10

VERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN

1. ACTIVITEITEN VAN DE WERKGROEP APELDOORN (AWA) Door Chris Nieuwenhuize (veldwerkleider).

Inventarisatie cultuurhistorie Bruggelen De Stichting Probos heeft samen met een aantal grondeigenaren, waaronder Gelders Landschap en Staatsbosbeheer, een voorbeeldproject opgezet om met behulp van vrijwilligers zoveel mogelijk historische informatie over de natuurgebieden te verzamelen. Het gaat zowel om archief- als veldonderzoek waarbij iedereen zijn eigen expertise in kan brengen. Dit voorbeeldproject ging over Bruggelen, het gebied ten zuiden van Apeldoorn, onmiddellijk langs de A1 gelegen. Het gaat om een terrein van meer dan 1000 ha. dat archeologisch interessant is vanwege een tiental grafheuvels, honderden ijzerkuilen, de middeleeuwse gerechtsplaats het Herenhul en ook de vroegmiddeleeuwse nederzetting van het Spelderholt. Vanaf eind 2014 hebben ruim 40 vrijwilligers van onder andere de AWA, maar ook de IVN en andere geïnteresseerden allerlei aspecten van de historie van dit gebied onderzocht. De variatie in het onderzoek is enorm: van de bouwgeschiedenis van enkele woningen en hun bewoners, via de ontginningsgeschiedenis van de heidevelden eind 19de eeuw, verder terug in de historie waar ook de archeologie om de hoek komt kijken. De AWA heeft vooral het veldwerk gecoördineerd. In totaal werden 10 veldbezoeken georganiseerd. Archeologisch was daarbij vooral de rij grafheuvels interessant. Daarbij werden ook met behulp van het actueel hoogtebestand enkele onbekende grafheuvels ontdekt. Die zijn ook in het veld bezocht.

Nieuw ontdekte grafheuvel. (Foto Harry Schotman)

Een andere vrij onbekende archeologische vondst betrof de “schat van Bruggelen”. In het midden van de 20ste eeuw schonk juffrouw Ooster, bewoonster van het landgoed Bruggelen, diverse objecten aan musea. Een van die schenkingen betrof een bronsschat afkomstig van het landgoed. Meer informatie is er helaas niet. Tegenwoordig ligt de “schat” in een vitrine in Museum Valkhof. Misschien komt ze uit een verdwenen grafheuvel uit de rij die op het landgoed ligt. Het is bekend dat er vlak na de Tweede Wereldoorlog minimaal zes grafheuvels zijn afgegraven.

11

Bronsschat uit Bruggelen (Foto Museum Valkhof)

Op dit moment wordt gewerkt aan een eindrapportage waarin de resultaten van alle deelonderzoeken zullen worden opgenomen. Voor de archeologie en het veldwerk zijn aparte hoofdstukken ingeruimd.

Medewerking aan professionele opgravingen Beekbergen Ruitersmolenweg In april 2015 heeft E-Consultancy een onderzoek uitgevoerd aan de Ruitersmolenweg in Beekbergen. Ter plekke worden 35 woningen gerealiseerd. Een groep leden van de AWA kon meehelpen. Het onderzoek leverde een erf op dat waarschijnlijk tussen de 13de en 17de eeuw in gebruik is geweest. Enkele opvallende vondsten betroffen een 13de-eeuws muntje en de resten van een paard. Overigens naast veel aardewerk. Opvallend is dat al eerder in Beekbergen een paardengraf uit dezelfde periode werd aangetroffen. Loenen Dalenk In oktober 2015 voerde SOB-research samen met Hamaland Advies een prachtig onderzoek uit aan de Dalenk in Loenen. Vooraf leek dat al een veelbelovende plek, omdat bekend is dat er in de jaren 30 van de vorige eeuw een aantal vroegmiddeleeuwse urnen is gevonden. Op een kleine oppervlakte, net genoeg voor de nieuw te bouwen woning, werd een enorm aantal sporen gevonden, daterend uit de ijzertijd, Romeinse tijd en middeleeuwen. Voor Apeldoorn erg aansprekend waren de resten van een erf uit de 9de -11de eeuw, met daarbij een aantal ijzerovens. Van de vroegmiddeleeuwse ijzerwinning zijn in de gemeente Apeldoorn veel resten gevonden, vooral in de vorm van ijzerkuilen en slakkenhopen. Niet eerder werden bewoningsresten en ijzerovens uit deze periode samen gevonden en onderzocht. Overigens waren ook de vondsten uit de andere periodes, waaronder twee de kringgrepels en een urn, spectaculair. Aan de opgraving werkten veel vrijwilligers mee, waaronder een flinke groep van de AWA. Maar ook de nieuwe bewoners droegen hun actieve steentje bij.

12

Rest van een ijzeroven in Loenen (Foto Willem Kuijpers)

Werkruimte De werkruimte van de AWA bevindt zich in het archeologisch depot van de gemeente Apeldoorn in het ACEC gebouw naast museum CODA, Roggestraat 44. Elke dinsdag van 20 tot 22 uur zijn we daar aanwezig. Als je langskomt, bel dan met name in de periode mei – september even vooraf, omdat we dan regelmatig een depot avond inruilen voor veldwerk. Voor contact bel met Harry Schotman 055-3670173 of Chris Nieuwenhuize 055-5416145. Voor meer informatie zie ook de website www.archeologie-apeldoorn.nl of Facebookpagina van de Archeologische Werkgroep Apeldoorn.

AWN 18 - Projecten Epe Klaarbeek Voorafgaand aan de ontwikkeling van de wijk Klaarbeek aan de zuidkant van Epe heeft archeologisch onderzoek plaatsgevonden door het bedrijf Hamaland Advies. Bij het onderzoek bleek dat in het al eerder vrijgegeven deel, aan de westkant van het onderzochte terrein, nog meer archeologie te verwachten was. In een goede samenwerking tussen de regioarcheoloog Nathalie Vossen, de projectontwikkelaar Explorius en de gemeente Epe (die een kraan ter beschikking stelde) kreeg de AWN de gelegenheid zelfstandig het aanpalende terrein te onderzoeken. Een kans die we natuurlijk niet lieten schieten. Met een flinke groep AWN-ers, aangevuld met vrijwilligers van het Ampt Epe, werd in twee dagen het onderzoek uitgevoerd. Door Hamaland Advies was een put van een kleine 50 meter lang en 27 meter breed aangelegd. In deze put waren een boerderijplattegrond uit de volle middeleeuwen en een hooiberg aangetroffen. Van de boerderij-plattegrond ontbrak de westelijke afsluiting. Aan de westkant, aansluitend op deze put werd door de AWN een eveneens 27 meter brede put open gelegd met een totale oppervlakte van ongeveer 560 m2. Punt van aandacht was dat ten zuiden van de put een dassenburcht zat. Om de dassen niet te storen moest 20 meter afstand tot de burcht worden gehouden. Het zuidwestelijke deel van het graafwerk is daarom aan die dassen overgelaten.

13

Zoals verwacht werd de westelijke afsluiting van de boerderij aangetroffen. Aan de westzijde daarvan lagen vijf paalgaten in de vorm van een regelmatige vijfhoek met een onderlinge afstand van 2.5 tot 3 meter. Mogelijk betrof het hier opnieuw een hooiberg. Andere opvallende sporen waren een greppel die het vlak van noord naar zuid doorkruiste en mogelijk als erfscheiding heeft gefunctioneerd. Uit de greppel werden bijna 50 kogelpotscherven verzameld, waardoor deze netjes pasten in de datering van de boerderij. Over enkele meters splitste het spoor van de greppel zich in drie parallelle sporen. Deze plek kan mogelijk geïnterpreteerd worden als brug. Sporen van palen werden niet gevonden. Een laatste spoor betrof een afvalkuil met daarin opnieuw kogelpotaardewerk. De opgraving door de AWN completeerde mooi het onderzoek door Hamaland Advies en leverde een stuk van een 12de/13de eeuws erf op.

Onderzoek in Epe. (Foto Chris Nieuwenhuize)

Op zoek naar Hamaland: Veldkartering Voorst Het vorig jaar gestarte project Hamaland loopt nog steeds door. In oktober heeft een grote groep AWN-ers een akker aan de Rozendaalseweg in Terwolde onderzocht. De akker leverde relatief veel aardewerk (ca. 100 stuks) uit de 11de – 13de eeuw op (Paffrath, Pingsdorf, Proto-steengoed. Ouder aardewerk werd niet gevonden. Het onderzoek gaat zeker door zodra we weer een goeie plek hebben gevonden. Suggesties zijn welkom!

14

Op zoek naar Hamaland in Terwolde. (Foto Chris Nieuwenhuize)