdopschrift, in het Rijksprentenkabinet aanwezig, den bovengenoemden Engelschmanvoorstelt.

De penning van Utenhoven (64X49) is een verkleinde copie naar het portret,(Plaat II), dat Simon's vader, Crispyn de Oude, van zijn landgenoot in 1595 in Keulennaar het Leven gegraveerd heeft, honoris ipsius causa, zooals op deze prent vermeldstaat (Plaat II) ; Crispijn was blijkbaar met dezen geleerden en zachtzinnigen mannauw bevriend; de goedheid, de bonitas, die in de Latijnsche verzen vooral gepre-zen wordt, heeft hij in de gelaatstrekken en de oogen ook treffend tot uitdrukkinggebracht, Utenhoven, die in 1536 in Gent geboren was, had langen tijd in Parijsdoorgebracht en zich later in het gastvrije Keulen gevestigd, waar toen zoo vele be-roemde Nederlanders een veilige toevlucht hadden gevonden, zooals o,m, de vadervan Rubens en de vader van Vondel. Hij is in 1600 in Keulen overleden. Hij waseen grondige kenner van de oude talen en heeft ook Latijnsche en Grieksche verzengemaakt.

I ) Voor de welwillendheid, waarmede hij mij een stel daarvan heeft doen toekomen, zij hem hier mijnoprechte dank betuigd.

PLAAT II

CRISPYN DE PASSE SEN., C. VAN UTENHOVEN

PLAAT III

CRISPYN DE PASSE SEN., JANNEKEN DE PEIPELER

41

Doordat Simon in zijn penning het vierkante portret, dat hem als voorbeelddiende, in een ovalen vorm heeft moeten samendringen, heeft hij het boek, waarop deeene hand rust en deze hand zelf weggelaten, maar overigens heeft hij het portret opeen zeer getrouwe en gevoelige wijze gevolgd,

Het van den penning afgedrukte portret wordt bij van Someren als het werk vaneen onbekende beschreven; ook in Franken's doorschoten exemplaar van Muller,waar het portret niet vermeld wordt, is het, door Franken met zijn eigen handbijgeschreven, maar als van een onbekende,

Het plakboek van Franken bevat nog meer werk van S. de Passe, die inhet algemeen als bijzondere persoonlijkheid, even als Willem, ook bij prentenliefheb.bers weinig bekend is, daar in de meeste verzamelingen het werk van de de Passesals een geheel beschouwd en zoodanig bewaard wordt, naar het voorbeeld vanFranken's oeuvre-catalogus, De individueele verschillen tusschen de verscheidenleden van de familie en hun bijzondere kwaliteiten komen bij deze methode van rang-schikken, zooals van zelf spreekt, niet tot hun recht; men krijgt geen overzicht vanhun prestaties en het zou daarom aanbeveling verdienen het werk van seder hunnerafzonderlijk te bewaren.

Reeds uit ons plakboek, waar slechts een kleine keuze van zijn oeuvre vereenigdis, kan men zich een duidelijke voorstelling van de kunst van Simon maken; zijnprenten zijn haast alle gesigneerd, al is het dan ook sours op weinig in het oog vallendeplaatsen en met zoo kleine letters, dat zij nauwelijks waar te nemen zijn, zooals ophet medaillonportret van Koning Jacobus van Engeland (Fr. 685), waar het monogramS, d, P, en fe, op de krulletjes van de smalle omlijsting aangebracht is, Dit portret iseveneens de afdruk van een penning, zooals de ook in het plakboek aanwezige por-tretten van denzelf den koning, met hoed op, ovaal (Fr, 684) en rond (Fr, 686), ditlaatste een contre-epreuve; voorts van den zoon van Jacobus, prins Henry (Fr, 619),en wel een gewone afdruk en tevens een contre-epreuve, dan het wapen vanFrankrijk en Navarra (Fr, 654) en bovendien portretten van Karel I als prins van 1616(Fr, 520), met de keerzijde van dezen penning, van Koningin Anna, met de keerzijde(Fr. 445), van Maria d'Austria, de dochter van Philips III, (Fr, 584), met de keerzijde, van Prins Maurits (Fr. 784) en van Keizer Matthias (Fr, 744),

De andere, niet van penningen afgedrukte portretten van Simon in deze collectiezijn: Hertog Christiaan van Brunswijk, met een mistekende arm, van ± 1622 (Fr.500), Andreas Magirus, een Deensch geleerde van 1621 (Fr, 726), beiden uit zijnUtrechtschen tijd en Johannes Braem, een Hamburgsche koopman, die in Kopenhagenleef de, van ± 1646 (Fr. 487) uit zijn Deenschen tijd, Vooral in dit laatste portret treft,dat in de kunst van Simon (evenals in die van zijn broeders) zoo weinig ontwikkelingwaar te nemen is; hij is met zijn tijd niet meegegaan, maar op het reeds in jeugdigenleeftijd bereikte peil blijven staan; de tegenstellingen tusschen Licht en donker zijnmisschien sets sterker geworden, de lijnen jets krachtiger gesneden en het ornamentvertoont een overgang van het Dude krulwerk naar het meer moderne „Knorper-orna-ment; maar overigens is het verschil tusschen de vroegere en latere voortbrengselenvan Simon, in stylistisch opzicht en wat de compositie betreft, zeer Bering; technisch

42

is het degelijk en verzorgd werk, dat vooral van de latere prenten van zijn ouderenbroeder Crispijn Jr, gunstig afsteekt, die meer en meer een prentenfabrikant gewordenwas,

De overige prenten in ons plakboek zijn van Crispijn den Oude (1564-1637),een uit zijn zeer vroegen tijd, nog met veel opengelaten ruimte en spaarzame arceering,zooals het portret van een oude vrouw, Janneken Peipeler, weduwe van Hendrik deReutter, in haar 76ste levensjaar, van 1595 (Fr. 838), (Plaat III),

Met dit portret is, wat stijl en costuum aangaat, nauw verwant het eenige ge-teekende portret in ons boek, dat op de eerste pagina voorkomt en volgens een oudopschrift op de achterzijde Magdalena de Bock, de echtgenoote van den kunstenaarvoorstelt (107X83) (Pl. IV) ; het is een jonge vrouw, met een sympathiek gelaat, haastop dezelfde wijze gekleed, met openstaand bovenkleed, met een keurig geplooide kraagen een vlak mutsje, zooals de vrouw op het gegraveerde portret van 1595; de teekeningmoet ongeveer in denzelfden tijd ontstaan zijn; zij is met de pen uitgevoerd op perga-ment, de figuur zelf in bister, de achtergrond in oostindische inkt, en was waarschijnlijkbedoeld, om in koper gesneden te worden, waarop vooral de kruisarceering op denachtergrond wijst. In de wijze, waarop de lijnen, meestal korte streepjes en puntjesneergezet zijn, is een zekere schroom, een zekere angstvalligheid niet te ontkennen;het is zonder twijfel een vroeg werk, kort voor of na zijn huwelijk vervaardigd, maardeze schroom past goed bij de voorgestelde persoon en geeft aan het blad een bijzon-dere teederheid,

Er zijn meer teekeningen van Crispijn den Oude bekend; twee op zeer over-eenkomstige, haast peuterig te noemen wijze uitgevoerde kleine teekeningen zijn inhet Prentenkabinet te Amsterdam, illustraties voor de herscheppingen van Ovidius,Herkules en Deianira en Medea, die ook door hem zelf voor de Keulsche uitgave vande Metamorphoses van 1602 gegraveerd zijn. Ook het portret van J. Lipsius, eveneensin het Prentenkabinet te Amsterdam, is aan onze teekening verwant,

Van een geheel ander karakter is daarentegen het groote mannelijke borstbeeld,dat in Weenen wordt bewaard en vroeger aan Crispijn den Jonge en nu weer aanCrispijn den Oude wordt toegeschreven (285X 198) De forsche, zwierige lijnen zijnhier met groote kracht en zekerheid aangegeven en men zou kunnen twijfelen, of ditblad werkelijk het werk van denzelfden meester is, als er niet ook vele prenten vanhem wa'ren, waarin dezelfde kwaliteiten voorkomen; volgens de traditie stelt het Cris-pijn de Passe zelf voor,

Ons portret van Magdalena de Bock wordt ook in den oeuvre-catalogus vanFranken in rubriek X, No. 1393 beschreven; eenige andere daar vermelde geteekendeportretten zijn nu eigendom van het Prentenkabinet te Amsterdam: het reeds aange-haalde portret van Justus Lipsius (No. 1395), een penteekening in bister; het portretvan Graaf Willem Lodewijk van Nassau, zwart en rood krijt, dat vroeger aan hetPrentenkabinet te Leiden heeft behoord (Fr. 1396) en dat van Anna Maria Schuurman,een penteekening op perkament (Fr. 1397).

M. D, HENKEL,

PLAAT IV

,,.

q

CRISPYN DE PASSE SEN., MAGDALENA DE BOCK (Teekening)

SCHEEPSTIMMERWERF OP HET BICKERSEILAND TE AMSTERDAM

Schilderij door P. G. Bertichen, 1823.

(Historisch Museum der Stad Amsterdam. Eigendom van het K on. Oudheidkundig Genootschap)

P. G. Bertichen

I N het bezit van het Kon. Oudheidkundig Genootschap bevinden zich drie schilde-

rijtjes van een vroeg-negentiend' eeuwschen kunstenaar, P, G. Bertichen, nu ten-toongesteld in het Historisch Museum der gemeente Amsterdam, waarvooreenerzijds zij, die de topografie der hoof dstad tot hun studieveld gekozen hebben,

zich kunnen interesseeren, waartoe anderzijds diegenen zich aangetrokken zullenvoelen, die de vaderlandsche kunst der vorige eeuw grondiger wenschen te leerenkennen.

De onderwerpen ontleenend aan het Bickerseiland, een dier typische oude stads-gedeelten, die, als Bickers-, Prinsen- en Realeneiland, met hun werven en opslagplaat-sen zoo levendig van het nijver bedrijf van scheepsbouw, koopvaardij en handel spre-ken, hebben deze schilderijtjes, gezichten op scheepshellingen met de pakhuizenreeksen,die men hier vindt, tot achtergrond, hun belang voor de eerste groep, doordat ze, metecht-Hollandschen zin voor de realiteit, minutieus het aspect weergeven, dat dezebuurt opleverde in de eerste decennien der 19e eeuw. Immers door de dateer