Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het...

26
Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

Transcript of Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het...

Page 1: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

Page 2: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

2 / 27

Projectcode : u/15RE/001/01 Verslag : deelregeling architectuur, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie

Auteurs : William Nederpelt (eindredactie)

Rien Val, Monique Mol en Anne Mollema. Datum: : 7 juni 2017

Page 3: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

3 / 27

Inhoud

Inleiding 4

1) Programma 5

2) Resultaten 6

• Documentaire 6

• Social media 7

Website 7

Facebook 8

Twitter 8

Mailchimp 9

Combinatie 9

• Lifetime events 9

• Stadstuinwedstrijd 10

• Training watervriendelijke tuin 10

• Business Case watervriendelijke tuin. 11

3) Zichtbaarheid 12

• Expertmeeting 12

• Lezing Gabrielle Sutherland 13

• Fietsroute 13

4) Kennisontwikkeling 14

5) Verantwoording 15

6) Conclusies 17

7) Aanbevelingen 18

Bijlage A Linken 19

Bijlage B Geveltuin 20

Bijlage C Fietsroute 21

Bijlage D Week van Ons Water 2017 25

Page 4: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

4 / 27

Inleiding Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in

de Dordtse ruimte.

Gedurende de uitvoering van het Stadslab Water in de Dordtse ruimte was een aantal

knelpunten en kansen gesignaleerd die met dit stadlab konden worden opgevangen.

Het eerste stadslab had n.l. als doel een openbaar gebied als voorbeeld zo in te richten

dat ingespeeld zou worden op de klimaatveranderingen. Gedurende alle onderzoeken

bleek steeds meer dat het probleem van de klimaatadaptatie niet beperkt was tot het

openbaar gebied. Juist de verstening van de privétuinen zorgde voor een groter

probleem. Verder bleek bij de uitvoering van het stadslab Water in de Dordtse ruimte dat

er te weinig mogelijkheden waren om de kennis te delen. Zichtbaar te zijn.

Dit alles heeft geleid tot een gehonoreerde aanvraag voor het Stadslab Water in de

Dordtse ruimte 2.0. In dit verslag wordt aangegeven wat de dit stadslab heeft

opgeleverd en wat er weer voor nieuwe kansen zijn.

Page 5: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

5 / 27

1) Programma In de aanvraag zijn benoemd:

• Een documentaire over de wijze waarop tuinen kunnen worden ingericht op een

milieuvriendelijke wijze (water, hitte en onderhoudsvriendelijk).

De te maken documentaire moet op een eenvoudige wijze de verschillende facetten van

een goede tuin zichtbaar maken. Daarbij niet alleen de praktische kanten, maar ook de

achtergrond ervan.

De documentaire van 30 min kan beschikbaar worden gesteld aan alle nieuwe

huizenkopers, op Internet en anderszins.

• Inrichting van een website waarin informatie over watervriendelijke tuinen wordt

gegeven.

Juist door de informatie lokaal te maken/ beschikbaar te stellen wordt een platform

gecreëerd waar omheen ook een community kan ontstaan. Dit kan op deze manier

worden versterkt.

• Ontwikkeling van materiaal dat op voor ontwerpers/ eigenaren beschikbaar komt

op cruciale momenten (verhuizingen, geboorten, koop van een huis). Temeer

omdat het herinrichten van een tuin naar verwachting eens in de 8 jaar

plaatsvindt, vooral aansluitend aan een verhuizing.

• Stadstuinwedstrijd watervriendelijk

Door het organiseren van een wedstrijd wordt beoogd meer aandacht aan het

milieuvriendelijke ontwerp van tuinen te schenken. Informatie hierover, tijdens de duur

van de wedstrijd lijkt een afgeleid doel, maar is mogelijk nog belangrijker. Temeer omdat

we dit een aantal jaar wilden organiseren.

• Ontwikkelen en verzorgen trainingen over het ontwerp van de eigen water, hitte

en onderhoudsvriendelijke tuin.

Het opzetten en geven van trainingen kan mensen die graag over hun tuin willen

nadenken, daar ideeën over willen uitwisselen stimuleren om ook echt die

watervriendelijke tuin te gaan ontwerpen. Informatie die bijvoorbeeld via UNESCO IHE

beschikbaar wordt gesteld kan daarbij goed worden benut.

Beoogd wordt om dit ook de volgende jaren te verzorgen.

• Publiceren ontwikkelingen van het stadslab Water in de Dordtse ruimte

Nu het stadslab Water in de Dordtse ruimte in haar afrondende fase zit is het van belang

dat de verzamelde kennis beschikbaar blijft en ook nog wordt benut. Door het verzorgen

van rondleidingen over inmiddels ‘watervriendelijke ontwerpen’, een avond met dit

thema alsmede de publiciteit hierover kan dit worden bereikt.

• Ontwikkelen van een business case rond de advisering over watervriendelijk

ontwerp (eerste hulp bij watermanagement ‘EHBWM’).

Page 6: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

6 / 27

Veel hoveniers zijn tegelijkertijd een stratenmakersbedrijf. In de praktijk blijkt dat er

vooral inkomen wordt gegenereerd door het bestraten van buitenruimten. Voor veel

eigenaren is daarnaast het onderhoud van een tuin een van de belangrijkste redenen om

ze niet milieuvriendelijk in te richten. Het vinden van wegen, waardoor dat minder het

geval is spreekt daarbij voor zich.

2) Resultaten

• Documentaire

Door Evelyn Jansen is de documentaire: Tuinen Rainproof gemaakt. Hierin zijn

voorbeelden getoond van tuinen die waterproof zijn of opnieuw worden ingericht. De

première van deze documentaire was op 12 december in het theater bij de

Duurzaamheidswinkel in Dordrecht. Hier waren bijna 30 bezoekers. Deze documentaire is

op nu Internet terug te vinden, zowel op You Tube, Vimeo als Facebook. Deze

documentaire sloot goed aan bij de eerder door Jansen gemaakte documentaire Water

tekent de stad. De trailer van de documentaire is ook vertoond op een speciale avond

van het platform op 1 februari 2017.

De doorloop/ productietijd van de documentaire was minder dan een jaar. Getracht is om

alle seizoenen goed in beeld te krijgen. Anders dan in 2015 bleek er ‘helaas’ geen heftige

regenbui te zijn. In de documentaire vertellen bewoners over hun inzet om hun tuin

watervriendelijk te houden worden bestaande watervriendelijke tuinen getoond en is

aanpassing van een bestaande tuin in beeld gebracht.

Afbeelding 1 Documentaire Tuinen Rainproof

Page 7: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

7 / 27

• Social media

Om maximaal gebruik te maken van de kruisbestuivingsmogelijkheden en het

verspreiden van de informatie niet afhankelijk te maken van derden is er een programma

van eisen geformuleerd voor een compleet pakket van social media. Dit had betrekking

op een website, You Tube, Facebook en Twitter en een nieuwsbrief in Mailchimp.

De branding en vormgeving van de social media is verzorgd door Willem Plaisier. Deze is

gepresenteerd aan het coördinatieoverleg van het Platform Duurzaam Dordrecht. Door

duidelijk voor een bepaalde stijl te kiezen die leuk, gezellig, uitnodigend was is vooral

gestimuleerd duurzaamheid gewoon te vinden.

Website Aandachtspunten voor de website:

• gebruiksvriendelijkheid voor de beheerders, immers, bouwen is veelal geen probleem,

maar het beheren wel.

• verschillende vindmogelijkheden; via de structuur, via thema’s en via projecten.

• stimuleren van cross selling tussen verschillende partijen die bij duurzaamheid

betrokken zijn in Dordrecht.

• stimuleren van het belang van vorm(geving) en communicatie bij de betrokkenen van

duurzaamheid.

• lage beheerskosten, vanwege de vooralsnog beperkte beschikbaarheid van fondsen

op langere termijn.

De bouw van de website is verzorgd door Avant webdiensten uit Papendrecht.

Voor de start met de verschillende social media, is de naam van het Platform

Duurzaamheid Dordrecht aangepast. Door het Platform Duurzaam Dordrecht te noemen

waren minder posities (ruimte in tekstberichten) nodig.

Daarnaast is met de verschillende contentmanagers van de verschillende werkgroepen

van het platform gesproken over het profiel van de verschillende media. Dit was samen

te vatten als duurzaam, leuk, positief, groen, sociaal en locaal gericht.

De content werd in eerste instantie verzorgd door William Nederpelt. Later zijn er vanuit

de andere werkgroepen van het Platform Duurzaam Dordrecht acht beheerders bij

gekomen die content kunnen toevoegen (onderlinge versterking).

De website is op 14 april 2016 live gegaan en kent een groeiend aantal bezoekers, terwijl

het aantal bezoekers dat terugkomt meer dan 50% bedraagt.

Page 8: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

8 / 27

Afbeelding 2 Statisch overzicht van bezoek website Platform Duurzaam

Dordrecht

Facebook De Facebookpagina is gestart op 3 maart, hiervoor zijn nu 6 beheerders beschikbaar. Het

professioneel gebruik van facebook blijkt voor veel betrokkenen nog een aandachtspunt

te zijn. Dat heeft weer geleid tot interne trainingen om dat te optimaliseren.

Afbeelding 3 Ontwikkeling van de waardering van de Facebookpagina

Twitter Voor twitter zijn nu drie beheerders beschikbaar. Er zijn bijna 140 volgers terwijl er bijna

500 keer een tweet is verzonden.

Page 9: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

9 / 27

Afbeelding 4 Twitterpagina van het platform

Mailchimp Bij aanvang van het stadslab is direct een mailchimp account aangemaakt. Deze zou

worden gebruikt voor het verzenden van de nieuwsbrieven. Bij veel van de betrokken

organisaties bleek men al gebruik te maken van een eigen mailingsysteem. Uiteindelijk

heeft dit nog niet geleid tot eigen mailingen, in de huisstijl. Via de website is het al wel

mogelijk voor bezoekers om zich aan te melden voor de nieuwsbrief. Zodra er kansen

zijn zal de bestaande adreslijst van het platform worden geïntegreerd met die van

mailchimp.

Combinatie Zodra er content is geplaatst op de website wordt ze waar mogelijk ook gedeeld via

andere social media. Voor de agenda is het noodzakelijk de agenda op Facebook en de

site te vullen.

• Lifetime events

Gedurende het stadslab is vaak gesproken over de momenten waarop men het meest

ontvankelijk is voor informatie over water en tuinen. Uiteindelijk zijn daarvoor de

notarissen en makelaars geselecteerd. Hun huidige werkdruk en de aantrekkende

huizenmarkt hebben er echter niet toe kunnen leiden dat er een presentatie over de

kansen die er zijn kon worden verzorgd voor hen.

Page 10: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

10 / 27

Om die reden is gezocht naar een manier om hun betrokkenheid bij het onderwerp te

vergroten. Daarvoor heeft het stadslab samen met IIUprint en lasercutting een druppel

ontworpen, als houder van een usbstick.

Afbeeding 5 3D geprinte druppel met usbstick

Op de stick staat de trailer van de film Tuinen Rainproof. Daarnaast is er een document

toegevoegd met links naar relevante informatie. De druppel moet het overigens zelf ook

vertellen.

• Stadstuinwedstrijd

Allereerst is er via internet gezocht naar goede voorbeelden van een stadstuinwedstrijd

Met de vereniging Groei en Bloei is overleg geweest over de wijze waarop er invulling kon

worden gegeven aan een dergelijke wedstrijd. Uit het overleg met hen (plaatselijk en

landelijk) bleek dat de eerdere verwachtingen niet konden worden waargemaakt.

Vervolgens is overleg gevoerd met Duurzaamheidscentrum Weizigt en de Fotoclub

Dordrecht over een mogelijke fotowedstrijd die als thema Water en tuinen had. Ook zij

zagen hier geen kans om hier verder invulling aan te geven. Om die reden is uiteindelijk

besloten om hier verder geen invulling aan te geven.

• Training watervriendelijke tuin

In het voorjaar is een thema-avond georganiseerd in Duurzaamheidscentrum Weizigt om

het belang van watervriendelijk maken van de stadstuin onder de aandacht te brengen

van een breed publiek. Er waren 30 aanwezigen die blij waren met de eyeopeners die ze

meekregen.

Daarna is een curriculum ontwikkeld voor de training door Monique Mol en Anne Mollema,

beide werkgroeplid, Dionysius Sofranos van Aardoom Hoveniers, William Nederpelt van

Axle Focused en Esther de Graaf van Escape. Dit heeft geleid tot een aantal avonden

waarop de workshops Tuingeluk zijn verzorgd. Dit is steeds op een andere locatie

geweest. Op deze manier is op een natuurlijke manier invulling gegeven aan de

workshop en is een aantal locale actoren betrokken geweest. Er is een avond verzorgd in

het Duurzaamheidscentrum Weizigt, in het tuincentrum Tuinwereld en in de popup

Page 11: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

11 / 27

Duurzaamheidswinkel. Werving is gedaan via de persoonlijke netwerken van de vier

leden van de werkgroep Ruimte van het stadslab. Uiteindelijk hebben 12 mensen de

workshops, waarvoor een vergoeding werd gevraagd, meegedaan. Met name de

informatie over tuinontwerp en planten bleek succesvol te zijn zodat er in het voorjaar

van 2017 een vervolg op komt. Vanwege het karakter en de kansen wordt nu overlegd

met de andere werkgroepen van het Platform Duurzaam Dordrecht om hen de workshops

vanaf volgend jaar te laten verzorgen.

Door het Da Vinci-college in Dordrecht is begin 2017 gestart met een training voor het

inrichten van de eigen tuin. Zij zullen de ervaring van het stadslab integreren in hun

opleiding.

• Business Case watervriendelijke tuin.

Tuincentra verkopen weinig materialen die te maken hebben met watervriendelijke

tuinen. En als de hovenier voor komt rijden in de straat dan wordt de aandacht meer

getrokken door de pallets met stenen en het gedender van de trilplaat dan dat er sprake

is van echte vergroening.

Het lijkt dus wel of het voor hoveniers en tuincentra aantrekkelijker is om meer stenen

dan groen te verkopen? Kortom dit was de reden om te zoeken naar een manier om hen

te stimuleren minder verharding aan te brengen en er toch geld aan te verdienen.

Daarover is in het stadslab gesproken. In beeld is gebracht welke posten daar een

belangrijke rol in spelen, zoals ontwerpuren, beschikbare materialen en ontwerpvrijheid,

kennis, cultuur, in te zetten arbeidsuren op verschillende werkzaamheden,

(niche)marktkansen enz.

Voor het ontwikkelen van die business case zijn vervolgens verschillende wegen

bewandeld. Er is met hoveniers en tuincentra gesproken over de kansen/ mogelijkheden.

Er is met verschillende onderwijsinstellingen gesproken over de kansen om inzichtelijk te

maken wat de mogelijkheden zijn.

Hierbij bleek een grote terughoudendheid om informatie te delen. Binnen het stadslab is

het niet gelukt om de tuinsector in Dordrecht te motiveren om in te spelen op de

klimaatverandering. Uiteindelijk is informatie over de mogelijke kosten en baten

verweven in de documentaire die is ontwikkeld. Het is niet mogelijk gebleken een

concept business case op te zetten door de te beperkte tijd die beschikbaar was en de

niet beschikbaar komende informatie.

Het lijkt er daarmee juist op dat het voor tuinbezitters wel interessant is een

watervriendelijke tuin in te richten terwijl dat voor de nog niet duurzaam georiënteerde

groen en tuinsector juist voorlopig niet het geval is.

Page 12: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

12 / 27

3) Zichtbaarheid Persoonlijk contact bleek zeer belangrijk te zijn. Het zorgt ervoor dat mensen worden

gesproken en dat weerstanden en succesfactoren in beeld komen. Door het stadslab is

daarvoor het afgelopen jaar een aantal activiteiten ondernomen.

Zo is er tijdens de verschillende Weken van ons

Water door leden van het stadslab een workshop

voor kinderen verzorgd over groen in de tuin

(heerlijk om met water en slib te spelen) en is

speciaal voor het stadslab op het terrein van het

Duurzaamheidscentrum Weizigt een geveltuin

aangelegd (dit heeft zelfs de locale tv gehaald).

Monique Mol heeft een bijdrage geleverd aan de

verkenning naar de klimaatbestendigheid en

waterbewustzijn van de Weizigt stadsboerderij. In

een schouw in de boerderij en het terrein erom heen

heeft zij haar ervaringen en kennis van Water in de

openbare ruimte ingebracht.

Tuinwereld heeft daarnaast in september de

mogelijkheid geboden een kraam in te richten en te

bemensen die als voorlichting over watervriendelijke

tuinen. Deze acties leverden niet alleen een groter

netwerk op, maar ook inzicht in het belang van ingrepen om water in de tuin vast te

houden

Deze kennis evenals het gegeven dat niet alle activiteiten konden worden ontwikkeld

hebben tot een extra inspanning geleid.

Speciaal voor de Vereningde Vergadering van het Waterschap Hollandse Delta is op 10

januari een presentatie verzorgd over de stadslabs en de rol die zij daarin kunnen

nemen. Alle leden van de Verenigde vergadering hebben daar ook de Usb-stick met de

documentaire Tuinen Rainproof ontvangen.

Juist in het voorjaar van 2017 is weer geparticipeerd in de Week van ons water. Voor die

week zijn drie activiteiten georganiseerd.

• Expertmeeting

Voor professionals die zijdelings maar wel een belangrijke rol spelen in de wijze waarop

water wordt geïntegreerd in bijvoorbeeld de aanleg van wegen, speeltuinen, hoveniers/

statemakers is voor 18 mei een ochtend voorbereid in Duurzaamheidscentrum Weizigt.

Hier zouden presentaties worden verzorgd door Anne Molleman, lid van het stadslab,

bestuurder bij Waterschap Hollandse Delta, projectmanager Buitenruimte gemeente

Rotterdam. Door Hiltrud Pötz, directeur van Atelier Groenblauw, zou een workshop

worden verzorgd over de praktische kanten en William Nederpelt zou de ontwikkeling van

de stadslab’s schetsen. Voor deze ochtend is een brede groep persoonlijk uitgenodigd.

Helaas bleek op dezelfde dag, naast de Week van Ons water, ook een internationale

Page 13: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

13 / 27

bijeenkomst georgaiseerd te zijn over water. Kortom, de timing bleek ongelukkig te zijn.

De bijeenkomst zal dit najaar daarom nogmaals worden georganiseerd.

• Lezing Gabrielle Sutherland

Water is niet alleen een formule, overlast of lust. Water is meer. Gabrielle Sutherland

heeft daar de Blauwe kamer van de Bibliotheek AanZet dit te bespreken een mooi boek

over geschreven. Zij is uitgenodigd om in de Blauwe Kamer van de Dordtse bibliotheek

hier meer over te vertellen. Uiteindelijk bleken 8 personen belangstelling te hebben voor

deze presentatie.

Afbeelding 6 Stem van Dordt

• Fietsroute

Op zaterdag 20 mei is een speciale fietsroute uitgezet. Hiermee zijn verschillende

interessante punten met elkaar verbonden. Tuinen die, juist als gevolg van de workshops

eerder dat jaar water en groenvriendelijker zijn ingericht. Het nationaal

Landschapskundig museum, een aantal complexen waar groene daken op waren

aangebracht en een aantal recentelijk aangelegde openbare parken, waar duidelijk

zichtbaar kon worden gemaakt hoe water er een onderdeel in speelt. De route was

gemaakt in de routeplanner van de Fietsersbond waardoor ze op verschillende manieren

kon worden gefietst (beschrijving, gpx e.d.)

Page 14: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

14 / 27

4) Kennisontwikkeling Voor de kennis en vaardigheidontwikkeling zijn er drie invalshoeken gehanteerd: omgaan

met burgerinitiatieven, samenwerking tussen partijen en omgaan met water en groen.

Het burgerinitiatief WiDr 2.0 is ontwikkeld in het Platform Duurzaam Dordrecht. In dit

platform blijkt steeds meer dat de verschillende burgerinitiatieven een eigenstandige

aanpak en werkwijze krijgen. Elk burgerinitiatief is intrinsiek gemotiveerd. Het leren van

elkaar, gebruiken van elkaars kennis en netwerk begint pas recentelijk vorm te krijgen.

Borging van de kennis van de burgerinitiatieven, dus ook van dit stadslab ligt in het

verschiet. Door de creatie van een bundelende website wordt het in de toekomst

eenvoudiger.

Samenwerking tussen partijen heeft nieuwe inzichten opgeleverd. Vooral de contacten

met hoveniers en tuincentra hebben bij ons het inzicht vergroot dat zij nog maar een

marginale rol spelen in de verduurzaming van de watervriendelijke eigen tuin. Klant en

financieel gericht als zij zijn leidt dat er vooral toe dat zij, zonder daar bewust op aan te

sturen, vooral de huidige situatie bestendigen. Op een enkele uitzondering na, worden zij

onvoldoende geprikkeld om het roer om te gooien. Daarbij komt dat het financieel belang

vooral lijkt te zitten in de harde elementen die in tuinen worden aangelegd/ gezet

De ervaring van het stadslab Water in de Dordtse ruimte 2.0 is vooral dat water door

velen Dordtenaren als gegeven wordt beschouwd. Wanneer erover wordt gesproken dan

lijkt het vooral een onderwerp te zijn waar anderen voor verantwoordelijk zijn. Het ligt

vooralsnog niet voor de hand om omgaan met water te integreren in het handelen van

de verschillende actoren.

De aandacht voor wateroverlast in de landelijke media heeft zeker bijgedragen aan het

vergroten van onze inzichten en motivatie om dit jaar tot een zinvol jaar te maken.

Het verbinden van water met andere elementen over duurzaamheid heeft wel de

bereidheid bij burgers vergroot om er aandacht aan te schenken. Tegelijkertijd wordt

onderkend dat er veel duurzame elementen momenteel onder de aandacht van burgers

wordt gebracht, zoals de energietransitie, windmolens, zonnecellen, stadslandbouw en

meer. Water staat dan niet bovenaan de prioriteitenlijst.

Page 15: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

15 / 27

5) Verantwoording Platform Duurzaam Dordrecht, de formele organisator van het Stadslab heeft de

feitelijke organisatie van het stadslab gemandateerd aan de werkgroep Ruimte van het

platform. In deze werkgroep zaten bij aanvang van het stadslab drie leden, tw: Rien Val,

Monique Mol en Anne Mollema.

AXLE Focused

De project/ en procesbegeleider heeft het stadslab begeleid en tegelijkertijd de

communicatiestrategie bepaald en uitgevoerd. Dit had betrekking op het realiseren van

een site en het beheer van de social media.

Evelyn Jansen

Evelyn Jansen heeft samen met de leden van de werkgroep Ruimte, Aardoom Hoveniers

en AXLE Focused de film geproduceerd. Deze is binnen de gestelde tijdsspanne gemaakt.

Uiteindelijk is door alle participanten m.u.v. het waterschap Hollandse Delta meer tijd

geïnvesteerd dan was begroot.

Aardoom Hoveniers

Aardoom Hoveniers heeft bijgedragen aan de totstandkoming van de documentaire en

heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de vormgeving en invulling van de cursus.

Escape Tuinarchitectuur

Door Esther de Graaf is een belangrijke bijdrage geleverd aan de opbouw en verzorging

van de training

Dordrecht

De gemeente Dordrecht, met name Duurzaamheidscentrum Weizigt is tijdens het

stadslab aangehaakt. In eerste instantie is door de werkgroep Ruimte een workshop voor

kinderen verzorgd. Vervolgens is samen met medewerkers invulling gegeven aan de

training. In het najaar van 2017 heeft de werkgroep samen met het

Duurzaamheidscentrum een voorbeeldgeveltuin opgeleverd op hun terrein. Dit is

uitgebreid in beeld geweest op RTV Dordrecht. In januari is door William Nederpelt over

de ervaringen van de stadslabs een presentatie verzorgd tijdens het internationale

congres BEGIN, dat in Dordrecht door de gemeente werd georganiseerd.

Page 16: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

17 / 27

6) Conclusies • Het besef dat de steeds hevigere regenbuien in de toekomst zullen leiden tot ernstige

wateroverlast en schade, ook in Dordrecht, leeft nog bij weinigen. Als er sprake is van

overlast, stelt men anderen (gemeente, waterschap) verantwoordelijk.

• Er is een beginnend besef ontstaan dat een watervriendelijke tuin, groener en

duurzamer is en geluk bevordert.

• De 3 burgers aan dit stadslab, het burgerinitiatief, hebben samen met de 3

partnerbedrijven (Aardoom Hoveniers, Escape, Evelyn Janssen) ervaren dat

organisaties en bewoners met belangstelling kennisnamen van dit stadslab, maar dat

de belemmeringen om eigen beleid enof aanpak aan te passen groter zijn dan de

kansen die er zijn. Wel heeft dit stadslab van twee gemeentelijke organisaties

daadwerkelijke steun ontvangen nl. Duurzaamheidscentrum Weizigt en de

Duurzaamheidswinkel. Deze is onvoldoende gebleken om de door ons verworven

kennis en inzichten ingebed te krijgen in de instellingen en bedrijven die er een

maatschappelijk taak in hebben.

• De nu ontwikkelde instrumenten blijken de ‘early adopters’ te bereiken. Daarin is met

meer inzet vanuit de verschillende partijen nog wel winst te boeken.

• Om een breder publiek bij het onderwerp te kunnen betrekken moeten wegen

gevonden worden om de ernst van de toekomstige waterproblematiek duidelijk te

maken. Het optreden van daadwerkelijke overlast helpt daarbij.

Page 17: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

18 / 27

7) Aanbevelingen • Spreek als overheid partijen aan op verwachtingen en mogelijke effecten van hun

participatie bij programma’s om burgers te motiveren om in hun eigen tuin

wateradaptatie te vergroten.

• Het Platform Duurzaam Dordrecht kan de taak op zich nemen overheidsinstellingen

aan te spreken op de effecten van (non)participatie van bewoners.

• Betrek een mix van maatschappelijke organisaties (zaakwaarnemers) en direct

belanghebbenden bij place makingsprojecten.

• Gebruik crises, die zich gedurende het proces voordoen als mogelijk kans voor een

interventie (opportunitymanagement).

• Overheden zullen zowel in gedrag als communicatie het voorkomen van toekomstige

wateroverlast, evenals van de toenemende hitteverwachting, moeten uitdragen. Ze

moeten met voorbeeldgedrag laten zien hoe het beter kan in openbare ruimte en

naar de burger moeten aangeven dat het eenvoudig is daar in een privétuin iets aan

te doen.

• In de communicatie van overheden moet gebruikers goed verteld worden wat ze

mogen verwachten van de overheid. Overheden kunnen het niet meer alleen.

• De burger kan aangesproken te worden op zijn eigen verantwoordelijkheid en

verplicht worden voor eigen wateropvang op eigen erf, zoals intussen in een aantal

gemeenten reeds gebeurt. Benader het positief: water en groen in de tuin geeft mens

en dier geluk.

• Benoem het veranderende klimaat niet alleen als een vorm van andere overlast, maar

ook als reden om dus anders met de private buitenruimte om te gaan.

• Het Platform Duurzaam Dordrecht maakt voor de komende jaren een plan hoe een

burgerinitiatief, meer en beter ondersteuning kan ondervinden uit duurzame en

groene groepen uit de eigen geledingen.

Page 18: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

19 / 27

Bijlage A Linken

• Website Platform Duurzaam Dordrecht

http://www.platformduurzaamdordrecht.nl/projecten/water

• Facebook Platform Duurzaam Dordrecht

https://www.facebook.com/platformduurzaamdordrecht/

• De Gelukstuin

http://www.platformduurzaamdordrecht.nl/weblog/hergebruik/waterinjetuinm

aaktzemooier

• Twitter Platform Duurzaam https://twitter.com/PlDuurzaam078?lang=nl

• Tuinen Rainproof Vimeo Evelyn Jansen https://vimeo.com/194383673

• You Tubekanaal Platform Duurzaamheid Dordrecht

https://www.youtube.com/channel/UCwquEyh2KbBv5JqbHOPhg

• RTV Dordrecht Week van Ons Water 2016

https://www.youtube.com/watch?v=UEBJZGjjHzA

• Ons Water in Dordrecht http://onswaterindordrecht.nl/?page_id=433

• Presentatie Watercafé

https://www.slideshare.net/WilliamNederpelt/20101212presentatiewatercaf70

216456

• Presentatie Waterschap

https://www.slideshare.net/WilliamNederpelt/20170110presentatie

• Rapportage N3

https://www.dordrecht.nl/pls/idad/!mozEgemMbScherm1.toonDossier?F_DOS

_VOLGNR=1873659&F_TAB=DOC&F_NOCACHE=45926616

• Fietsroute Water en groen, 20 mei

https://routeplanner.fietsersbond.nl/#?route&locations=l1262943_105081_4

24419,14881808,l906306_105623_425039,l1895401_106041_425202,l9080

24_106479_424561,14908336,l1674906_107706_425145,14890443,l912541

_107901_423626,l912458_107854_423051,14880539,l911090_107228_423

656,l1278669_104392_422218,l893044_102911_422040,14896583,1487304

1&speed=18&routetype=70&preferences=63

Page 19: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

20 / 27

Bijlage B Geveltuin

Page 20: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

21 / 27

Bijlage C Fietsroute

Fietsroute Water en Groen 20 mei 2017 Stadslab Water in de Dordtse Ruimte

Ter gelegenheid van de Week van het Water organiseren we als Stadslab op 20 mei 2017 de Fietsroute Water en Groen. De route voert langs allerlei plekken waar iets te zien is van over water in onze omgeving. De steeds heviger regenbuien in de toekomst zullen steeds vaker overlast veroorzaken. Daar kunnen we echter wat aan doen, zowel in de openbare ruimte als in onze eigen tuin. De fietstocht voert langs plekken in Dordrecht waar goed te zien is dat overlast dreigt, en plekken waar er wat aan wordt gedaan, is gedaan of kan worden gedaan. Het Stadslab Water in de Dordtse Ruimte heeft de afgelopen twee jaar onderzocht hoe we in Dordrecht wateroverlast door extreme regenbuien kunnen voorkomen. Als eerste is gekeken naar de openbare ruimte. Bij het maken van plannen voor het Damplein hebben we deelgenomen aan de werkgroep van omwonenden. In de werkgroep hebben we diverse voorstellen gedaan vanuit duurzaamheid. Voor particuliere tuinen hebben we o.a. een cursus ‘Tuingeluk’ georganiseerd, met aanbevelingen voor wateropvang. In een aantal tuinen zijn de voorstellen ook uitgevoerd. In Weizigt is een voorbeeld te zien van een geveltuintje, zoals dat door particulieren bij de gemeente kan worden aangevraagd. Kaartje fietsroute Hieronder een kaartje en een toelichting van de punten waar we langs komen. Op de volgende bladzijden lichten de we de punten toe waar we langs komen.

1. Duurzaamheidscentrum Weizigt

Page 21: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

22 / 27

Duurzaamheidscentrum Weizigt biedt volop mogelijkheden om van alles op het gebied van duurzaamheid te ontdekken. We vinden er ruim twee hectare uniek natuurterrein met mooie faciliteiten: een duurzame Stadsboerderij, het Koetshuis, Tuinen, een Klimaatkas, het Aquarama en een Bijenstal. Dicht bij de entree is een voorbeeld van een geveltuintje te vinden, zoals dat door inwoners van Dordrecht bij de gemeente is aan te vragen.

1. Dubbeldamseweg Zuid 115, tuin fam. Van de Ven

Huis uit 1908 met kleine tuin, wateroverlast in brandgang samen met buren oplossing gezocht met afvoeren schuren en andere bestrating.

2. Vrieseplein

Het Vrieseplein was het eerste project waar de gemeente Dordrecht het principe ‘burger aan zet’ heeft toegepast. Bewoners hebben zelf een plan gemaakt voor de herinrichting, binnen een van te voren beschikbaar gesteld budget. Het plein is een mooi plein geworden, waar goed gebruik van wordt gemaakt. Voor de wateropvang is er weinig veranderd. Weliswaar zijn er nu groenstroken, het regenwater stroomt door de hoge randen bijna allemaal het riool in.

3. Plantsoen rond Kunstmin

Na de renovatie van Kunstmin is ook de omgeving opgeknapt. Het plantsoen er voor heeft een nieuwe inrichting gekregen met een fraaie uitstraling, het mooi opgeknapte Kunstmin waardig. Vanuit oogpunt van wateropvang zijn de kansen niet benut. Door de hoge opstaande randen stroomt het regenwater vooral richting riolering.

4. Denpasarstraat 16, Tuin fam. Mollema Voorbeeld van watervriendelijke tuin met grindkoffer, afwisseling tegels en groen. Regenpijp is afgekoppeld van de riolering en komt nu uit in de regenton.

5. Nationaal Landschapskundig museum, Reeweg Oost 145

Expositie van foto's, antieke en recente landkaarten, plattegronden en maquettes van Nederlandse landschappen. Bij het museum liggen enkele geomorfologische tuinen waarin diverse landschapsstructuren zijn nagebootst. Open: zaterdag 14.00 – 17.00 uur.

6. Indische- en Vogelbuurt

In een deel van het Reeland is regelmatig wateroverlast. Op sommige plaatsen liggen de tuinen lager dan het gemeentelijk riool. Voor bewoners is dat de aanleiding geweest om samen met de werkgroep Ruimte van het Platform Duurzaam Dordrecht te zoeken naar oplossingen.

7. Gemaal Stadspolders aan de Wantijdijk

Page 22: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

23 / 27

Page 23: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

24 / 27

Page 24: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

25 / 27

Bijlage D Week van Ons Water 2017

Page 25: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

26 / 27

Page 26: Verslag Water inde Dordtse ruimte 2 · Stadslab Water in de Dordtse Ruimte 2.0 gaat over het vervolg op het Stadslab Water in de Dordtse ruimte. Gedurende de uitvoering van het Stadslab

Verslag Water in de Dordtse ruimte 2.0

27 / 27