Kunstgeschiedenis Hoorcollege 2

Globale verdeling van de wereld omstreeks 1870/ 1900 1870/ Frans-Duitse oorlog, Frankrijk wordt in de pan gehakt. De Frans-Duitse of Frans-Pruisische Oorlog begon op 19 juli 1870 en duurde tot 10 mei 1871.

De oorlog werd gevoerd tussen Frankrijk en de Duitse staten onder leiding van Pruisen. Frankrijk was beducht voor de snel groeiende Pruisisch-Duitse macht. Frankrijk was tot 1870 de meest dominante natie op het vasteland in Europa. De dominante positie van Frankrijk werd bedreigd door Pruisen, onder leiding van kanselier Bismarck. De oorlog zou leiden tot een overwinning van Pruisen en zijn bondgenoten en resulteerde in de oprichting van het Duitse Keizerrijk, waarin de Duitse staten verenigd werden.

De oorlogsverklaring van Frankrijk aan Pruisen paste in het plan van de Realpolitik van Bismarck; voor zijn plannen met één Duits Rijk moest hij Frankrijk en Oostenrijk uitschakelen. De Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog was in 1866 reeds beslist in het voordeel van Pruisen; in 1870 zou ook Frankrijk volgen.

De directe aanleiding van de oorlog was het Franse verzet tegen de aanstaande koning van Spanje: de Duitse prins Leopold van Hohenzollern. Als deze prins de troon van Spanje zou bestijgen zou Frankrijk ingesloten raken tussen Hohenzollerns, zowel in het zuiden als in het noordoosten. Frankrijk eiste dat de Pruisische koning Wilhelm I zijn steun voor de Pruisische prins introk, zodat Spanje niet in Pruisische handen zou vallen. Wilhelm I ging akkoord. Korte tijd later stuurde Napoleon III zijn gezant graaf Benedetti naar Wilhelm I om te eisen dat de Pruisische prins zich niet alleen nu maar ook in de toekomst nooit meer kandidaat zou stellen voor de Spaanse troon. Wilhelm I, op dat moment verblijvend in Bad Ems, weigerde dit. Hij stuurde op 13 juli 1870 een telegram naar Bismarck, dat bekendstaat als deEmser Depesche. Bismarck verspreidde een verkorte versie onder de pers. Deze versie van het in heel beleefde woorden geformuleerde antwoord van koning Wilhelm zag er uit als een kwetsende afwijzing. De publieke opinie en het parlement van Frankrijk werden hierdoor zo geprovoceerd dat Bismarck bereikte wat hij voor ogen had: vijf dagen later, op 19 juli 1870, verklaarde Frankrijk aan Pruisen de oorlog.

Historici zijn het er tegenwoordig over eens dat deze oorlog een godsgeschenk was voor Bismarck. Hij wilde de Duitse staten verenigen en misschien belangrijker, hij wilde dit doen onder het gezag van Pruisen. Deze staat moest de dominante rol spelen binnen het nieuwe keizerrijk. Wat ook verklaart waarom Bismarck de Oostenrijkers niet wilde opnemen in een verenigd Duitsland. Door oorlog te voeren met Frankrijk creëerde Bismarck een vijand en niets bindt verschillende groepen of staten meer dan een gemeenschappelijke vijand. Het Pruisische leger maakte tijdens deze oorlog indruk op de andere Duitse staten en voor de meesten werd het nu wel duidelijk dat één verenigde Duitse staat, onder de leiding van Pruisen, van Duitsland een dominante staat zou maken binnen Europa. Na de oorlog sloten bijvoorbeeld de zuidelijke staten - onder andere Beieren - zich aan bij de bond. Met deze oorlog werd ook de basis gelegd van decennia van spanningen tussen Duitsland en Frankrijk. De beide landen bleven erfvijanden, want Frankrijk zou vroeg of laat deze vernedering wreken. Een kans die zij uiteindelijk kreeg, veertig jaar later bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Door de Duitsers in 1919 de vernederende overgave condities in Versailles te laten tekenen zaaide men echter problemen, die nog eens twintig jaar later mede de Tweede Wereldoorlog deden ontsteken. Duitsland en Frankrijk zouden uiteindelijk pas halfweg de 20e eeuw, bijna honderd jaar na de Frans-Duitse oorlog, bondgenoten en handelspartners worden.

Pruissen roept het Duitse keizerrijk uit in de spiegelzaal in Versailles, dit is natuurlijk een dubbele afgang voor Frankrijk, sowieso dat ze al hebben verloren in deze oorlog maar dan laat Duitsland zich ook nog eens tot keizerrijk uitroepen in hun eigen spiegelzaal.

De verdeeldheid in Europa omstreek 1870 er ontstonden bondgenootschappen, de tripple entente wapenwedloop ontstond . was de alliantie gevormd in 1907 tussen het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland, de Derde Franse Republiek en het Keizerrijk Rusland na het tekenen van het Verdrag van Sint-Petersburg. Het Verenigd Koninkrijk had al een Entente Cordiale met Frankrijk sinds 1904, terwijl Frankrijk samen met Rusland de Frans-Russische Alliantie had getekend in 1894.

De wapenwedloop was een negatief gevolg van de industrialisatie. In fabrieken werden veel wapens gemaakt dit kwam o.a. ook omdat het NATIONALISME steeds sterker aanwezig was. Een detail; spotprenten ontstonden door het nationalisme (bijv. over Bismarck).

De kunst tijdens deze turbulente periodeHet impressionisme was na een tijdje over zijn hoogtepunt, de inhoud was ver weggezakt en bijna niet meer aanwezig. Men wilde terug naar de inhoud en minder vluchtig schilderen etc. iemand die dit deed was Paul Cézanne, hij ging terug naar de basisvormen. Een schildering waarin we dit duidelijk zien zijn de appels van Cézanne. Ook zien we dit duidelijk in zijn landschapsschilderingen, Monte-Sainte Victore 1902/04, deze schildering van hem gaat al richting het abstracte, eenvoudig en doordacht heeft hij zijn penseelstreken op het doek gezet.

Post-impressionisme; alle oplossingen die kunstenaars na het impressionisme proberen te vinden.

Cézanne ging naar het geheim van de natuur, de 3 grote basisvormen in de natuur; cirkel, kegel en kubus alles was te herleiden van die basisvormen (hij was een wetenschappelijke schilder zo kunnen we wel stellen).

Georges Seurat (schuinonder, Grande jatte, 1886)was een pointilist, een neo-impressionist ofwel een post-impressionist. Pointilisme halen hun inspiratie uit de stad , vaak zien we fabrieken op de achtergrond etc. ook is er sprake van wetenschappelijke kleurencomposities, hier is veel meer over nagedacht dan bij het impressionisme. Kleuren werden bijna niet gemengd. Bij pointillisme is de kleurenleer ontzettend belangrijk. MICHEL CHEVREUL is een

onmiskenbaar persoon in deze kleurenleer, hij ontdekte het simultaancontrast; kleuren tegenover andere kleuren kunnen heel anders zijn dan een detail (zie bijv. het bijgevoegde detail). (onderstaand George Seurat, La parade).

Ook Signac is een bekende pointilist; zie hiernaast zijn schildering; de dinerkamer. Deze schildering is een aanklacht tegen de sociale misstanden (bijv. een werkster die niet gelijk staat aan de welgestelde mensen in deze schildering).

Parijs wereldtentoonstelling 1889, Parijs was destijds het middelpunt van Europa, de eifeltoren was ook voor de tentoonstelling gebouwd. Bij deze tentoonstelling kon je zien wat er elders in de wereld te zien was. 1858 China opent de grenzen1854 Japan opent de grenzen

Koloniale paviljoens werden gebouwd, deze paviljoens werden gebouwd op de wereldtentoonstellingen door mensen uit de kolonies.

Men had een negatieve blik van bovenaf op de andere cultuur, neerbuigend. Op de wereldtentoonstellingen kon men zien hoe de culturen er in het dagelijkse leven uitzagen.

Exotisme inspiratie uit vreemde werelddelen en dus andere culturen.

Paul Gauguin ; Hij haalde zijn inspiratie ook uit andere culturen, verhuisde naar Tahiti, was half Frans half Peruvaans. Zijn schilderijen waren af en toe licht erotisch getint dat maakte het in europa voor de mannen interessante kunst.

Japonisme: Was in Nederland erg sterk omdat wij heel lang de enige handelspartner van Japan zijn geweest.

Iemand die Japan ook als inspiratiebron gebruikte was Vincent van Gogh.

Vincent was een symbolist (ook een post-impressionist). Symbolisme; proberen net als de andere kunstenaars na het impressionisme meer vorm en inhoud te geven aan het werk. Maar zij doen dit niet door wetendschappelijk te kijken zoals de pointillist dit deed, maar zij richten hun aandacht vooral op de inhoud van de schildering. Een voorbeeld Paul Gauguin, het visioen na de preek; Jacob is in gevecht met de engel 1888, hij laat ons in zijn werk nog steeds iets van het dagelijks leven zien (namelijk de nonnen), maar nu is het nog de vraag of wij de nonnen zien die het visioen aanschouwen ofdat wij zelf degene zijn die het hele visioen aanschouwen inclusief de nonnen. Het symbolisme geeft vooral de diepere ongrijpbare onderwerpen weer. Vaak verwijst het ook naar de mytologie. Andere symbolistische schilders zijn; Jan Toorop, Thom Prikker en Odilin Redon (schilderij hieronder is van hem).

Odilin Redon- oogballon

Schildering Jan toorop

Pablo Picasso Ook hij had allerlei Afrikaanse beeldjes (exotisme). Voorwerpen uit andere culturen werden steeds toegankelijker voor kunstenaars o.a. door; musea, tentoonstellingen en men kon zelf beeldjes kopen.

Primitivisme Werd gezien als een positieve term, deze culturen stonden nog dicht bij de natuur, waren nog niet bedorven door de industrialisatie etc.

Kubusme primitivisme picasso, Les demoiselles D’avignon 1907.

Deze zogenaamde beeldjes etc. en voorwerpen waren in andere culturen helemaal geen kunst maar slechts gebruiksvoorwerpen.

3 soorten kubisme; geometrisch kubisme, analytisch kubisme, orfisch kubisme (orfisme)

Geometrisch kubisme de basisvormen zien we in deze vorm van kubisme nog steeds terug, schaduwwerking werd anders bepaald (de schaduw kon goed op iedere kant vallen, dus

meerder lichtbronnen). Een geometrisch geschilderde schildering is van George Braque, viaduc à l'estaque1908. Men was op zoek naar een manier van ruimte creëren op een plat vlak. Ook kondern verschillende kanten van huis etc. weergegeven worden. Deze vorm van kubisme zijn nog best duidelijke voorstellingen. Links van de schildering van Braque zien we een schildering van Picasso- Horta.

Analytisch kubismeOnoverzichtelijkere voorstellingen en veel gefragmenteerder, bijv. Picasso, picasso- l'aficionado (afbeelding hiernaast). Hij verwerkte in zijn werk dingen die rechtstreeks uit de werkelijkheid kwamen (bijv. kranten etc.). Dit hoefde verder geen diepere betekenis te hebben (de krantenplaatjes) maar het was gewoon experimenteel. De analytische periode duurt tot de eerste wereldoorlog. Ook werden er driedimensionale dingen gemaakt met bijv. brons of hout. Je kunt wel zeggen dat men in een soort collagevorm (2d) of assemblagevorm(3d) werkte.

Orfisme (ofwel Orfisch kubisme)Men kan er bijna geen voorstelling van maken, een bekende orfist was Robert Delaunay de drie eifeltorens. Deze richt zich veel meer op licht en kleur.

Aansluitend op volgend hoorcollege Men was absoluut niet bang voor het uitbreken van de 1ste wereldoorlog, er was zelfs vreugde toen deze uitbrak!