Vergeten Straat programma

Een straat waar hetgeen winter ofgeen zomer is

Vergeten straatvolksopera naar de roman van Louis Paul Boon

vertolkers: Brussels Brecht Eislerkoor (o.l.v. Lieve Franssen)

Omroerkoor Hasselt (o.l.v. Luk Cluysen)

slagwerktrio Triatu

concept, scenario en regie: Vital Schraenen

muziek: Chris Carlier

organisatie: vzw. BRAH

1

programxoc.qxd 27-10-2004 17:19

2


3

Een doorlopende compositie in 9 delen

1. De straat Een straat loopt doodIeder op zijn plaatskenOveral iemandHet kwaad in de wereld

2. Afsluiten Wat voor zever is dat dan nu?Ze komen nader

3. We moeten Driewerf neen!Levend begraven?

4. Vergeten Veronderstel dat men ons vergeetDe Vrijheid! Het Nieuwe!

Een programma!Geld is lastDe strijd in het oerwoudDe ene knikt...

5. Droom Heel langzaam beseffenWaarom niet?

6. De trein Dichter bij

7. Utopie Leef, lach, zing en speelO, zon! O, zon!

8. Twijfel Alles is nutteloosNooit iets bereiken

9. Een opening BokkensprongenHa, en daarbij


4

Twee geestesverwante koren, het Brussels Brecht-Eislerkoor en het Omroerkoor Hasselt, hadden de laatste optre-dens met het muziektheaterproject Mensenzee (een hommage aan de Turkse dichter Nazim Hikmet) niet eens ach-ter de rug, of daar kwam regisseur Vital Schraenen, die overigens al Boons Brussel een oerwoud had bewerkt, opde proppen met een idee waar hij naar eigen zeggen al lang mee rondliep. Hij wou iets doen met Vergeten Straat,een vroege roman van Louis Paul Boon uit 1943.

Weinigen onder ons hadden over het boek gehoord, laat staan dat ze het hadden gelezen. Dus begonnen we hetboek te lezen. Niet iedereen haalde de laatste bladzijde. Te zwaar, vonden sommigen, en wat een vreemde taal. Eenwirwar van personages met rare levensverhalen en levenshoudingen. Zelfs Boon had zich ooit afgevraagd hoe hijhet in zijn hoofd had gehaald om dat boek te schrijven (zie verder). Maar de koorleden werden nu precies bekoorddoor wat de oudere Boon had verworpen. De idee van een utopie, weliswaar door mensen gebouwd die per onge-luk van de buitenwereld waren afgesneden, werd boeiend gevonden. Stel je even voor, een bont volkje van leurders,bedelaars, mankepoten, zuipers, zonder de vakbondsbode en de kinderen te vergeten, begint aan de bouw van eenbetere samenleving, waar niemand nog soldaat moet worden en gas en elektriciteit gratis is, …. Bref, Luilekkerland!

Hoewel onze koorleden het “einde van de grote verhalen” bewust hadden meegemaakt, hadden ze zowel als groepals individueel niet de hoop opgegeven dat de wereld ooit rechtvaardiger en mooier kon worden

gemaakt. Het experiment in Vergeten straat bevatte ideeën, van rea-listische over utopische tot knettergekke. Boon laat zich een poos-

Dat er veel teveel mensenleven op dekap van een

ander

Literaire zoektocht voor zangers


5

De mens isklein enhet levenis groot

je meeslepen door zijn rare snaken. Om dan plots – te abrupt, vinden we – de hele constructie in enkele bladzijden te lateninstorten als een zandkasteel. Weg, utopie, weg mensen die lief zijn voor mekaar, weg boeken en bloemen die “van alle-man” zijn.

In het leerproces dat het Brussels Brecht-Eislerkoor en het Omroerkoor Hasselt ondergingen in de zuiversteBrechtiaanse traditie, werd die eerste kennismaking en inventarisering gevolgd door het selecteren van passi, situaties enpersonages, die het waard waren te worden onthouden. Dat was het werk van een “leesgroep”. De visies verschilden sterk,wat dan weer de rijkdom van de roman bewijst. Was het boek utopisch? Was het een politiek boek? De enen meendeneen pessimistische grondhouding te herkennen, anderen zagen ondanks het catastrofale einde een straaltje zon.

Uit alle “geknipte”passages bouwde Vital Schraenen dan een tekst die, anders dan de roman, blijk geeft van een sterkestructuur en opbouw, maar wel met dezelfde emoties versus redelijkheid, dezelfde poëzie naast vulgariteit, licht enduisternis. In de tekst van deze volksopera staat geen woord, zelfs geen letter die niet van Boon is. De taal is die van Boonuit de oorlogsjaren. Ook de beelden zijn pakweg zestig jaar oud.En toch slaan de teksten een brug naar het hedendaag-se publiek, hopen we. Met hun grollen en hooglopende emoties, met hun wijze uitspraken trekken ze het volle registeropen van de vragen die de mensen generatie na generatie bezighoudt : is de wereld voor verbetering vatbaar, kan de menshet beste uit zichzelf halen om te bouwen aan die betere wereld ?

En zelfs Boon, die zijn zandkasteel in één vuistslag kapot slaat, moet wijselijk concluderen dat het goede aan een “mis-sing” is dat je altijd opnieuw kunt beginnen. Of het dan ooit goed komt ofwel of de mens zoals Sisyphos eindeloos ver-der moet zwoegen, dat is een ander verhaal.


6

Louis Paul Boon (1912-1979) wordt geboren in Aalst als zoon van eenrijtuigschilder. Wegens geldgebrek kan Louis de technische school nietafmaken. Vanaf zijn 14de volgt hij lessen in vrij schilderen, tekenen,houtschilderen en marmerschilderen. In 1928-1929 werkt hij als auto-schilder in Brussel en daarna tot 1939 als schilder in brouwerij Zeebergin Aalst. In augustus 1932 wordt hij opgeroepen voor militaire dienst eningekwartierd in de Prins Boudewijnkazerne te Brussel, nabij hetDaillyplein. In 1936 trouwt Louis met Jeanneke De Wolf, die een con-fectiezaak opent. Op 12 maart 1939 wordt Jo, Boons enige zoon, gebo-ren. In september wordt Boon gemobiliseerd.

Hij begint te schrijven aan een eerste roman. In de eerste oorlogsdagenvan mei 1940 wordt Louis door de Duitsers gevangen genomen aan het Albertkanaal inVeldwezelt (Lanaken), hij wordt als krijgsgevangene opgesloten in een kamp nabij Hannover. Op23 augustus keert hij terug naar Aalst, lichamelijk uitgeput en mentaal gebroken. Tijdens de oor-log heeft hij allerlei kortstondige baantjes en is hij dikwijls werkloos. Hij lijdt aan depressies enmaagpijnen.

In 1942 debuteert hij met de roman De voorstad groeit. Jeanneke stuurt het werk in voor de LeoJ. Kryn-prijs. Louis wint de prijs. Daarna volgt Abel Gholaerts. Zijn derde roman, Vergetenstraat, wordt tijdens de oorlog als typoscript in een heel kleine kring verspreid en pas in 1946 uit-gegeven. Na de oorlog wordt Boon lid van de communistische partij en werkt hij voor tijdschrif-ten en dagbladen (eerst De Rode Vaan, later Vooruit).

Als romancier, dichter, hoorspeldichter, scenarist, criticus, essayist, chroniqueur en journalistheeft Louis Paul Boon een ontzaglijk oeuvre bij elkaar geschreven (o.a. De Kapellekensbaan,Pieter Daens, Het geuzenboek…) waarvoor hij een tiental belangrijke literaire prijzen mocht ont-vangen. De algemene erkenning en doorbraak bij het grote publiek, waardoor hij volop van zijnpen kon leven, kwam er slechts in de jaren zestig.

En dat alles is maar de helft van zijn artistiek dubbelleven, want Boon was ook actief als kunst-schilder/tekenaar.

Van Aalst tot Brussel 1943 en verder

Zijt ge met oftegen ons?


7

De eerste romans van Louis Paul Boon oogsten veel lof in literaire kringen, zijn vertellerstalentwordt direct erkend. Voor zijn debuutroman De voorstad groeit krijgt hij in 1942 de Leo J. Krynprijs.Maar sommigen, zoals Maurice Roelants, vinden zijn werk te somber, te miserabilistisch. Boonbesluit een optimistischer boek te schrijven. Aan Maurice Roelants schrijft hij: “In het werk dat iknu zou willen schrijven, en waarin ik een wereld zou toonen zoals die voor mij aanvaardbaar is, zalmisschien veel zon, zal misschien De Zon doorbreken. Het is die vergeten-straat-historie...” Boonbedoelt hier de Vertinnersgang, een (nu verdwenen) doodlopend straatje nabij het Martelarenplein inBrussel, en hij stelt zich voor dat dat straatje van de buitenwereld wordt afgesneden door de spoor-verbinding tussen het Noord- en het Zuidstation die op dat ogenblik wordt aangelegd.

Het is ondertussen lente 1943, een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog. Nazi-Duitsland heeftzware klappen geïncasseerd in Rusland. De Russen rukken op. Bij Boons vrienden uit het linkse ver-zet leeft de hoop op een nakend einde van het fascisme en op een betere maatschappij, bevrijd vande kapitalistische overheersing. In dat elan schrijft Boon zijn Vergeten straat. Maar hij kan het onver-stoorbaar optimisme van zijn vrienden niet delen; hij legt de utopische droom van een gemeenschapvan vrije individuen in handen van gewone mensen, verschoppelingen en randfiguren met al hungebreken en hebbelijkheden, en kijkt wat ervan komt. De bewoners van de Vergeten Straat bereikenniet hun doel, maar zetten niettemin toch een kleine stap in de richting van hun utopische droom. Op2 augustus 1943 schrijft Boon aan Maurice Roelants: “Tot mijn vreugde kan ik u mededeelen dat erwerkelijk Zonnige bladzijden te vinden zijn in de ‘Vergeten Straat’”.

Maar Boon is niet gelukkig met het resultaat. Begin 1944 schrijft hij een tweede, somberder ver-sie. “Aan het einde is er een zwaarder pessimisme merkbaar, de menschen worden rusteloozer, onte-vredener, naarmate de bladzijden naar hun einde loopen,” schrijft hij aan Roelants. De eeuwige scep-ticus, de mensenvriend die de medemens genadeloos observeert, heeft het gehaald van de idealistvan korte duur. De droom van een vrije gemeenschap mislukt.

Boon blijft problemen hebben met het uitgangspunt van de roman. Enkele jaren later, terugdenkendaan Vergeten straat, schrijft hij: “…als hij leest wat die louis-paul boon heeft geschreven: godomme,wat voor een zot is dat, denkt hij dan. En dan vraagt hij zich af waar die louis-paul boon dat tochallemaal uit zijn koker haalt, om dingen te schrijven die hij niet meent!” (uit De Kapellekensbaan).

(Bron: Kris Humbeeck)

Ik, ik benmet mezelf.

Vergeten straat, vertwijfelde Boon


8

Leven als Godin in Frankrijk..... En laat ons af entoe, zelfs als hetondragelijk goed

gaat, eens de boelop stelten zetten.

Okee… Met Boons Vergeten Straat als utopie is het faliekant afgelopen. Analisten onder ons hebbenuitgerekend dat het hele spel slechts twee-en-half jaar heeft geduurd en hooguit een dertigtal mensenbetrof. Maar dat het wel duren en duren kan, blijkt uit het Versailles van de Werkman in het Noord-Franse plaatsje Guise. Om precies te zijn: de familistère van Godin. Zeg zelf: “l’utopie réalisée”maakt je nieuwsgierig De bakstenen gebouwen – een centraal gebouw en twee vleugels – herinne-ren vaag aan het plan van een paleis. Op het voorplein: het standbeeld van stichter Godin. Aan deoverkant: een theater met een kleuterschool en rechts een basisschool. Een kerk ontbreekt.

Eerst schrik je wel wat van het trieste uitzicht: je had je utopische projecten wat luchtiger voorge-steld. Maar dan komt de gids van de “Association du Familistère de Guise” die ons rond leidt. Zokom je te weten dat Jean-Baptiste Godin in 1817 geboren werd in het Noord-Franse Aisne-departe-ment. Als zoon van een slotenmaker liep hij school tot zijn 11de levensjaar, waarna hij in de leerging bij zijn vader. Tijdens zijn “Tour de France des compagnons” schrok Godin van de miserie diehij op zijn reis ontmoette: het was de tijd van het beginnende industrieproletariaat dat rondzwierf opzoek naar werk en onderdak. Met dat beeld in zijn achterhoofd keerde hij weer naar zijn geboorte-dorp waar hij een werkplaats oprichtte en het lumineus idee kreeg kachels en fornuizen uit gietijzerte maken. De formule sloeg in als een bom en Godin kon dankzij de bruidschat van zijn vrouwEsther een bedrijfje oprichten met een vijftal arbeiders. Zijn toekomstvisie kreeg een concrete basistoen hij in Le Guetteur de Saint-Quentin een artikel van las over de phalanstère van CharlesFourier(1772-1837).

Twee merkwaardige autodidacten: Er zijn heel wat parallellen tussen Fourier en Godin. De eerstewas klerk in een handelszaak. Met eigen ogen had hij meegemaakt hoe een scheepslading over boordwerd gegooid om de prijzen van het graan te doen stijgen. Voor hem was de handel met zijn specu-lanten de belangrijkste oorzaak van de miserie in de wereld. De oplossing zag hij in communes diehij “phalanstères” noemde, waar alle tegenstellingen zouden verdwijnen: geen verschil tussen stad enplatteland, handarbeiders en geestesarbeiders, mannen en vrouwen, hetero’s en homo’s.

Zo’n 500 tot 1800 mensen zouden samenleven in nagenoeg zelfbedruipende gemeenschappen. Enstel u geen saaie werkbijen voor: de bewoners genieten met al hun zinnen en hartstochten. Want, zozegt Fourier, hartstochten die nefast kunnen zijn voor een enkeling, kunnen door de harmonie van degroep ten goede worden omgebogen. Volgens hem zou een wreedaard als keizer Nero zich in de pha-lanstère ontpoppen tot een behoorlijke slager.


9

Ieder mens zitop zijn plaatsken,

maar verlangtergens anders

te zitten.

In plaats van reglementen en wetten….zouden de phalangisten zich laten leiden doorRede en Liefde. En ja, de liefde zou ook gemeenschappelijk zijn. De gemeenschap zorg-de voor al haar leden, kinderen en ouderen incluis. Volgens Fourier kon de hele wereldworden ingedeeld in dergelijke communes. Er zouden ook geen legers meer zijn. Alleenzouden de jongens en meisjes zich een jaar lang nuttig maken in ontwikkelingsprojecten.

Wachten op Rothschild: Fourier tekende zijn utopie uit tot in de kleinste details: zo zou-den de gemeenschappelijke maaltijden “gastronomisch” zijn. Zijn leerlingen maakten zijntheorie bekend tot in Rusland toe waar bijvoorbeeld Dostojewski betrokken raakte bij eenproject à la Fourier.Er wordt verteld dat Fourier tot aan zijn dood wachtte op de komst vaneen financier als Rothschild. Maar bankiers hebben een andere visie op samenleving eneconomie.

L’utopie réalisée: Slotenmaker Jean-Baptiste Godin schopte het in het midden van de19e eeuw tot grootindustrieel, zodat hij wel de middelen had om zijn sociale utopie te ver-wezenlijken. Hij begon met een fabriek in Guise waar hij behalve kachels een ruime waai-er van gietijzeren producten vervaardigde. Van Fourier hield hij het idee van het “socialepaleis” over. Met elkaar verbonden flatgebouwen rond een overdekte binnenkoer, metwater en wc’s voor iedereen Ook Godin had er zijn flat die niet verschilde van de rest.Maar gemeenschappelijke liefde, hola, de familie bleef de pijler van de maatschappij.

Kan zoiets duren? Wel, de Familistère hield stand tot in 1968. Kachels verkochten toenniet meer zo goed, de fabriek ging failliet. De woningen werden verkocht aan privé-investeerders. Sinds enkele jaren zijn enthousiastelingen in de weer om de hele site terevaloriseren. Met geld van de plaatselijke en nationale overheid worden de gebouwengerestaureerd. In een van de oorspronkelijke huizen zou een hotel komen met vergader-ruimten en ook een museum

En Boon in dat alles? Boon kende ongetwijfeld Fourier en Godin. Sommige passagesuit Vergeten Straat lijken haast letterlijk overgenomen uit de geschriften van die groteutopisten. Maar onze Louis blijft sceptisch. Niets voor hem, zo’n palais sociétaire à laFourier.

Een familistère in Brussel …Gek genoeg heeft er ook in Brussel een familistère bestaan,langs het kanaal van Willebroek waar een vestiging van Godin stond. Maar anders dan inGuise was de ruimte er krap. Het gebouw staat momenteel te koop voor 3 miljoen euro.De familistère van Guise


10 Door het geld komtalle miserie in de

wereld.

De tekst van deze volksopera bestaat uitslui-tend uit woorden van de verteller van de romanVergeten Straat (L.P. Boon) en zijn personages: -Koelie (een bloedgever die klusjes opknapt in

het hospitaal) en zijn zwaar gekwelde dochterRoza,

-madame Kaka (die WC’s schoonmaakt in decinema), haar werkeloze man Nonkel en hunpuberzoon Gaston,

-Alfred (rondganger van de vereniging), zijnvrouw Dikke Wis en hun dochter Hermine,

-frithuisuitbater Sadeleer, zijn vrouw Marie enzijn oude vader,

-Vieze (die met bedelen de kost verdient), zijnvrouw Jeannette Proust en hun doof en ach-terlijk zoontje Peu,

-blinde Esther (die commissies doet voor dehele straat) en haar zoon André,

-caféhoudster Louiske en haar twee dochtertjes

Vanwaar komen die personages? De romanauteur heeft zijn personages geba-

seerd op reëel bestaande personen uit zijn eigenwoonomgeving in Aalst. Sommigen, zoalsVieze en Alfred en hun vrouwen en kinderen,heeft Boon heel persoonlijk gekend (zoalsblijkt uit Mijn kleine oorlog).

L.P. Boon zelf daarover:

De echte bewonersvanVergeten straat


11

Zoheb ik (…)‘Vergetenstraat’, dat gewoon de

beschrijving was van de straatwaar wij woonden, met de mensenwaar wij woonden, gesitueerd inBrussel met de Noord-Zuidverbinding, in een afgeslotenstraat. Dat was zo een truukjeomdat ik dacht: de mensen uitmijn straat zullen kwaad zijn. Ikga dat arrangeren. Dat hoort erbij. Als je zo iets maakt, dan moetje altijd een beetje opletten dat jede gewone, kleine mens niet raakt.De groten zou mij niet kunnenschelen (…) Ik heb die mensenbeschreven met al hun deugdenen hun gebreken. En omdat ze mijdat niet kwalijk zouden nemen,heb ik dat overgeplaatst ergenselders.”

(LP Boon, interview metWillem M. Roggeman, 1977)

OchGod, hoe is eenmens en hoe dwaas

is een mens? Ik heb daar eensoort utopia willen schrijven: ikwas van mijn zeventiende jaarcommunist en ik droomde vande ideale staat, en zoals er veelmensen geweest zijn die de ide-ale staat hebben willenbeschrijven, heb ik dat willendoen in “Vergeten straat”” (LPBoon, interview met JoosFlorquin, Ten huize van, deel 8,Brugge, 1972)

Ikheb mijn mening over dewereld en over al wat er

gebeurt. En ik wil de mensentonen in boeken zoals ‘VergetenStraat’ - dat was geschreven tij-dens het communisme, het stali-nisme, - en ik dacht, er man-keert iets aan dat stalinisme,want de mensen gaan daar nietgelukkig zijn in zo een staat, endaarom heb ik dat boekgeschreven.” (idem)

Ikben toch zelf ook eenwereldverbeteraar ge-

weest en twijfel anderzijds of hetniet evenveel slechts als goedsbrengt, ik ben dat alles samen.”(LP Boon, interview met H.U.Jessurun d’Oliveira, 1965)


12

Waar hebben de bewoners van de Vergeten Straat het over? Welke ramp – of welk gelukkig toe-val – zou hun wereldje afsnijden van de rest van de wereld ?

De Brusselse Noord-Zuidverbinding, daar hebben ze het over. De aanleg van die spoorverbin-ding tussen Noord- en Zuidstation, dwars door de stad, zou Brussel vijftig jaar lang openrijten envele waardevolle historische panden doen verdwijnen, maar bezorgde ons ook het CentraalStation, van de architecten Victor Horta en Maxime Brunfaut.

Dat alles moest. In naam van de efficiency, de vooruitgang, de hygiëne, het welzijn van het volk.Opdat de treinreizigers in één snok van het noorden naar het zuiden van het land konden sporen.

Ooit was het anders. Ooit stopten de treinen uit het Noorden van het land in het Noordstation,maar kwam je bijvoorbeeld uit Mons, dan eindigde het traject in de “Midi”. Net zoals je in Parijsook nu nog van de Gare du Nord moet hossen naar de Gare de Lyon, de Gare d’Austerlitz of deGare de Montparnasse.

Brussel zag het grootser. Maakte al plannen in 1837! Zou er een tunnel worden gegraven? Ofgewoon over de boulevards worden gereden? Zou een hangbrug niet beter zijn? De sjieke wij-ken mochten er dan weer geen hinder van ondervinden. Bovengrondse spoorlijnen alleen in devolksbuurten waar geen toerist ooit een voet zette.

Maar, opperden sommige politici, zullen de andere steden van het land dan geen compensatieseisen voor de grootse bouwwerken in Brussel? Niet te bekrompen doen, waarde Brusselaars,waarschuwde Minister van openbare Werken Delbeke in 1908. Beslist zijn er destijds in hetroemrijke Athene ook stemmen opgegaan om met het geld dat nodig was voor de bouw van hetParthenon, liever olijven uit de delen aan het volk. Kortzichtig, want de olijven zouden al langopgegeten zijn. En wij zouden geen Parthenon hebben!”

Niet alleen parel van België moest Brussel worden, maar Joyau de l’Univers! Van over de hele wereld zouden toeristen de Jonction Nord-Midi – het parthenon van de moder-

ne tijden – komen bewonderen. Wat dan weer uitstekend zou zijn voor ‘s lands Handel enNijverheid. Voor de Ondernemers. De betonbaronnen.

“Dat ieder die er een cent aan verdient, vandaag nog doodvalt!” schreeuwen de bewoners uit eenvergeten straat.”

De ‘’jonction’’ of Noord-Zuidverbinding


13

Van 1841 tot 1871 wordt het noorden van Brussel verbonden met het zuiden door een boven-gronds spoorlijntje dat over de boulevards loopt, met alle gevaren vandien. In 1871 wordt eenlijn geopend die Brussel omarmt via het westen, maar dat is hoogst onvoldoende. HetNoordstation blijft een terminus voor de reizigers uit de richting Gent/Antwerpen/Luik, hetZuidstation is het eindpunt voor de reizigers uit het zuiden.

In 1903 worden de Belgische staat en de stad Brussel het eens over de aanleg van een spoor-verbinding tussen het Noord- en het Zuidstation. Van 1911 tot 1914 wordt een heel klein deel vanhet traject afgewerkt (o.m. de metalen brug over de Zuidlaan). Na de desastreuze oorlog zijn erandere prioriteiten. In de jaren '20 woedt een propagandaoorlog tussen voor- en tegenstandersvan de Noord-Zuid, o.a. ex-burgemeester Charles Buls is fel tegen. Maar nood aan grote werkenom de werkloosheid op te vangen, het verstopt raken van de oude Brusselse stations en een beginvan elektrificatie van het net brengen in de crisisjaren '30 de plannen weer op tafel. Het hele tra-ject wordt opengegraven, alles wat er onder of boven de grond steekt, moet weg. Ongeveer 1200gebouwen verdwijnen. Boven de spoorlijn komen grote boulevards die oude stadswijken uiteenscheuren. En deskundigen dromen erop los. Ze voorzien dat in de jaren 60/70 iedereen zal rij-den/vliegen met een autokopter (half auto, half helikopter) - daarom is het dak van het centraalstation plat!

In 1952 worden de Noord-Zuidverbinding en het station Brussel-Centraal geopend. 'Brusselaarsontvangen nieuw speelgoed' kopt La Libre Belgique. De werken hebben gedurende 16 jaar werkbezorgd aan 1600 arbeiders, 12.000 inwoners zijn moeten verhuizen. Gedurende 40 jaar hebbengrote delen van de binnenstad als afzichtelijke woestenijen opengelegen. De werken, begroot op21 miljard (in franken van 1999) hebben uiteindelijk 70 miljard gekost. Vandaag rijden op werk-dagen 1200 treinen met 320.000 passagiers tussen Noord en Zuid. De lijn is 6 km lang en telt 6sporen.

Fernand Brunfaut is een van de belangrijkste architecten van de Noord-Zuid. Hij was ookvolksvertegenwoordiger voor de BSP en ontwierp de wet Brunfaut (1949) over sociale woning-bouw in België. In Dinant en Willebroek bouwde hij Volkshuizen en in Gent de redactielokalenvan dagblad Vooruit, waarvoor L.P. Boon vele jaren als journalist zou werken.

Symbool van moderniteit en mobiliteit


14

Vital Schraenen is werkzaam in de theaterwereld als regisseur, acteur, licht- en decorontwer-per, auteur, tekstbewerker en -vertaler. Hij werkte o.a. voor De Tijd, Internationale NieuweScène, Vlaamse Opera Stichting, Ensemble Leporello, kunstencentrum Plateau, Vlinderboom-experimenten, Theater Stap, Brussel 2000, Jongerentheater Fabuleus, Dionteater, CirkusPicolini, Compagnie Thor. Als acteur is hij vooral te zien in voorstellingen van EnsembleLeporello.

Voor elke regie die hij tekent, verzorgt hij ook de vormgeving en de lichtcreatie. Zijn samen-werking met Chris Carlier heeft al heel boeiende producties opgeleverd o.a. KRSK enSlachtwerk. Nu wist hij het Brussels Brecht-Eisler Koor en het Omroerkoor te boeien voor zijnidee van een volksopera naar de roman Vergeten Straat van Louis Paul Boon.

Een roman vertalen naar een theatraal gebeuren is nooit vanzelfsprekend. Het gevaar om tevervallen in illustratieve anekdotiek ligt altijd op de loer. Om het met Vital Schraenens woordente zeggen: "Daarom wil ik van 'Vergeten Straat' geen zuivere theaterbewerking maken.

Mij lijkt gestileerd muziektheater voor een koor en een begeleidend muziekensemble, een soorthedendaags oratorium, of - zoals Boon het misschien graag zou horen - een volksopera de idea-le vorm om Boons boek ten tonele te voeren." Vital koos in zijn bewerking niet voor een getrou-we navertelling van Boons roman maar voor een ‘verdicht’ dynamisch wervelend geheel van per-sonages, tekstfragmenten, one-liners, klanken, liederen, ideeën en beelden uit het boek. Al hettekstmateriaal dat opgenomen werd in het libretto is aan Boon ontleend.

Zowel de literaire kracht als de situatie die Boon aangeeft (namelijk, een groep individuen kiestervoor om zich af te sluiten van de wereld en gestalte te geven aan een utopie) vormen de rug-gengraat van het libretto.

De zangers zijn de bewoners van de straat, een revolterende menigte, een verwarring van stem-men. Uit het koor komen individuen plots te voorschijn om even later weer te worden opgeno-men in het koorlichaam. Dan weer verstilt het geheel om plaats te maken voor een beeld of eenmuzikale 'adempauze'.

Vital Schraenen

Of het niet verkeerdis, zo goedmoedig, zo

zorgeloos te leven


15

Chris Carlier studeerde gitaar, harmonie en muziekgeschiedenis aan het KoninklijkMuziekconservatorium te Brussel. Hij componeert vooral kamermuziek en toneelmuziek.

Van daaruit is hij sinds 1994 actief bezig met muziektheater en muziek voor teksttheaterpro-ducties, o.a. Elegie van het Wezekind, tekst Randall Casaer, e.a. (Wezekind, 1994), Bela'sBestiarium, tekst Randall Casaer en Elvis Peeters (Wezekind, 1996), De Hondsdagen, tekstRandall Casaer en Elvis Peeters (Wezekind, 1998), Het Laatste Verlangen, tekst Elvis Peeters,compositie i.s.m. Koen Van Roy (Tirasila / WaIpurgis, 1999), (onkel) Vania, tekst Howard Barker(Ensemble Leporello, 2000), Rover, dronkeman, tekst Bart Moeyaert (Luxemburg, 2001, gese-lecteerd voor theaterfestivaI 2001), KRSK, berichten uit een zeemansgraf, (Tirasila, 2002),Slachtwerk, tekst Elvis Peeters (Rubio-kwartet & Tirasila), Beste Vrienden, tekst Elvis Peeters(Theater Luxemburg).

Daarnaast is Chris Carlier ook uitvoerend muzikant en geeft hij les aan de muziekacademie vanSint-Agatha-Berchem.

Chris Carlier nam het libretto van Vergeten Straat ter harte en componeerde een complex stukvoor een groot gemengd koor en een slagwerktrio. Technisch gezien is het geschreven in de vormvan een oratorium. De compositie verwerkt referenties naar de geëngageerde muziekschriftuur,de muzikale idiomen uit het interbellum, ja zelfs naar de musicals. Grote koorstukken, kleinemeerstemmige formaties, korte solo’s, ‘sprechgesang’, gescandeerde passages, gesproken of uit-geroepen tekstflarden, instrumentale sfeerbeelden lossen elkaar af in een contrasterend geheelvol vertwijfeling, ontroering, euforie en levensvreugde.

Slagwerk biedt een uitgebreid gamma aan. De klassiekers: pauken, grote en kleine trom, tam-boerijn, bekkens, gong, tamtam, triangel, bellen, castagnetten, ratel, enz. als puur ritmischeinstrumenten. Maar daarnaast ook de meer tonale instrumenten als marimba, xylofoon, vibra-foon, klokkenspel.

Verder worden ook nog meer "exotische" instrumenten gebruikt. En tenslotte nog een hoopgeluiden, van allerlei vogels over regen, donder, zee, enz.. Zo ontstaat een eigen klankwereld, dienauw aansluit bij de sfeer van het boek, bij het Brussel tijdens de werken aan de Noord-Zuidverbinding..

Chris Carlier

In de eerste missingligt het plezier van tekunnen herbeginnen.


16

Dirigente Lieve Franssen

Geboren: in 1978, als onderdeel van het Brecht-Eislerkoor (Gent, Antwerpen, Brussel). Alleende Brusselse tak overleefde en bloeit voort.Categorie: vierstemmig, gemengd koor. Momenteel zo’n 36 leden.Lievelingskleur: alle kleuren van de regenboog, behalve zwart (maar dat is geen kleur).Leuze(n): Al zingend partij kiezen (Hanns Eisler), en Extreem-Rechts, nee bedankt!Werking: democratisch. De koorleden hebben inspraak in elke fase van de productie. Wat wij zingen: Brecht, Eisler (natuurlijk), Kurt Weill, Paul Dessau, Dimitri Sjostakovitsj, LouisAndriessen, Jan Rispens, Frederic Rzewski, Guido Schiffer, Chris Carlier, …Wat wij niet zingen: al wat staat voor bekrompen nationalisme, racisme, stompzinnigheid.Recent muziektheater: Dieren met een heel vreemde geur (1999), Mensenzee (2002), en nuVergeten Straat (2004)Waar wij zingen: in grote en kleine zalen, en op straatPartnerkoren: Omroerkoor Hasselt, Hanns Eisler Chor Berlin, Gegenstim-

men Wien, strijd- en solida-riteitskoren in binnen-

en buitenland.

Het Brussels Brecht-Eislerkoor (BBEK) in een notendop

De oude vlagintrekken en de

nieuwe vlaguithangen... nee, deoude vlag intrekkenen het venster leeg!


17

Dat de mensenrecht hebben

op luiheid

Het Omroerkoor HasseltDe informele draaischijf van progressief Limburg rond 1980 was café Roodhuis in de Aldestraat in

Hasselt. Vrouwen-voor-vrouwen, nieuwsgierige wakkeren, klein rood en groen, wereldschoolders, wets-winkelaars, syndicalisten, Release-jongeren, aankomende wereldwinkeliers, A24-veteranen en anderemilieu-activisten, kortom een heel scala van chaotisch ontregeld tot rigoureus geregeld verdrong er zichvoor de toog van Hans en Mieke, af en toe uit elkaar gespeeld door folkgroep Schokkenteeres. In datgistende samenklitten ontsproot een verwezenlijkbare droom: een zangkoor. Luk Cluysen, muziekleraar enfolkmuzikant, kreeg een pupiter voor de voeten geschoven en – o jee! – hij méénde het. Dat groepje dateens wou zingen voor de lol, werd een echt koor. Een vierstemmig gemengd koor, zoals dat in deftige ter-men heet. Voor de zangers zelf is het een mengeling van klassiek koor en strijdkoor, van muziek en actie,van zingen en reflecteren. Omroeren, dat is: rimpels maken, de rust en de schone schijn van het oppervlakdoorprikken, het bezinksel in beweging brengen en naar boven halen, lucht geven en verandering inzet-ten... zingen tot het betert. En veroordeeld zijn tot eeuwig zingen.

Het Omroerkoor gaf meer dan 100 concerten en concertjes allentwege en verleende stemkracht aan tal-rijke acties van sociale organisaties, milieu- en vredesbewegingen. Vergeten straat is het zesde avondvul-lend programma van het Omroerkoor, het derde in samenwerking met het Brussels Brecht-Eislerkoor.

Dirigent Luk Cluysen


18

TRIATU is een percussie-ensemble gevormd door Frank Van Eycken, Dimitri Dumon enBjörn Denys. Het trio brengt concerten en schoolanimaties rond slagwerk, compositie-technie-ken en muziekstijlen. Op het programma van de publieke concerten staat enerzijds hedendaag-se muziek, met een belangrijk deel aan Belgische componisten, en anderzijds etnische muziek.

Op het conservatorium van Brussel behaalden deze drie percussionisten hun diploma “Meester in de Muziek”. Tevens volgde FrankVan Eycken gedurende twee jaar de studies Cubaanse en Braziliaanse Muziek aan het Conservatorium van Rotterdam terwijl DimitriDumon de specialisatiecursus vibrafoon en marimba volgde aan het ‘Conservatoire National de la Région de Strasbourg’.

In ’98 ontving Frank de Horlait-Dapsens beurs en in ’99 won hij de B.A.E.F. beurs. In september ’99 ontving Dimitri de eerste prijsop het ‘Concours International de Vibraphone’ te

Clermont-Ferrand.

Als freelance muzikant zijn ze alle drie actief in hetBelgische muzieklandschap: Nationaal Orkest vanBelgië, Vlaams Radio Orkest, Il Novecento, HetSpectra Ensemble, Oxalys, Champ d’Action,

Chapelle de Lorraine, PercussiongroupBrussels, ...

In mei 2001 was TRIATU laureaat vande kamermuziekwedstrijd ‘Tremplin’.

Triatu werd geëngageerd door o.a.Festival van Vlaanderen, Jeugd enMuziek/Jeunesses Musicales, ArsMusica (Brussel en Charleroi),Prettig Klassiek enz.

TRIATU is een van de driedebuut-ensembles die geselecteerdwerden voor “Gouden Vleugels2004”.

Ik vraag niet naar geld,ik vraag naar wat liefde

Percussietrio Triatu


19

AltenIngrid BauwensAnita BonnTine Demyttenaere Ruth Flikschuh Bieke JansenMarianne Lauwers Jo LemmensCathy Mayer Monika Metzger Rose Moers Bernadette OlbrechtsMia Polet Geneviève PrumontMyriam Vanderlinden Tineke Van Engeland Sabine Verlinden Moniek VranckenChris Wuytack

SopranenErica BalLili BammensIlse CarlierMonika DhaezePaule DierensNicole HaegemansAnke Hintjens Marguerite Loute Veva NijsKatlijn SanctorumAntoinette Van Belle Griet Van de VenIelde van der SyptGriet Van Paemel

TenorenPeter Bracaval Fried Buelens André CantHugo D’HertefeltSerge GovaertLambert Moors

Chris Schraepen Daniel SwannetKris Vanhoeck Patrick Van SnickAndré Vreven

BassenLuk CluysenAndré GoyvaertsWim KennisToon Lowette

Erik Meerschaut André MewisJosVandersmissenRaf VerbeeckKarim Zahidi

PianoSabine Demey


20

Contactadressen:

Brussels Brecht-EislerkoorLieve Franssen, dirigente,Fétisstraat 20, 1040 Brussel.Tel.: 02/644.37.12.e-mail: [email protected]: http://www.bbek.be

OmroerkoorLuk Cluysen, dirigent,

Runkstersteenweg 49, 3500 Hasselt.Tel.: 011/27.27.32.e-mail: [email protected]: www.omroerkoorhasselt.be

TriatuBjörn Denys,

Beitemstraat 17, 8890 Moorslede.Tel.: 056/50.35.22GSM: 0475/61.56.87e-mail: [email protected]: http://www.triatu.be

Volksopera Vergeten straat(verkoop)Ruth Flikschuh. Tel.: 02/344.49.61.e-mail: [email protected]

ColofoonAan dit programma-boekje werkten mee:Erica Bal en JosVandersmissen (red.),Chris Wuytack, RuthFlikschuh (lay-out enfotomontages), LiliBammens en AndréGoyvaerts (actuelefoto's), MariaDermitzaki (omslag-foto)

Volksopera Vergeten Straat geniet de steun van:Koor en Stem, Ministerie van deVlaamse Gemeenschap,Vlaamse Gemeenschaps-commissie.

het Noordstation (boven) en het Zuidstation (onder) voor de noordzuidverbinding


Vergeten Straat programma

Documents

Transcript of Vergeten Straat programma