`Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

34
t?

description

Het toenemend gebruik van een walkman door jongeren heeft tot gevolg dat er sprake is van een toename van het risico op verkeersongelukken en gehoorschade. Om die reden heeft Veilig Verkeer Nederland, Afdeling Oss het initiatief genomen om in samenwerking met de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Brabant-Noordoost, de gemeente Oss, Afdeling Stadsbeheer en de Politie Brabant-Noord, District Maasland in de gemeente Oss in 1999 het project uit te voeren "Verkeer in, walkman uit!". Vanuit de gemeente Oss en de Provincie is het project van harte ondersteund en zijn financiële middelen ter beschikking gesteld. In dit verslag worden de resultaten van de evaluatie beschreven. (Author/publisher)

Transcript of `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Page 1: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

t?

Page 2: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.
Page 3: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

BibliotheekPostbus

2260 B LeidschendamTel. 070 - 320 93 23

"Verkeer 9 walkman '

Project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss

Evaluatieverslag

Oss, december 1999

Samenwerkingsproject van:Veilig Verkeer Nederland, Afdeling OssGemeenschappelijke Gezondheidsdienst Brabant-Noordoost, ProductgroepGezondheidsbevorderingGemeente Oss, Afdeling StadsbeheerPolitie Brabant-Noord, District Maasland

1

1

Page 4: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

ColofonVeilig Verkeer Nederland, afdeling OssGemeenschappelijke Gezondheidsdienst Brabant-Noordoost, ProductgroepgezondheidsbevorderingGemeente Oss, Afdeling StadsbeheerPolitie Brabant-Noord, District Maasland

M.Rutten (GGD Brabant-Noordoost)

December 1999

2

Page 5: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Inhoudsopgave

pagina

Voorwoord

4

Hoofdstuk 1. Jongeren en walkmangebruik

51.1.

Inleiding

51.2.

Risico's in het verkeer

51.3. Gehoorschade

5

Hoofdstuk

2. Het project "verkeer in, walkman uit!"

62.1.

Inleiding

62.2.

Doelstelling en doelgroep

62.3.

Opzet van het project

7

Hoofdstuk

3. Planning en organisatie

8

Hoofdstuk 4. Evaluatie

94.1.

Inleiding

94.2. Methode

104.3.

Resultaten

104.3.1. Resultaten evaluatie leskist

104.3.2. Resultaten evaluatie theatervoorstelling

124.3.3. Resultaten evaluatie leerlinggedrag

144.3.4. Conclusies en aanbevelingen

15

Samenvatting

18

Literatuur

Bijlagen

Vragenformulier leskistVragenformulier theatervoorstellingVragenformulier leerlingenCollage krantenartikelen

3

Page 6: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Voorwoord

Het toenemend gebruik van een walkman door jongeren heeft tot gevolg dat er sprake is vaneen toename van het risico op verkeersongelukken en gehoorschade.Om die reden heeft Veilig Verkeer Nederland, Afdeling Oss het initiatief genomen om insamenwerking met de Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Brabant-Noordoost, degemeente Oss, Afdeling Stadsbeheer en de Politie Brabant-Noord, District Maasland in degemeente Oss in 1999 het project uit te voeren "Verkeer in, walkman uit!".Vanuit de gemeente Oss en de Provincie is het project van harte ondersteund en zijnfinanciële middelen ter beschikking gesteld.

In dit verslag worden de resultaten van de evaluatie beschreven.

Bij de uitvoering van het project is gebruik gemaakt van methodieken en hulpmiddelen dievanuit de GGD Midden-Brabant eerder ontwikkeld zijn.

Uitvoering van het project was niet mogelijk geweest zonder de creatieve bijdrage van Petervan Aar van P.A.Producties uit Oss die de theaterproductie heeft ontwikkeld en uitgevoerd.

De scholen die hebben meegewerkt aan de evaluatie willen wij van harte bedanken voor hunbijdrage.

Veilig Verkeer Nederland, Afdeling OssGemeenschappelijke Gezondheidsdienst Brabant-Noordoost, ProductgroepGezondheidsbevorderingGemeente Oss, Afdeling Stadsbeheer en Afdeling CommunicatiePolitie Brabant-Noord, District Maasland

Namens de samenwerkende instellingen,

Ine van Aarssen-Janssen, Veilig Verkeer Nederland, Afdeling Oss, secretariaat

4

Page 7: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

11. Jongeren en walkmangebruik

1. 1. Inleiding

Muziek hoort erbij. Overal waar je komt kun je muziek horen: thuis, op school, in de winkelsen op je werk. Zelfs als je onderweg bent, kun je nog naar je favoriete muziek luisteren: meteen walkman op je hoofd.Per jaar worden ongeveer 800.000 walkmans verkocht, in de meeste gevallen aan jongeren.Veel jongeren willen in de bus, de trein of op de fiets van hun favoriete muziek genieten.Jongeren dragen steeds vaker een walkman. Naast het risico van walkmangebruik bijdeelname aan het verkeer kan het dragen van een walkman nadelige gevolgen hebben voorhet gehoor (2,3).

1.2. Risico's in het verkeer

De afgelopen jaren is een toename geconstateerd in het aantal ongelukken waarbij hetslachtoffer een walkman droeg (2,3). Uit onderzoek blijkt dat ruim 45% van de jongeren inklas 2 van het voortgezet onderwijs met een walkman op deelneemt aan het verkeer (3).Verder blijkt dat 8% van de leerlingen die nooit een walkman op de fiets dragen wel eens eenverkeersongeluk heeft gehad, terwijl dit bij leerlingen die vaak een walkman op de fietsdragen 19% bedraagt. Bij bromfietsers is dit verschil nog groter. Van de bromfietsers die inhet verkeer nooit een walkman dragen heeft 23% ooit een verkeersongeluk gehad, bij dewalkmandragers is dit percentage 46% (3). Wanneer dragers van een walkman deelnemen aanhet verkeer hebben ze een groter risico op ongelukken omdat ze het verkeer niet (goed) horenof omdat de muziek hen afleidt, waardoor ze niet volledig geconcentreerd zijn op het verkeer.Uit een test die de VARA- televisie uitzond in het programma "Achter het nieuws" in 1989bleek dat het merendeel van de walkmandragers een autoclaxon op 10 meter afstand niethoorde. Een walkmandrager is een dove in het verkeer!De Nederlandse Spoorwegen (NS) melden in hun jaaroverzicht "Overwegen 1995" dat hetgoed zou zijn om ook in het kader van de overwegveiligheid nog eens de aandacht te richtenop het toch nog steeds veelvuldige gebruik van walkmans (en de steeds grotere vermogensvan vaak ingewikkelde audioapparatuur in auto's en zelfs op bromfietsen, snorfietsen enscooters). Enerzijds verliezen daardoor overwegbellen hun waarschuwende functie enanderzijds leidt bravourgedrag en de bediening van audioapparatuur zodanig af datspoorwegovergangen en andere gevaarpunten, onvoldoende worden opgemerkt en botsingenhet gevolg kunnen zijn.In New York verbood men al 10 jaar geleden het dragen van een walkman in het verkeer. InNederland begint pas de laatste tijd het besef te groeien dat (harde) muziek en veilig verkeerzelden samengaan.

1.3.Gehoorschade

Een goed gehoor is belangrijk voor het functioneren. Gehoorverlies kan de communicatievevaardigheden ernstig beperken. Daarnaast heeft gehoorschade op jongere leeftijd eennegatieve invloed op de (taal-)ontwikkeling. Gehoorschade op jongere leeftijd is blijvend enkomt bovenop de geleidelijke verslechtering van het gehoor die bij ieder mens optreedt alsgevolg van het ouder worden (2,4). Jongeren staan op vele manieren. bloot aan geluid. Ookhet dragen van een walkman is een belangrijke geluidsbron. De laatste jaren is het luisterennaar popmuziek via een walkman steeds populairder geworden. Uit onderzoek blijkt dat hetgeluidsniveau van een walkman kan variëren van 80 - 110 dB (A) (2). Niet alleen het

5

Page 8: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

geluidsniveau is bepalend voor het eventueel optreden van gehoorschade, ook de tijdsduur is

hierbij van invloed. Bij een langdurig gebruik van een walkman bij een geluidsniveau van 83

dB(A) is de kans op vermindering van het gehoorvermogen 15%. Bij een geluidsniveau van

96 dB(A) is deze kans ruim 50%. Het is niet nauwkeurig aan te geven hoeveel mensen op

langere termijn termijn gehoorschade oplopen door gebruik van een walkman. Geschat wordt

dat bij ongeveer 25.000 personen per jaar het gehoorvermogen vermindert door het gebruik

van walkmans en koptelefoons (2).

2. Het project "Verkeer in, walkman uit!"

2.1. Inleiding

Veilig Verkeer Nederland, afdeling Oss, heeft het initiatief genomen om in de gemeente Oss,

in samenwerking met de GGD Brabant-Noordoost, de gemeente Oss en de politie een project

met de titel " Verkeer in, walkman uit!" uit te voeren voor alle scholen voor Basisonderwijs

en Voortgezet Onderwijs. Doel van het project was jongeren bewust te maken van de gevaren

van het gebruik van een walkman in het verkeer. Deze gevaren zijn met name de kans op

verkeersongevallen en het risico op gehoorschade.In Oss is in 7,5% van alle letselongevallen iemand betrokken uit de leeftijdscategorie 10 - 14

jarigen. Het is niet bekend of het dragen van een walkman hierbij van invloed is. Simpelweg

omdat dit niet geregistreerd wordt. De groep 10 - 14 jarigen is wel een erg kwetsbare groep

verkeersdeelnemers. Wanneer deze betrokken zijn bij een ongeval is dat in bijna 100% van de

gevallen ook een letselongeval. Reden genoeg om bij deze doelgroep vanuit alle mogelijke

invalshoeken aandacht te besteden aan verkeersveiligheid.De gemeente Oss heeft in 1994 het verkeersveiligheidsplan vastgesteld. Hierin is ook

aandacht besteed aan de zogenaamde niet-infrastructurele maatregelen. Dit zijn maatregelen

en acties die op het verkeersgedrag gericht zijn. In dit licht werkte de gemeente Oss graag

mee aan het walkmanproject en stelde middelen ter beschikking uit het budget"Verkeersveiligheid, niet-infrastructurele maatregelen". Ook de Provincie verleende subsidie.

Bij het project "Verkeer in, walkman uit!" is gebruik gemaakt van diverse methodieken en

hulpmiddelen Deze zijn eerder ontwikkeld vanuit de GGD Midden-Brabant (en GGD

Kennemerland) en daar ook onder andere onderzocht op effect op gebruiksattitude. Het

project werd positief gewaardeerd door de jongeren en er was sprake van een positief

attitude-effect op onderdelen van het project.

De project-activiteiten in de gemeente Oss vonden plaats in de eerste zes maanden van 1999.

2.2. Doelstelling en doelgroep

De doelstelling van het project was jongeren bewust te maken van de gevaren van het gebruik

van een walkman in het verkeer en het risico op gehoorschade als gevolg van het gebruik van

een walkman. De doelstelling op de langere termijn was het terugdringen van het gebruik van

een walkman in het verkeer door jongeren . Een nevendoel was dat jongeren de volumeknop

lager zetten.Doelgroep van het project waren jongeren tussen 10 -14 jaar in de gemeente Oss. Deze

jongeren zijn benaderd via het onderwijs (de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en de

klassen 1 en 2 in het voortgezet onderwijs).

10

6

Page 9: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Tijdens het project is ernaar gestreefd dat 80% van de basisscholen in de gemeente Ossdeelneemt aan de proj ectactiviteiten en tenminste de helft van de scholen voor voortgezetonderwijs.

2.3. Opzet van het project

Het project bestond uit de volgende onderdelen:

Leskisten

Voor dit project zijn leskisten gebruikt die eerder ontwikkeld zijn en geëvalueerd vanuit deGGD Midden-Brabant en GGD Kennemerland. Met behulp van de leskist kunnen leraren opschool aandacht besteden aan de risico's van walkmangebruik en aan een verstandig gebruik.Daarnaast worden sociale aspecten van walkmangebruik ("verplicht meeluisteren" en "jezelfisoleren") en milieu-aspecten (batterijkeuze) naar voren gebracht.De leskist bevatte een docentenhandleiding, leerlingboekjes, extra lessuggesties, eenvideoband, twee walkmans en een aantal materialen om testen te doen (claxon,decibelmeter).

Theatervoorstelling

Theaterproducent Peter van Aar van bureau P.A. Producties uit Oss heeft een eigen "one-mantheaterproductie" ontwikkeld en uitgevoerd voor de leerlingen van de groepen 7 en 8 van debasisscholen en de klassen 1 en 2 van de scholen voor Voortgezet Onderwijs. Dezetheatervoorstelling was voor een aantal scholen de afsluitende activiteit van deprojectactiviteiten; voor een aantal scholen was de voorstelling juist de startactiviteit.In de voorstelling is het theatrale aspect gecombineerd met de "gezond en veilig - gedragboodschap".Wanneer een school gebruik maakte van de leskist, kon de theaterproductie bijgewoondworden.

Poster

Een poster met de boodschap "Verkeer in, walkman uit!" is aan het begin van deprojectperiode naar alle scholen in de gemeente Oss gestuurd.

Folders en stickers

Medewerkers van de Afdeling Jeugdgezondheidszorg van de GGD-vestiging in de gemeenteOss attendeerden tijdens de preventieve gezondheidsonderzoeken in groep 7 op verstandigwalkmangebruik en deelden folders en stickers uit.

Politie

Tijdens de projectperiode besteedde de politie aandacht aan het walkmangebruik in hetverkeer.

Startactiviteiten

7

Page 10: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Op een basisschool zijn bij de start van het project 4 dramalessen verzorgd door de acteur vande theatervoorstellingen.

Alle scholen in de gemeente Oss zijn schriftelijk en in een aantal gevallen via gesprekken opde school benaderd met de vraag om deel te nemen aan het project.

3. Planning en organisatie

Het initiatief voor het project is gekomen van de zijde van Veilig Verkeer Nederland,Afdeling Oss. Vandaaruit heeft men de samenwerking gezocht met de GGD Brabant-Noordoost en met de Gemeente Oss, afdeling Stadsbeheer. Ook de politie Brabant-Noord,District Maasland is gaan deelnemen aan het project.

Vanuit Veilig Verkeer Nederland, afdeling Oss zijn de contacten gelegd met de gemeente omook daar draagvlak voor het project (ook in financieel opzicht) te verkrijgen. Verder zijnafspraken gemaakt met een lokale theaterproducent uit Oss met het oog op detheatervoorstelling en de dramalessen.

De GGD Brabant-Noordoost heeft de organisatie van de leskisten en de folder ter handgenomen. Na afloop van het project is de GGD voornemens om de leskisten ook in anderedelen van het werkgebied ter beschikking te stellen van de scholen, onder andere in het kadervan het GVO-programma Basisonderwijs (GVO staat voor Gezondheidsvoorlichting en -Opvoeding). De activiteiten in verband met de folders en stickers zullen na afloop van deprojectperiode geïntegreerd worden binnen reguliere GGD-werkzaamheden van de afdelingJeugdgezondheidszorg. De GGD Brabant-Noordoost heeft ook de evaluatie van deprojectactiviteiten georganiseerd en uitgevoerd .

De gemeente Oss ondersteunde het project van harte en heeft gelden ter beschikking gesteldin het kader van verkeersveiligheid, niet-infrastructurele maatregelen.Om de ontwikkeling en uitvoering van het project mogelijk te maken is verder aanvullendefinanciering verkregen bij de Provincie Noord-Brabant.

Vanaf november zijn de scholen in de gemeente Oss geïnformeerd worden over het project enis om hun deelname verzocht.Vanaf januari zijn de leskisten aan de scholen ter beschikking gesteld en zijn de lessen doorde leraren uitgevoerd.De theatervoorstellingen vonden plaats in de maanden februari (basisscholen) en maart(scholen voor voortgezet onderwijs).De activiteiten (folder en sticker) gekoppeld aan de gezondheidsonderzoeken en spreekurenzijn gestart vanaf medio januari en liepen tot de zomervakantie.De activiteiten vanuit de politie in het kader van de verkeersveiligheid vonden plaats in detwee weken waarin de theatervoorstellingen plaats vonden (een week in februari en een weekin maart).

1

8

Page 11: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

1

4. Evaluatie

4. l. Inleiding

De GGD Brabant-Noordoost heeft de evaluatie van de projectactiviteiten ter hand genomen.Er is geëvalueerd bij leerkrachten/docenten en bij leerlingen.Accenten in de evaluatie zijn geweest:- het bereik van de diverse projectactiviteiten in de gemeente Oss,- het feitelijk gebruik van de onderwijsleermaterialen op de scholen,- het oordeel van de leerkrachten en docenten over de gebruikswaarde van de lesmaterialen

in de schoolpraktijk,- de mening van leerkrachten en leerlingen over de theateractiviteiten,- de mening van leerkrachten/docenten over de combinatie van voorlichtingsmiddelen,- het feitelijke gedrag van de leerlingen in verband met de walkman en eventuele effecten

op dit gedrag als gevolg van de theaterproductie en de lessen op school.

Door de gebruikswaarde van de leskist tijdens het project te evalueren, is informatieverzameld bij de scholen die de GGD Brabant-Noordoost kan gebruiken bij haarschoolondersteunende activiteiten over walkmangebruik in Oss en de regio Brabant-Noordoost na afloop van de projectperiode.

Nieuw was zeer zeker het projectonderdeel theaterproductie. Daarom is dit onderdeel ookexpliciet in de evaluatie bij de scholen meegenomen.

Voor de samenwerkende instellingen was de combinatie van de voorlichtingsmiddelen leskist,theatervoorstelling, aandacht tijdens gezondheidsonderzoek in groep 7, poster/stickers enfolders, aandacht door politie tijdens verkeerscontrole, nieuw. Met het oog op eventueletoekomstige samenwerkingsprojecten is in de evaluatie aan de docenten/leerkrachtengevraagd hoe zij deze combinatie van voorlichtingsmiddelen beoordelen.

Vanuit de GGD Midden-Brabant is in 1997 met behulp van een vragenlijst een effectevaluatieuitgevoerd gericht op attitude-ontwikkeling bij leerlingen met betrekking tot walkmangebruik.Uitgangspunt daarbij was dat een verandering van attitude in positieve zin op langere termijnzou moeten leiden tot een verminderd gebruik van een walkman, met name in het verkeer.Conclusie uit dit onderzoek (1997) was dat er een positief effect op de attitude heeft plaatsgevonden als gevolg van leskistactiviteiten (ziel). Aanbeveling in Midden-Brabant wasdaarom ook de projectactiviteiten voort te zetten.Om redenen van tijd en prioriteit is in Oss afgezien van een herhaling van het volledigeeffect-onderzoek. Wel zijn aan twee groepen leerlingen van groep 7 en groep 8 en aan enkeleklassen 1 en 2 van verschillende onderwijstypen in het voortgezet onderwijs schriftelijkenkele vragen gesteld (zie bijlage). Deze vragen gingen over het in bezit hebben van eenwalkman, feitelijk gebruik van de walkman (naar tijd en plaats), de mening over detheatervoorstelling en een eventueel effect van de theatervoorstelling en de lessen op(toekomstig) walkmangedrag.

9

Page 12: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

4.2. Methode

Met het oog op de evaluatie bij leerkrachten/docenten zijn twee evaluatieformulierenontwikkeld.Een evaluatieformulier had betrekking op de lesgeefactiviteiten. Het formulier wasopgenomen in de leskist. Iedere leerkracht die met de leskist werkte op school, is gevraagd hetformulier in te vullen en te retourneren naar de GGD Brabant-Noordoost.Middels het evaluatieformulier is informatie verzameld over de hoeveelheid lestijd die op deschool in de diverse groepen/klassen aan de walkman is besteed met behulp van de leskist.Tevens is gevraagd welke lessuggesties in de school zijn uitgevoerd en in hoeverre dezeaanspraken bij de leerlingen. Ten slottte is om suggesties gevraagd om de gebruikswaardevan de leskist zonodig te verbeteren.Een tweede evaluatieformulier had betrekking op de theatervoorstelling. Aan de scholen isgevraagd na afloop van de voorstelling om als school een ingevuld evaluatieformulier teretourneren naar de GGD Brabant-Noordoost. Op het evaluatieformulier werd gevraagd naareen algemene indruk van de theatervoorstelling van docenten en van leerlingen. Gevraagdwerd ook naar de betekenis die een docent hecht aan theater als voorlichtingsmiddel voorjeugdigen. Tevens kon men aangeven in welke mate de diverse voorlichtingsboodschappen inde voorstelling naar voren kwamen. Tenslotte werd ook een algemeen oordeel gevraagd overde combinatie van voorlichtingsmiddelen die onderdeel uitmaakten van het project (leskist,theatervoorstelling, aandacht tijdens gezondheidsonderzoek, posters/stickers en folders,aandacht tijdens verkeerscontrole door politie).Aan drie basisscholen en aan drie scholen voor voortgezet onderwijs is gevraagd om in eengroep/klas aan alle leerlingen een evaluatieformulier voor te leggen. Er is naar gestreefd datzoveel mogelijk elk type onderwijs in liet voortgezet onderwijs en zowel leerlingen van groep7 als van groep 8 uit het basisonderwijs in het onderzoek betrokken zijn.

4.3. Resultaten

4.3.1. Resultaten evaluatie leskist

Respons

In totaal hebben 21 basisscholen de leskist geleend in de eerste helft van 1999. Vijf scholenvoor voortgezet onderwijs leenden de leskist. Elke school kon gedurende twee wekenbeschikken over de leskist.

Resultaten basisscholen

LeerlingengroepenOp de basisscholen is op 13 scholen in groep 7 met de leskist gewerkt en op 13 scholen ingroep 8. Een school geeft aan er ook bij leerlingen van groep 6 mee gewerkt te hebben.

LestijdDe basisscholen hebben in het algemeen ruim tijd besteed aan de lessuggesties uit de leskist.

Per lesgroep was de tijdsbesteding als volgt:

10

Page 13: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Groep 7:1-3 uur

4-6 uur

8 uur4 scholen

6 scholen

2 scholen

Groep 8:1-3 uur

4-6 uur

8 uur6 scholen

3 scholen

2 scholen

In groep 6 werd op een school 4 uur besteed aan dewalkmanleskist.

LessuggestiesIn de leskist zijn 9 lessuggesties opgenomen. Het valt op dat op de scholen veel lessuggestieszijn uitgevoerd.

Lessuggestie

aantal scholen dat er aandacht aan besteedde

Kijken en luistenen

17Slechthorend-bordje

16Walkman op de fiets

16Kijk naar video en letGoed op

16Decibelmeter

16Proefjes met decibelmeter 14Proef uit video

14Resultaten proef met claxon 16Discussiepunten

12

LeerlingenEr is gevraagd aan de leerkrachten in hoeverre de onderwerpen die behandeld zijn in de les,de leerlingen aanspraken. Via een vijfpuntsschaal kon de leerkracht aangeven in hoeverre eenonderwerp zeer aansprak bij de leerlingen (score 5) of helemaal niet aansprak (score 1). Allelessuggesties, met uitzondering van de eerste twee, scoorden bijna alleen maar "sprak aan"(score 4) en "sprak zeer aan"(score 5). Met name de lessuggesties met de claxon (10 scholenscoorden daar een 5) en met de decibelmeters (steeds 8 scholen die scoorden met een 5)spraken zeer aan bij de leerlingen. Een school gaf als score voor de decibelproeven enclaxontest een score 8!

Suggesties en opmerkingen door leerkrachtenOpdat de gebruikswaarde van de leskist zonodig verbeterd kan worden, zijn suggestiesgevraagd aan de leerkrachten. De volgende verbetersuggesties zijn gegeven:

technisch betere videoband toevoegen;nog meer proefjes met hulpmiddelen toevoegen;leerlingenwerkboek toevoegen in plaats van copieerbare werkbladen.

De volgende opmerkingen zijn gemaakt:- prima lessen, leuk uitdagend, goed project, met veel plezier aan project gewerkt;- uitleenperiode was te kort.

11

Page 14: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Resultaten scholen voor voortgezet onderwijs

LeerlingengroepenDe evaluatie betreft twee scholen voor voortgezet onderwijs

LestijdIn klas 1 en klas 2 zijn er steeds twee lesuren aan het project besteed.

LessuggestiesAlle lessuggesties zijn aan bod gekomen. Als gevolg van een ongeval waarbij een walkmaneen rol speelde, heeft in één klas het accent gelegen op een klassegesprek.Vergelijkbaar als bij het basisonderwijs spraken de eerste twee lessuggesties minder aan dande overigen.

Suggesties en opmerkingen door docentenDe suggestie is gedaan om voor het voortgezet onderwijs een lesbrief te maken metopdrachtjes in plaats van een volledige leskist.Men vindt de lessen met name geschikt voor brugklasleerlingen.

4.3.2. Resultaten evaluatie theatervoorstelling

Respons

Er hebben in totaal 6 voorstellingen plaats gevonden van de theatervoorstelling, verdeeld overtwee dagen. Uitgenodigd waren de leerlingen van de groepen 7 en 8 van alle basisscholen inde gemeente Oss en de leerlingen van de klassen 1 en 2 van de scholen voor voortgezetonderwijs. Aanwezig waren 23 van de 29 basisscholen en 5 schoollocaties voor voortgezetonderwijs (totaal 8 locaties).In totaal woonden 3725 leerlingen de voorstellingen bij.De respons vanuit de basisscholen bedroeg 20 evaluatieformulieren van 19 scholen.Door 4 scholen voor voortgezet onderwijs zijn evaluatieformulieren ingezonden. In totaal zijner 12 formulieren ingezonden, waarvan 9 afkomstig van eenzelfde school. Deze 9formulieren zijn eerst verwerkt tot één schoolformulier en daarna verder verwerkt.

Resultaten basisscholen

Als algemene indruk van de voorstelling gaven de leerkrachten het oordeel goed (14 maal) totzeer goed (6 maal). Ze denken dat de leerlingen de voorstelling als geheel als "goed"beoordelen (11 leerkrachten) en als "zeer goed" (7 leerkrachten).De leerkrachten vinden theater in het algemeen een "goed" (9 leerkrachten) tot "zeer goed"middel (9 leerkrachten) om een voorlichtingsboodschap over te brengen aan jeugdigen.De combinatie van voorlichtingsmiddelen in het walkmanproject (leskist, theatervoorstelling,aandacht tijdens gezondheidsonderzoek, poster/stickers en folders en aandacht door politie bijverkeerscontrole) wordt als "goed" (11 leerkrachten) tot "zeer goed" (5 leerkrachten)beoordeeld.15 Leerkrachten geven aan dat de theatervoorstelling over het walkmangebruik in belangrijkemate een bijdrage levert om de "gezond en veilig - boodschap" in verband metwaikmangebruik over te brengen. Drie leerkrachten geven aan daar geen mening over tehebben en een leerkracht geeft aan dat de bijdrage onbelangrijk is.

5

12

Page 15: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

De boodschappen die volgens de leerkrachten in belangrijke mate in de voorstelling naarvoren komen zijn:- "verkeer in" en "walkman op" gaan niet samen (18 leerkrachten)- je hoort minder met een walkman op (14 leerkrachten)De meningen zijn verdeeld in hoeverre de volgende boodschappen naar voren komen:- je kunt gehoorschade oplopen door vaak en langdurig een walkman te dragen- is het wel verstandig om mee te doen als je omgeving zegt " walkmanop, hoorterbij !"Volgens 11 leerkrachten is de boodschap- zet de volumeknop in ieder geval zachterin onbelangrijke mate in de voorstellingen naar voren gekomen.Enkele leerkrachten maken gebruik van de mogelijkheden om suggesties en opmerkingen ophet evaluatieformulier te maken. De volgende opmerkingen worden gemaakt:- het werken met flashbacks is niet door alle leerlingen goed begrepen (twee leerkrachten)- meer voorinformatie over de inhoud van de voorstellingen was gewenst opdat

leerkrachten de leerlingen kunnen voorbereiden op wat ze kunnen verwachten (tweeleekrachten)

- ga zo door! prima voorstelling!- gebruik een meezinger om leerlingen meer te betrekken;- leerlingen van groep 7 zijn nu overtuigd van de voorlichtingsboodschap; hoe hou je dit

vast tot aan het moment dat meer leerlingen werkelijk een walkman zullen hebben;- een einde met meer diepgang gewenst; soms verhaal "te grappig" waardoor de boodschap

verloren lijkt te gaan.

Uit de vragenlijst bij de leerlingen komt naar voren dat 77% (50) de voorstelling als goed totzeer goed beoordeelt.Bij het afnemen van de vragenlijst bij de leerlingen hadden op de meeste scholen de lessenhelaas nog niet plaats gevonden. De vraag naar een eventueel effect van de combinatie van detheatervoorstelling en de lessen kon derhalve niet beantwoord worden. Ervan uitgaande dat de

leerlingen de vragen naar een effect gekoppeld hebben aan de theatervoorstelling, geeft 34%(19) aan van plan te zijn de volumeknop van de walkman lager te zetten, terwijl 40% (17)zegt dit "misschien" te zullen doen.Op de vraag of ze de walkman in de toekomst anders zullen gaan gebruiken, geeft 35% (20)aan dit te zullen doen en wel zeggen ze dat ze van plan zijn de walkman niet meer op te zettenals ze op de fiets onderweg zijn.

Resultaten scholen voor voortgezet onderwijs

De algemene indruk van de voorstelling als geheel volgens de docenten van de 4 scholen voorvoortgezet onderwijs is "goed" (twee scholen), "zeer goed" (een school), "gaat wel" (eenschool)Zij schatten in dat de leerlingen de voorstellingen beoordelen als "gaat wel" (twee scholen),goed (21 school) en tussen "gaat wel" en "slecht" in (een school)Men vindt theater in het algemeen een goed middel om een voorlichtingsboodschap aanjeugdigen over te brengen (drie scholen).De combinatie van voorlichtingsmiddelen van het project beoordeelt men als "goed" (tweescholen) en "zeer goed" ( een school).De vier scholen zijn verdeeld bij de vraag in welke mate de voorlichtingsboodschappen in devoorstelling naar voren komen. Wel zijn drie scholen van mening dat de boodschap dat jegehoorschade kunt oplopen door vaak en langdurig een walkman te dragen, in onbelangrijkemate in de voorstelling naar voren komt.

13

Page 16: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Als aanvullende opmerkingen en suggesties worden gemeld:- de voorstelling was te massaal; in een kleinere groep kan "drama" beter tot zijn recht

komen (3 scholen);- er was sprake van storend gedrag van een aantal leerlingen tijdens de voorstelling;- liever meer diepgang in de behandeling van het onderwerp, soms te populair taalgebruik;- voorafgaand aan de voorstelling meer voorinformatie over de inhoud van de voorstelling

op de scholen opdat de docenten de leerlingen kunnen voorbereiden op de voorstelling;- een school heeft in de klas om suggesties voor andere onderwerpen gevraagd voor

theatervoorstellingen. De volgende onderwerpen zijn genoemd:alcohol, licht/verlichting, verkeersborden, voorrangsregels, spoorwegovergangen, naastelkaar fietsen, richting aangeven, dode hoek van vrachtwagen, of combinaties vanonderwerpen.

De voorstelling werd in het leerlingenonderzoek door 27% (43) beoordeeld als goed tot zeergoed en door 50% (79) als gaat wel.Bij de vraag naar een gedragseffect van de theatervoorstelling op het walkmangebruik, komtnaar voren dat 16% (25) aangeeft de volumeknop lager te zullen zetten en dat 32% (50)aangeeft dit "misschien" te zullen gaan doen. Op de vraag of ze de walkman in de toekomstanders gaan gebruiken, geeft 21% (33) een positief antwoord, terwijl 33% (51) hier alsantwoord geeft "misschien". In gelijke mate worden de volgende gedragsalternatievengenoemd: walkman niet meer opzetten op de fiets (10), walkman minder vaak opzetten op defiets (10), volumeknop van de walkman zachter zetten op de fiets(10).

4.3.3. Evaluatie leerlinggedrag

Respons

In totaal zijn er van 67 leerlingen uit het basisonderwijs vragenformulieren verwerkt. Daarvanwaren er 31 afkomstig vanjongens en 36 afkomstig van meisjes. Het merendeel van deleerlingen zat in groep 8 (75%, (49).Vanuit het voortgezet onderwijs zijn bij het leerlingenonderzoek 162 leerlingen uiteindelijkbetrokken (81 jongens en 81 meisjes). Van de leerlingen zaten er 72 in de eerste klas en 84 in

de tweede klas. Er waren ongeveer evenveel leerlingen afkomstig uit het VBO, uit de MAVOen uit het HAVO/VWO.

Resultaten scholen voor basisonderwijs

Van de 67 leerlingen uit het basisonderwijs heeft 65% (44) een eigen walkman. Van de groepgeeft 54% (34) aan nooit een walkman te dragen en 17% (11) er dagelijks een te dragengedurende 0-3 uur. Van de leerlingen in de basisschool droeg 54% (34) nooit een walkman,terwijl 17% (11) dagelijks een walkman. Het merendeeld van hen droeg deze walkman korterdan een uur. De walkman wordt ongeveer in gelijke mate (respectievelijk 46% en 47%) thuisgedragen als onderweg (op de fiets, lopend, in bus of trein of in de auto).Alle leerlingen waren naar de theatervoorstelling geweest. Van de leerlingen gaf 34% (20)aan voornemens te zijn de volumeknop lager te zetten. Daarnaast gaf 39% (22) aan dit"misschien" te zullen gaan doen.

Resultaten scholen voor voortgezet onderwijs

Veel van de leerlingen uit het voortgezet onderwijs die aan dit onderzoeksgedeeltedeelnamen, beschikken over een eigen walkman namelijk 80% (113) van de leerlingen. Vande leerlingen gaf 34% (55) aan nooit een walkman te dragen, terwijl 27% (43) meldde dat zij

e

14

Page 17: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

dagelijks 0-3 uur een walkman gebruikten (16% (26) tot een uur,. en 11% (18) dagelijks meerdan 1 uur). Van de leerlingen gebruikte 60% (135) de walkman onderweg op de fiets, bij hetlopen, in de bus of trein en in de auto. Ongeveer een derde (32%) gaf aan de walkman thuis tegebruiken (meerdere antwoorden waren mogelijk bij deze vraag).Van de leerlingen uit het onderzoek gaf 16% (25)) aan voornemens te zijn de volumeknopzachter te zetten naar aanleiding van de theatervoorstelling terwijl 32%(50) aangaf dat"misschien" te zullen gaan doen.

Jongens en meisjes

Er is ook nog gekeken in hoeverre er wellicht verschillen tussen jongens en meisjes waren. Indit onderzoek kwam naar voren dat meer meisjes dan jongens over een walkman beschikten(83% (82), versus 68%(75). Jongens bleken de walkman relatief meer onderweg op te hebben(62% (89) versus 38% (54) thuis)) terwijl bij de meisjes de walkman onderweg door 55%(81)werd gebruikt en thuis door 45%(66).

4.3.4. Conclusies en aanbevelingen

Het bereik van leerlingen van de groepen 7 en 8 van basisscholen en van de klassen 1 en 2van het voortgezet onderwijs met de projectactiviteiten in de gemeente Oss was zeer groot. Debereidheid van scholen om mee te werken aan de projectactiviteiten was uitstekend.

De doelstelling wat betreft het bereik van de projectactviteiten is gehaald.

Met name in de basisscholen is relatief veel tijd besteed aan lessen met behulp van de leskist.In het voortgezet onderwijs was dit wat minder. Mogelijk ook omdat in het voortgezetonderwijs het lescurriculum minder speelruimte biedt.

De scholen hebben heel veel lessuggesties gebruikt en de leerlingen en leraren zijn vooralzeer enthousiast over de lessuggesties waarbij met decibelmeters en claxon gewerkt wordt.Het lijkt erop dat de lesssuggesties en de leskistopzet met name aanslaan bij de bovenbouwvan het basis oonderwijs en de brugklassen van het voortgezet onderwijs.De GGD Brabant-Noordoost zal de resultaten van de evaluatie meenemen bij haar verdereondersteuning van scholen in de regio Brabant-Noordoost bij het thema walkmangebruik inhet kader van de reguliere GVO-ondersteuning.

Veel leraren vinden de combinatie van voorlichtingsmiddelen die bij het project zijn gebruiktgoed. Velen vinden ook dat theater een goede manier is om een voorlichtingsboodschap bijjeugdigen op de agenda te brengen.

Veel leerkrachten vinden dat de theatervoorstelling van het project "verkeer in, walkman uit!"een belangrijke bijdrage biedt om de projectboodschap over een "veilig en gezond-walkmangebruik" over te brengen. Met name de boodschappen " verkeer en walkman gaanniet samen" en "je hoort minder met een walkman op" herkent men in de voorstelling.Het lijkt erop dat leerkrachten en leerlingen uit het basisonderwijs over het algemeenpositiever zijn over de theatervoorstellingen dan leraren en leerlingen uit het voortgezetonderwijs.

15

Page 18: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Het lijkt erop dat de theatervoorstelling bij een aantal leerlingen tot het voornemen heeftgeleid de volumeknop van de walkman lager te zetten. Bij 34%(19) van de leerlingen in hetbasisonderwijs was dit het geval versus 16% (25) van de leerlingen in het voortgezetonderwijs. Helaas hadden bij het afnemen van de vragenlijsten de lessen op de meeste scholenin het onderzoek nog niet plaatsgevonden, waardoor een gecombineerd effect van lessen entheater niet vast te stellen was.

Het kan een goede zaak zijn om bij toekomstige theatervoorstellingen meer aandacht tebesteden aan voorinformatie op de scholen over doel en inhoud van een theatervoorstellingenopdat zowel leraren als leerlingen beter voorbereid naar een voorstelling komen. Ook deschaal waarop een voorstelling plaats vindt (bijvoorbeeld op schoolniveau versus en masse ineen schouwburg) kan dan een punt van overweging zijn.

Meer leerlingen in het voortgezet onderwijs beschikten over een walkman dan leerlingen uithet basisonderwijs (respectievelijk 80% (113) van de VO-leerlingen en 65% (44 leerlingenvan de basisschoolleerlingen).In het voortgezet onderwijs was de tijdsduur per dag dat de leerlingen de walkman dragengroter. De walkman wordt vooral onderweg en thuis gedragen. In het voortgezet onderwijsgebruikt maar liefst 60% (135) de walkman onderweg, tegenover 47%(40) in hetbasisonderwijs.

Bij de Politie Brabant-Noord, District Maasland was men enthousiast over de eigenprojectactiviteiten en de respons hierop van jeugdigen. Dit gold ook voor de medewerkersJeugdgezondheidszorg van de GGD Brabant-Noordoost die op de basisscholen bij elkeleerling van groep 7 een veilig- en gezond walkmangebruik nogmaals onder de aandachthebben gebracht tijdens het gezondheidsonderzoek van leerlingen van groep 7.

Ook landelijk was er ten tijde van de projectperiode in Oss aandacht in de media voor hetonderwerp walkmangebruik. Begin januari werd in de landelijke pers melding gemaakt van deresultaten van een TNO-onderzoek naar gehoorschade door walkmans. Dit onderzoek eneerdere onderzoeken waren voor minister Borst van Volksgezondheid aanleiding om actie teondernemen. Zij wil het geluidsniveau van walk- en discmans aan een limiet binden door ditte laten aanpassen aan een internationale norm. Verder wil zij foldermateriaal voor scholierenlaten ontwikkelen door de Nationale Hoorstichting.

Landelijk was er gedurende het project uit diverse hoeken veel belangstelling voor deprojectactiviteiten in het algemeen en was er veel belangstelling om de theatervoorstelling bijte wonen. Het Jeugdjournaal, Ontbijt TV, Omroep Brabant TV en Radio, Maasland TV enRadio en Teleac besteedden er uitgebreid aandacht aan. Ook vanuit instellingen met eenverkeersveiligheids-doelstelling en vanuit diverse GGD's was er belangstelling en interesseom meer informatie te verkrijgen over de projectopzet en de projecthulpmiddelen.

Vanuit de samenwerkingsgroep is geconstateerd dat de samenwerking van de vier betrokkeninstellingen rondom walkmangebruik een goede zaak was. Het combineren van de boodschap"veilig walkmangebruik in het verkeer" en "gezond walkmangebruik" heeft ertoe geleid datnieuwe samenwerkingscontacten zijn ontstaan en inhoudelijk horizons werden verbreed naarelkaars aandachtsgebied.Vanuit de samenwerkende instellingen is verder geconstateerd dat enige continuïteit inaandacht voor het onderwerp walkman-gebruik belangrijk blijft. De GGD Brabant-Noordoostzal in haar reguliere ondersteuningsaanbod voor scholen de leskist een structurele plaats

1

16

Page 19: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

geven in haar documentatie-advies en -uitleenfunctie. De instellingen zijn verder voornemensom medio 2000 opnieuw te bekijken hoe aandacht voor walkmangebruik verder onder deaandacht van jeugdigen gebracht kan worden. Landelijke initiatieven zoals hierbovengenoemd zullen in de overweging meegenomen worden.

17

Page 20: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.
Page 21: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

"Verkeer in, walkman uit!"

Samenvatting

Veilig Verkeer Nederland, afdeling Oss, nam eind 1998 het initiatief om in de gemeente Oss,samen met de GGD Brabant-Noordoost, de gemeente en de politie een project te starten metde titel "Verkeer in, walkman uit!".Landelijke informatie en onderzoeksgegevens over walkmangebruik in relatie totverkeersongevallen en gehoorschade, alsmede aandacht die de gemeente Oss wil geven aanmaatregelen en preventieve acties in verband met verkeersgedrag zijn aanleiding geweestvoor het project. Ook landelijk waren er in dezelfde periode initiatieven van minister Borstvan Volksgezondheid om ernaar toe te werken dat het geluidsniveau van de walkmangelimiteerd wordt en dat via folders jongeren voorgelicht worden over de gevaren vanwalkmangebruik.

Het project in Oss was gericht op de 10-14jarigen in de gemeente. Doel was om jongerenbewust te maken van de gevaren van het gebruik van een walkman. De projectactiviteitenspitsten zich met name toe op de kans op verkeersongevallen en het risico van gehoorschade.De gemeente Oss en de Provincie stelden financiële middelen ter beschikking.

Het project vond plaats in de eerste helft van 1999.

De jongeren werden benaderd via de groepen 7 en 8 van de basisscholen en via de klassen 1en 2 van de scholen voor voortgezet onderwijs in Oss.

Het project bestond uit een gratis uitleen van leskisten via de GGD, een speciaal voor ditproject ontwikkelde theatervoorstelling, posters, stickers en folders die onder andere tijdensGGD-gezondheidsonderzoeken werden uitgereikt en aandacht voor walkmangebruik tijdenspolitiecontrole. Het project was gericht op een deelname van tenminste 80% van de scholenaan de projectactiviteiten.Met behulp van schriftelijke vragenlijsten voor leraren en leerlingen zijn detheatervoorstelling en de lesactiviteiten geëvalueerd. Bij een groep leerlingen is ook gevraagdnaar het feitelijke gedrag in verband met de walkman.

Maar liefst 3725 leerlingen woonden de theatervoorstellingen bij. Op het merendeel van deOsse scholen (op 21 basisscholen en 5 vestigingen voortgezet onderwijs) is gewerkt met deleskist. Met name de leraren en leerlingen van de basisscholen beoordeelden detheatervoorstelling als "goed". Basisscholen reageerden ook erg enthousiast op de inhoud vande leskist en het valt op hoeveel tijd ze aan de diverse lessuggesties besteed hebben.Vanuit het voortgezet onderwijs waren er uiteindelijk minder docenten bij de evaluatiebetrokken en de reacties vertoonden meer verschillen. Docenten in het voortgezet onderwijsgaven aan dat de leskist vooral bruikbaar was bij brugklasleerlingen.Zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs waren leraren enthousiast over de mix vanvoorlichtingsmiddelen.De politie en de GGD-medewerkers waren zeer tevreden over de respons van de jongerentijdens respectievelijk de verkeerscontrole en de gezondheidsonderzoeken.

Meer leerlingen uit het voortgezet onderwijs (80%) beschikten over een walkman dan deleerlingen uit het basisonderwijs (65%). Deze walkman wordt met name door leerlingen uithet voortgezet onderwijs onderweg gebruikt (op de fiets, in bus of trein en in de auto). Meer

18

Page 22: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

leerlingen uit het basisonderwijs dan leerlingen uit het voortgezet onderwijs gaven aan dat ze

naar aanleiding van het project voornemens waren de volumeknop van de walkman lager te

zullen zetten.

Landelijk was er uit diverse hoeken veel belangstelling voor de projectactiviteiten. Het

Jeugdjournaal, Ontbijt TV, Omroep Brabant TV en Radio, Teleac en de lokale mediabesteedden er uitgebreid aandacht aan. Ook vanuit instellingen met een verkeersveiligheids-

doelstelling en vanuit diverse GGD's waren er vragen over projectopzet envoorlichtingsmiddelen.

Vanuit de samenwerkende instellingen is geconstateerd dat enige continuiteit in aandachtvoor het onderwerp walkman-gebruik belangrijk blijft. De GGD Brabant-Noordoost zal inhaar reguliere ondersteuningsaanbod voor scholen de leskist een structurele plaats geven inhaar documentatie-advies en -uitleenfunctie. De instellingen zijn verder voornemens om

medio 2000 opnieuw te bekijken hoe aandacht voor walkmangebruik verder onder deaandacht van jeugdigen gebracht kan worden. Landelijke initiatieven zoals hierbovengenoemd zullen in de overweging meegenomen worden.

Voor meer informatie over het project kunt u contact opnemen metVeilig Verkeer Nederland, afdeling Oss, mevrouw Ine van Aarssen-Janssen,tel. 0412-630127GGD Brabant-Noordoost, Mariet Rutten,tel. 0412-660121, ma, di, dond.

19

Page 23: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Literatuur1. Jeeninga, W. 1997. "Verkeer in, walkman uit!"

2. Passchier-Vermeer, W., 1989. Het gehoor van jongeren en blootstelling aan geluid.

3. Smits, E., 1992. Gezondheid en gezondheidsrisico's bij jeugdigen in de IJmond inmaatschappelijk perspectief.

4. Bosman, M., 1994. Walkmangebruik. Scriptie TNO Preventie en Gezondheid.

20

Page 24: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.
Page 25: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Evaluatie lessen met behulp van de leskist "Verkeer in, Walkman uit!"

Datum:1. naam school:

2. Voor welke groep/groepen/klassen leerlingen zijn de lesmaterialen gebruikt:

3. Hoeveel tijd is er op uw school in totaal besteed aan het onderwerp walkmangebruik metbehulp van de leskist?

Aantal lesuren per groep/per klas:Bij basisscholen:....

lesuren in groep 7 (......klassen)....

lesuren in groep 8 (......klassen)Bij scholen voor voortgezet onderwijs:....

lesuren in klas 1 (......klassen)....

lesuren in klas 2 (......klassen)

4. Welke van de onderwerpen zijn behandeld:

Kruis aan:• Kijken en luisteren

0• S.H.bordje

0• Een walkman dragen op de fiets

0• Kijk naar de videofilm en let goed op

0• De decibelmeter

0• Proefjes met de decibelmeter

0• De proef uit de video

0• Resultaten van de proef met de claxon

0• Discussiepunten

0

5. In welke mate spraken de onderwerpen die behandeld zijn de leerlingen aan?

Geef dit weer per onderwerp dat behandeld is met een van de codes 1 tot en met 5Sprak helemaal niet aan

=1Sprak niet aan

=2Weet niet, geen mening

=3Sprak aan

=4Sprak zeer aan

=5

• Kijken en luisteren• S.H.bordje• Een walkman dragen op de fiets• Kijk naar de videofilm en let goed op• De decibelmeter• Proefjes met de decibelmeter• De proef uit de video• Resultaten van de proef met de claxon• Discussiepunten

Page 26: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

5. Heeft u nog suggesties, tips om de gebruikswaarde van de lesmaterialen in de leskist te 0vergroten?

6. Ruimte voor overige opmerkingen

Hartelijk dank voor uw medewerking.

1

Page 27: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Evaluatie theatervoorstelling"Verkeer in, walkman uit!"

Gelieve in te vullen door leerkracht/docent die aanwezig was bij de theatervoorstelling

Onze school was aanwezig tijdens een voorstelling op:0 9 februari 19990 2 maart 1999

Naamschool: ...................................................................................................

1.Wat is uw eerste indruk van de theatervoorstelling als geheel?

0 zeer slecht

0 slecht

0 gaat wel

0 goed

0 zeer goed

0 weet niet/geen mening

2.Hoe denkt u dat de leerlingen de voorstelling als geheel beoordelen?

0 zeer slecht

0 slecht

0 gaat wel

0 goed

0 zeer goed

0 weet niet/geen mening

3.Wat vindt u van theater als middel om een voorlichtingsboodschap over te brengen aanjeugdigen?

0 zeer goed

0 goed

0 gaat wel

0 slecht

0 zeer slecht

0 weet niet/geen mening

4.Vindt u dat deze theatervoorstelling een belangrijke bijdrage levert om de "veilig en gezond-boodschap" in verband met walktnangebruik over te brengen?

0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

5.Hoe beoordeelt u in het algemeen de combinatie van voorlichtingsmiddelen die onderdeeluitmaken van dit project (januari -juli 1999):-leskist-theatervoorstelling-aandacht tijdens gezondheidsonderzoek in groep 7-posters/stickers en folders-aandacht door politie bij verkeerscontrole?

0 zeer slecht

0 slecht

0 gaat wel

0 goed

0 zeer goed

0 weet niet/geen mening

6.In welke mate komen de volgende boodschappen in de voorstelling naar voren?- verkeer in en walkman op gaan niet samen0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

ZOZ.

Page 28: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

4

- je hoort minder met een walkman op0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

- je kunt gehoorschade oplopen door vaak en langdurig een walkman te dragen

0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

- zet de volumeknop in ieder geval zachter0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

- is het wel verstandig om mee te doen alsje omgeving "zegt: walkman op, hoort erbij!"?

0 in zeer belangrijke mate0 in belangrijke mate0 weet niet/geen mening0 in onbelangrijke mate0 in zeer onbelangrijke mate

Ruimte voor opmerkingen, suggesties:.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

.............................................................................................

Hartelijk dank voor uw medewerking.

Graag retourneren (liefst binnen een week na de theatervoorstelling) in bijgevoegde

antwoordenveloppe aan:GGD Brabant-Noordoost, Mariet Rutten, Postbus 414, 5340 AK Oss

Page 29: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Vragen voor leerlingen over"Verkeer in, walkman uit!"

Wij willen graag je mening horen. Wil je de volgende vragen invullen?

Kruis steeds een antwoord aan.

1. Algemeen:0 jongen0 meisje

2. Wat is je leeftijd?

... jaar

3. School:0 groep 7 van de basisschool

0 groep 8 van de basisschool0 klas 1 van voortgezet onderwijs

0 klas 2 van voortgezet onderwijs

O VBO0MAVO

OHAVOOVWO0 Speciaal Voortgezet OnderwijsO VBO

0 MAVO

0HAVOOVWO0 Speciaal Voortgezet Onderwijs

4. Heb je zelf een walkman?O ja O nee

5. Draag je wel eens een walkman?O ja 0 nee 0 soms

6. Hoe vaak draag je een walkman? 0 nooit0 van 0 tot 1 uur per dag0 van 1 tot 3 uur per dag0 meer dan 3 uur per dag0 ...keer per week

7. Waar draag je meestal een walkman? Je mag niet meer dan twee dingen aankruisen.0 op de fiets0 bij het lopen0 in de bus of trein0 in de auto0 thuis0 anders nl.......... .

Kijk ook op de volgende bladzijde!

Page 30: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

8. Is er in de les aandacht besteed aan de walkman met de lesboekjes uit de leskist "Verkeerin, walkman uit!"?Oja

Onee

9. Ben je naar de theatervoorstelling in de Lievekamp over de walkman geweest?O ja

O nee

1O.Wat vond je van de theatervoorstelling?0 zeer goed 0 goed

0 gaat wel

0 slecht

0 zeer slecht 0 weet niet

11. Ga je de volumeknop van de walkman zachter zetten nu je erover gehoord hebt in detheatervoorstelling en in de les?O jazeker

O ja

0 misschien

0 nee

0 zeker niet

12. Ga je de walkman anders gebruiken als je onderweg (bijvoorbeeld op de fiets) bent, nu jeerover gehoord hebt in de theatervoorstelling en in de les?0 jazeker

O ja

0 misschien

0 nee

0 zeker niet

Als je jazeker of ja geantwoord hebt, vul dan de volgende vraag in:0 ik ben van plan de walkman niet meer op te zetten als ik onderweg ben op de fiets0 ik ben van plan de walkman minder vaak op te zetten als ik onderweg ben op de fiets0 ik ben van plan de volumeknop zachter te zetten als ik onderweg ben op de fiets

Als je zeker niet of nee geantwoord hebt, vul dan de volgende vraag in:Bij zeker niet of nee:Waarom niet?............................................................................................................................................................................................................

Bedankt!

Geef het ingevulde fomulier aan je leerkracht.

1

Page 31: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

5

Project 'Verkeer in, Walkman uit!' groot succes

90% Osse scholen doet mee

De inhoud van deGGD-leskist op tafel

uitgestald.111

111

14

Fietsend naar school, lekker muziekje erbij. Tweedopjes in het oor, volume flink open en meezin-gen maar. 'Een levensgevaarlijke situatie', vindenIne van Aarssen en Lucia Schuijling van VeiligVerkeer Nederland afdeling Oss. Om de kinderenin hun gemeente bewust te maken van dezegevaarlijke combinatie, namen zij samen het ini-tiatief voor het project 'Verkeer in, Walkmanuit!'. Maar liefst 90% van de Osse scholen nam,mede dankzij de enthousiaste inzet van beidedames, aan dit project deel.

Het project 'Verkeer in, walkman uit!' richttezich op jongeren tussen de 10 en 14 jaar. Naastinitiatiefnemer WN namen ook de gemeenteOss, GGD Brabant Noordoost en de politieBrabant-Noord district Maasland aan het projectdeel. Met het project hopen de deelnemers dejongeren in hun gemeente bewust te maken vande gevaren van het gebruik van een walkmanin het verkeer en van de gehoorschade die zeop kunnen lopen bij het te ver opendraaien vande volumeknop.

Twee onderdelenHet project bestond uit twee onderdelen: eentheatervoorstelling en een leskist van de GGD.Verder hield de politie tijdens de 'actieperiode'extra controles op het dragen van een walkman

in het verkeer en werd een groot aantal foldersen stickers uitgedeeld.De leskisten, die door de GGD ter beschikkingwaren gesteld, rouleerden op de deelnemendescholen. In elke kist zaten lessuggesties, eendocentenhandleiding, een evaluatieformulier,een zogenaamde 'voetbalclaxon', een decibel-meter en een aantal walkmans. Met de walkmanop konden de kinderen zelf uittesten wanneerzij de claxon nog konden horen. En op de deci-belmeter konden zij met eigen ogen zien wan-neer het geluid schadelijk werd voor hun gehoor.'Deze leskist is puur gericht op de praktijk', ver-telt Ine van Aarssen. 'Op het zelf laten ondervin-den. Dat werkt bij deze doelgroep toch het beste.'

GehoorschadeOok bij het GGD-gezondheidsonderzoek voorkinderen van groep 7, wijst de verpleegkundigede kinderen op het gevaar van een onjuistgebruik van de walkman voor het gehoor. 'Dezeadviezen zijn zeker geen overbodige luxe', vindtMariet Rutten van de GGD. 'Per jaar krijgen15.000 kinderen schade aan hun gehoor doorhet te ver opendraaien van de volumeknop. Omdit aantal terug te brengen, heeft minister Borstonlangs nog een wetsvoorstel ingediend om eenvolumebegrenzer op walkmans in te voeren.'

Spetterende theatershowHet hoogtepunt van het 'Walkman project' wasde theatervoorstelling in de Lievekamp in Oss.In een spetterende act laat Peter van Aar, vanP.A. Producties uit Oss, zien hoe het leven vaneen populaire en stoere jongen -die geen stapzet zonder zijn walkman- plotsklaps door eenverkeersongeval verandert. Zonder sentimenteleopsmuk en in hun eigen 'taal' spreekt Peterde toeschouwers aan. Door hen op de juistemomenten bij het stuk te betrekken, weet hij deaandacht van de kinderen goed vast te houden.'Dit is zeker geen eenvoudige zaak', geeft hij naafloop van zijn voorstelling toe. 'Maar ik heb erwel van genoten. Ik heb zelf een aantal jaren alsleraar gewerkt dus ik weet hoe moeilijk het isom deze groep te bereiken. Theater is volgensmij een uitstekend middel om een boodschapaan deze doelgroep over te brengen. En geziende reacties na afloop, zijn we daar denk ik ookwel in geslaagd.'

Page 32: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

i

OrganisatieDe organisatie van dit grootse project was vol-

gens Ine en Lucia een megaklus. 'We zijn er acht

maanden geleden mee gestart en de laatste

weken zijn we er meer dan fulltime mee bezig

geweest. Maar zonder het enthousiasme en de

medewerking van de gemeente, Toon de Klein

en Jacques Vermeulen van de politie, Mariet

Rutten van de GGD en acteur Peter van Aar

hadden we deze klus nooit geklaard. Ook

Verkeersschool Kees van lersel uit Heesch en

Van Driel Vervoersservice uit Oss zijn we heel

dankbaar voor het gratis vervoer van de kinderen

uit de buitenplaatsen naar de theatervoorstelling.'

Ondanks de enorme hoeveelheid werk die beide

dames hebben verzet, vinden zij het resultaat de

inspanningen meer dan waard. 'Niet alleen van

de scholen, ouders en leerkrachten hebben we

veel positieve reacties gehad', vertellen ze

enthousiast. 'Ook door de pers en de landelijke

en regionale radio- en tv-stations is volop aan-

dacht aan dit project besteed.' Of er over enkele

jaren een vervolg op het project komt, weten ze

nog niet. 'Dat zal afhangen van de financiën.

Maar als er voldoende geld voor is, zijn wij in elk

geval weer van de partij.'

15

VER KEER IN,

Vierduizend toeschouwersDe eerste drie voorstellingen vonden plaats op

9 februari jl. 'Hertogin Johanna' nam, in het

kader van 'Oss 600 jaar stad', de officiële ope-

ning voor haar rekening. De overige drie voor-

stellingen vonden plaats op dinsdag 2 maart.

Maar lieftt 4.000 kinderen en 250 leerkrachten

brachten de Lievekamp op deze dagen een

bezoek. 'Peter heeft zijn act voor de kinderen

van groep 7 en 8 iets anders aangepakt dan

voor de leerlingen van de eerste twee klassen

van het voortgezet onderwijs', legt Ine van

Aarssen uit. 'Je merkt ook duidelijk het verschil

tussen beide groepen. De kinderen van groep

7 en 8 zaten echt ademloos te luisteren, terwijl

de leerlingen van het voortgezet onderwijs zich

toch wat rumoeriger en stoerder gedroegen.'

Ondanks het feit dat deze laatste doelgroep niet

de gemakkelijkste is, zijn Ine en Lucia zeker niet

ontevreden over het resultaat. 'We hebben vele

positieve reacties gekregen', vertellen de VVN-ers.

'Zowel van leerkrachten, ouders als leerlingen.'

ReactiesOok de heer De Valk, leraar aan de Mavo Sint

Jan vond het een prima voorstelling. Wel waar-

schuwt hij voor de illusie, datje hiermee ieder-

een kan bereiken. 'Het gaat meer om een stukje

bewustwording', aldus de leerkracht. Dat de

heer De Valk gelijk heeft, laat een aantal jonge-

ren zien. Direct na de voorstelling zetten zij hun

walkman op en wandelen naar hun fiets. Of uit

de opmerking die Loes, één van de toeschou-

wers, maakt. 'Ik rij zelf nooit met een walkman

op, maar ik zie niet in waarom het gevaarlijk is.'

Drie andere meisjes denken hier heel anders

over: 'Ik mag van mijn ouders geen walkman

op, dus ik draag er geen', zegt één van hen.

Op de vraag of zij een walkman in het verkeer

gevaarlijk vinden, antwoorden zij eensgezind:

'Ja natuurlijk, wantje hoort dan toch niets.'

Voor meer informatie over het project 'Verkeer

in, Walkman uit!' kunnen gemeenten, scholen,

~afdelingen en andere geïnteresseerden

contact opnemen met Ine van Aarssen,

secretaris Veilig Verkeer Nederland afdeling

Oss, tel. 0412-630 127.

Acteur Peter vaspreekt de jonge

hun eigen 'taal'

11

11

Page 33: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.

Nieuw project in gemeente Oss onlangs van start gegaan

Valkman moet van het hoofd af , zodraiemand -deel gaat nemen ,,aan het verkeer

verkeersongevallen.

Aarssen, secretaris.: van VVNIn het project gaat het uit : afdeling Oss. 'Scholen. kiezers.;

eindelijk om het terugdraaien er• bewust voor om-deel tere-rvan de volumeknop In het al- men.. Veel scholen:` hebbengemeen en het terugdringen zich- al Ingeschreven en- we-

:

gewalkmansinhetverkeerin krijgennogsteedsbrieven-b^^ m rr.

-IMgr. BeldcerasotrooLwomreo-.mai de.áctie Verkeerin, watkmarr uit een toneellesvffirvanhet bijzonder.

nen. ,.Foto: Su" van Breda-HeecsemaUit landelijk onderzoek blijkt

'Het Is een preventief pro-dat. rulm<45, procent, van de- ject;.het draait. om eenmenta beurtersowieso niets.'-

naar het werk gaan met- een- Voorlichtings- en Opvoedings-jongeren In de tweede klas van liteitsverandering. Als je kinde-

De politie' besteedt. tijdens, walkman op:,.

-

^functlonaris (GVO).het voortgezet, onderwijs met ren die nu in de laatste groe- surveillances speciaal aan-

'Je.probeert hen, een,beetjel

Uit een onlangs gehoudeneen _walkman, op deelneemt pen van de basisschool zitten dacht aan' de. walkman.. 'We op te voeden,. ervoor te zorgen , onderzoek van TNO blijkt dat

aan het verkeer. Ook blijkt dat bewust maakt van de gevaren, spreken jongererr.•dieer"een_• dat=zeteriletscvan-meeplkken„jaarlijks 15.000 Nederlanders,negentien procent van de leer- doen ze er misschien wat mee op hebben erop aan en.wljzen En-dat, ls*;ook belangrijk voor van twaalf tot dertig jaar ge-

lingen die vaak, een walkman als zij straks. naar de-middel- hen op- hetproject', verteft'pa als ze, later auto rijden. Want hoorschade oplopen door deop de fiets draagt wel eens bare school fietsen.'

Iltlevoorlichter Toon Heutink: als .je je autoradio hard hebt walkman. 'Op grond daarvaneen verkeersongeluk heeft 'Je moet doorlopend aan- 'Onze ervaring Is dat als je Iets staan, hoor je de optische sig- wil minister Borst een discus-meegemaakt. Bijleerlingen die dacht besteden aan het ver- duidelijk, maakt en het goed nalen van politie, brandweer sic aangaan met de fabrikan -nooit een walkman op de fiets keer. En ook aan de walkman', uitlegt: jongeren er wel begrip en ambulance ook niet. Dan ten van onder meer walkmans.dragen, Is dat acht procent.

vindt Ad Wagemakers, direc- voor hebben.' - -- ,

zijnde=geluiden • uit. dei ómge- Zij wil een jimlet•op de volume-teur van de Mgr. Bekkers-

'Je ziet nogal eens mensen ving ook niet hoorbaar.' - •

knop. Bovendien heeft zij ge-Veel animo

school. 'Of dat Inderdaad een met een walkman op In het

'Boodschap Is dat de.volu- vraagd of de Nationale HoorVoor descholen zijn tot aan mentaliteitsverandering te- verkeer: Dat zijn vooral dlege- meknop van de walkman In stichting folders wil maken',de zomervakantie leskisten via weeg brengt, Is niet te zeggen. nen die alleen fietsen. Het pro- het algemeen lager moet. En weet Rutten. 'De walkman isde GGD te leen. Daarin zitten Maar kinderen herkennen het ject richt zich alleen op de dat de walkman van het hoofd niet alleen actueel in ons pro-behalve lessuggesties ook en zijn er op deze leeftijd vat- jeugd, maar geldt voor oudere moet zodra Iemand aan het ject, maar ook landelijk. Enfkmans-aars decibel-- -baarvoor.En als je er geen- jongerengin volwassenen. Die verkeer deelneemt', vertelt daar zijn we heel gelukkigmeter en een claxon. Verder aandacht aan besteedt, ge- zie je ook sportief op de fiets Mariet Rutten, Gezondheids-, mee.'

OSS Jongeren bewust maken van de gevarenvan het gebruik van een walkman en hen aanzettentot`verstandiggebruik. Dat is het doel van herprojectVerkeer in? Walkman uit! dat op 12 januari op de Mgr.

:,Bakkersschool in Oss van start is gegaan. In het pro-é`ct ywerken Veilig Verkeer Nederland (VVN) afdelingssyGGD, politie en gemeente samen.

Hett - project richt zich op besteedt de GGD tijdens deJëug¢4 n tien tot veertien jaar- gezondheldsonderzoeken vannawet'

groepen zeven en 'leerlingen van groep- zeven,eaFifyhráti het basisonderwijs en aandacht aan de waikmah

4'áé' klassen één en twee- van • door, middel van een folder en"het'voOrtgezet onderwijs.

Per -jaar worden zo'n

vooral aan jongeren. Het luls-

800.000; walkmans verkocht;.

'téren.naar een walkman kan-tlelden'tot gehoorschade. Bo .

vendien hebben mensen die.leen walkman opzetten In hetverkeer, een grotere kans op

'We zijn erg blij dat ervanuitde, scholen zoveel animo. voorhet project Is',.vertelt Ine, van

een sticker. Op 9 februari en,2maart verzorgt Peter van AartheatervoorstellIngen in DeI_Ievekamp waarin gezond en

veilig walkmangebruik centraalstaat:

Page 34: `Verkeer in, walkman uit !' : project voor 10-14 jarigen in de gemeente Oss : evaluatieverslag.