versie 1: 22-9-2004; v2: 28-9-2004, v3: 22-11-2004, v4: 0507; v5: 04-2011; v6: 04-2014

versie 1: 22-9-2004; v2: 28-9-2004, v3: 22-11-2004, v4: 0507; v5: 04-2011; v6: 04-2014

ca. 60 minuten

Een gele stip bij een dia betekent dat de afbeelding

ook in je boekje staat.

Wanneer een geel pijltje in beeld komt betekent dat:

druk op pijltjes(v)- of entertoets om verder te

gaan.

Teksten in dezegroene kaders zijnvragen die je moet

beantwoorden.

om naar de vorige dia te gaan: druk op de

pijltjestoets(^)

Stadsplanning in Amsterdam rond

1929

Plan Berlage, de Amsterdamse School en het HLZ

INLEIDING

Je kunt het je nu nauwelijks meer voorstellen, maar hier, aan het Frederiksplein, begon het allemaal in 1929!

Je kunt het je nu nauwelijks meer voorstellen, maar hier, aan het Frederiksplein, begon het allemaal in 1929!Waar nu de Nederlandse Bank brutaal de lucht in steekt, stond vroeger een rijtje herenhuizen.

Je kunt het je nu nauwelijks meer voorstellen, maar hier, aan het Frederiksplein, begon het allemaal in 1929!Waar nu de Nederlandse Bank brutaal de lucht in steekt, stond vroeger een rijtje herenhuizen.In een van die huizen, Westeinde no. 27, startte het HLZ.

In een van die huizen, Westeinde no. 27, startte het HLZ.

Om de hoek, aan het Frederiksplein kon je in 1929 nog de restanten van een groot gebouw zien, wat in de 19e eeuw op deze plek stond: het Paleis voor Volksvlijt.

Galerij rondom de tuin van het Paleis voor Volksvlijt, geopend in 1894.Cornelis Outshoorn, 1859-83.

(foto omstreeks 1890).

Van dit Paleis voor Volksvlijt was in 1929 alleen nog maar een winkelgalerij over: de Galerij.

Deze werd gesloopt in 1961.

Paleis voor Volksvlijt

Hier begon het HLZ!

Amstel

Frederiksplein

Utrechts

estraat

met de winkelgalerij rond de tuin, 1859-83

Weteringschans

Paleis voor Volksvlijt, Cornelis Outshoorn (1812-75) 1859-83. Weteringschans, Amsterdam.

Pentekening en aquarel.

De arts Sarphati bezocht in 1851 de Wereldtentoonstelling in Londen en was onder de indruk van het Chrystal Palace. Hij zorgde er voor dat Amsterdam ook zo'n gebouw kreeg: het Paleis voor Volksvlijt.

Deze kolos was, net als het Chrystal Palace, geheel van gietijzer en glas!Dat waren vrij moderne bouwmaterialen in die tijd.

Maar de vormgeving van het gebouw was niet zo modern. Hiervoor keek de architect naar stijlen uit het verleden. Dat was gebruikelijk in de 19e eeuw.

De architectuur van de 19e eeuw werd sterk beïnvloed door het

verleden

De vorm van van veel bouw-elementen werd gekopieerd

van voorbeelden uitvoorafgaande stijlen

Zo vinden we in de 19e eeuw:het neo-classicisme,

de neo-gotiek, de neo-barok,de neo- …

enzovoort

GRIEKEN

kapiteelvormen

Koepel vande St. Pieter, Michelangelo,Rome,Italië.

ROMEINEN

Invloeden van stijlen uit het verleden op de 19e eeuwse architectuur

tempel

triomfboogtempeltje

fronton

19e EEUW RENAISSANCE, BAROK en andere stijlen

Paleis van Volksvlijt1883, Amsterdam

sierslinger

de Romeinen pasten de Griekse vormen speels toe

fronton

Paleis voor Volksvlijt, 1859-83 gezien vanaf de Weteringschans, Amsterdam.(foto Jacob Olie).

Het doel van Sarphati was de Nederlanders kennis te laten maken met moderne techniek en kunstvormen.

Gedurende de 65 jaar van zijn bestaande had het Paleis inderdaad de functie van tentoonstellingsgebouw, een soort RAI.

RECHTS Interieur van het Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam, 1883.

BOVEN Het interieur van het Chrystal Palace, Paxton, Londen.Dit gebouw werd neergezet voor de wereldtentoonstelling van 1851.

Beide gebouwen:• zijn van gietijzer en glas• zijn bedoeld voor tentoonstellingen• hebben een ronde overkapping.

Op 18 april 1929 brandde het Paleis af! De brand was vermoedelijk ontstaan in de keuken van het restaurant.

Na de brand van 1929. Paleis voor Volksvlijt.

Alleen de Galerij met winkels bleef over. De Galerij werd gesloopt in 1961.

LEESPAUZE 1 van 4

Lees zelf de tekst uit je boekje op bladzijde 3 tot ‘Stadsontwikkeling …’

Het boekje begint inde tweede helft van de19e eeuw, in een tijddat de architectuur,zoals je hebt gezien,sterk beïnvloed werd

door stijlenuit het verleden

SAMENVATTING TEKST BLADZIJDE 3SAMENVATTING TEKST BLADZIJDE 3

Vóór 1850

Vanaf 1850

Een nieuwe sociale klasse

SAMENVATTING TEKST BLADZIJDE 3

Vóór 1850Het gemeentebestuur van Amsterdam had geen groeiplan voor de stad.

Vanaf 1850




Vanaf 1850• Sterk groeiende economie.• Arme plattelanders trokken naar de stad om fabrieksarbeider te worden.• Het aantal inwoners van Amsterdam verdubbelde in 50 jaar!• Mensen woonden in met grote gezinnen in kelderwoningen.• Het werk van de fabrieksarbeider was zwaar.


Kelderwoning aan de Zeedijk, nr. 58 omstreeks 1900.

LINKS De Amsterdamse binnenstad, Zwarte Bijlsteeg, Martelaarsgracht, omstreeks 1911.



Vanaf 1850• Sterk groeiende economie.• Arme plattelanders trokken naar de stad om fabrieksarbeider te worden.• het aantal inwoners van Amsterdam verdubbelde in 50 jaar!• Mensen woonden in met grote gezinnen in kelderwoningen.• Het werk van de fabrieksarbeider was zwaar.




Vanaf 1850• Sterk groeiende economie.• Arme plattelanders trokken naar de stad om fabrieksarbeider te worden.• het aantal inwoners van Amsterdam verdubbelde in 50 jaar!• Mensen woonden in met grote gezinnen in kelderwoningen.• Het werk van de fabrieksarbeider was zwaar.

Een nieuwe sociale klasseEen nieuwe sociale klasse van fabrieksarbeiders ontstond:opkomst van het socialisme, arbeiders partijen, woningbouwverenigingen, het communisme.

LEESPAUZE 2 van 4

Lees zelf de tekst uit je boekje op blz. 3, 4 en 5 ‘Stadsontwikkeling …’tot ‘Het Plan Berlage’

SAMENVATTING TEKST BLADZIJDE 3/4/5

.

chaos


Stadsontwikkeling in de jaren 60: chaos

De jaren na 1890: maatregelen tegen de chaos


Stadsontwikkeling in de jaren 60: chaos• Na slechting van de stadswallen kon de stad groeien.• De aanleg van nieuwe wijken gebeurde door particulier initiatief, het stadsbestuur regelde niets.• Het resultaat was: veel slechte woningen, REVOLUTIEBOUW.




•

REVOLUTIE-BOUW in de

PIJP



De jaren na 1890: maatregelen tegen de chaos• Invoering Erfpachtstelsel 1896.• Invoering Woningwet 1901, met als gevolg: - bouwverordeningen en bouwvoorschriften werden verplicht - financieringsmogelijkheden voor woningbouwverenigingen - verplicht uitbreidingsplan door de gemeente.



De jaren na 1890: maatregelen tegen de chaos• Invoering Erfpachtstelsel 1896.• Invoering Woningwet 1901, met als gevolg: - bouwverordeningen en bouwvoorschriften werden verplicht - financieringsmogelijkheden voor woningbouwverenigingen - verplicht uitbreidingsplan door de gemeente.

Bouwverordening na de Woningwet van

1902



De jaren na 1890: maatregelen tegen de chaos• Invoering Erfpachtstelsel 1896.• Invoering Woningwet 1901, met als gevolg: - bouwverordeningen en bouwvoorschriften werden verplicht - financieringsmogelijkheden voor woningbouwverenigingen - verplicht uitbreidingsplan door gemeente.

Vanaf 1915 ging de gemeente zich pas echt met volkshuisvestingbezighouden (Wibaut en Kepler, schoonheidscommissies).Het gevolg was, dat er in korte tijd duizenden woningen bij kwamen!!

LEESPAUZE 3 van 4

Lees zelf de tekst uit je boekje op bladzijde 5


.

.


Het plan Berlage 1917

Beperkingen van het Plan Berlage


Het plan Berlage 1917• De straten lopen niet meer allemaal parallel.• Afwisseling met pleintjes en wat groen.• Door die afwisseling meer mogelijkheden voor een goede bebouwing.• Opvallend is de MONUMENTALITEIT door:

- symmetrie- grote, monumentale gebouwen voor kunst op kruisingen van de

grootste boulevards.

Beperkingen van het Plan Berlage


Het plan Berlage 1917• De straten lopen niet meer allemaal parallel.• Afwisseling met pleintjes en wat groen.• Door die afwisseling meer mogelijkheden voor een goede bebouwing.• Opvallend is de MONUMENTALITEIT door:

- symmetrie- grote, monumentale gebouwen voor kunst op kruisingen van de

grootste boulevards.

Beperkingen van het Plan Berlage• Berlage wilde op de eerste plaats een mooie vormgeving,

dat is nog een 19e eeuws uitgangspunt.• Functionele factoren hield hij minder in het oog.• Het plan heeft een dichte bebouwing, wijkvoorzieningen zijn schaars.• Geen rekening gehouden met bezonning van de woningen.

Het eerste Plan Berlage, H.P. Berlage, 1900-1907.

Dit plan werd niet uitgevoerd:• het was te weinig een geheel• de ontworpen buurten lagen te los van elkaar • het had een te kleine bebouwingsdichtheid.

Het tweedePlan Berlage,H.P.Berlage,1914-1917.

Het grootste deel van dit plan is ook daadwerkelijk uitgevoerd.• De straten lopen niet meer allemaal parallel.• Er is afwisseling met pleintjes en wat groen.• Door die afwisseling meer mogelijkheden voor een goede bebouwing.• Opvallend is de MONUMENTALITEIT door: symmetrie en grote, monumentale gebouwen voor kunst op kruizingen van de grootste

boulevards.

Het Plan Berlage werd tussen 1915 en 1935voor het grootste deel volgebouwd.

De meeste huizen werden ontworpendoor architecten van de

Amsterdamse School

Amsterdamse School

INVLOEDEN

(bladzijde 6)

INVLOEDENop de Amsterdamse School

(bladzijde 6)

E. Cuypers, architect

H.P. Berlage, architect

Exotische invloeden (in Nederland: Indonesië)

Folkloristische architectuur uit Scandinavië

INVLOEDEN(bladzijde 6)

E. Cuypers• Architect van het Centraal station, Vondelparkkerk en vele

andere kerken, het Rijksmuseum.• Sommige van de medewerkers op zijn bureau werden later

belangrijke architect van de Amsterdamse School.• Cuypers vond: “De Architect is schepper van schoonheid”.

Rijksmuseum (uitvoertekening, voorkant), P.J.H. Cuypers (1827-1921), 1880. Amsterdam.

Het Rijksmuseum, net klaar, nog in de weilanden!De ‘nieuwe stad’ moest nog worden gebouwd.

• Voor de vormgeving van dit gebouw is veel geleend uit oude stijlen.

• De poort onder het museum moest dienen als poort naar de nieuwe stad.

INVLOEDEN(bladzijde 6)

H.P. Berlage• Architect van de Beurs, het Haags Gemeente museum,

uitbreidingsplannen van steden.• Introduceert nieuwe bouwmethoden.• Laat aan zijn gebouwen overbodige versiering weg.• Laat de constructie van een gebouw meespelen als element van

vormgeving.• Kwam al doende tot een meer zakelijke vormgeving en leverde

zo een bijdrage aan de verwerping van de19e eeuwse ‘façade architectuur’ (gericht op de buitenkant).

De Beurs, H.P. Berlage, 1898-1903. Amsterdam.

• Heel veel mensen vonden dit een lelijk gebouw.

• De gevel langs het Rokin vond men veel te vlak, met veel te weinig verspringingen.

• Ook vond men dat er teveel ramen in zaten.

Dit gebouw maakte Berlage in een klap tot een hervormer en een vader voor de moderne, meer zakelijke bouwkunst in Nederland.

De Beurs, H.P. Berlage, 1898-1903. Interieur. Amsterdam

• Berlage laat de constructie als onderdeel van de vormgeving zien: hij bedekt de ijzeren bogen niet.

• Alhoewel de zware, ronde bogen soms een Romaanse sfeer geven, is er nergens in het gebouw sprake van het gebruik van kenmerken uit oude stijlen.

Berlagebrug, H.P. Berlage, 1926-1932. Amsterdam.

Het sluitstuk van Plan Berlage:• moderne, strakke vormgeving• ook over de straatverlichting is nagedacht: palen met naar twee

kanten uitstekende armen geven licht op straat en op het trottoir.

(bladzijde 6)

De bekendste architecten van de

Amsterdamse School

• Michel de Klerk(architect met de meeste invloed, werkzaam geweest bij architect E. Cuypers)

• Piet L. Kramer(werkzaam geweest bij architect E. Cuypers)

• Van der Mey(werkzaam geweest bij architect E. Cuypers)

• J.F. Staal(bouwde later o.a. de ‘Wolkenkrabber’ in Nieuw Zuid)

• H. Th. Wijdeveld• Hildo Krop

was de bekendste beeldhouwer van gevelbeelden en beelden op bruggen

(bladzijde 6)

producten die werden gemaakt in de stijl van de

Amsterdamse School

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen• toiletgebouwtjes

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen • toiletgebouwtjes• huisnummers

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen • toiletgebouwtjes• huisnummers• allerlei straatmeubilair

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen • toiletgebouwtjes• huisnummers• allerlei straatmeubilair• giroboekjes

(bladzijde 6)


Amsterdamse School• openbare gebouwen• woonhuizen• bruggen • toiletgebouwtjes• huisnummers• allerlei straatmeubilair• giroboekjes• meubel en interieur, enzovoort

Openbare gebouwenTelefooncel in postkantoor, onderdeel van het Woonblok Eigen Haard, Michel de Klerk, 1920. Amsterdam.

Wat opvalt aan devormgeving:• decoratieve

rangschikking vande ramen in dedeur en de blauwe‘lambrisering’

• de letters zijn ‘modern’:- zonder schreven en- zonder dik-dunverloop.

Bruggen Brug over het Amstelkanaal, Kramer, 1919. Amstelkade/-dijk.Het beeldhouwwerk is van Hildo Krop, o.a. een zeerob op de pijlers,1917-19, graniet.

Toiletgebouwtjes Toiletgebouwtje, Valeriusplein, 1922.

Huisnummers

Huisnummer, Woningcomplex Het Schip, Michel de Klerk, 1913-16.

Straatmeubilair Hangende girobus,A. Kurvers, voor de Dienst Publieke Werken, 1926.

Wat opvalt aan de vormgeving:• gebruik van organische vormen• de letters zijn ‘modern’: - zonder schreven en - zonder dik-dunverloop.

Giroboekje,Fre Cohen,stadsgiro Amsterdam. Stadsdrukkerij.

Giroboekjes• Let op de speciale vormgeving van de hoofd-tekst

met verhoogde of verlaagde dwarsstreep.• De kleine letters zijn ‘modern’:

zonder schreven en zonder dik-dunverloop.• Decoratief toepassing van lijnen en vlakken, …• …ook de tekstblokken zijn als vormen gebruikt.

Directiekamer, Scheepvaarthuis, Michel de Klerk, 1915.

Meubel en interieur• Opvallend is de ‘kogelvorm’ als decoratief

element in de wandbetimmering.• Ook de poten van stoelen en tafels hebben een

organische vorm.

Meubel en interieur

Tafelkleed, trijp, opstaande pool. Amsterdamse School met geometrisch ornament.

Meubel en interieur

Eetkamerstoel voor ameublement van 'Woonhuys', De Klerk, 1916.

In het algemeen geldt voor de Amsterdamse Schoolen ook voor deze stoel:De vorm stond voorop en niet de functie!

Erg functioneel lijkt deze stoel namelijk niet:• hij is zwaar• heeft ongemakkelijke, wiebelende armleuningen• rechte rugleuning• aan die punten kun je je makkelijk bezeren

(bladzijde 7)

Kenmerken van de

Amsterdamse School

aan de hand van bekende gebouwen en woonblokken

Het Scheepvaarthuis1912-1916

Prins Hendrikkade, Amsterdam

J.M. van der Meyin samenwerking met Michel de Klerk en P.L. Kramer

Kenmerken:• rijkdom aan detail• expressionistische uitstraling• het gebouw heeft een vrij vlak-decoratieve gevel• nog niet de bekende plastische vorm van de A.S.

Maquette, Scheepvaarthuis, Michel de Klerk, ca. 1912.Prins Hendrikkade, Amsterdam.

Dit gebouw geldt als eerste uitgevoerdegebouw in de stijl van de A’damse School.

Deze uitvoerige maquettemaquette geeft aan dat een architect van de A’damse Schooldacht ‘vanuit de vorm’, als een beeldhouwer.

Functionaliteit kwam op de tweede plaats.

Scheepvaarthuis, detail, J.M. van der Mey, in samenwerking met Michel de Klerk en P.L. Kramer, 1912-16.Prins Hendrikkade, Amsterdam. Let op de speciale lettervorm.

Glas-in-loodramen met afbeeldingen van de dierenriem, Scheepvaarthuis, …, ca. 1916. Amsterdam.

Het Scheepvaarthuis is rijk aangekleed met producten van kunstnijverheid.Het is een voorbeeld van de eenheid in vormgeving tussen buiten- en binnenkant van een gebouw die de architecten van de Amsterdamse School.

Direktiekamer Scheepvaart-

huis

Woningcomplex ‘Het Schip’of ‘Eigenhaard’

1917-21 woningen aan de Hembrugstraat/Zaanstraat/Oostzaanstraat,

Amsterdamvoor woningbouwvereniging ‘Eigen Haard’

Michel de Klerk

Aquarel van ‘Het Schip’, of woningcomplex ‘Eigenhaard’, woningen aan de Hembrugstraat, Michel de Klerk, 1917. Amsterdam.

Veel mensen vonden een toren op een woningcomplex voor arbeidersoverbodig en te duur.'Eigen Haard' werd gezien alseen voorbeeld van een socialistisch 'arbeiderspaleis'.

Als je de plattegrond ziet, snap je misschien waarom dit complex ook wel ‘Het Schip’ wordt genoemd.Het woningblok heeft:• een postkantoor• een vergaderruimte voor bewoners (socialisme!)• een schooltje (dat stond al op die plek).

Plattegrond van ‘Het Schip’, of ‘Eigenhaard’, Michel de Klerk,1917-21. Amsterdam.Gebouwd voor woningbouwvereniging ‘Eigenhaard’.

toren van vorige

afbeeldingDe volgende dia heeft drie foto’s

gemaakt vanaf dit standpunt,

richting Oostzaanstraat

Tekening van ‘Het Schip’, Michel de Klerk, 1917-21. Oostzaanstraat.

LINKS het postkantoorRECHTS de school.

Een oude foto van de Oostzaanstraat. Het postkantoor nu.

• De architecten dachten in grote gebaren van gehele woonblokken, niet in saaie aaneenschakelingen van steeds dezelfde, eentonige huizen.

• In het algemeen kun je stellen dat er veel niet-functionele toevoegingen waren.

‘Het Schip’, of ‘Eigenhaard’,Michel de Klerk,1917-21.Zaanstraat, Amsterdam.

detail raam, Zaanstraat.

RECHTSis het postkantoor (niet zichtbaar op deze foto)

Kenmerken:• plastische, ronde vormen• horizontale raamindeling (‘ladderramen’)• steeds wisselende, decoratieve baksteenverbanden.

‘Het Schip’, of ‘Eigenhaard’,Michel de Klerk,1917-21.Zaanstraat, Amsterdam.

Rond metselen, gebogen ramen, dat was vroeger al niet goedkoop, maar is nu helemaal peperduur om te restaureren!

• Verschillende kleuren baksteen en verschillende metselverbanden (horizontaal, golvend, vertikaal) zorgden voor een decoratief effect, net als bouwmaterialen die op ongebruikelijke manieren werden toegepast(bijv. verticaal geplaatste dakpannen, bakstenen tegen het plafond).

Kenmerken:• De buitengevel was van baksteen (dat

is behalve ‘typisch Nederlands’, ookvrij ‘kneedbaar’), massief en plastisch (golvende gevels, ronde uitbouwen, in- en uitspringende delen, hoge en lage delen). Deze architectuur is expressief.

Eerste wooncomplex aan het SpaarndammerplantsoenMichel de Klerk, 1917-21.Amsterdam.

• Er werd veel ornamentiek toegepast: gevelstenen, beelden en smeedwerk.

Woningcomplex ‘De Dageraad’1918-23

P.L. Takstraat, Amsterdam Zuidvoor woningbouwvereniging ‘De Dageraad’

Piet Kramer

Huizenblokken werden afgesloten door een opvallende hoekgebouw, met torens en beeldhouwwerk, wat klopte met de plannen van Berlage.

De Dageraad, P.L. Kramer,1918-23. Hoek P.L. Takstraat/Burg. Tellegenstraat, Amsterdam Zuid.

De Dageraad, P.L. Kramer, 1918-23.Detail hoekreliëf.Hoek P.L. Takstraat/Burg. Tellegenstraat,Amsterdam Zuid.

Kenmerken:• gebogen vlakken• beelden van baksteen• tekst in reliëf in baksteen• meer kleuren baksteen.

Wethouder Wibaut, bij de onthulling van zijn portret bij woningcomplex'De Dageraad', 1931.

Hier zie je een voorbeeld van de vlak-decoratieve variant van de Amsterdamse School, meer in de lijn van ‘Het Scheepvaarthuis’.

Ontwerp (aquarel) voor een pand, waarin ondergebracht meubelfabriek 't Woonhuys', Herengracht/Vijzelstraat, aanzicht herengracht,La Croix, 1916. Niet uitgevoerd.

Kenmerken A’damse School:• expressionistisch• veel decoratie (diverse

baksteenverbanden, toepassing smeedwerk en diverse kleuren)

• raamvorm: driehoek en ruit• kogelvorm tussen winkelramen.

(bladzijde 8)Kritiek op de Amsterdamse School


• De Amsterdamse School werd wel beschuldigd van ‘schortjes architectuur’. Men vond dat de architecten alleen maar geïnteresseerd waren in de buitenkant van hun gebouwen.



• Met de bewoners werd niet echt veel rekening gehouden. De architecten hielden zich niet bezig met het totale pakket aan voorwaarden waaraan een goede woning moest voldoen. Een goede indeling van de woning was bijvoorbeeld iets wat hen niet echt interesseerde.



• Met de bewoners werd niet echt veel rekening gehouden. De architecten hielden zich niet bezig met het totale pakket aan voorwaarden waaraan een goede woning moest voldoen. Een goede indeling van de woning was bijvoorbeeld iets wat hen niet echt interesseerde.

• Ook een grootschalige stedenbouwkundig plan hadden de architecten van de Amsterdamse School niet. Zaken als verbindingswegen met de bestaande stad, wijkvoorzieningen voor de bewoners en een goede oriëntering ten opzichte van de industriegebieden, waren niet het belangrijkste.

(bladzijde 8)1927-1933, de laatste fase van de

Amsterdamse School

De laatste fase van de Amsterdamse School, eind jaren 20:• monumentale gevel, precies zoals Berlage dat had gewild• versobering (in de versiering)• verstrakking (gevel vlakker)• grotere ramen in aaneengesloten banden die zorgen voor een horizontaal accent.

'Het Nieuwe Huis’, Van den Nieuwen Amstel, ca. 1925-28. Roelofhartplein, Amsterdam.

Het complex is gebouwd voor de woningbouw-vereniging 'Samenwerking'.Het bevatte gezinswoningen, woningen voor alleenstaanden en een aantal wijkvoorzieningen: een bibliotheek, een restaurant, een postkantoor, een rijwielstalling en enkele winkels.

Huize Lydia,J. Boterenbrood, 1925-27.Roelof Hartplein, Amsterdam.

De laatste fase van de A’damse School:Net als bij het woningcomplex van de vorige dia zie je ook in deze gevel: versobering en monumentaliteit, vlakkere gevel, ramen in banen.

Hier zie je nog één mooie, decoratieve baksteenband, door metselwerk in een ruitjespatroon.

Gebouwd in opdracht van de woningstichting 'Providentia', bedoeld als tijdelijk onderkomen voor R.K. vrouwen en meisjes.

Waaraan zie je datdit de laatste fase v.d.A’damse School is?Noem 3 kenmerken.

(bladzijde 8)De Amsterdamse School en bouwopdrachten:

hoe komt het dat de architecten van deAmsterdamse School

zoveel hebben kunnen bouwen in Amsterdam?




• Dat is te danken aan de meer socialistisch ingestelde mensen die het op dat moment voor het zeggen hadden in de gemeente:- burgemeester Tellegen- wethouder van Volkshuisvesting Wibaut- directeur van de Gemeentelijke Woningdienst A. Kepler.




• Dat is te danken aan de meer socialistisch ingestelde mensen die het op dat moment voor het zeggen hadden in de gemeente:- burgemeester Tellegen- wethouder van Volkshuisvesting Wibaut- directeur van de Gemeentelijke Woningdienst A. Kepler.

• Nog belangrijker was de greep die de aanhangers van de Amsterdamse School kregen op de Schoonheidscommissie.Deze commissie hield ontwerpen in een andere stijl gewoon tegen!

(bladzijde 8)Inhoudelijke ideeën van de Amsterdamse School


• De architecten vonden dat ze door het ontwerpen van mooie huizen mee werkten aan de ‘verheffing van het volk’.


• De architecten vonden dat ze door het ontwerpen van mooie huizen mee werkten aan de ‘verheffing van het volk’.

• De architecten beschouwden zich als kunstenaars die‘weten wat goed is voor de gewone man’.

Geef drie voorbeeldenvan hun vergaande

‘bevoogdende’manier van denken.

HetHervormdLyceum

Zuid

(bladzijde 8, 9 en 10)

LEESPAUZE 4 van 4

Lees zelf de tekst uit je boekje, over het

Hervormd Lyceum Zuid bladzijde 8, 9 en 10

De laatste fase A’damse School: • monumentale gevel• versobering i.v.m. beginfase A.S.• vlakkere gevel i.v.m. beginfase A.S.• ramen in aaneengesloten banden die zorgen voor een decoratief, horizontaal accent.Let op het massieve hoekblok!

Voorgevel Hervormd Lyceum Zuid, J. Beijlevelt en J.P.L. Petri Jr., 1933.

LINKS Voorgevel met de ingang aan de Brahmsstraat.

RECHTS De zijgevel aan de Schubertstraat.

Waaraan zie je datdit de laatste fase v.d.A’damse School is?Noem 3 kenmerken.

Entree van het Hervormd Lyceum Zuid,J. Beijlevelt enJ.P.L. Petri Jr., 1933.

• De entree is ondergebracht in een apart uitbouwtje aan de school.

• Je moet eerst tussen twee muurtjes gaan en een trap oplopen voordat je bij de deur bent.

Er is maar weinig versiering te vinden aan het schoolgebouw.

Binnenplaats Hervormd Lyceum Zuid,J. Beijlevelt en J.P.L. Petri Jr., 1933.

• De binnenplaats heeft grote ramen, in tegenstelling tot de gevel aan de Brahmsstraat.

• De ramen van de bovenste etage verschillen met die van de eerste en de tweede verdieping! Is je dat wel eens opgevallen?

De andere gevels van de binnenplaats van het Hervormd Lyceum Zuid,J. Beijlevelt en J.P.L. Petri Jr., 1933.

De vleugel met de docentenkamer (links):• is maar twee verdiepingen hoog en• heeft ramen in verschillende maten.

De achtergevel Hervormd Lyceum Zuid,J. Beijlevelt en J.P.L. Petri Jr., 1933.

• De achtergevel heeft elementen van de voorgevel en van de gevels van de binnenplaats.

• Hier zijn goed de hoge daken te zien, bedekt met rode pannen. Kenmerkend voor de laatste fase van de Amsterdams School.

De zijgevel Hervormd Lyceum Zuid, SchubertstraatJ. Beijlevelt en J.P.L. Petri Jr., 1933.

• De zijgevel heeft het soort ramen dat ook is aangebracht in de bovenste etage aan de binnenplaats.

• De raampjes onder het dak vormen een lange band, dat heeft een decoratief effect.

Latere ontwikkelingen

(bladzijde 10)

VOORAANBrug aan het Muzenplein,in de stijl van de Amsterdamse School.

Tijdens de laatste fase van de Amsterdamse School, in de jaren 30, ontstaat een nieuwe, zakelijke stijl in de architectuur. Een stijl met vele namen:de Internationale Stijl, of het Functionalisme, of de of het Modernisme,of Het Nieuwe Bouwen.

MIDDENACHTERDe Sociale Verzekeringsbank door Roosenburg, 1939.

RECHTSMIDDENDe Apollohal van Boeken, 1935.

Unité d’ Habitation, Le Corbusier,jaren 30.

Flatgebouw• Geometrische,

strakke vormen , ‘zakelijk’ uiterlijk.

• Gebruik van beton maakt veel ramen en een flexibele indeling van de binnenruimten mogelijk.

• Woningen op pijlers, vrij in de natuur.

• In de flat een overdekte ‘binnenstraat’, winkels.

De Internationale Stijl

Villa Savoy, Le Corbusier,1930, Poissy.

Villa• Geometrische, strakke vormen, ‘zakelijk’ uiterlijk.• Gebruik van beton maakt lange ramen en een flexibele indeling van de

binnenruimten mogelijk.• Woning op pijlers (de garage en de kamers van de bedienden zijn op de

donkerkleurige benedenverdieping)


FabriekVan Nellefabriek, J.A. Brinkman, L.C. van der Vlugt, C.H. van der Leeuw, 1930. Rotterdam.Vooraanzicht, links het kantoorgebouw, midden de tabaksfabriek met de later gebouwde 'rotonde'. Rechts de hallen voor koffie en thee.


Stadsplanning in Amsterdam rond

1929einde

versie 1: 22-9-2004; v2: 28-9-2004, v3: 22-11-2004, v4: 0507; v5: 04-2011; v6: 04-2014

Documents

Transcript of versie 1: 22-9-2004; v2: 28-9-2004, v3: 22-11-2004, v4: 0507; v5: 04-2011; v6: 04-2014