VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde...

40
Wikken en wegen – voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen Utrecht, 23 mei 2014 Koosje van Lessen Kloeke

description

Presentation

Transcript of VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde...

Page 1: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Wikken en wegen – voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen

Utrecht, 23 mei 2014

Koosje van Lessen Kloeke

Page 2: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Wat komt vandaag niet aan de orde?

1. Off-label use

2. Discussie Lucentis - Avastin

Page 3: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Wikken en wegen – voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen

Toegang

Vergoeding, financiering

Gebruik

Productie, distributie

Page 4: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Diverse betrokkenen

• Huidige en toekomstige patiënten• Deelnemers aan geneesmiddelenonderzoek• Onderzoekers (“investigators”)• Artsen / voorschrijvers• Apothekers• Farmaceutische bedrijven• Diverse overheidsinstanties:

• European Medicines Agency (EMA)• College ter beoordeling van geneesmiddelen (CBG)• Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ)• METC, CCMO• Minister van VWS• Zorginstituut Nederland (voorheen: CVZ)

• Ziektekostenverzekeraars

Page 5: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Europese dimensie

• Regels m.b.t. handel in geneesmiddelen hebben Europese oorsprong Richtlijn 2001/83, Verordening 726/2004

• Toepassingsgebied: geneesmiddelen voor menselijk gebruik, bestemd om in de lidstaten in de handel te worden gebracht, die industrieel of door middel van een industrieel procedé worden vervaardigd (art. 2 lid 1 Richtlijn 2001/83)

• Nederland: Richtlijn 2001/83 geïmplementeerd in Geneesmiddelenwet (Gw)

Page 6: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Hoofdregel: vergunningenplicht

• Verboden om een geneesmiddel in de handel te brengen zonder handelsvergunning (art. 40 lid 1-2 Gw; art. 6 Richtlijn 2001/83; art. 3 Verordening 726/2004)

• Verboden om zonder voorafgaande vergunning geneesmiddelen te vervaardigen (bereiden), in te voeren, af te leveren of uit te voeren of groothandel te drijven fabrikanten- en groothandelsvergunning (art. 18 Gw; art. 40 en 76 Richtlijn 2001/83)

• Verbod reclame voor geneesmiddel zonder handelsvergunning (art. 87 lid 1 Richtlijn 2001/83, art. 84 lid 1 Gw)

• Volledige harmonisatie vergunningenstelsel (zie o.a. HvJ EG zaak C-84/06, Antroposana)

Page 7: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Rationale vergunningplicht

• Vergunningplicht bedoeld om de doelstellingen van Richtlijn 2001/83 te verwezenlijken:– Bescherming volksgezondheid– Opheffen belemmeringen m.b.t. handel in geneesmiddelen

binnen EU

(HvJ EU zaak C-185/10, Commissie/Polen)

Page 8: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Maar: uitzonderingen op hoofdregel mogelijk

• Geneesmiddelen bereid in apotheek (art. 3 lid 1-2, art. 40 lid 2 Richtlijn 2001/83)

• Geneesmiddelen voor onderzoek (art. 3 lid 3 Richtlijn 2001/83)• Geneesmiddelen voor geavanceerde therapie (ATMPs) bereid op

individuele basis (“hospital exemption”) (art. 3 lid 7 Richtlijn 2001/83 jo. Verordening 1394/2007)

• Named patient / special needs (art. 5 Richtlijn 2001/83)• Compassionate use (“gebruik in schrijnende gevallen” (art. 83

Verordening 726/2004)

Page 9: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Maar: uitzonderingen op hoofdregel mogelijk II

Bepalingen die een uitzondering op een beginsel vormen, moeten strikt worden uitgelegd (vgl. HvJ EU zaak C-185/10, Commissie/Polen)

Rechtspraak HvJ EU: samenloop uitzonderingsregels mogelijk

Vgl. GvEA zaak T-301/12, Laboratoires CTRS; prejudiciële vragen C-544/13 en C-545/13, Abcur e.a.

Page 10: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Andere relevante (Europese) regels:

• Voor zover aspecten niet geharmoniseerd: regels m.b.t. vrij verkeer van goederen (art. 34 VWEU) (zie o.a. HvJ EG zaak C-143/06, Ludwigs Apotheke; HvJ EG zaak C-322/01, DocMorris)

• Nationale volksgezondheidswet- en regelgeving, bijv.:– Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo):

“goed hulpverlenerschap”, “informed consent”– Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet

BIG) en Kwaliteitswet zorginstellingen (Kwzi): “verantwoorde zorg”

– Overheidsbeleid, circulaires– Zelfregulering, beroepsnormen, etc.

• Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM)

Page 11: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Apotheekbereidingen

• Art. 3 lid 1 en lid 2 Richtlijn 2001/83: Richtlijn 2001/83 niet van toepassing op formula magistralis en formula officinalis, d.w.z.– Geneesmiddelen bereid in de apotheek– Volgens medisch recept (formula magistralis) of volgens

farmacopee (formula officinalis)– Voor een bepaalde patiënt of bestemd voor rechtstreekse

verstrekking aan klanten van die apotheek

• Art. 40 lid 2 Richtlijn 2001/83/EG: uitzondering m.b.t. fabrikantenvergunning voor (o.a.) het bereiden wanneer dit uitsluitend voor verstrekking in het klein (“retail supply”) wordt uitgevoerd door apothekers in een apotheek of door andere personen die in de lidstaat wettelijk gerechtigd zijn om deze verrichtingen uit te voeren

Page 12: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Apotheekbereidingen – Raad van Europa

• Resolution CM/ResAP(2011)1 on quality and safety assurance requirements for medicinal products prepared in pharmacies for the special needs of patients

• Aanbeveling aan lidstaten om bepaalde regels te stellen met het oog op het voorkomen van “quality and safety gaps” tussen apotheekbereidingen en industriële bereidingen

• Nederland is medeopsteller en medeondertekenaar resolutie• Pharmacy preparations are of added value if, due to medical,

pharmaceutical or personal reasons, they are needed by a specific patient or by specific population groups with particular needs

• Pharmacy preparations are not advisable if a suitable pharmaceutical equivalent with a marketing authorisation is available

• Onderscheid “dispensing pharmacy” en “preparing pharmacy” (maakt bereiding voor dispensing pharmacy)

• Optie: authorisation for pharmacies / licences for companies making preparations for pharmacies

Page 13: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Apotheekbereidingen – uitwerking in Nederland

• Art. 40 lid 3 onder a Gw / art. 18 lid 5 Gw– Bereiden vindt plaats in apotheek– door of in opdracht van apotheekhoudende– “op kleine schaal”– ten behoeve van terhandstelling door bereidende

apotheekhoudende aan patiënt, d.w.z. maatwerk voor eigen, ‘normale’ klandizie apotheek (ABRS 1 mei 2013, LJN BZ9066; Regenboog Apotheek)

• Geen voorafgaande toestemming/beoordeling IGZ

Page 14: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Apotheekbereidingen – uitwerking in Nederland II

• Minister van VWS en IGZ: in het kader van patiëntenzorg op maat kan behoefte bestaan aan doorgeleverde bereidingen / collegiale levering eigen bereidingen

• Circulaire 22 augustus 2007 (2007-02-IGZ) + IGZ-rapporten: doorleveren of “collegiale levering” bereidingen onder voorwaarden toelaatbaar:– Geen geregistreerd therapeutisch equivalent /

farmacotherapeutisch alternatief beschikbaar in Nederland; apotheker moet aantoonbaar onderzoek hebben gedaan

– Farmacotherapeutische rationaliteit, ontwerp van de samenstelling en bereidingsvoorschrift vastgelegd in productdossier

– Kwaliteitssysteem apotheek moet voldoen aan GMP

NB: geldt voor alle collegiale leveringen / doorgeleverde bereidingen, d.w.z. niet uitsluitend voor “grootschalige” bereidingen

• IGZ beoordeelt of productieomstandigheden voldoen aan GMP• Afh. van schaal evt. handelsvergunning

Page 15: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Apotheekbereidingen – uitwerking in Nederland III

• Beroepsnormen: LNA-Mededelingen + NAN richtlijn Bereiden uit grondstoffen en aanpassen handelspreparaten / GMP-Z (ziekenhuisfarmacie)

• “Geen geregistreerd alternatief”: – farmaceutisch alternatief (farmaceutische substitutie): hetzelfde

farmacon in een andere toedieningsvorm en/of concentratie en/of verpakking;

– farmacotherapeutisch alternatief (farmacotherapeutische substitutie): een ander farmacon met dezelfde indicatie

Ook van toepassing op eigen bereidingen? (Rb. Den Haag (vzr.) 20 september 2009, LJN BB3975, JGR 2007/36)

• NAN: medicatiebewaking• Vergoeding apotheekbereiding via zorgverzekering mogelijk, mits

“rationele farmacotherapie” (art. 2.8 lid 1 onder b Besluit zorgverzekering; Bzv)

Page 16: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Geneesmiddelen voor onderzoek

• Uitzondering vergunningplicht geneesmiddelen voor onderzoek (art. 3 lid 3 Richtlijn 2001/83 en art. 40 lid 3 onder b Gw)

• Onderzoek moet voldoen aan eisen Richtlijn 2001/20 – Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO)

• Sponsor / verrichter ervoor verantwoordelijk dat clinical trial wordt verricht conform onderzoeksprotocol + positief oordeel METC (art. 8 WMO)

• Slechts positief oordeel indien geneesmiddel voor onderzoek gratis ter beschikking wordt gesteld door verrichter; uitzondering: onderzoek met geregistreerde geneesmiddelen (art. 13d WMO)

• Verplichting rapporteren ernstige ongewenste voorvallen, onverwachte ernstige bijwerkingen (art. 13o en 13p WMO)

• Opschorting/intrekking positief oordeel bij gegronde redenen om aan te nemen dat voortzetting onderzoek zou leiden tot onaanvaardbare risico’s proefpersoon (art. 3a WMO)

Page 17: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Geneesmiddelen voor onderzoek II

• Opzet, uitvoering en rapportage clinical trials moeten in overeenstemming zijn met de beginselen van goede klinische praktijken / good clinical practice (GCP) (art. 1 lid 4 Richtlijn 2001/20; Richtlijn 2005/28)

• ICH Topic E 6 (R1) Guideline for Good Clinical Practice• GCP is gebaseerd op pricipes van Verklaring van Helsinki

(‘Declaration of Helsinki’/‘DOH’) van de World Medical Association (WMA)

• Richtlijn 2001/20 verwijst naar DOH 1996• DOH principes m.b.t. post-trial access in 2000 geïntroduceerd• EMA Reflection paper on ethical and GCP aspects of clinical trials

conducted outside of EU/EEA (EMA/121340/2011) verwijst naar DOH 2008

• CCMO verwijst naar DOH 2008• DOH in 2013 herzien

Page 18: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

DOH 2008

• Artikel 14: ‘(…) The protocol should describe arrangements for post-study access by study subjects to interventions identified as beneficial in the study or access to other appropriate care or benefits.’

• Artikel 33: ‘At the conclusion of the study, patients entered into the study are entitled to be informed about the outcome of the study and to share any benefits that result from it, for example, access to interventions identified as beneficial in the study or to other appropriate care or benefits.’

Page 19: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

DOH 2008 – uitleg CCMO

• Art. 33 DOH vooral bedoeld om uitbuiting bepaalde groepen mensen te voorkomen

• Bepaling zou kunnen impliceren dat alle deelnemers aan klinisch onderzoek de beschikking moeten hebben over de onderzoeksmedicatie na afloop van het onderzoek als zij baat hebben gehad bij de behandeling morele verplichting farmaceutisch bedrijf om onderzoeksbehandeling gratis of tegen een lage prijs aan te bieden aan patiënten die aan klinisch onderzoek hebben meegedaan

• Maar: ethisch niet aanvaardbaar om patiënten een langdurige gratis/goedkope behandeling in het vooruitzicht te stellen als stimulans voor deelname aan een onderzoek

Page 20: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

DOH 2013

• Art. 22: ‘In clinical trials, the protocol must also describe appropriate arrangements for post-trial provisions.’

• Art. 34: ‘In advance of a clinical trial, sponsors, researchers and host country governments should make provisions for post-trial access for all participants who still need an intervention identified as beneficial in the trial. This information must also be disclosed to participants during the informed consent process.’

• D.w.z. verplichtingen voor sponsor, onderzoeker én overheid

Page 21: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

DOH en post-trial access

• Bijvoorbeeld follow-up trial, compassionate use, named patient• Vastleggen in protocol en in patiënteninformatie• “An intervention described as beneficial in the trial”• Wat te doen bij voortijdige beëindiging of opschorten onderzoek?

Zie bijv. Rechtbank Amsterdam (vzr.) 13 juli 2011, LJN BR1520, «JGR» 2012/29 (ataluren)

• Patiënten die niet hebben deelgenomen / kunnen deelnemen aan onderzoek (bijv. i.v.m. in- en exclusiecriteria)?

Page 22: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Named patient / special needs

• Voor toepassing uitzondering art. 5 Richtlijn 2001/83 voor “speciale behoeften” (“special needs”) moet worden voldaan aan aantal cumulatieve voorwaarden

• Uitzondering moet strikt worden uitgelegd en moet uitzonderlijk blijven om het nuttig effect van de procedure m.b.t. verkrijgen handelsvergunning niet verloren te laten gaan (HvJ EU zaak C-185/10, Commissie/Polen; HvJ EU zaak C-535/11, Novartis/Apozyt)

• Uitzondering art. 5 Richtlijn 2001/83 mag niet worden ingeroepen ter rechtvaardiging van een op overwegingen van financiële aard gebaseerde uitzondering op het vereiste van een handelsvergunning

Page 23: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Named patient / special needs II

• “Speciale behoeften”:– individuele situaties die op medische overwegingen berusten– geneesmiddel is noodzakelijk om te voorzien in de behoeften

van de patiënten• Geneesmiddelen moeten worden geleverd naar aanleiding van een

“bonafide bestelling op eigen initiatief”:– geneesmiddel moet zijn voorgeschreven door een arts– na een daadwerkelijk onderzoek van zijn eigen patiënten– op basis van zuiver therapeutische overwegingen

• Geen “speciale behoeften” als ongeregistreerde geneesmiddel dezelfde werkzame stoffen, dezelfde concentratie en dezelfde vorm heeft als een geregistreerd en beschikbaar product op de nationale markt (HvJ EU zaak C-185/10, Commissie/Polen; HvJ EU zaak C-535/11, Novartis/Apozyt)

• Cumulatieve voorwaarden art. 5 Richtlijn 2001/83/EG ook van toepassing op “ziekenhuisbereidingen” (GvEA zaak T-301/12, Laboratoires CTRS)

Page 24: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Named patient / special needs III

• Nederland: 2 situaties (art. 40 lid 3 onder c Gw):

1. geneesmiddel in Nederland niet geregistreerd bereiding door fabrikant in NL volgens specificaties arts en bestemd voor gebruik door patiënt van die arts

2. geneesmiddel wel in de handel in ander land (vgl. art. 18 lid 6 Gw)

• Voorafgaande toestemming IGZ

• Uitwerking in art. 3.17 Regeling Geneesmiddelenwet (RGw)

Page 25: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Named patient / special needs IV

• Aanvrager: fabrikant, groothandelaar of apotheekhoudende:– Ingevulde en ondertekende artsenverklaring voor elke individuele patiënt

(1 jaar geldig) evt. (tuchtrechtelijke) aansprakelijkheid arts bij niet

meewerken: CTG zaak C2009.308– Onderbouwing afwezigheid adequaat medicamenteus alternatief, per

indicatie– Informatie over product (bijv. SmPC, bijsluiter)– GMP-verklaring– Farmacovigilantieverklaring

• In beginsel binnen 8 weken schriftelijk besluit IGZ

• Toestemming kan op meerdere patiënten betrekking hebben

• Toestemming in principe voor 1 jaar; vervolgverzoek mogelijk

• Jaarlijks overzicht aan IGZ m.b.t. hoeveelheid geneesmiddel, aantal patiënten,

etc. handelsvergunning?

• Verplichting melden bijwerkingen bij CIOMS

• Vergoeding named patient geneesmiddel via zorgverzekering mogelijk, mits

rationele farmacotherapie: art. 2.8 lid 1 onder b Bzv

Page 26: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Geneesmiddelen voor geavanceerde therapie (ATMPs) – hospital exemption

• ATMPs (gentherapie, somatische celtherapie, tissue engineered products) bereid op individuele basis (art. 40 lid 3 sub d jo. lid 8 Gw; art. 28 Verordening 1394/2007; art. 3 Richtlijn 2001/83)

• Voorafgaande toestemming IGZ• Aanvrager: door/namens directie farmaceutisch bedrijf of raad van

bestuur ziekenhuis• Op bestelling, volgens recept bereid voor bepaalde patiënt (max. 5 pa.)• Bereiding op niet routinematige basis volgens specifieke

kwaliteitsnormen• Verordening 1394/2007 laat in het midden door wie middel wordt bereid• Gebruikt onder exclusieve professionele verantwoordelijkheid arts

recept + artsenverklaring voor ATMP hospital exemption• Bereiding én gebruik moet plaatsvinden in Nederland• Traceerbaarheid, geneesmiddelenbewaking en kwaliteit middel moeten

gelijkwaardig zijn aan ATMPs mét handelsvergunning, d.w.z. o.a. GMP• Vergoeding ATMPs, hospital exemption, via zorgverzekering?

Page 27: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Compassionate use

• Lidstaten kunnen geneesmiddelen die via gecentraliseerde procedure Verordening 726/2004 moeten/kunnen worden toegelaten beschikbaar stellen voor gebruik in schrijnende gevallen (“compassionate use”) (art. 83 Verordening 726/2004)

• Uitvoering en toelating van compassionate use programma’s is een nationale bevoegdheid, art. 83 Verordening 726/2004 is complementair aan nationale wetgeving

• CHMP Guideline on compassionate use (EMEA/27170/2006)• Nederland: art. 40 lid 3 onder f Gw en art. 3.18 Rgw

Page 28: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Compassionate use II

Voorwaarden:• “Gebruik in schrijnende gevallen”: het beschikbaar stellen, om

redenen van medeleven, van een geneesmiddel aan groep patiënten die lijden aan een chronische ziekte, een ziekte die de gezondheid sterk ondermijnt of levensbedreigend wordt geacht en die niet op bevredigende wijze met een goedgekeurd geneesmiddel kan worden behandeld

• Betrekking op groep patiënten (cohort)• Voor het geneesmiddel moet een aanvraag voor een

handelsvergunning zijn ingediend bij EMA via gecentraliseerde procedure Verordening 726/2004 of clinical trials moeten nog gaande zijn

• Aanvrager compassionate use programma moet ervoor zorgen dat de daarin opgenomen patiënten ook in de periode tussen de toelating en het in de handel brengen toegang tot het nieuwe geneesmiddel hebben (art. 83 lid 8 Verordening)

Page 29: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Compassionate use III

• Goedkeuring CBG

• Fabrikant / aanvrager handelsvergunning kan goedkeuring vragen

• Bij aanvraag overleggen:

• Motivering belang beschikbaar stellen geneesmiddel

• Omschrijving patiëntengroep

• Alle beschikbare gegevens voor beoordeling verhouding werkzaamheid

– veiligheid geneesmiddel

• Overzicht nog lopende studies en hoe de firma garandeert dat het

compassionate use programma daar niet mee interfereert

• Afspraken indiener verzoek met patiënten over melden bijwerkingen

• Informatie over stand van zaken m.b.t. handelsvergunning (moet zicht

zijn op spoedige registratie)

• Is in andere EU landen een compassionate use programma gestart?

• Is er een aanvraag voor een handelsvergunning ingediend en/of heeft

de CHMP een advies afgegeven voor een compassionate use

programma?

Page 30: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Compassionate use IV

• Het CBG beoordeelt aanvraag; houdt rekening met evt. advies CHMP

• Bij zowel positief als negatief besluit wordt naast aanvrager ook IGZ geïnformeerd

• Positieve besluiten compassionate use programma’s gepubliceerd op de website van het CBG

• IGZ houdt toezicht op naleving / uitvoering van het programma• Vergoeding compassionate use via zorgverzekering? Toelichting bij

art. 2.8 lid 2 onder e Bzv (oud): neen! (NvT, Stb. 2007, 129, p. 10)• Let op: regels inzake geneesmiddelenreclame en kosteloos ter

beschikking stellen geneesmiddelen voor patiënten in compassionate use programma in periode tussen handelsvergunning – besluit m.b.t. vergoeding/bekostiging CGR adviesoordeel A11.107(positief advies tijdelijke handelskorting 100% op inkoopprijs aan ziekenhuisapothekers)

Page 31: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

AanvragerVoorafgaande toestemming / goedkeuring

(eind)verant-woordelijke / uitvoerende

Vergoeding via zorgverzekering

Apotheekberei-dingen, collegiale levering

Recept arts n.v.t. Apotheek-houdende

Ja, mits rationele farmacotherapie

Geneesmiddelen voor onderzoek

Sponsor / verrichter METC, CCMO

Sponsor / verrichter + investigator

n.v.t.; verplichting ongeregistreerde geneesmiddelen voor onderzoek gratis ter beschikking te stellen + post-trial access

Named patient

fabrikant, groothandelaar of apotheek-houdende + artsenverklaring

IGZ Aanvrager, arts

Ja, mits rationele farmacotherapie

ATMPs, hospital exemption

farmaceutisch bedrijf of ziekenhuis

IGZ Aanvrager, arts ?

Compassionate use

Fabrikant / farmaceutisch bedrijf

CBG Aanvrager, arts Nee

Page 32: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Gemene deler uitzonderingen

Geen geharmoniseerde regels, wel trends:• “Speciale behoeften”• Geen (beschikbaar) geregistreerd therapeutisch equivalent /

farmacotherapeutisch alternatief dezelfde werkzame stoffen, dezelfde concentratie en dezelfde vorm

• Artsenverklaring en/of recept dan wel op basis van protocol/programma

• Voorafgaande toestemming/goedkeuring autoriteiten• Afh. van schaal handelsvergunning• Bereiding volgens GMP (uitz. reguliere eigen bereidingen)• Vigilantie • Vergoeding apotheekbereidingen en named patient via

zorgverzekering, mits rationele farmacotherapie evt. voorwaardelijke toelating/financiering compassionate use en ATMPs?

• Uitzondering op vereiste handelsvergunning mag niet gegrond zijn op overwegingen van louter financiële aard

Page 33: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014
Page 34: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014
Page 35: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014
Page 36: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014
Page 37: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Right to try in EU en in Nederland?

• Hof Den Haag LJN AB1880, JGR 2001/27 (X/Novartis – Staat)• Rb. Amsterdam (vzr.) LJN BR1520, JGR 2012/29• EHRM Appl. no. 47039/11 en 358/12, EHRC 2013/74

(Hristozov/Bulgarije)

• Aanleiding procedures: weigering bedrijf en/of Staat om ernstig zieke patiënt toegang te geven tot ongeregistreerd geneesmiddel

Page 38: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Right to try in EU en in Nederland?

• Kan binnen bereik art. 8 EVRM (privéleven) vallen• “Fair balance” belangen individu en gemeenschap• Beoordelingsruimte (“margin of appreciation”) Staat• Individuele patiënt kan belang hebben om als laatste redmiddel in

poging leven te redden, te opteren voor een niet-geteste behandeling die risico’s met zich kan brengen, maar die hij en behandelend arts geschikt acht

• Maar: algemeen belang om toegang van terminale patiënten tot experimentele geneesmiddelen te reguleren:– Beschermen kwetsbare patiënt tegen experimentele behandeling

waarvan effectiviteit nog niet vast staat en die mogelijk schadelijk is voor eigen gezondheid en leven informed consent

– Hoofdregel eis voorafgaande handelsvergunning mag niet worden ondergraven en omzeild

– Ontwikkeling nieuwe geneesmiddelen mag niet worden gehinderd door bijv. minder deelname patiënten aan clinical trials

Page 40: VFenR rondetafelbijeenkomst "Wikken en wegen - voorwaarden voor toegang tot ongeregistreerde geneesmiddelen", 23 mei 2014

Dank u voor uw aandacht

Leijnse ArtzWestersingel 1013015 LD Rotterdam

T +31 10 244 43 44F +31 10 244 00 91

[email protected]