1BERKELVISSER

De mooiste verhalen en gedichten van

een schrijfwedstrijd over rivier de Berkel

Beleefde Berkel

Waterschap Rijn en IJssel

Postbus 148

7000 AC Doetinchem

T. (0314) 369 369

www.wrij.nl

“Wat heb jij met de Berkel?” Die vraag stond centraal bij de schrijfwedstrijd “Beleef de Berkel!” die Waterschap Rijn en IJssel in het najaar van 2010 organiseerde. Aan de schrijfwedstrijd deden bijna zeventig mensen mee, variërend in leeftijd van 10 tot 90. In deze bundel vindt u een kleine selectie uit de inzendingen. Vanuit Duitsland baant de Berkel zich vanaf Rekken een weg tot de IJssel in Zutphen. In het verleden zijn overstromingen beteugeld door de Berkel te verbreden en overtollig water versneld af te voeren naar het Twentekanaal. Om in tijden van droogte water vast te kunnen houden, zijn ook tientallen stuwen geplaatst. In die periode is weinig aandacht geweest voor landschap en ecologie. De laatste jaren werkt Waterschap Rijn en IJssel aan herstel en versterking van landschappelijke en ecologische waarden om het rivierkarakter en daarmee de belevings -waarde te verhogen. De schrijfwedstrijd stelde deze beleving centraal.

De mooiste verhalen en gedichten van een schrijfwedstrijd over rivier de Berkel

Beleefde Berkel

Doetinchem, december 2010Eindredactie: Mirjam de Groot & Joni Wolbrink

Vormgeving: HOOFDSTRAAT29 Marketing & communicatieDruk: HelloGraphics

© Waterschap Rijn en IJssel

De Berkel…

Veel is er al over geschreven. Al eeuwenlang inspireerde het kleine riviertje tot het schrijven van gedichten en verhalen. Over het wel en wee van schippers en molenaars, overstromingen bij ontij en hoge waterafvoeren of het wegzakken van het water in perioden van droogte, de Berkel gaf het allemaal.Er zijn lyrische minnedichten over de Berkel geschreven en zakelijke, historische werken, er is al zoveel over het riviertje gezegd.

Zou de Berkel ook nu voedingsbron voor nieuwe lyrische ontboezemingen kunnen zijn, zou het riviertje nog steeds aanleiding geven tot het spuien van melancholieke gedachteroerselen en een inspiratiebron vormen voor schrijvers, troubadours en componisten, - oud of jong?Het antwoord is een volmondig “ja”. Aan ons verzoek een verhaal, gedicht of liedtekst over de Berkel te schrijven is massaal gehoor gegeven. Het was voor de jury dan ook een hele klus weloverdachte keuzes uit de vele inzendingen te maken. Het is ons gelukt, maar besef dat in deze bundel slechts een handvol inzendingen kon worden afgedrukt. Alle inzendingen blijven bewaard en zijn via het archief van het waterschap voor een ieder beschikbaar. Alle inzenders bedankt!

Henriëtte Marsman-SlotArchivaris Waterschap Rijn en IJssel

Inhoudsopgave

‘t Hoge water 6 Zo bijzonder is de Berkel! 12

Onze Berkel 17

De stuwwachter 19

De berkel, de skelter en wij 21

Michael feest op de Berkel 22

Ode aan de Berkel 23

Berkel 25

Berkel 26

De Berkel in de Achterhoek 27 De Berkel 28

Berkelvisser 30

Fiets 33

Dat altied streumende water 34

6 ‘T HOGE WATER

‘t Hoge water

Het is vandage vriejdag 8 februari 1946. ‘t Hef de hele wekke völle raegen egeev’n, zovölle, dat de grond helemaol verzadigd is en de sleute, de göt’n en de bekken boordevol water staot. ‘t Is kold, de wind kump uut het noordoosten en ‘t zöt t’r allemaole troosteloos uut.De mense bunt neet allene somber, mor ok ongerös aover het wassende water en daor wodt dan ok aover niks anders epraot.Gisteraovend hebbe wiej nog stökke ezet in de koo- en de varkensweide. Een sloot daor was zo aover-estroomd, een ende de weide in en an ‘t begin van ‘t water zatte wiej een stok.Mor vanmorgen ontdekt’n wiej dat het water zo esteegn was, dat wiej al neet maer met laerzen an biej de stökke kond’n kommen. Wiej vlaogen op huus an um niejn te halen, mor ‘t water won ‘t zeenderogen. ‘t Kempken in de Waerd, een boerderieje heel kot biej de Barkel, stond noe al rondumme in ‘t water. Aorend Jan, de boer daor, was vanmorgen nog via hoger gelaegen stukken an de BarkeI ewes. Hee had Peterkamps Gait Willem, den an de andere kante van de BarkeI woont, nog esprokken. Ze hadden mekare vanaf ‘n bekkenwal too-er oop’n: “’t Geet neet good Aornd Jan, zolange ik laeve is de BarkeI nog nooit zo hoge ewes en daor kump nog völle maer vanuut ‘t Duutse”.Al gauw is alles in rep en roer, ‘t water stig zo enorm snel, dat sommige leu d’r uut mot. Va was al ‘n heeln morgen met de mansleu uut de buurte gengs um wallen op te zetten biej degene waor ‘t neudig is. Iej könt noe precies zeen welke boerderiejn ‘t laegste ligt; dee staot noe al rondumme in ‘t water.De göt’n dee ‘t water mot afvoem naor de Barkel loopt noe het aerste vol met water uut de Barkel.Wiej loopt van hen en waer aover de weg, biej grotmoo kieke wiej de Meene af en alles steet blank.‘’’t Is mor good dat t’r nog zo weinig vee is biej de leu”, zae moo.Het was immers zo, dat de mensen in verband met ‘n aorlog zo min meugelijk vee had’n, want anders mos alles naor de moffen.Va zeg, da’w noe met ‘n heeln Bosveld op een eiland zit. Wiej könt gin kante maer op en ok kan d’r gin mense maer hier kommen. Moo klaagt dat ze mor weinig stoete in huus hef; ach, dan motte wiej mor an de pap. De mensen roopt mekare berichten deur en zo heure wiej, dat

nr.1prijswinnaar

7‘T HOGE WATER

Goormans d’r uut bunt. Toen ze vanmorgen wakker waarn ewodden, stond d’r een halven meter water in huus. De stromatten dreev’n deur de slaopkamers. De beide olde leu mossen aerst van armood blieven liggen, want aerst mos ‘t vee in veiligheid ebrach wodden. De beeste stond’n töt an de boek in ‘t water an de reppels.In aerste instantie wod’n het vee, de varken en het paerd naor ‘n hoger gelaegen kamp an de andere kante van de weg edreev’n. De motte stond in ‘n kewi in ‘t hok met de kop hoge baoven ‘t water en ziene tien keuntjes dreven dood um ‘m hen.Eenmaol trugge in ‘t veurhuus kwaamm eur de pötte, pannen en scheuregood integen driev’n. De olde leu wod’n op ‘t bedde de klaere an de hoed etrok’n.

8 ‘T HOGE WATER

Schoonzönne Jan nom ziene olde schoonmoder op ‘n nekke en droog eur deur ‘t wassende water helemaol naor de Köttelenbarg an de grinte. De Welpinks zat’n al met hun hele heb’n en holn, mensen en vee, biej Lindeboom an de weg, terwiel ze op ‘n Saaltink vocht’n um ‘t water neet binnen te kriegen.Wiej kinder had’n nog nooit zo’n spannende tied belaefd.Va en moo maakten ondertussen plaats veur mensen en vee in huus.Midden op de delle had va een sleet vaste emaakt waor beeste an kond’n staon en ok had e hökke af-etimmerd veur varken en kalver.De leu van ‘t Kempken waren vriejdag nog naor de brulfte ewes, met paerd en wagen naor Borculo. Ze wist’n al neet maer hoo ze in huus mosten komm, want ‘t water stromen al aover de Borculoseweg.En op zöndagmorgen 10 februari kump ok biej hun het water naor binnen. Ze had’n nog zo ehopt, dat ‘t good zol gaon en dat ‘t water gauw waer an ‘t zakken kwam. Mor noe stond alles onder water en wissen ze zich gin raod.De buurleu heelp’n met man en mach um ‘t spul d’r uut te kriegn. Moo was zo bange dat t’r ongeluk’n zoln gebeurn. ‘t Was zo geveurlijk, iej kond’n neet maer zeen waor de weg was.‘t Water stroomm aover de brugleuningen, aover de hekkens en het puntdraod langs de weidens. Deurnat, kold, sommigen met lange laerzen an, eusden de mansleu deur ‘t water.‘t Argste was um Jan-oom van huus te kriegen, de olde man had in 1936 al ‘n bereurte ehad en was half verlamd.Eén van de buurleu spand’n ‘t paerd veur de kaore en ze gingen op pad. Af en too kreeg het dier neiging um te gaon zwemmen en buurman kon met meujte ‘t paerd op de bene hold’n.An de beume ko’j zeen waor ongevaer de weg leep, het paerd was zinnig en röstig, terwiel het water deur de kaore leep.Met ‘n groten stok wod’n d’r op de grond estot en zo wisten ze dat de brugge aover de götte nog in odder was.Stel oew veur, as t’r iets mis ging, gin mense kon d’r zwemmen.‘n Olden man wod’n deur ‘t water edraagn en op de kaore ezet, en toen waerumme. Heel effen dreigd’n het mis te gaone, het paerd strukeln en kwam op de knene, hee stok nog met ‘n kop baoven ‘t water uut. Men kwam eindelijk veilig op het iets hoger gelaegen Overlaar an. De zöndag deur kump t’r nog zovölle water, dat nog völle maer boern denkt dat ze d’r uut mot.Wiej loopt binnendeur naor grotmoo, va’s oldershuus. Ze bunt met zien allen bezig de aerpel en de mangelwottels oet de koele te haaln. Alles wodt op heupe egooid in ‘n bult onder de dennen.

9‘T HOGE WATER

‘t Water steet an de baovendeure en het is verstandig um de kelder mor vaste läög te haaln.Op de delle wodt achtermekare wagens naer-ezet en daor wodt alles uut ‘n kelder op-epakt. Iederene dee arme en bene hef hilp met. ‘t Geslachte varken uut ‘t kuum, de ziejn spek, de hammen wod’n an mekare deur- egeven; de zoerkoolpot, de boon’n uut ‘t zolt, de weckflessen..Alles stond later hoge en dreuge tussen beeste, heuj en knoln op de delle. Völle mensen had’n zelf een vlot emaakt, een paar slaopkamerdeurn an mekare met daorop een holten tonne vaste emaakt. En zo kwamm d’r van alle kanten mensen en wod’n ‘t niejs uut-ewisseld. Met donderend geweld was het water de iets hoger gelaegen Wengerstege in Zwiep aover-eloop’n. Grote eiken beume dee net in de stroom stond’n had’n ‘t begeev’n. De Tankhorsterbrugge in de Goorseweg had het begeev’n, het kolkende water maken zo’n lawaai as of t’r vleegtuge aover kwammen.Rondum Lochem stond alles onder water, kelders in de Kastanjelane lepen onder. In Borculo, Eibargen, aoveral ‘t zelfde.Peterkamps Gait Willem was den zöndag met een eigengemaakt vlot biej huus weg ekomm. Uuteindelijk kwam e biej Koks Hendrik Jan in Nettelhors. Met mekare gingen ze trugge met de vissersboot van Eertink uut Lochem. Toen ze op de boerderieje kwamm, stond ‘t water in huus. Dochter Jenny schaof een paar dakpannen opzied, want ze zat op de heuj-zolder. Ze schreeuwd’n dat ze op mosten scheten um ‘t vee d’r uut te kriegen. Zelf was ze zo klook ewes um alle meubels dee ze kon dragen op de opkamer te sleppen en de kasten had ze met stene hoger ezet.‘t Was een wonderlijk gezichte: in de kökn allemaole water, terwiel de kachel nog branden. Het vee wod’n naor buut’n edreev’n en stond later op een paar veerkante meter dreuge grond, met een hoge rugge stief neust mekare te wacht’n tut ze wod’n ehaald.Op 6 februari was Leentje meuje van Brookaorend estorv’n. Ze stond opebaard in huus en ok dizze boerderieje stond roundumme in ‘t water. Op zaoterdag zol de begraffenisse waen, mor daor was noe gin sprake van.Biej Vruggink, de buurman, den as enigsten tillefoon had in de naoberschop, waarn ze al uut huus. Mor met boodschap’n deurgeev’n mos de tillefoon toch gebruukt wod’n.Met een eigengemaakt vlot gingn ze het huus in en in de kök’n probaern ze toch per tillefoon gewach te maken.Van gemeentewaege wod’n deur-egeev’n dat de begraffenisse ondanks alles mos deurgaon.En zo wod’n d’r in Barchem beslot’n dat Engbert van Brookman, een

10 ‘T HOGE WATER

11‘T HOGE WATER

buurjongen den in Barchem biej de cooperatie warkt’n, Leentjemeuje met een vissersboot zol halen.Engbert aovernachten noe ‘t hoge water d’r was, biej Klein Brinke, de zaakvoerder.As gin ander kend’n hee ‘t hele gebied um en in het Brook. Het was neet ongeveurlijk, men kon in een stroomgebied komm of met de boot vaste komm te zit’n, zodat ‘t zaakje ummesloog.Met Willem Wildschut uut Barchem stapt’n ze biej boerderieje Klomp in de boot en gingen op pad. Ze had’n beiden ‘n langen stok, waor ze neet allene de boot met wegduwden, mor ok um de weg te verkennen. Hoge aover de puntdraod afrasteringen kwam men via de Weghorst in ‘t Brook an. Wat een water, ‘t liekt wal ‘n groot maer met wat beume en huze baoven ‘t oppervlak.Langzaam wod’n de kiste in de boot ezat, ‘t kon allemaol precies.Gerritje, het nichje van Leentjemeuje ging met naor Barchem.Er was gin plaatse in de boot, ze mos de hele weg op de kiste zitten.“Nood laert immers bidden”.Biej ‘n Klomp an-ekomm stond de boer al klaor um met een boerenwagen het lichaam te vervoem maor de begraafplaatse.D’r waren in Barchem nog nooit zo weinig mensen biej een begraffenisse ewes. Maondag 11 februari kump ‘t water an ‘t zakken en kan de grote schoonmaak beginnen. Alles was nat, smaerig en kold, ‘t was aoveral drek.De gierputten, de mestvaalten, peteröllie, kleufholt, eierkoln, heuj en stro, alles was dermekare eloop’n, het stonk d’r een uur in de wind.Tegen ‘n bekkenwal an kond’n de mensen nog waer een hoop trugge vind’n. Terwiel het nog winter was en ‘t vee zo mor in waer en wind had estaon, was t’r weinig zeekte onder ‘t vee. Wel waam de hoonder totaal van de leg; ze had’n op zolders ehuust of buut’n in ‘n boom ezel’n. D’r wod’n een noodbrugge plaatst in de Goorseweg deur de Canadezen dee nog steeds in Nederland waar’n. Dezelfde brugge van uut ‘n aorlog. De getroffen mensen kregen gin enkele vergoeding. Men hilp mekare met ‘t uutdelen van wintervoer veur ‘t vee.“Mor wiej bunt t’r nog”, zei Jan oom “en dat is ‘t veumaamste”.

Dinie Hiddink, 70 jaar

12 ZO BIJZONDER IS DE BERKEL!

Zo bijzonder is de Berkel!

Charlot zat in bad en keek naar het water. Wat was het eigenlijk raar dat water, het was doorzichtig en toch weerspiegelde het haar gezicht! En steeds als ze haar hoofd onder water stopte en het er weer uit hield was het nat. Nu klinkt het natuurlijk belachelijk dat ze in bad zat en zei: hé, ik ben nat. Maar toch, hoe kwam het dat water nat was en wat was het eigenlijk? Nou ja, ze moest zich er ook maar niet al te druk om maken.

Simone lag op bed in haar kamer. Ze las een spannend boek. Ze hield wel van een beetje spanning en mysterie. Hoe laat was het eigenlijk? Elf uur al! Over een half uur moest ze al bij de Berkel zijn. Dat had ze met Simone -haar beste vriendin- afgesproken bij de visstoep, dat deden ze vaker. De Berkel was hun ontmoetingsplaats. Daar zaten ze dan uren te praten.

Charlot fietst zo hard ze kan. Bah, wind tegen, dat heeft zij weer. En het is ook nog ochtend, nou ja bijna middag. Het had vannacht weer gevroren, in de herfst! En natuurlijk was ze haar warme jas weer vergeten. Simone zag Charlot al aankomen

‘Hoe is het?’, vraagt ze. ‘Wel goed, maar Joris is de laatste tijd vaak weg’, Joris is de broer van Charlot, hij is vijftien en zij elf. ‘Waar heen dan?’ ‘Geen idee hij vertelt nooit wat. Hij is weg of boven op zijn kamer aan het gamen, en daar mag ik niet komen.’ ‘Zullen we hem een keertje volgen, voor de grap?’ ‘Oké dan, als ik je daar gelukkig mee maak.’

nr.2prijswinnaar

13ZO BIJZONDER IS DE BERKEL!

Ze zitten stil naast elkaar aan de rand van de Berkel. ‘Goed, dus we hebben: hij vertrekt steeds om twaalf uur, komt terug om vijf uur en vertelt nooit waar hij naartoe gaat of wat hij heeft gedaan’, zegt Simone. ‘Hoe laat is het nu dan?’ ‘Al bijna twaalf uur!’ ‘’Kom snel anders zijn we te laat!’

‘Kijk daar fietst ‘ie, hij gaat net de hoek om’, roept Simone. Gelukkig hoorde hij het niet. Ze fietsen achter hem aan over de stoep achter de auto’s zodat hij hun niet kan zien. Hij gaat het bospad richting De Cloese in en begint steeds langzamer te fietsen. Opeens stopt hij en gooit zijn fiets in de struiken. Hij loopt het bos in, en ze volgen hem tot hij tussen de struiken verdwijnt. Ze duwen de takken opzij en zien: de Berkel!

Wat moest Joris bij de Berkel? Opeens komt er een meisje van de andere kant. Ze heeft lang, golvend, blond haar en hele licht blauwe ogen met mega wimpers, die je in al die reclames ziet. Ze begroeten elkaar. ‘Hoi Joris’, zegt ze met een verleidelijke stem. ‘Hoi Rosalie’, antwoordt hij. Charlot en Simone keken elkaar aan. Ze kende elkaar dus. ‘Wie is dat?’, fluistert Simone. ‘Geen idee, ik ken haar niet!’, fluistert Charlot terug. ‘Ik vertrouw die griet voor geen meter. Hoe ze kijkt, ze moet overduidelijk iets van hem hebben!’ ‘We kunnen beter gaan, dan zien we wel verder’, besluit Charlot. ‘Oké’, zucht Simone.

Gelukkig had Joris hen niet betrapt. Ze zaten op Charlot’s kamer en bespraken wat ze hadden gezien. Dit was absoluut niet wat ze hadden verwacht. ‘Zouden ze verkering hebben?’,vroeg Simone. ‘Weet ik veel’, antwoordde Charlot. ‘Misschien vinden we iets in zijn kamer’, vervolgde ze. ‘We kunnen kijken, hij is er toch niet’, besloot Simone.

14 ZO BIJZONDER IS DE BERKEL!

Simone was er het snelst. Ze deed de deur open en keek naar de rommelige kamer van Joris. ‘Jeetje wat een troep!’, zegt Simone. ‘Doet er niet toe, zoeken.’ Charlot kijkt onder het bed. En Simone begint tussen de bladen te zoeken die op het bureau te liggen. Ze wisten niet waar ze naar zochten, maar dat maakte niet uit. ‘Hier ik heb iets’, zegt Charlot ineens. ‘Wat?’, vraagt Simone. ‘Oh nee, het is zijn proefwerk van vorige week’, Simone zucht. ‘Zo schieten ze ook nooit op!’ Ze wil naar Charlot toe lopen maar trapt op iets.

‘He, wat is dit?’, zegt Simone en ze raapt de mobiel van Joris op. ‘Kijk, zijn mobiel! Zullen we kijken wat er in staat?’, vraagt Simone. ‘Je doet maar, we zijn toch al zijn kamer in geglipt’, zegt Charlot. Simone kijkt de sms’jes van gisteren na. ‘Mag ik eens kijken?’, vraagt Charlot. Simone geeft de mobiel aan Charlot. Het is even stil maar dan trekt Charlot een raar gezicht. Een gezicht dat Simone niet kan verklaren. Ze laat Simone het smsje lezen.

Nieuwe chic ontmoet: Rosalie. Bloedmooi, amazing!

De volgende dag zijn Simone en Charlot Joris weer gevolgd, maar nu met een ander doel: Rosalie. Hun gesprek was niets bijzonders, dus eigenlijk nutteloos. Maar op een of andere manier leek het alsof ze hem uithoorde. Zodra het gesprek eindelijk klaar was, liep Rosalie weg. Charlot en Simone volgden haar. Ze waren de hele tijd al doodstil geweest en nog steeds zeiden ze niets. Ineens zagen ze Rosalie een hut in gaan. Het zag er verlaten uit, maar het was bewoonbaar. Ze keken elkaar aan, wat moest ze in dit krot?Ze gaan voor het raam zitten en kijken ongemerkt naar binnen. Dan zien ze dat Rosalie ineens een pruik af doet. Haar zwarte steile haar springt alle kanten op. Ze doet haar -waarschijnlijk- contactlenzen uit en de fel groene ogen komen opeens tevoorschijn.

15ZO BIJZONDER IS DE BERKEL!

Simone en Charlot kijken elkaar aan. Het is nog erger dan ze dachten, ze doet zich voor als iemand anders! Ze moeten Joris waarschuwen! Ze zien dat Rosalie naar iemand toe loopt. Zijn gezicht is onduidelijk doordat het zo donker is in de hut. ‘Ik heb met hem afgesproken om half 6’, zegt ze. ‘Goed zo, perfect!’, antwoordt hij.

Charlot en Simone gaan zo snel mogelijk weer weg. Ze hadden zojuist een criminele bende afgeluisterd! En sterker nog, ze hebben het op Charlot’s broer gemunt. Ze wisten niet waar, maar voor half 6 moesten ze Joris waarschuwen!

Simone en Charlot racen zo snel ze kunnen naar huis. Ze gooien hun jas op de grond en negeren het gemopper van Charlot’s moeder. Zodra ze boven waren, gingen ze naar de kamer van Joris. Hij keek verbaast op want dit was verboden terrein voor hen. ‘Oprotten kleuters ga ergens anders met jullie barbies spelen!’, zegt hij. ‘Nee, het is serieus, Rosalie liegt! Ze is niet degene die je denkt dat ze is, ze hoort bij een criminele bende!’, gilt Charlot er achteraan. ‘Ga iemand anders voor de gek houden, trouwens hoe weet jij dat er een Rosalie is, bemoei je met je eigen zaken! En nu weg!’, zegt hij weer. Hij duwt ze de kamer uit en doet de deur op slot.

Ze konden niet veel doen. Tien minuten nadat ze bij Joris waren geweest, was hij vertrokken. Charlot en Simone crossen keihard achter hem aan. Nou ja, stil dan, anders hoort hij hun. En dat is niet makkelijk want hij let nu veel beter op! En daardoor heeft hij ook een hele grote voorsprong gemaakt. Ze zijn erachter gekomen waar hij heen gaat, naar de visstoep bij de Berkel! Hij was er al, en iets voor de visstoep slaan Charlot en Simone af. Ze verschuilen zich in de bosjes. ‘Kijk daar is ze, ze zit in een bootje!’, fluistert Simone zacht maar overtuigend. ‘Goed, ze gaan nog niet weg. Dan pakken wij dat ene verlaten bootje van verderop en volgen hun!’, stelde Charlot voor. ‘Maar we kunnen ze niet altijd blijven volgen!’ ‘Weet ik, maar we hebben geen andere keus! Als we mijn broer nog van de dood willen redden!’ Ze rennen voorzichtig naar de andere kant en liepen verder.

16 ZO BIJZONDER IS DE BERKEL!

‘Kijk daar ligt ‘ie in het water, perfect! En hij is niet eens lek!’, zegt Charlot.

Als ze de boot hebben gepakt starten ze de motor en varen weg. In de verte zien ze Joris en Rosalie, ze waren al weggevaren.Rosalie kijkt om. Charlot en Simone horen een zacht gevloek. Rosalie ging harder varen. ‘Wat doet ze, ze vaart richting de sluis!’, zegt Charlot. ‘STOPPEN! Jullie varen richting de sluis!’ Joris heeft het door en wil de boot stil zetten maar Rosalie duwt hem weg. Daardoor raakt ze uit balans en valt achterover de Berkel in. ‘Help me, de stroming is te sterk!’, gilt ze. Aan de kant staat die ene man weer met z’n gezicht in de schaduw. Totdat hij ineens weg loopt. ‘Hij gaat er vandoor ik ga er achter aan!’, roept Simone en Charlot zet haar bij de kant af. Ze ziet nog net dat Simone haar fiets pakt en wegrijdt. Dan draait ze zich om en ziet dat Joris de boot heeft stil gelegd. Achter hen ligt Rosalie in het water te spartelen. Charlot duikt in het water en pakt haar beet, Joris helpt hen de boot op. Maar Charlot kan maar aan 1 ding denken: hoe is het met Simone?

Het is nu al een week later. En alles weer het zelfde. Simone had tijdens haar achtervolging de politie gebeld. Dus Rosalie en de man zijn op gepakt. Ze bleken inderdaad deel uit te maken van een criminele bende.

‘Ik ben blij dat alles weer goed is’, zegt Charlot. ‘Ja ik ook’, antwoordt Simone. Ze zitten naast elkaar bij de visstoep. Charlot steekt haar voet in het water. ‘Zo bijzonder is de Berkel’, zegt ze. En ze lachen allebei.

Imre Korpadi, 11 jaar

17ONZE BERKEL

Onze Berkel

Even tevoren had hij nog bewonderend toegekeken hoe straten makers klinkers als blokjes lego aaneenritsten tot een fraai plaveisel. Maar hier wordt de aandacht van de kleuter langere tijd gevangen. Daar staan we dan, hand in hand, te luisteren hoe het riviertje door de kade boort en zich bulderend ontdoet van overtollig water. We kijken samen naar de onophoudelijke stroom die schuimkoppend een einde zoekt in de ruimte van de IJssel. Het donkere water perst zich door de smalle opening om te veranderen in een witgele vloed die meters dieper spetterend kopje onder gaat. Op het raakvlak van Berkel en IJssel ontstaan uit wolkenkleuren plukken slagroom. De fantasierijke gedachten van het jochie naast me kennen geen beperkingen. Hij wil van me weten waar al dat water vandaan komt.

“Ergens, meer dan honderd kilometer verderop, in een ander land, borrelt het water uit de grond, dat is de bron van de rivier”, leg ik hem uit. “Hoe kan het water groeien en raakt het nooit op?” De regengoot langs de kade, waar doorheen het laatste water van een bui sijpelt, helpt me om hem uit te beelden hoe een rivier begint en allengs breder wordt. “De regen die op het land valt stroomt langzaam naar de laagtes waar de rivier haar weg heeft gevonden. Vroeger waren er veel bochten en duurde het lang voordat het water wegvloeide. Nu gaat dat sneller, er zijn minder bochten en de stuwen zorgen ervoor dat er altijd voldoende water in de rivier staat.” De nabootsing met wat zand en een losliggende steen duurt hem blijkbaar te lang. Hij hangt alweer over het hek om volledig op te gaan in het fascinerende spel dat zich afspeelt tussen de kademuren. “Ben je wel eens bij het begin geweest?” vraagt hij plotseling. De kanotocht van lang geleden samen met een vriend, die begon op de plek waar de Berkel als een smal stroompje ons land binnenkomt, schiet omhoog uit mijn geheugen.

nr.3prijswinnaar

18 ONZE BERKEL

Vroeg in de morgen verschijnen plots schimmige gedaantes langszij in de nevel. Uit hun ochtendrust gewekte koeien, nieuwsgierig geworden door het spetteren van onze peddels, lijken groter dan de werkelijkheid. Geschrokken door onze aanwezigheid scheren grote kraaien luid kras-send door de ochtendmist. Ze zijn wel met tien. De stilte die volgt is onheilspellend. Gelukkig meldt zich even later de ochtendzon om met haar eerste stralen de dauwdraden over het weiland te laten twinkelen als kristal. De stroom neemt ons mee door een paradijselijk verlichte omgeving. Fladderend begroet ons het ijsvogeltje. Ze verlaat haar nest, dat verscholen ligt in de ruwe begroeiing van de oever, om ons de weg te wijzen. Voor de volgende bocht wacht ze ons op, zittend op een tak, alsof zij ons het geheim van deze plek wil vertellen. Als uren later tussen de boomtoppen het haantje van de Almense kerktoren flonkerend zichtbaar wordt, zit onze reis er nagenoeg op. In de late namiddag meren we af, met een voldaan gevoel, even buiten de stad. De inspanning van een lange tocht en het slepen met onze boten langs vele obstakels naar het volgende bevaarbare water, heeft onze lijven verstramd. De herinnering aan de schoonheid van de tijdspanne waarin het ochtendgloren de rivier helpt ontwaken, dringt de pijntjes die we voelen snel naar de achtergrond.

Zonder duiding van woorden gaan we na mijn vertelsels op weg. We volgen de rivier stroomopwaarts tot even buiten de stad. Daar wijs ik hem de weilanden die vroeger overstroomden als er veel regen viel, omdat het water toen trager dan nu op zoek kon naar het laagste punt.

Ik vertel hem dat zijn oma hier zwom over het ondergelopen land en er schaatste als het vroor. “Ik wil naar het begin”, antwoordt hij.“Jouw ontdekkingsreis komt nog”, beloof ik hem als we terugkeren naar de stad. De ferme greep in mijn handpalm vertelt me dat dit riviertje vandaag van ons is geworden.

Joop Hekkelman, 58 jaar

19DE STUWWACHTER

De stuwwachter

Het kleine stroompje in Billerbeck is het begin van de rivier die door het Achterhoekse landschap stroomt en uitmondt in de IJssel. Waar de Berkel vroeger zijn gang kon gaan en zorgde voor de nodige overstromingen, zijn er nu diverse stuwen die het waterniveau regelen. Daarvan staat één stuw stroomafwaarts van Lochem. Officieel heeft het de naam ‘Hoge Weide’, maar het bordje zit al lange tijd niet meer op de stuw.

De stuw die nu automatisch wordt geregeld door het Waterschap Rijn en IJssel werd eerder bestuurd door een stuwwachter. Drie generaties stuwwachters hebben de stuw bediend. De laatste stuwwachter van de stuw ‘Hoge Weide’ was Reint Haverkamp. Hij is opgegroeid langs de Berkel op de boerderij die dezelfde naam heeft als de stuw. In de zomer zwom hij vlakbij de stuw met vriendjes uit Lochem. Oude opa maakte dan een vlot van oude teertonnen en planken waar leuk mee gespeeld kon worden. Door het stromende water zit schaatsen op de Berkel in de winter er niet in. Toch vroor het eenmaal zo hard dat de Berkel tot Lochem bevroren was en dat er geschaatst kon worden.

Toen Reint ouder was nam hij de taak als stuwwacht van zijn vader over om o.a. de waterstand van de Berkel te meten en deze lijst een keer per maand op te sturen naar het Waterschap. Zondags nam hij z’n kinderen mee en lazen ze de peilstokken af. Als één van de eerste in Lochem hadden ze een telefoon in huis. Het waterschap belde zodra de stuw opengezet moest worden. Dit kon zomaar ’s nachts zijn en dan moest hij direct naar de stuw toe om deze open te draaien. Een keer in de jaren vijftig stond het water van de Berkel hoog en werd er gebeld. De stuw in Lochem was al opengezet. Hij moest opschieten, want het water stroomde snel en de stuw was een eind lopen vanaf de boerderij. Eerst nog de volgende stuwwachter bellen, Kapelle in Almen woonde stroomafwaarts, dan was Kapelle eerder bij de stuw dan het water. Snel liep Reint in de ijzige kou naar de stuw, het was nog een eind lopen vanaf de boerderij. Je kon het water horen stromen en het zou extra zwaar zijn om de stuw open te draaien. Eenmaal bij de stuw begon het zware werk en drukte de ijsrotsen tegen de stuw. De nodige kracht was nodig om het rad aan te draaien. Bij het openen van de stuw klotste het water naar Almen en kon Reint terug naar huis. Dit keer was het gelukt, de Berkel was niet uit z’n

20 DE STUWWACHTER

oevers getreden. Zijn land en dat van de buren waren droog gebleven.Als kleindochter van Reint Haverkamp ben ik ook geboren en opgegroeid langs de Berkel. In warme zomers heb ik met m’n zussen gezwommen in de Berkel, om toch maar iets af te koelen. En ook het vlot komt mij herkenbaar voor; tijdens mijn verjaardagsfeestje in de laatste klas van de basisschool hebben we een vlot gemaakt van planken en plastic tonnen en trokken we het vlot naar de overkant. En ik maak ook regelmatig een wandelingetje met onze hond langs de Berkel.

Mijn band met de Berkel lijkt erg op die van mijn opa en de Berkel. Toch kon ik me tot dit jaar weinig voorstellen van hoogwater en een stuwwachter. Ik kende alleen de verhalen van hoogwater van ‘vroeger’. De stuw wordt al jaren automatisch bestuurt en af en toe staat de Berkel wel hoog, maar dan gaat de stuw verder open.

Dat er in de Berkel zoveel water stroomt dat de weilanden vollopen had ik nog nooit met eigen ogen gezien. Op 27 augustus stroomde ons land langzaam vol met water.

Waar eerst de koeien rustig stonden te grazen liepen ze nu tot hun enkels in het water. Pas vanaf toen kan ik me voorstellen hoe het zou zijn om stuwwachter te zijn. Je stuurt het water en voorkomt zo dat de Berkel uit z’n oevers treedt. Je moet direct naar de stuw als er gebeld wordt, want zoveel tijd is er niet omdat het water zo snel stroomt. Dit jaar heb ik een geldkistje van oude opa gevonden op onze boerderij. De meeste papieren komen van het waterschap. Dit alles benadrukt dat niet alleen ik, maar ook oude opa, mijn opa en vader een speciale band hebben met de Berkel. Allemaal zijn we opgegroeid langs de Berkel en de rivier speelde en speelt een rol in onze levens. De Berkel is een mooie rivier en het is vooral genieten om er naast te wonen, maar vroeger waren ze er erg druk mee.

Jantine Haverkamp, 20 jaar

21DE BERKEL, DE SKELTER EN WIJ 21DE BERKEL, DE SKELTER EN WIJ

Floor Collenteur en Simone Böcker, 11 & 10 jaar

22 MICHAEL FEEST OP DE BERKEL

Michael feest op de Berkel

De Berkel die prachtige rivier

Waar ik dit jaar sint Michael vier

Met de kano van de brug

O wat gaat dat vlug

Kledder nat ben je dan wel

Maar het is leuk en dat hoort bij het spel

Met een touwbrug over de Berkel groot

Ben ik als de dood

Maar met de moed van sint Michael

Kom ik er wel

Ik zie het bruine water

Het lijkt wel een danstheater

Met al die visjes bont en blauw

Is het water niet meer grauw

Kanoën voor ons plezier

Op het Berkel water met veel getier

Nu op warmen bij het vuur

Het omkleden duurt wel een uur

Terug naar school gaan wij

En de dag is weer voor bij

Loes Fiselier, 10 jaar

23ODE AAN DE BERKEL

Ode aan de Berkel

Mooie Berkel, met je vriendelijk slingerende oevers,Met kabbelend water, statige elzen en wuivende rietkragen.Waar vogels vol passie hun nesten bewaken, Waar mensen elkaar ten huwelijk vragen.

Ruige Berkel, met je dreigende stuwen,Met je ontketende water en je schuimende koppen.Het gevaarlijke, kolkende, woeste, ontembare water,Soms door geen mensenhand meer af te stoppen.

Verdwenen Berkel, met je schippers en je haventjes,Met je platbodems vol handelswaar van Zutphen tot Vreden.Met de eenvoud van water, een boot en een schaars belegde boterham,Door schippers met niets, maar met weinig tevreden.

Geketende Berkel, met je rechtgetrokken bochten,Met de oevers vol beschoeiing en je lijf gekanaliseerd.Geen ruimte voor verandering, geen ruimte voor jouw spontane ideeën, Als levensader ben je bijna weggeteerd.

Speelse Berkel met je dikke laag ijs in de winter,Met schaatsende mensen en de sfeer van vervlogen tijden.Koek en zopie, chocolademelk en de geur van verse snert,En fanatiekelingen die nog net voor het duister een laatste rondje rijden.

Ontluikende Berkel met ruimte voor nieuwe natuur,Met ruimte voor een nieuwe identiteit.Zoals je vroeger was, dat zul je nooit meer worden,Maar je krijgt weer karakter, al kost dat wat tijd.

Herinnerende Berkel met je oude gebouwen,Met je Berkelschippers en een enkele ophaalbrug.Samen op weg naar toekomstige tijden,Wat vroeger was komt nooit meer terug.

24 ODE AAN DE BERKEL

De Berkel, als levensader van onschatbare waarde,Voor al wat groeit en bloeit op deze aarde.De Berkel, geëerd met dit gedicht en een schitterend boek.Als levend monument, trots en identiteit van onze Achterhoek.

Peter Kelder, 32 jaar

25BERKEL

Berkel

Langs haar stroom leeft menigeen

en groeit er op, gelijk ook ik!

Als kind kwam ik er menigmaal;

dagdromend langs haar eendjes lopen,

vissen en vlotten bouwen, vriendje viel erin,

schaatsen op haar ijzig krakende schotsen

en klassikaal kanoën met mijn school.

Wuivend wiegende treurwilgtwijgen

doorbraken dobberend haar waterspiegel

en luidden bloeiend de langverwachte lente.

Kronkelend door mijn kindertijd,

voerde ze mijn droevige gedachten mee

en beschitterde de zomerzonneschijn

via haar golven mijn glunderend gezicht.

Tot wasdom gekomen, ging ik wonen aan haar water,

en nog immer klaart haar kabbelend vloeien

monter mijn gemoed.

Frank Smaling, 29 jaar

26 BERKEL

Berkel

Tijdloze rivier

met haar zompige oevers

hartverscheurende stroming die,

onder toeziend oog van brandrode runderen,

terzijde meeleeft

stromende bron

om voor altijd

in je hart te sluiten.

Everdien Koskamp-Luijmes, 48 jaar

27DE BERKEL IN DE ACHTERHOEK

De Berkel in de Achterhoek

Dit land kan niet verdrietig zijn,

herkent mijn buien niet.

Absorbeert direct de scherpste pijn,

biedt schoonheid aan ’t verdriet.

Traag tussen de coulissen door

Stroomt kalmpjes haar rivier.

Als ik van de Berkel hoor

gaan tranen weg van hier.

Door haar zie ik de wereld aan:

strakblauw, geen enk’le wolk.

Een beeld dat stil model blijft staan

voor de rust van ‘t boerenvolk.

Mijn thuis is in de Achterhoek;

ik woon er middenin.

Ik prevel uit dat oude boek

die onvergankelijke zin:

“waar iemand duisend vreugden soek

mijn vreugt ’is in dees’ achter-hoek.”

Arjen van Gijssel, 41 jaar

28 DE BERKEL

De Berkel

Als zesjarige voor het eerst naar school. We kregen flink de boodschap mee dat we niet over de brug van het Twente kanaal mochten hangen. Voor ons kleine kinderen was dat geen punt daar het eng hoog was en het water heel diep. De brug over de Berkel kwamen we alleen maar langs. Maar het was wel spannend om naar de draaikolk te kijken. Er was ons kinderen gewaarschuwd voor de gevaarlijke draaikolk net bij de brug. We wisten dat we meegezogen werden de diepte in als we daar in het water zouden vallen. We gingen dan ook zo snel mogelijk op zwemles. Samen met een één jaar jongere broer die een kop groter was, hadden we zwemles. Het water in de bassins van het zwembad kwam volgens mij toen nog uit de Berkel. Wij moesten de lange afstanden in de Berkel oefenen.

Ik had het niet erg op al die enge waterplanten die aan je voeten kriebel-den. Zo ook de zeven meter onder water. Vanaf de duikplank werd de zeven meter uitgezet door een lange hengel over het water te leggen, zodat we wisten waar of de zeven meter ophield. En altijd was het hartstikke donker onder water en nooit wist ik wanneer ik voorbij de zeven meter was. Van alle keren oefenen haalde ik nooit zeven meter. Mijn broer plaagde vele keren dat ik, kleintje, nooit mijn zwemdiploma zou halen.

Toch mocht ik afzwemmen en het was een prachtige dag met mijn vader en heel veel vaders en moeders op de wal van de Berkel. Mijn broer was eerder en kwam maar net met zijn hoofd voorbij de hengel. Nog voor ik het water in ging om mijn zeven meter onder water te zwemmen kreeg ik nog een grijns van mijn broer. Nu nog weet ik dat ik dacht; dat zal ik laten zien. En ik zwom en bleef zwemmen, onder water hartstikke donker, tot mijn longen bijna ploften en kwam ik, wat was het? Na vijftien, twintig meter boven water. Wel helemaal aan het einde van het stuk Berkel wat afgezet was voor het zwembad. Toen ik eindelijk boven kwam zag ik mijn vader lopen met de badmeester en die trok me uit het water de wal op. Ik had het gehaald! Het verhaal ging dat ze aan de kant heel erg ongerust waren waar of ik bleef. Zij konden ook niet zien waar of ik zwom. Van die commotie heb ik niets meegekregen maar ik griezel van waterplanten aan mijn voeten, dankzij de Berkel!

29DE BERKEL

Het was de stuw in de Berkel bij de Velhorst waar de eerste verliefde zoenen werden gewisseld. Nog later was de Spitholterbrug over de Berkel de plek waar mijn vriendje wachtte op zaterdag als ik van mijn werk kwam. Nu hang ik nog vaak over de brugleuning te kijken naar de Berkel voor een mooie foto… Mijn griezelen voor planten onder water is gebleven…

Ria Wittenberg, 64 jaar

30 BERKELVISSER

Berkelvisser

Mijn leven begon in de jaren 70 in Neede. In die tijd gingen we met de hele buurt op de fiets naar de Kisveldschool, gelegen in een van de mooiste gebieden van de Achterhoek, dichtbij de Berkel en de zijtak naar de Bolksbeek. Van jongs af aan ging ik met mijn vader mee naar de Haarlosebrug en de oude Berkel bij de watermolen te Eibergen. Mijn eerste visje ving ik in de zomerzon onderaan deze lommerrijk gelegen watermolen. De oude sluis, aan de andere kant de watermolen met zijn zware zwarte deuren fascineerde me altijd mateloos. Dat je zo’n bak water zo hoog kon houden met een paar deuren terwijl het daar achter zo ver naar beneden ging. Straaltjes water priemden zich altijd tussen de deuren door, wat had ik graag eens die deuren opengedraaid. Mijn eerste grotere vis, een zeelt, ving ik in het bijzijn van mijn vader naast de brug in Haarlo. Ik zie de ganzenveer aan mijn draad nog voor me ondergaan, wat een spektakel aan die lange zware bamboe hengel!

Het hengelen ging voorspoedig, ik ben op de Berkel nabij de huidige Haarlose zuivering al eens ‘open Oost Gelders kampioen’ geworden bij de junioren. Ja, ja ‘Oost Gelders kampioen’! Er zat een lange rij senioren te zwoegen om een visje te vangen en slechts 1 junior… Dat was ik. Met de vangst van een voorn en een brasem was ik de onbetwiste winnaar van de juniorengroep van 1 deelnemer en werd ik officieel gehuldigd door de wethouder in Café de Witte. De buit; 25 gulden in een enveloppe, visgerei, twee bekers en een stuk in de krant, leuk hè!

In die junioren tijd was ik ingeschreven bij 2 verenigingen, Het Simmetje en Het Voorntje om maar zoveel mogelijk wedstrijden aan de Berkel te kunnen vissen. Omdat ik veelal bij de eerste vijf eindigde zat ik op een gegeven moment voor beide verenigingen in de selectie. Dit ging net zolang goed tot ik me moest afmelden bij een van de twee voor een selectiewedstrijd aan de oude Berkelarm te Borculo. Dit omdat beide teams deelnamen. Ik had me, zoals dat natuurlijk hoort netjes afgemeld bij Het Simmetje. Aan de waterkant aangekomen werd ik begroet door mijn teamgenoten van Het Simmetje, “Geweldig dat je er toch bent!” “Ja, ik ben er wel maar vis vandaag tegen jullie met het team van Het Voorntje!”

31BERKELVISSER

Op een zekere dag trof ik een man aan de Berkelbrug in Haarlo die bijzonder goed met kunstaas overweg kon. Vol verbazing keek ik toe hoe hij de ene naar de andere prachtige snoek aan een flinke blinker wist te haken. Wat een geluk dacht ik telkens terwijl ik zittend op mijn bagagedrager op de dijk staand toe keek. Na een derde en vierde snoek bleef de man opeens verstijfd voorover gebogen zitten aan het water tot hij zich oprichtte, omdraaide en met tranen in zijn ogen vroeg om even beneden aan het water te komen. Hij kon zijn trouwring niet meer vinden, of ik wilde helpen zoeken. De ring was bij de laatste vangst van de vinger gegleden en ook na lang zoeken niet meer te vinden. Vanaf dat ik een jaar of twaalf was vervoerde de Berkel mij als ik samen met klasgenoten vanuit Neede dagelijks over de Voetsbrug op de Olde Moate of over de oude spoorbrug naar de technische school in Eibergen fietste. Vaak gingen we na schooltijd even zitten aan het water om in de zon van de omgeving te genieten. Je raad het al ook op school weer die Berkel, onze zeer gewaardeerde mentor was namelijk de bekende Eibergse kunstenaar Meester Stam die veel Berkel tafereeltjes vastlegde in verf of potlood.

Daarnaast trof je steevast de altijd opgetogen en unieke Meester Brockotter bij mooi weer na school met een hengel onder de arm op zijn fietsje richting de Berkel. Fijne tijd was dat!

Wat later gingen we op pad om ‘s nachts paling te vangen langs de Eibergse Oude Berkel. We ontdekten in die periode ook dat op sommige plekken van de Berkel veel grote karpers zwommen die vooral ‘s nachts goed beten. Ja, ja het mocht dan wel niet maar dat maakte het nog leuker. We zaten vaak ver weggedoken in de bosjes onder een grote visparaplu terwijl de hengels onder aan de waterkant stonden. Menig keer schenen de politielampen midden in de nacht vanaf de fraaie houten toogbrug langs de treurwilgen over de Oude Berkelarm midden in Borculo. Goh, wat waren die karpers daar dik, maar helaas bijna alleen ‘s nachts te vangen. Een keer zijn we opgepakt. Tijdens de kerstvakantie zaten we ‘s avonds nabij Lochem in een tentje waar we van beide kanten werden ingesloten en verhoord achter in een politiebus. Een paar uur nadat onze ouders ons net voor donker hadden afgezet konden ze ons weer komen ophalen na een belletje van oom bromsnor. Ja, we waren voor heel eventjes echte misdadigers.

32 BERKELVISSER

Ik ontdekte ook het vrouwelijk schoon langs de waterkant, al snel waren er de eerste liefjes die bijvoorbeeld de hond uitlieten of langs kwamen fietsen. Tijdens de lange zomervakanties was ik regelmatig met vrouwelijk gezelschap bij het Hambroek te vinden, soms op het strand soms langs de kant met de hengel in de hand. Het fijne van de Berkel is dat je afgelegen hoekjes hebt waar niemand je stoort. Zo herinner ik me een vrijpartij op een zonnige namiddag onder een grote visparaplu aan de Berkel ergens tussen Haarlo en Borculo. Tot er opeens een kano voorbij kwam paddelen. Oei! En een andere keer toen er op een ongewenst moment opeens een karper aanbeet. Ai! Ik ben uiteindelijk getrouwd met een Berkelschone. Ze is van ’t Loo, naast de Berkel bij de Loobrug te Eibergen. Hemelsbreed komt deze meermin nog geen kilometer van waar ik als klein kereltje mijn eerste visje ving.

Ik heb haar anders dan je verwacht niet bij de Berkel leren kennen al kan ze er wel mooie verhalen over vertellen. Haar vader en moeder komen beide van het Loo en kregen vroeger zwemles in de achtertuin “de Berkel”. Nou ja, zwemmen kunnen ze nog steeds niet. Ze werden in de plomp gegooid en moesten terug naar de kant komen. Als de waterproef was doorstaan konden ze volgens boeren begrip zwemmen en waren ze geslaagd! Mijn vrouw vertelt ook regelmatig de anekdote dat ze ging waterskiën op de Berkel. Een Dafje op de zomerdijk met een touw er aan deed het werk, de rest kun je jezelf wel inbeelden. De verhalen over deelname aan “Fiets ‘m er in” tijdens de Eibergse kermis en winters ijshockey op de Berkel komen ook nog regelmatig voorbij.

Nu woon ik in het pittoreske Groenlo, zit het kleinkind van de unieke meester bij mijn dochtertje in de kleuterklas, kom ik met mijn kleintjes ook weer bij die zelfde watermolen om bij de molenaar pannenkoeken-meel te kopen, kijk ik samen met mijn kroost altijd even op de Voetsbrug bij Eibergen tijdens het paasvuur en moet ik ooit nog eens met mijn vrouw naar dat rustige plekje aan de Berkel... Maar komt het er ooit van dan hoop ik niet dat ik op een ongewenst moment opeens de Jappe vol toeristen van achter mijn visparaplu voorbij zie komen varen. Ai!

Nico Camfferman, 38 jaar

33FIETS

Fiets

Ik wil graag mijn eerste ervaring met de Berkel met jullie delen.Het waargebeurde verhaal speelt zich af in de zomer van 1965. Ik was 7 jaar oud en moest met mijn moeder mee om voor mij kleren te kopen voor een bruiloft. Met de fiets vanuit het buitengebied van Laren, vervolgens via Exel en toen door het prachtige Ampsen, langs het oude Gemeentehuis van Laren naar de stad Lochem. Allebei op de fiets, want mijn moeder had geen rijbewijs. De bedoeling was om naar Vruggink te gaan. Destijds een vermaarde klerenwinkel aan de Molenstraat. We fietsen vanaf landgoed Ampsen over het Twentekanaal. Even later slaan we rechtsaf de Hanzeweg in. Na 150 meter een smal, klein fietspad linksaf richting de Berkel. Bij het zien van de smalle stuw over de Berkel zie ik met mijn kinderogen het donderend geweld van water over de stuw en werd ik bang. Ik moest met mijn kleine fiets over het smalle pad van de stuw, op enkele centimeters van een gigantische waterval. Het zweet brak mij uit. Mijn moeder fietste voor mij en fietste zonder omkijken door. Ik moest wel door, maar ik durfde niet. Vervolgens schreeuwde ik de inmiddels legendarische woorden “mijn fiets wil er niet overheen.” Nadat ik lopend over de stuw richting het huidige Noorderbleek ging en vervolgens snel fietsend mijn moeder weer inhaalde zei ik tegen mijn moeder. “Als ik daar in was geval-len had Ome Henk de mouwen nog wel op moeten stropen.” Ome Henk was mijn buurman die mij als peuter van de verdrinkingsdood heeft gered, nadat ik op de boerderij in een diepe, met afvalwater gevulde, bak was gevallen. Ome Henk was toevallig bij ons op de boerderij, omdat we graan aan het dorsen waren.

Thans op verjaardagen word ik nog geregeld herinnerd aan deze voor mij legendarische waterwal waar mijn eigenwijze fiets niet overheen wilde, vervolgd met de wijze kinderwoorden. Het ludieke van dit verhaal is dat ik nu elke dag over deze stuw fiets naar en van mijn werk, nog vaak denkend hoe ik als klein jochie tegen deze nu mooie Berkel aan keek.

Jan Visschers, 52 jaar

34 DAT ALTIED STREUMENDE WATER

Dat altied streumende water

Zo’n betjen elken dag loop ik mien rondje langs de Mallumse Mölle. ’n Stuksken Eibarge dat ik neet geerne zol willen missen.Ik stao dan bi’j dee olde mölle … kieke naor dat altied streumende water. Dat water … altied onderweg van de bron naor de oeteindelijke bestemming.Dag in dag oet … jaor in jaor oet … eeuw in eeuw oet.Al veurdat er in disse streke mensen woonden was dat laeven gevende water er al.As ’n zilveren lint deur de Schepper hier in d’n Achter-hook neer-eleg.Zo was ’t good … heel good.’t Water ging zien eigen kronkelende gang… altied de weg van de minste weerstand … van hoge naor lege.En … ’t kwam bi’j ziene oeteindelijk bestemming.Was er weinig water dan trok ’t zich in ’n vredig klein streum-ke terugge. Was er völle water dan trad ’t boeten zienen normalen gang en grote stukken land word’n dan onder water ezet.Veur de flora en faune ’n oetbundige tied.Heel oetbundig.

Ton kwam de mens in disse streke.En dee mens zag dat alles toch neet zo good was.Dat kon wal better.En dee mens ging an ’t wark. Eerst nog heel bescheiden met schuppe en kruwagen.Watermöll’n en stuwen worden ebouwd.Deur de ogen van noo ezeene, alles nog heel vredig en romantisch.Dankbaor wist men gebroek te maken van ’t altied streumende water, dat een zegen was veur mens, dier en veur alles wat er greujt en bleujt.

Doch de mens wol meer.’t Water mos nog meer etemd worden. En dat ging met harde hand.Met grote machines werd de grond ebeukt en eslagen … dieken word’n an-eleg. ‘t Water kwam vaste te zitten tussen hoge aerden wallen.Waor ’t maor kon werd de Barkel recht-etrokken.De gevolgen waren waren neet zo mooi.

35DAT ALTIED STREUMENDE WATER

’t Grondwater begon te zakken.’t Ene plantje nao ’t andere kon ’t hier neet meer vol-hold’n. Völle veugele vertrokken naor andere streke.Veur de flora en fauna brak ’n moeilijke tied an.

Helaas … de mens was ’n betjen oet ’t oge verloren waorveur ’t water eigenlijk bestemd was:Laeven geven an mens, dier en plant.’t Water was lastig en mos de deure oet en wal zo gauw meugelijk.

Al dee gedachten gaot mi’j deur ’t heufd … daor op de brugge bi’j dee olde mölle.Ik denke an ’t harde bestaon van de vroggere barkel-schippers dee met eure zompe de bekke hebt bevaren.Wat hadd’n dee leu ’n hard bestaon.Deur weer en wind … in zommer en winter … in de weer op ’t water.En de moderne mens?Den wet dat allemaole met de neudige fantasie in een toeristisch tochtje umme te zetten.Regelmaotig tuft ze eur tochtjes aover ’t water.Niks herinnert an ’t harde bestaon van vrogger.En misschien is dat ok wal good.

Ik kuier langs d’n olden Barkelarm … langs d’n Jödden-bulten engao daor op de banke zitten.Van daoroet kieke ik aover ’t nieuwe natuurgebiedje dat daor is an-eleg.Machtig mooi!En … nuttig ok.Bi’j extra hoog water hef ‘t barkelwater daor vriej spel.De natuur kan daor zo völle meugelijk weer eur eigen gang gaon.’n Bonte verzameling plantjes kan zich daor ontwikkelen.Insecten en veugele kriegt weer nieuwe kansen.Wat mooi is dat toch!

Ik denke an ’t verleden, an ’t heden en probeer wat in de toekomst te kieken.

36 DAT ALTIED STREUMENDE WATER

Al meer dan tachtig jaor mag ik in disse streek laeven.Ik zee miene kinderjaoren … ik zit met een jampötjen an de Pollegotte dikköppe en visjes te vangen. Ik pluk blomen an de kante van de weg.Hier in de buurte van de Barkel werd ik groot.Ik heb hier elaefd … ewarkt en … ’t was good … heel good.Ik was hier kind … ik was hier groot … en de toekomst?Och … ik heb neet meer zovölle te willen.

Ik bun bezig met ‘t toetjen van ’t laeven en dat smaakt noo nog lekker.Daor kan zo maor ‘n ende an komm’n.Ik bun mi’j daor terdege van bewust.Maor aover de Barkel hoof ik mi’j gin zorgen te maken.Het water zal blieven streumen … van de bron naor de oeteindelijke bestemming: Bouwstene andraegend veur steeds weer nieuw laeven.

Reinhold Abbink, 80 jaar

1BERKELVISSER

De mooiste verhalen en gedichten van

een schrijfwedstrijd over rivier de Berkel

Beleefde Berkel

Waterschap Rijn en IJssel

Postbus 148

7000 AC Doetinchem

T. (0314) 369 369

www.wrij.nl

“Wat heb jij met de Berkel?” Die vraag stond centraal bij de schrijfwedstrijd “Beleef de Berkel!” die Waterschap Rijn en IJssel in het najaar van 2010 organiseerde. Aan de schrijfwedstrijd deden bijna zeventig mensen mee, variërend in leeftijd van 10 tot 90. In deze bundel vindt u een kleine selectie uit de inzendingen. Vanuit Duitsland baant de Berkel zich vanaf Rekken een weg tot de IJssel in Zutphen. In het verleden zijn overstromingen beteugeld door de Berkel te verbreden en overtollig water versneld af te voeren naar het Twentekanaal. Om in tijden van droogte water vast te kunnen houden, zijn ook tientallen stuwen geplaatst. In die periode is weinig aandacht geweest voor landschap en ecologie. De laatste jaren werkt Waterschap Rijn en IJssel aan herstel en versterking van landschappelijke en ecologische waarden om het rivierkarakter en daarmee de belevings -waarde te verhogen. De schrijfwedstrijd stelde deze beleving centraal.