op basis van architectonische toepassing van twee culturen.

ilse mathijssen

cultureel centrum als herbestemming schakelhuis breda

op basis van architectonische toepassing van twee culturen.

cultureel centrum als herbestemming schakelhuis breda

5

COLOFON

t i tel rapport: cultureel centrum. als herbestemming schakelhuis breda

vers ie, datum: 1.0, 21 mei 2012

kader: afstudeeronderzoek, ruimtel i jk ontwerp - inter ieurarchitec-tuur

publ icat iedatum: 21 mei 2012

auteur: mathi jssen ccm, i l se

contact: i l semathi jssen@gmail .com

begeleidende docenten: douwe boonstra, er ik maria dolné, laurens kolks

opleidingsinstant ie: akv|sint Joost, avans hogeschool locatie breda beukenlaan 1 4834 cr breda t : 076 525 03 02 e: info.akvst joost@avans.nl

VOOrwOOrd

het onderzoeksvers lag wat u voor u heeft l ig-gen geeft het onderzoeksproces weer die ik heb gemaakt om het afstudeerontwerp, cul-tureel centrum als herbestemming schakelhuis breda, te ontwerpen vanuit een eigen vis ie.

naast het uitgevoerde proces geeft het onder-zoeksvers lag mi jn ontwerphouding en ident iteit weer. de beschreven vis ie, onderzoeken en ontwerpen z i jn ontstaan vanuit mi jn hypothese en k i jk op architectuur. de combinatie van de onderzoeksresultaten en mi jn ident iteit als ont-werper leiden tot het eindresultaat.

t i jdens dit proces ben ik begeleid en onder-steund door meerdere personen die ik hierbi j wi l bedanken, namel i jk : - r inus damen, onder z i jn toezicht heb ik de mogel i jkheid gekregen om het vol ledige pand te bezicht igen wat normaal afgeschermd is voor publ iek.

- de docenten douwe boonstra, er ik dolne en lourens kolks voor de begeleiding t i jdens het afstudeerproces.

- mi jn k lasgenoten, voor het elkaar helpen en motiveren gedurende de complete studie.

- gwendol ien mathi jssen, voor de grammati-cale controle.

- F lor is Fransen, als onvoorwaardel i jke steun gedurende de gehele studieloopti jd.

ik hoop dat u met veel interesse en plezier het onderzoeksvers lag leest en mogel i jk laat inspi-reren door middel van mi jn ontwerpvis ie.

i l se mathi jssen

6 7

SameNVattiNg

vanwege de mogel i jke herbestemming van het schakelhuis , gelegen aan de aca-demiesingel te breda, besluit ik voor deze locatie een cultureel centrum te ontwer-pen. het cultureel centrum wordt ontworpen met de vis ie dat het centrum een weer-spiegel ing is van de mult iculturele samen-leving binnen nederland. bi j dit ontwerp r icht ik me op de nederlandse en de ma-rokkaanse samenleving.

de hoofdvraag luidt:Hoe kan de Nederlandse en de marok-kaanse cultuur op architectonische wijze verenigt worden in het ontwerp van het cultureel centrum gevest igd in het scha-kelhuis in Breda?

het onderzoek start door een studie op de culturele architectuur van nederland en marokko, met als basis de kenmerkende woningen. daarnaast wordt het herbe-stemde pand onderzocht op voorwaar-del i jke eigenschappen. met als doel om de geconcludeerde eigenschappen met elkaar te laten intregeren binnen het her-bestemde pand.

wat ontstaat is een ontwerp van een cul-tureel centrum die gebaseerd is op de twee type woningen, het herbestemde pand zelf en mi jn ontwerphouding.

wegens de visuele conclus ie van de hoofdvraag wordt deze in twee hoofd-stukken beantwoord. hoofdstuk zes geeft antwoordt op de onderzoeksvraag en in hoofdstuk zeven wordt het uiteindel i jke vi-suele ontwerp weergegeven.

8 9

iNHOudSOpgaVe

voorwoord

samenvatting

hooFdstuk 1 inleidingaanleidingonderzoeksvraagstructuur

hooFdstuk 2 programma van eisenrandvoorwaardenuitgangspunten

hooFdstuk 3 studie culturele architectuurkenmerkende woningdoorzonwoningpatiowoningvisuele analyseruimteruimtel i jke organisat ievormdagl ichtmater iaal

hooFdstuk 4 studie organisatie schakelhuisexter ieur schakelhuisinter ieur schakelhuisanalysegeraamtemater ial i ser ing inter ieur

hooFdstuk 5 ontwerp & conclusievisuele conclus ievoorstel verder onderzoekentreeopen veldactiv i teitenhuisactiv i teitenhuis vorming & educatieactiv i teitenhuis kunst & creatieactiv i teitenhuis sport & dansplattegrond & dwarsdoorsnede

l i teratuurverwi jz ing

5

7

10121515

161819

20222223232426283032

343638404141

42444446485254565861

62

AFBEELDING 1.1Het Schakelhuis, voorzijde

iNLeidiNg

HOOFdStuk 1

12

aaNLeidiNg

er bestaat een reële kans dat het scha-kelhuis , gelegen aan de academiesingel in breda, leeg komt te staan wegens ver-ouderde instal lat ies van het elektr ic iteits-bedri j f . om een mogel i jke s loop van dit markante gebouw te voorkomen dient een herbestemming te worden gevon-den voor deze locatie ten aanzien van architectuurbehoud in breda. omdat de toegangswegen en parkeervoorz ienin-gen makkel i jk toegankel i jk z i jn vanuit al le hoeken van breda zal een publ ieke func-t ie een passende bestemming z i jn voor dit gebouw: een cultureel centrum.

als een cultureel centrum z i jn bestaans-recht wi l t behouden zal men daarbi j moe-ten inspelen op de eigenschappen van de mult iculturele samenleving waarin het kenmerkend is dat interesses en ach-tergronden ruim van elkaar verschi l len. daarom vind ik het belangr i jk dat een cultureel centrum niet enkel de sociale act iv i teiten moeten opnemen maar ju ist ook de samenleving weerspiegelt in haar verschi jn ing.

in dit onderzoeksvers lag wordt het inter i -eurontwerp gecreëerd voor het schakel-huis met als funct ie cultureel centrum. dit inter ieurontwerp zal gebaseerd z i jn op de sociale architectuur van twee etnische groepen woonachtig in nederland. ge-kozen is voor de nederlandse en marok-kaanse culturele architectuur.

AFBEELDING 1.2Situatietekening anno 1952

AFBEELDING 1.2Het Schakelhuis, voorzijde

AFBEELDING 1.3Het Schakelhuis, voorzijde

15AFBEELDING 1.4Schakelhuis, linkerzijde

ONderzOekSVraag

Hoe kan de Nederlandse en de marok-kaanse cultuur op architectonische wijze verenigt worden in het ontwerp van het cultureel centrum gevest igd in het scha-kelhuis in Breda?

binnen de culturele architectuur r icht ik me op de woonomgeving van de geko-zen bevolk ingsgroepen. een visuele studie naar beide type woonhuizen ten opzichte van elkaar levert interessante karakter is-t ieken op die leidend z i jn in het ontwerp van het cultureel centrum.

binnen het onderzoek naar het verenen van de nederlandse en marokkaanse cul-turele architectuur r icht ik mi j hoofdzake-l i jk op twee gebieden. enerz i jds de bele-vingseigenschappen van de nederlandse en marokkaanse woonarchitectuur en an-derz i jds onderzoek ik de mogel i jkheden die het schakelhuis biedt voor het project.

StruCtuur

om tot de conclus ie van de onderzoeks-vraag te komen wordt eerst het program-ma van eisen in hoofdstuk twee beschre-ven. in hoofdstuk dr ie onderzoek ik de woonarchitecturen door middel van een visuele studie. naast de uitkomst van de studie moet de kwal i teiten van de locatie geïdenti f iceerd worden, hetgeen behan-deld wordt in hoofdstuk vier. op basis van de resultaten van beide analyses wordt in hoofdstuk vi j f de onderzoeksvraag behan-delt . de conclus ie alsook het ontwerp van het cultureel centrum in het schakelhuis i s beschreven in hoofdstuk zes.

AFBEELDING 2.1 - 2.3Functionele randvoorwaarden

prOgramma VaN eiSeN

HOOFdStuk 2

18 19

raNdVOOrwaardeN

de randvoorwaarden waaraan het het cultureel centrum moet voldoen:

MAAtSchAppELIjkE rANDvoorwAArDEN- de vormgeving van het cultureel cen-trum dient een architectonische vereni-ging te z i jn van de nederlandse en marok-kaanse cultuur.

LocAtIoNELE rANDvoorwAArDEN - de uiter l i jke verschi jn ing van het markan-te gebouw in het st raatbeeld bl i j f t intact en ongewijz igd.

FuNctIoNELE rANDvoorwAArDEN- het centrum wordt een kleinschal ig cen-trum welke geschikt i s voor act iv i teiten met k leinere groepen bezoekers. - het gemeenschapscentrum gaat een di-vers i teit aan activ i teiten bieden met func-t ionele eisen omtrent de ruimte: open veld: een open en onbepaald gebied waar al-ler lei act iv i teiten plaats kunnen vinden. te denken aan exposit ie, markt, spel len en andere onbepaalde activ i teiten.

Sport & Danseen ruimte met een vloeroppervlakte vr i j van objecten zodat het geschikt i s voor het beoefenen van al ler lei dansen en sporten. geschikt voor 12 - 16 personen.

kunst & creatiedeze ruimte dient als werkplaats voor cre-at ieve curs isten. al ler lei creatieve cursus-sen horen hier gegeven kunnen worden, zoals k leding maken en schi lderen. de ruimte dient z icht te kunnen schikken naar de werkzaamheden. geschikt voor 10 - 12 personen.

vorming & Educatieeen neutrale ruimte waar vorming en edu-catie centraal staan maar waarook an-dere activ i teiten plaats kunnen vinden. deze ruimte dient neutraal te worden in-ger icht.geschikt voor 10 - 12 personen.

ontmoeting & versnaperingeen bar die zowel geopend als gesloten kan z i jn voor het publ iek. rond deze bar z i jn ontmoetingsplaatsen voorz ien.

toi letteneen gescheiden ruimte voor mannen en vrouwen welke geschikt i s voor een toi let-bezoek en persoonl i jke ver fr i ss ing.

AFBEELDING 2.6 AFBEELDING 2.7

AFBEELDING 2.5 AFBEELDING 2.4

AFBEELDING 2.8 AFBEELDING 2.9

uitgaNgSpuNteN

het ontwerp van het gemeenschapscen-trum op de bestaande locatie worden ontworpen vanuit de volgende uitgangs-punten:

MAAtSchAppELIjkE uItGANGSpuNtEN- de resultaten uit het onderzoek naar de culturele architectuur zal ik niet letter l i jk overnemen maar vr i j gaan vertalen naar een nieuw ontwerp.

LocAtIoNELE uItGANGSpuNtEN- om het karakter van de locatie te be-houden zal de huidige organisat ie zo veel mogel i jk in stand worden gehouden. het ontwerp van het grondplan is h ier dan ook op gebaseerd. de uitkomsten vanuit het onderzoek naar de culturele architec-tuur komen vooral naar voren in de extru-s ie vanuit het grondplan. FuNctIoNELE uItGANGSpuNtEN- de ruimtes waar de activ i teiten plaats v inden communiceren z ichtbaar hun the-ma door middel van het inter ieur.

AFBEELDING 3.1 - 3.2Kenmerkende Nederlandse en Marokkaanse woning

Studie CuLtureLe

arCHiteCtuur

HOOFdStuk 3

22 23

keNmerkeNde wONiNg

de gebouwde leefomgeving van de twee etnische groepen dient als blauwdruk voor het ontwerp van het gemeenschaps-centrum.

binnen nederland is de doorzonwoning het meest voorkomende woningtype. vaak wordt de doorzonwoning toegepast in een complete r i j , repeterend door de gehele wi jk. in marokko is de patiowoning de meest toegepaste typologie. in de ge-schiedenis was de carmen het grote voor-beeld hiervan. tegenwoordig z i jn deze patiowoningen ook toegepast in r i jwonin-gen.

de volgende twee paragrafen gaan kort in op deze woningtypen alvorens deze geanalyseerd worden op basis van een visuele studie. deze studie gaat vooral in op de kenmerken die verantwoordel i jk z i jn voor de beleving van deze woningen.

dOOrzONwONiNg

de architectuur van de doorzonwoning staat niet op z ichzelf . vaak is dit woning-type een onderdeel van een complete r i j met woningen die in de gehele wi jk voor-komen.

de plattegrond vormt de basis voor deze woningtypen en is voorz ien van een ge-standaardiseerde indel ing. op de bega-ne grond vindt men langs de ene z i jde de hal, toi let, t rap en de keuken. de andere z i jde beslaat de woonkamer die zowel aan de voorz i jde als aan de achterz i jde grensd. op deze wi jze is de woonkamer verzekert van zoveel mogel i jk dagl icht.

de studie r icht z ich op de gemiddelde doorzonwoning, de afgebeelde woning vormt het uitgangspunt. deze doorzon-woning is gelegen aan de leon van hei l -st raat te breda.

aFbeelding 3.5 aFbeelding 3.3 aFbeelding 3.4

aFbeelding 3.8 aFbeelding 3.6 aFbeelding 3.7

patiOwONiNg

in marokko z i jn de meeste woningen voor-z ien van een patio vanwege pr ivacy re-denen alsook geograf ische redenen. het bekendste voorbeeld is de carmen, een woning voorz ien van een patio in het mid-den van de woning. ook de hedendaagse woningen z i jn voor-z ien van een patio maar z i jn ook, net als de doorzonwoning, een onderdeel van een complete r i j woningen. echter z i jn deze niet zoals in nederland gekopieerd naar een complete wi jk.

waar de doorzonwoning vooral ger icht is op een maximale toetreding van de zon is de marokkaanse patiowoning geschikt voor de levenst i j l van de bevolk ing. dit vanwege het reduceren van warmte en het creëren van pr ivacy. een andere type woning met een andere beleving van de woning en straatbeeld is het gevolg.

afgebeelde patiowoningen dienen als uitgangspunt voor de analyse. deze pa-t iowoningen ontworpen door de Franse architect Zevaco z i jn gelegen in agadir en heeft in 1980 de de aga khan pr i j s voor architectuur gewonnen.

ViSueLe aNaLySe

de studie naar de doorzonwoning en de patiowoning is een analyse dat z ich r icht op de thema’s ruimte - organisat ie - vorm - l icht - mater iaal, toegepast in de archi-tectuur. deze bestuder ing vanuit de hypo-these is meer ger icht op de beleving van architectuur en de bi jbehorende cultuur dan een zogenoemde plananalyse.

in de visuele analyse worden de volgende kleuren gehanteerd:- antrat iet: de bebouwing- rood: de context en beleving- wit : de ruimte

aFbeelding 3.14 aFbeelding 3.12 aFbeelding 3.13

aFbeelding 3.11 aFbeelding 3.9 aFbeelding 3.10

24 25

ruimte

ruimte, geen z ichtbare mater ie waar we alt i jd van bewust z i jn. toch geeft ru imte, en haar begrenzing, de perceptie van massa, openheid en pr ivacy. de analyse op ruimte m.b.t . het exter ieur i s h ier dan ook op ger icht.

oriëntatiede doorzonwoning organiseert de ruimte door paral lel le plaats ing van vert icale wanden. de diverse ruimtes van de patio-woning omsluit de ruimte met hoge mu-ren.

extrovert - introvertvanwege de twee evenwi jdig geplaatste ramen in voor en achtergevel bezit de doorzonwoning een extrovert systeem. de woning en de openbare ruimte regeren elkaar. b i j de patiowoning domineert het introverte systeem. de binnen- alsook de buitenruimtes z i jn naar binnen gekeerd en zonderen z ich van elkaar af.

begrenZinglocatie en de hoogte van de begrenzing van eigen gebied bepalen de mate van pr ivate en openbare ruimte en z i jn eigen-schappen. de persoonl i jke ruimte van een doorzonwoning is s lechts omkaderd door een lage of 2 meter hoge schutt ing, waar-door de visuele ruimte niet afgeschermd is . de ommuurde marokkaanse woning geeft niet al leen het eigen gebied aan, ook de visuele ruimte wordt afgebakend.

doorZonwoning

dwarsdoorsnede achtergevel

patiowoning

voorgevel

bovenaanzichtbovenaanzicht

dwarsdoorsnede achtergevel

voorgevel

parallelle oriëntatie: Exterieur horizontaal - ruimte verticaal. Extrovert systeem.

private ruimte & begrenzing. Eigen gebied voorzijde woning slechts omkaderd, geen visuele afscheiding.

private ruimte & begrenzing. omkadering achtertuin biedt partiële visuele afscherming.

private ruimte & begrenzing. Eigen gebied geheel ommuurd t.b.v. volledige privacy.

private ruimte & begrenzing. Eigen gebied geheel ommuurd t.b.v. volledige privacy.

oriëntatie ruimte en massa naar binnen gericht. kavel volledig ommuurd. Introvert systeem.

Fragment voorgevel

26 27

ruimteLijke OrgaNiSatie

een woning bestaat uit een organisat ie van vlakken en ruimtes, essent ieel voor de functional i teit van de verschi l lende ruimtes en de beleving hiervan. de twee woningen z i jn op dr ie verschi l lende organisat ie the-ma’s geanalyseerd die de gevolgen rond de indel ing kenbaar maakt.

ruimteliJke organisatiebeide woningen binnen het gehele pand z i jn gescheiden door gezamenl i jk aangren-zende scheidingsvlakken. de doorzonwo-ning vormt z ich tot een l ineaire reeks wo-ningen. de patiowoning organiseert z ich tot een geometr ische cluster ing binnen het omsloten gebied.

orderingsprincipenaast de ruimtel i jke organisat ie is orga-nisat ie pr incipe van het pand belangr i jk , bi jvoorbeeld ter voorkoming van chaos of eentonigheid. waar de doorzonwoning ge-baseerd is op de symmetr ie en repetit ie, i s de patiowoning gebaseerd op repetit ie van een l-vormige ruimte.

Zoneringde indel ing van de nederlandse woning is verdeeld in v ier zones: voortuin, woning, achtertuin en berging. de voortuin vormt de overgang tussen publ ieke en pr ivate zone, waardoor rechtstreeks z icht in de woning belet wordt. de zoner ing van de marokkaanse woning is ger icht op interne focus van buiten- en binnenruimte, met als uitgangspunt dat iedere binnenruimte beschikt over een eigen, pr ivacybiedende buitenruimte.

Lineaire organisatie: Exterieur verdeelt in lineaire reeks van ruimtes gescheiden door aangrenzende muur.

Symmetrisch orderingsprincipe verdeelt boven- envooraanzicht in twee identieke helften. Stippellijn weergeeft secundaire symmetrie.

detail vooraanzicht

Zonering als overgang publieke en private ruimte

doorZonwoning

4

3

2

1 Fragment voorgevel

bovenaanzicht

Zonering gericht op interne focus van binnen- en buitenruimte.

Geclusterde organisatie: Geometrisch georga-niseerde ruimtes binnen begrensd gebied.

l l

repeterende orderingsprincipe gebaseerd op L-vorm, elke kamer dubbele oriëntatie naar patio.

patiowoning

bovenaanzicht

plattegrondplattegrond

bovenaanzicht

bovenaanzicht

28 29

VOrm

architecturale vormen geeft architectuur een s i lhouetten die bepalend is voor de herkenbaarheid en de leesbaarheid van het gebouw en zi jn functie. deze studie r icht z ich op het dr iedimensionale geometr isch l ichaam van de woning, bepalend voor het essent iële aanzicht van de vorm en z i jn uiter l i jk . het dr iedimensionale l ichaam wordt bi j deze analyse vereenvoudigt tot de ruimtel i jke f iguren.

primair ruimteliJk lichaamde balk vormt voor beide woningtypen een belangr i jke basis die op andere wi j -ze z i jn toegepast. de plattegrond van de doorzonwoning vormt een rechthoek, deze is geëxtrudeerd tot een balk en op-waarts voltooid met een dr iehoekig pr is-ma. bi j de patiowoning wordt de balk ingezet in meerdere var iat ies die de bin-nenruimtes en de ommuuring vormen.

additieve vormdoor het groeperen van ruimtel i jke f igu-ren ontstaat er groei en een nieuwe vorm van het exter ieur die bepalend is voor de gestalte van de woning. de twee verschi l -lende f iguren worden bi j de typische ne-der landse woning gegroepeerd door de evenwi jdige vlakken van de balk en het dr iehoekig pr isma, dit veroorzaakt een l ineaire groei van het pand. de ruimte-l i jke f iguren bi j de marokkaanse woning worden gegroepeerd door het delen van gemeenschappel i jke randen, dit veroor-zaakt een geclusterde groei van de wo-ning. buitenruimte.

doorZonwoning

Fragment plattegrond

patiowoning

Fragment voorgevel

Fragment plattegrond

Zijgevel

het vierkant vormt het basale figuur van de ruimtelijke li-chamen van de woning, de balk. Deze balk is getransfor-meerd naar diverse variaties.

De silhouet van de zijkant van de woning, ontstaan door groepering van verschillende varianten van de balk.

Geclusterde groei wordt veroorzaakt door groepering van diverse variaties van de balk.

vierkant en driehoek vormen basale vlakken van de ruim-telijke figuren van woning, balk en driehoekig prisma.

het silhouetten van de zijkant van de woning, ontstaan door groepering van de balk en het driehoekig prisma.

vanwege de balk en het driehoekig prisma kan de woning alleen een lineaire groei doormaken.

30 31

dagLiCHt

dagl icht is van grote waarde voor de ge-zondheid en productiv i teit van de mens alsook voor de architectuur. architectuur kan de posit ieve en negatieve effecten van zonl icht helpen reguleren. dit resul-teert z ich in een geograf ische verande-r ing van architectuur, wat z i jn weers lag heeft op het uiter l i jk van de architectuur en z i jn aanzicht. de analyse op dagl icht geven de esthet ische gevolgen van zon-l icht op de gevelontwerp goed weer.

daglicht & doorZonwoningde doorsnee woning in nederland is ge-r icht op het maximaal gebruik maken van dagl ichttoetreding, dit i s wettel i jk vast-gelegd in het bouwbesluit . voor de door-zonwoning heeft dit tot gevolg dat de voor- en achterz i jde van de gevel voor-z ien is van een groot raam dat de ruimte voorz iet van een zo groot mogel i jke hoe-veelheid dagl ichttoetreding. in dit geval z i jn de vensters ger icht op het oosten en westen wat de woning verzekert van een dif fuse ver l icht ing van de woning.

daglicht & patiowoningdoordat marokko dichter bi j de evenaar l igt i s de patiowoning vooral ger icht op de regulat ie van negatieve effecten van de zon, zoals overmatige hitte. de gevels en muren z i jn voorz ien van kleine openin-gen die de ruimte enigsz ins voorz ien van dagl icht, maar de onts lu it ing is vooral ge-r icht op natuur l i jke vent i lat ie van de ruim-te. de smal le openingen z i jn hoog in de muur gesitueerd t .b.v. de gewenste mate van omsluit ing in verband met de pr ivacy.

doorZonwoning

Fragment dwarsdoorsnede

patiowoning

dwarsdoorsnede

bovenaanzichtbovenaanzicht

Fragment dwarsdoorsnede begane grond

dwarsdoorsnede begane grond

Door grote raampartijen langs twee zijden ontvangt dewoonkamer diffuus daglicht gedurende de gehele dag.

oost

west

visuele privacy is ondergeschikt aan de maximale toetreding van daglicht.

Daglicht toetreding langs boven, openingen in muren en gevels als klimaatsysteem. Afvoering van warme lucht door voortdurende luchtverplaatsing.

Daglicht toetreding twee zijden. tempering van direct in-vallend zonlicht en voorkoming overmatig contrast tussen helderheid vanuit opening en donkere oppervlak rondom.

Door de hoogte van de vensters blijft visuele privacy ge-waarborgd.

Elke ruimte voorzien van dubbele oriëntatie op patio/ tuin. Naast functie van ontsluiting functioneren gevelopenin-gen ook als klimaatsysteem en daglichttoetreding.

32 33

materiaaL

de analyse op mater iaal i s ger icht op ma-ter iaal en z i jn oppervlakte eigenschappen textuur en patronen. de perceptie van het externe uiter l i jk van de woningen worden mede bepaald door deze eigenschappen.

land van herkomstde gebruikte mater ialen van beide wo-ningen z i jn gebaseerd op het land van herkomst. de bakstenen en dakpannen worden vanuit het k lei u it de nederlandse grond gebakken. ook de cementblokken en cementcoating waar de patiowoning uit bestaat is plaatsel i jk geproduceerd.

textuurde textuur van de patiowoning bestaat uit een gladde en ref lecterende cement-coating. doordat de vol ledige buitenzi j -den z i jn gecoat met een éénkleur ige ce-mentcoating is de woning als één volume te ervaren. de doorzonwoning bestaat wel uit meerdere texturen, doorgaans met een minder gladde textuur. de verschi l lende delen en vormen van de woning worden geart iculeerd waardoor de ze hun eigen ident iteit behouden.

structureel patroonde bakstenen en dakpannen geven de doorzonwoning structurele patronen. waar de s-vormige dakpannen een golfpatroon op het dak creëren vormen de bakste-nen een wi ld metselverband. de cement-coating van de marokkaanse patiowoning zorgt voor een strak en glad effect waar-door eventuele structurele patronen niet meer z ichtbaar z i jn

De betonnen gevelmuren zijn afgewerkt met lichtglanzen-de coating op basis van kalk ter bescherming en wateraf-stoting. Door glans en lichte kleur reflecteert het materiaal zonlicht. De entree wordt benadrukt door een betonnen halfhoge muur, ruw afgewerkt. Glaswerk t.b.v. ramen

Alleen de smalle gevelopeningen en halfhoge muur bij en-tree onderscheiden zich van de rest van het volume. De oppervlakte eigenschappen van de materialen beïnvloe-den het visuele gewicht waardoor deze als minder massief ervaren wordt.

doorZonwoning

Fragment voorgevel t.b.v. beleving materialisering

patiowoning

materialisering

Fragment voorgevel t.b.v. beleving materialisering

materialisering

uit klei gebakken bakstenen (waalformaat) en S-vormi-ge dakpannen geven het uiterlijk van de woning een structureel patroon. De gevel bevat een wild metwel-verband en het dak bevat een golfpatroon. Glaswerk t.b.v. ramen

De verschillende vormen van de woning differentiëren zich van elkaar d.m.v. verschillende texturen en structu-rele patronen. Iedere vorm behoudt zijn eigen identiteit.

34AFBEELDING 4.1 - 4.2Analyse bestaande elementen

Studie OrgaNiSatie SCHakeLHuiS

HOOFdStuk 4

37

exterieur SCHakeLHuiS, aCademieSiNgeL Breda

38 39

iNterieur SCHakeLHuiS, aCademieSiNgeL Breda

40 41

aNaLySe

algemene gegevensArchitect: g. hamerpagt, architect bna. bouwbureau vereniging van directeuren van elekr iciteitsbedri jven in nederland. Bouwjaar: 1953-1954Locatie: academiesingel bredavroegere functie : e lektr ic iteits- en pomp-centrale.

Zoneringhet grondplan van het schakelhuis i s op-gebouwd in v i j f zones. deze zones z i jn met uitzondering van het middengebied van elkaar afgezonderd. door groepering van de zones neemt de zone vooraan een centrale en dominate plaats in.

oriëntatie en organisatievier van deze zones hebben afzonderl i jk een paral lel le or iëntat ie vanwege het l i -neaire karakter van de ruimtes. deze l i -neaire ruimtes omsluiten grotendeels het entreegebied. het voorste gebied heeft een geclusterde organisat ie vanwege de groepering van de ruimtes, de gecluster-de organisat ie eindigt echter in een l ine-aire organisat ie vanwege de lengte van de middelste ruimte.

introvertde hoge muren en de ramen op grote hoogte z i jn verantwoordel i jk voor het in-t roverte systeem van het gebouw. langs de voorz i jde z i jn er hoge ramen gesitu-eerd, echter z i jn deze dichtgeschi lderd waardoor de ramen geen invloed uitoe-fenen op het introverte systeem. de enke-le vensters die op ooghoogte gesitueerd z i jn, bestaan uit glazen bouwstenen die het z icht belemmeren.

pand in 5 zones opgedeeld, zowel als organisatie als constructief.

Door de clustering van ruimtes neemt de entree een dominante en centrale positie in. De organisatie begint met een clustering maar eindigt als een lineaire organisatie.

plattegrond

plattegrond

bovenaanzicht pand incl. draagstructuur

impressie 3d richting positie nooroost.

materiaLiSeriNg iNterieur

Entreehal omsloten door steensmuur bestaande uit porisosteen in willekeurig noors metselverband en galmgaten.

Lineair bouwdeel omsloten door halfsteens binnenmuur bestaan-de uit geglazuurde verblendstenen tot 350 cm hoog. Mosterd-gele verblendstenen in waalformaat met vellingkanten.

de volgende toegepaste mater ialen in het inter ieur bl i jven behouden:

kolommen uit beton en in patroon gezandstraald. patroon is een islamitisch symbolische weergave van elektriciteit.

Muren lineaire bouwdeel na 350 cm hoogte afgewerkt met stucwerk.

De enkele vensters die gesitueerd zijn in de gevel belemmeren het zicht naar binnen door hoogte, materiaal of beschildering. hierdoor bezit het pand een introvert overkomen.

Zijgevel academiesingel

Zijgevel etnastraat

voorgevel achtergevel

geraamte

de draagconstruct ie bestaat voorname-l i jk u it een inwendig geraamte van gewa-pend beton. dit geraamte vormt z ich tot een st i j f geheel door een monol ieten ver-binding van de verschi l lende betonnnen onderdelen.

door analyse en visual isat ie van het be-tonskelet worden de mogel i jkheden als-ook de grenzen ten behoeven van het nieuwe ontwerp z ichtbaar.

42 43AFBEELDING 5.1 - 5.3Verenen van locatie en culturele architectuur

ONtwerp & CONCLuSie

HOOFdStuk 5

44 45

ViSueLe CONCLuSie

dit hoofdstuk zal een antwoord geven op de onderzoeksvraag: Hoe kan de Neder-landse en de marokkaanse cultuur op ar-chitectonische wijze verenigt worden in het ontwerp van het cultureel centrum ge-vest igd in het schakelhuis in Breda?

binnen het onderzoek heb ik me op twee gebieden ger icht. enerz i jds de belevings-eigenschappen van een nederlandse en marokkaanse woning die als voorbeeld dient voor culturele architectuur. ander-z i jds op de locationele mogel i jkheden van het herbestemde pand.

de onderzoeksvraag wordt beantwoord door middel van een visuele conclus ie, namel i jk door impress ies van het ontwor-pen cultureel centrum. met behulp van symbol iser ing geef ik aan welke culturele en locationele eigenschappen verwerkt z i jn in het ontwerp. de beeldvolgorde vormt tevens de rout ing van het gebouw.

VOOrSteL Verder ONderzOek

in dit onderzoek heb ik me vooral ger icht op de architectonische eigenschappen die van belang waren voor het ontwerp van het cultureel centrum. Zoals de ei-genschappen van de locatie enerz i jds en de architectonische eigenschappen van de culturele architectuur anderz i jds.

wat de culturele architectuur betreft heb ik me puur ger icht op de belevingseigen-schappen van deze woningen. kortom, het z ichtbare eindrestultaat van de cultu-rele architectuur.

om het onderzoek compleet te maken is het interessant om onderzoek te verr ich-ten naar de oorzaken van deze lokale ar-chitectuur op het gebied van maatschap-pi j , geograf ie en economie.

na dit onderzoek z i jn naast de eigen-schappen van de woning ook de achter-l iggende redenen van de woonarchitec-tuur in nederland en marokko bekend.

helikopterview

46betonskelet

locatie

zonering

materialisering

eNtree

ovErGANGSZoNE, vAN hEctIEk NAAr oNtSpANNING.

begrenzing

nederlandse woning

marokkaanse woning

begrenzing

zonering

ontwerp vertaling van:

48betonskelet

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

materialisering

parallelle orëntatie lineaire organisatie

daglicht

daglicht patroon

vorm materiaalpatroon

materialisering materialisering materialisering

OpeN VeLd

GESchIkt voor vELE ActIvItEItEN & SpoNtANE oNtMoEtING.

locatie

zonering

ontwerp vertaling van:

50

OpeN VeLd

kIoSk, voor DE NoDIGE vErSNApErING.

betonskelet

locatie

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

materialisering

parallelle orëntatie lineaire organisatie

daglicht

daglicht patroon

vorm materiaalpatroon

materialisering materialisering materialisering

ontwerp vertaling van:

52

aCtiViteiteNHuiS

DrIE huIZEN voor DrIE ActIvItEItEN, ENtrEE ILLuStrEErt FuNctIE.

betonskelet

locatie

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

daglicht

daglicht patroon

materiaalcluster

materialisering materialisering materialisering

vormbegrenzing

begrenzing

extrovert

introvert

ontwerp vertaling van:

54betonskelet

locatie

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

daglicht

daglicht patroon

materiaalcluster

materialisering materialisering materialisering

vormbegrenzing

begrenzing

extrovert

introvert introvert

aCtiViteiteNHuiS VOrmiNg & eduCatie

SpEL tuSSEN INtrovErt & ExtrovErt, tuSSEN projEctIE/ SchrIjFwAND & oMkADErING

ontwerp vertaling van:

56betonskelet

locatie

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

daglicht

daglicht patroon

materiaalcluster

materialisering materialisering materialisering

vormbegrenzing

begrenzing

extrovert

introvert introvert

aCtiViteiteNHuiS kuNSt & Creatie

SpEL tuSSEN INtrovErt & ExtrovErt, tuSSEN tooNwAND & oMkADErING

ontwerp vertaling van:

58betonskelet

locatie

marokkaanse woning

nederlandse woning

zonering

daglicht

daglicht patroon

materiaalcluster

materialisering materialisering materialisering

ontwerp vertaling van:

vormbegrenzing

begrenzing

extrovert

introvert introvert

aCtiViteiteNHuiS SpOrt & daNS

SpEL tuSSEN INtrovErt & ExtrovErt, tuSSEN SpIEGELwAND & oMkADErING

60 61

pLattegrONd & dwarSdOOrSNede

dwarsdoorsnede a

AFBEELDING 7.1 LiteratuurLijSt

64 65

BOekeN

- ching, Francis d.k. , architecture, form, space and order. 3e druk. new Jersey: John wi ley & sons, inc., 2007. - ching, Francis d.k. & c. bingel ly, inter ior design i l lustrated. 2e druk. new Jersey: John wi ley & sons, inc., 2005.

perSOONLijk geSprek

- dolne, er ik. persoonl i jke mededel ing. 09 mei 2012.

artikeLeN Via iNterNet & SOFtware

- archnet - digital l ibrary. Januari 2012 - apr i l 2012https://archnet.org/l ibrary/s i tes/one-s i te. jsp?site_id=211- courtyard houses - agadir, morocco. Januari - mei 2012. http://www.akdn.org/architecture/project.asp?id=155- Funda. Januari - apr i l 2012. http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/- google earth, vers ie 6.0.3.2197, mei 2011.- kennisbank bestaande woningbouw. mei 2012.ht tp://www.bestaandewoningbouw.n l/de-toekomst-van-de-doorzonwoning-bewezen-kwal i teit/- Joost de vree, bouwencyclopedie, mei 2012. http://www.joostdevree.nl/shtmls/betonskelet.shtml

BeeLdmateriaaL Via iNterNet & SOFtware

afb. 1.1: google earth.afb. 1.2: bestektekening openbare werken breda.

afb. 2.1: http://www.f l ickr.com/photos/sergio_serrano/1511152962/afb. 2.2: http://media.photobucket.com/image/color%20splash%20art/keefers_/ keefers_color_splash_2/4c830af7. jpg?o=119afb. 2.3: http://media.photobucket.com/image/school%20classroom/36971299/ school%20pics/higschool_classroom.jpg?o=23afb. 2.4: http://www.f l ickr.com/photos/giovannisperanza/5719434395/afb. 2.5: http://adamtheaardvark.wordpress.com/2011/03/29/toi let-s ign/afb. 2.6: http://www.f l ickr.com/photos/sergio_serrano/1511152962/afb. 2.7: http://media.photobucket.com/image/color%20splash%20art/keefers_/ keefers_color_splash_2/4c830af7. jpg?o=119afb. 2.8: http://worldstadiumguide.com/gdansk-pge_arena_stadium_guide/afb. 2.9: http://media.photobucket.com/image/school%20classroom/ 36971299/school%20pics/high_school_classroom.jpg?o=23

afb. 3.1: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/ fotos/afb. 3.2: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9afb. 3.3: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/ fotos/afb. 3.4: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/ fotos/afb. 3.5: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/ fotos/afb. 3.6: google earthafb. 3.7: google earthafb. 3.8: google earthafb. 3.9: http://www.akdn.org/architecture/project.asp?id=155afb. 3.10: http://www.akdn.org/architecture/project.asp?id=155afb. 3.11: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9afb. 3.12: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9afb. 3.13: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9afb. 3.14: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9

afb. 5.2: http://www.funda.nl/koop/breda/huis-47229344- leon-van-hei lst raat-34/ fotos/afb. 5.3: http://archnet.org/l ibrary/ images/thumbnai ls . j sp?col lect ion_id=&location_ id=1602&place_id=&start=37&l imit=9

afb. 7.1: http://media.photobucket.com/image/books/helenbobel lon41/books. jpg?o=867