Verovering van de brug over het Wilhelminakanaal in Son Op 10 september 1944 krijgt Montgomery toestemming van generaal Eisenhower voor de

operatie Market Garden. Bij Son moet de brug over het Wilhelminakanaal veroverd worden en bij St. Oedenrode de brug over de Dommel. Op 17 september 1944 zullen de parachutisten van de 101e Airborne divisie landen. Als voorbereiding hierop moet het

luchtdoelgeschut (FLAK) en de grondtroepen in de corridor Eindhoven-Arnhem uit-geschakeld worden en wordt ook Welschap gebombardeerd.

(Imperial War Museum)

Op het vliegveld Ramsbury in Engeland staan de Waco-gliders van de 101e Airborne divisie gereed voor vertrek naar Nederland. De zweefvliegtuigen worden getrokken door

C-47 vliegtuigen. Een van de meest spectaculaire militaire innovaties van de Tweede Wereldoorlog vormen

de luchtlandingstroepen. Deze troepen, doorgaans bestaande uit lichtbewapende infanterie, worden in hun operatiegebied aangevoerd door de lucht met transport-

vliegtuigen en parachute of zweefvliegtuigen. Generaal-majoor Maxwell D. Taylor, commandant van de 101e Airborne divisie krijgt in

het kader van operatie Market Garden, toegewezen:

17 september: 428 C-47 transportvliegtuigen en 70 Waco-gliders met 43 jeeps. 18 september: 450 gliders, 156 jeeps, 111 aanhangwagentjes, 121 bommenwerpers zouden 242 ton aan voorraden per parachute afwerpen.

19 september: 385 gliders met zware wapens, artillerie en anti-tankgeschut.

Alle Amerikaanse soldaten en al het materiaal en voertuigen, worden uit de lucht aangevoerd. Rode parachutes worden gebruikt voor munitie, witte voor brandstof en blauwe voor voedselrantsoenen.

Op 17 september om 12:54 uur verschijnen er geallieerde vliegtuigen boven de Sonse

heide. Het zijn de Pathfinders die een Eureka-radiobaken installeren en met gele katoenen panelen letters maken en rooksignalen afgeven om het landingsterrein af te bakenen.

2

(US Army)

Een jeep wordt ingeladen in een glider, een zweefvliegtuig.

De Waco CG-4 is een Amerikaans militair zweefvliegtuig. Het toestel wordt vanaf mei 1942 in de Verenigde Staten gebouwd door de Waco Aircraft Company.

Er zijn meer dan 13.900 toestellen gebouwd. Het toestel bestaat uit een frame van metaal en multiplex, overtrokken met canvas. De bemanning bestaat uit een piloot en

een copiloot. In het vliegtuig is plaats voor 13 soldaten en hun uitrusting, of voor een jeep, een houwitser, of een aanhanger met goederen.

De voertuigen worden ingeladen door het naar boven scharnierende voorste deel van het toestel op te klappen. Het landingsgestel bestaat uit drie kleine, niet-inklapbare wielen:

twee aan weerszijden van de romp en een draaibaar staartwiel.

3

C 47, lengte 19.6 m, spanwijdte 30 m, hoogte 5.16 m, 21-32 stoelen voor passagiers, leeggewicht

1.700 kg, max. startgewicht 13.190, bereik 2.160 km, 2 Pratt & Whitney R-1830 Twin Wasp 14

cilinder-dubbele stermotoren van 1.200 pk, kruissnelheid 333 km/uur, max. 368 km/uur op 2.680

meter.

Als trekvliegtuig wordt meestal de C-47 (Dakota, Douglas DC-3) gebruikt. Het gebruik

van zweefvlieg tuigen voor luchtlandingen heeft veel voordelen: de toestellen zijn snel en goedkoop in grote aantallen te maken, de bemanning is snel opgeleid en de inzet is nagenoeg geruisloos zodra de trekkende toestellen zijn losgekoppeld.

(US Army)

De parachutisten zijn onderweg.

4

Tegen 13:00 uur dalen parachutisten van de 101ste Airborne divisie af naar de Brabantse

bodem. Naar de Sonse Heide/Sonniuswijk (de driehoek Best-Sint Oedenrode-Son) ten noorden van het Wilhelminakanaal en bij Veghel.

De droppingen duren ca. veertig minuten.

5

Na de landingsoperaties blijven er veel parachutes achter. Er heerst een grote textielschaarste en daarom is de parachutestof (canvas en zijde) erg welkom.

Nogal wat bruiden trouwen in een jurk, gemaakt van een witte parachute.

6

Een paratrooper vertelt: "Op zondagmiddag 17 september 1944 landden er meer dan 4500 Amerikaanse parachutisten van het 502e en 506e regiment van de 101e

luchtlandigsdivisie op de heide ten noorden van Son. Het 506e regiment van Robert Sink moest onder andere de draaibrug over het Wilhelminakanaal in Son veroveren en dan

doorstoten naar Eindhoven. De Amerikanen ondervonden hevige weerstand en kwamen onder mitrailleur- en kanonvuur te liggen. Toen ze de brug bereikten rond 15:00 uur, werd die voor hun ogen opgeblazen door de Duitsers, die zich vervolgens terugtrokken.

In de nacht van maandag 18 op dinsdag 19 september bouwden Britse genisten met alle macht aan een Baileybrug. Die was in de vroege dinsdagochtend gereed en toen konden

tanks en ander zwaar materieel het kanaal weer oversteken".

Majoor James La Prade gaat door de bossen, pal zuid naar de brug over het Wilhelmina- kanaal. Daar slaat hij links af en valt de Duitsers bij de brug in de flank aan. Hij weet niet

dat er twee Duitse 88 mm-kanonnen bij de brug staan, beschermd door mortieren en mitrailleurs. Er volgen hevige gevechten bij het R.K. Sanatorium voor zenuwlijders,

tegenwoordig Zonhove. Het bataljon trekt zich terug.

(foto 1936, Heemkundekring Son en Breugel)

Zonhove met links de St. Aloysiusschool.

7

(H. Dijkhuizen, Best)

Het Duitse 88 mm-kanon dat staat opgesteld langs het Wilhelminakanaal en dat dood en

verderf zaait onder de para’s van het bataljon van majoor LaPrade van het 506e regiment, toen dat op weg was naar de kanaalbrug van Son.

Robert Sink stuurt een 2e bataljon over de hoofdweg naar de brug.

(US Army, Washington)

Kolonel Robert Sink (rechts), commandant van het 506e regiment van de 101e Airborne divisie, de Screaming Eagles.

8

Ze komen een 88 mm-kanon tegen bij de Sint Aloysius jongenschool.

(US Army, Washington)

Het 88 mm-kanon staat ingegraven langs de hoofdweg, pal voor de Aloysius-jongensschool. De opmars van het 2e bataljon van het 506e regiment wordt lang genoeg

vertraagd om de Duitsers gelegenheid te geven de kanaalbrug 200 meter verderop voor detonatie gereed te maken.

(US Army, Washington)

Dit kanon wordt uitgeschakeld met een bazooka van John Lindsey van de D-compagnie

van 506e regiment. De bazooka doodt ook een lid van de geschutsbemanning. Zes andere Duitse soldaten slaan op de vlucht. Ze worden zonder pardon neergeschoten door

sergeant John Rice. Aan het einde van de straat ligt de brug over het Wilhelmina kanaal.

9

De bazooka M1A1 heeft een diameter van 60 mm, weegt 6.8 kilogram en heeft een effectieve dracht (50% trefkans tegen een stilstaande tank) van 120 meter.

Het doorslagvermogen is 76 millimeter pantserstaal.

(Heemkundekring Son en Breugel)

Pastoor M.N.M. van Hussen van de Petruskerk in Son biedt de Airbornes sigaren aan.

Hij staat op 500 meter van brug.

Als ze vlak bij de brug zijn, wordt de brug voor hun ogen opgeblazen. De Amerikanen kunnen niet verder naar Eindhoven optrekken.

Het 506e regiment graaft zich in rond buurtschap Bokt, 1.5 km ten zuiden van het kanaal.

10

Opgeblazen draaibrug over het Wilhelminakanaal in Son.

Geniesoldaten hebben de brug binnen anderhalf uur enigszins hersteld, maar er kunnen

geen voertuigen overheen, alleen soldaten. De Royal Engineers en de Grenadier Guards komen 18 september in de avond aan in Son

en beginnen meteen aan het bouwen van een baileybrug over het Wilhelminakanaal. Omdat de middenpijler van de opgeblazen brug nog in tact is kan de baileybrug - m.b.v. Duitse dwangarbeiders - snel gelegd worden.

Op 19 september om 6:15 uur is de brug klaar voor gebruik.

(US Army)

11

12

In de tuin van Zonhove staat een monument voor de militairen van de Amerikaanse 101ste

Airborne Divisie. Zonhove wordt tijdens Market Garden gebruikt als nood- hospitaal. Vele gewonde

militairen worden hier met speciaal aangepaste jeeps naar toegebracht, waarna ze door medische

troepen, die per glider waren aangevoerd, worden geholpen. De aanwezige kloosterbroeders en

zusters helpen ijverig mee. Vier maanden lang worden hier 2.600 gewonden geopereerd en

verzorgd.

De US Military Cemetery Son was een tijdelijke militaire begraafplaats te Wolfswinkel, een

gehucht ten noorden van Son. De begraafplaats is gesticht op 19 september 1944 bij boerderij

"Waterhoef". Duitse krijgsgevangenen delven de graven en soldaten van de Amerikaanse Graves

Registration wikkelen de doden in parachutes en begraven hen.

Er liggen o.a. doden begraven die sneuvelen tijdens de gevechten rond Son, ook de doden uit het

veldhospitaal in het Sonse sanatorium. Er liggen 411 Amerikanen, 48 Britten een 1 Canadees

begraven. Aan de achterzijde liggen enkele honderden Duitsers. Na de oorlog wordt de

toegangsweg begaanbaarder gemaakt met staalplaten. Bij de begraafplaats staat een bord met de

tekst "Here lie the honored dead of the 101st A/B DIV". Er staat een kantoorgebouwtje en een

vlaggemast met een perkje met tulpen. Er is onderhoudspersoneel en een gastvrouw.

De begraafplaats is opgeheven op 30 mei 1949, nadat de doden waren herbegraven. Het grootste

deel, ongeveer 60%, wordt overgebracht naar de VS. De overige doden gaan naar de militaire

begraafplaats in Margraten in Limburg. Op 8 december 2006 is een monument onthuld, een

zwarte gedenksteen met inscriptie, op de plek waar de toegangsweg tot de begraafplaats uitkwam

op de Rooyseweg die loopt van Son naar Sint-Oedenrode, een deel van de Hell's Highway.

13

In 2014, 70 jaar na de bevrijding, legt de Nederlandse genie uit Oirschot weer een

baileybrug over het Wilhelminakanaal en steken oude legervoertuigen en veteranen de brug over.

14

Bronnen

De bevrijding van Eindhoven, Karel Margry

ISBN 90-9005340-9, 5e herziene druk 1992

135 bladzijden

Boekje over de bevrijding van Eindhoven, van : Uitgave van het

Bureau Voorlichting en Publiciteit der gemeente Eindhoven -

September 1959. Met foto’s van v. d. Kerkhof, Postema, Starink en

Foto "Visie".

www.eindhovenfotos.nl

https://www.gemeentepolitieeindhoven.nl/

www.beeldbankwo2.nl

15

www.oudestafkaarten.nl

Imperial War Museum https://www.iwm.org.uk/

16

De route van de Amerikanen van Son naar Woensel

17

18

© Han Nieman, Leiderdorp, juni 2019