VERSTANDELIJK BEPERKTE PLEGERS VAN SEKSUEEL MISBRUIK

Risicotaxatie en Behandeling

Seksueel misbruik van en door mensen met een verstandelijke beperking Medilex

3 april 2014Jan Willem van den Berg

Inhoud

Inleiding Risicotaxatie – doel en methoden Van risicotaxatie naar behandeling

Wat behandel je wel en wat niet (per se)?

Een behandelmodel Behandeling van verstandelijk beperkte plegers – een specialisme!

Boodschap

Besteed je tijd en geld goedBehandel wat je behandelen moet

Behandel je, doe het dan goed

INLEIDING

Risicotaxatie ≠

Risicomanagement

Risicotaxatie = het inschatten van de kans op (seksuele) recidive

Risicomanagement = het (proberen) te voorkomen van (seksuele) recidive door (therapeutische) interventies

of beheersingsmaatregelen

Een voorbeeld

Hans Brinkerde

risicomanager

Een voorbeeld

Hans Brinkerde

risicotaxateur

Hans wil zo veel mogelijk schade door overstroming beperken. Waar moet hij heen?

Advies aan Hans?

Hans wil zo veel mogelijk schade door overstroming beperken. Hij heeft maar 1 vinger.

Wat moet hij heen?

Naar een gebied met een groot, gemiddeld of klein overstromingsrisico?

Nu ons vakgebied

Kans op seksuele recidive

80%

35%

23%

10%

0,5-4%

Je mag drie behandelingen aanbieden.

Wie biedt je deze aan?

Nu ons vakgebied

Kans op seksuele recidive

80%

35%

23%

10%

0,5-4%

Antwoord:De drie plegers die de grootste kans hebben op recidive

Risicotaxatie is selectie

Dat houdt in voor zedenspecifieke behandeling:Laag risico: 0 uurMatig risico: 100 – 200 uurHoog risico: > 300 uur

Maar hoe bepaal je nu het recidive risico?

Hanson & Yates, 2013

RISICOTAXATIE

Methoden van risicotaxatie

Ongestructureerd klinisch oordeel

Gestructureerd klinisch oordeel

Actuarieel

Ongestructureerd klinisch oordeel

Gestructureerd klinisch oordeel

en actuarieel

Beide gebaseerd op door wetenschappelijk onderzoek aangetoonde risicofactoren

Gestuctureerd klinisch oordeel

Gekenmerkt doorpersoonlijke afweging risicofactorendoor professional

Actuarieel

gekenmerkt door het gebruik van een normgroep om te komen tot

een classificatie van het delictrisico.

De winnaar is

Instrumenten d (95% CI) N (k)

Empirisch Actuarieel .67 (.63-.72) 24,089 (81)

Mechanisch .66 (.58-.74) 5,838 (29)

Gestructureerd Klinisch .46 (.29-.62) 1,131 (6)

Ongestructureerd

Klinisch

.42 (.32-.51) 6,456 (11)

Hanson & Morton-Bourgon (2009)

Dus

Risicotaxatie gebruik je om te bepalen of en wie je waar behandeling aanbiedt

Op deze manier kun je bij zoveel mogelijk plegers het recidiverisico zo sterk mogelijk verminderen

Risicotaxatie bij LVB plegers

MAAR

Kunnen de reguliere risicotaxatie-instrumenten gebruikt worden bij plegers met een verstandelijke beperking?

Risicotaxatie bij LVB plegers (2)

1. Aantal items differentieert mogelijk niet (bv. instabiliteit in relaties, problemen met het werk, emotionele identificatie met kinderen, etc.)

2. Zelfde dynamische risicofactoren? 3. Niet gevalideerd voor plegers met een

verstandelijke beperking

Voorlopige conclusies

1. Een aantal van de (reguliere) risicotaxatie-instrumenten heeft een voldoende of goede predictieve validiteit

2. Er is met name meer onderzoek nodig naar de predictieve validiteit van het risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag na/zonder behandeling

3. Meer onderzoek naar de predictieve validiteit van de dynamische risicofactoren is gewenst

Berg & Vogel, 2011Hanson, Sheahan, & VanZuylen, 2013

VAN RISICOTAXATIE NAAR BEHANDELING

BehandelingWat pak je aan?

Wat pak je aan?

-Statische risicofactoren-Stabiel dynamische risicofactoren-Acuut dynamische risicofactoren

Andrews & Bonta, 2010

Geen dynamische risicofactor

(algemene recidive)

Persoonlijke problemen / stressPsychiatrische problematiek in engere zinLaag/negatief zelfbeeld(Lichamelijke) inactiviteitSlechte leefomstandigheden (bv. huisvesting)Zich niet willen aanpassen (aan het ‘normale’)Weinig angst voor straf (wettelijke sancties)

Geen dynamische risicofactor

(seksuele recidive)

SlachtofferempathieOntkenning/minimalisering van seksueel delictOntbreken van behandelmotivatieSlachtoffer van seksueel misbruikGebrekkig seksueel voorlichtingGebrekkige ‘dating’ en sociale vaardighedenHallucinaties en wanen

Dynamische risicofactoren

zedendelinquentenSTABLE-2007

5 secties, 13 items

Secties:- Belangrijke sociale contacten (1 item)- Intimiteitsproblemen (5 items)- Algemene zelfregulatie (3 items)- Seksuele zelfregulatie (3 items)- Samenwerking met toezichthouders (1

item)

BEHANDELMODEL

Good Lives Model

Positieve psychologie

• Positieve benadering / gebaseerd op kracht• Focus op zelfactualisatie• Gericht op voordeel/doelen van pleger• Gericht op samenwerking en motivatie

Intrinsiek belonende behoeften

1. Lichamelijk welbevinden/gezondheid 2. Kennis 3. Competentie/excellentie 4. Autonomie/zelfsturing 5. Innerlijke rust/ vrij van stress 6. Vriendschap/verbondenheid 7. Deel van groter geheel zijn 8. Spiritualiteit 9. Genot/seksualiteit 10. Creativiteit

Good Lives ModelPrimary Goods

Seksueel delict:

Verkeerde / antisociale manier om ‘primary goods’ (= intrinsiek belonende, basale biopsychosociale behoeften) te bevredigen

Good Lives Model

Voorbeelden

Vriendschap en genot vervullen door seksueel contact met een minderjarige

Autonomie en zelfsturing bereiken door domineren en bedreigen van anderen

Good Lives Model

Toekomstplan

Wonen

Werken/onderwijs

Relaties

Vrije tijd

Huidige situatie

Wonen

Werken/onderwijs

Relaties

Vrije tijd

Dynamische risicofactoren

Subdoel1

Subdoel2

Subdoel 3

Et cetera

Motivatieen

behandelrelatieproblemen

Good Lives Model visueel

Zeker weten

Sterker nog….

Past dit model ook bij LVB-plegers?

Old me/new me

Oude IK Nieuwe IK

Vroeger: Nu en Toekomst:

Denken:Ik wil het nu, anders ….

Ik zorg dat ik het krijg

Denken:Ik kan wachten

Ik wil het alleen als de ander ook

wil (is fijner)

Gedrag:Veel seks (paar keer per dag)

Dwingen (geld, bedreigen)

Liegen

Gedrag:Paar keer in de week seks

Ik vraag of de ander wil

Ik vertel groepsleiding met wie ik

seks wil

Seks

Haaven & Coleman, 2000

BEHANDELING VAN VERSTANDELIJK BEPERKTE PLEGERS

EEN SPECIALISME!

Behandeling LVB plegers totaal anders?

Is de behandeling van plegers met een verstandelijke beperking anders?

Qua:Dynamische risicofactorenManier van behandeling

Anders qua dynamische risicofactoren?

Dezelfde risicofactoren als bij ‘gewone’ plegers l i jken een rol te spelen bij seksuele recidive.

Harris & Tough 2004McGrath, Livingston & Falk 2007

Bij ‘gewone’ en LVG-plegers is evenveel sprake van delictondersteunende opvatt ingen.

Lindsay, Steptoe & Beech 2008

Echter: LVG-plegers hebben in vergeli jking meer seksueel deviante interesse (prepuberale en zeer jonge kinderen, jongens)

Rice, Harris, Lang & Chaplin 2008Cantor, Blanchard, Robichaud &Christensen 2005

Antwoord

Zelfde statische en dynamische risicofactoren bli jken een rol te spelen bij seksuele recidive.

Toch ook: toets andere LVB-specif ieke hypotheses!

Berg & Hesper, 2014Hanson, Sheahan & VanZuylen, 2013

McGrath, Livingston & Falk, 2007

Anders qua manier van behandeling

Het leren en denken verloopt anders:• Situatiegebonden en concreet• Taal- en begripszwakte• Weinig gedifferentieerd• Het geheugen functioneert minder goed• Lager denktempo

Dus je past je als begeleider of therapeut aan!

Antwoord

Pas de behandeling aan, door:Concrete voorbeeldenVisueel materiaalBij het niveau passend taalgebruikHerhalen van de kern van de boodschapNavragen of de boodschap begrepen wordtBeperk therapietijd en hoeveelheid informatieBetrek netwerk / groepsleiders bij therapie (transfer)

Le Grand et al. , 2003Lambrick en Glaser, 2004

Berg & Beek, 2006

Boodschap

Risicotaxatie en behandeling voorkomen recidive!

(Beter dan straf alleen)

Besteed je tijd en geld goedBehandel wat je behandelen moetBehandel je, doe het dan goed

Een specialisme!

Risicotaxatie en behandeling van licht verstandelijk beperkte plegers van seksueel misbruik geeft extra

uitdagingen.

Kun je dit, dan kun je (bijna) alles!

Jan Wil lem van den BergPsychotherapeut / GZ-psycholoog

Van der Hoeven StichtingPostbus 174, 3500 AD Utrecht

Telefoon 030-2758275 E-mail: jwvandenberg@hoevenkliniek.nl

www.linkedin.com/in/ janwillemvandenberg