1

Verdiepingssessie werkgeversbijeenkomsten

Uitwerking pensioenakkoord naar een nieuwe regeling

2

Actualiteiten en wijzigingen 2013, 2014 en 2015

• 2013– Kerncijfers ABP en actualiteit

• 2014– Beperking fiscale ruimte pensioenopbouw (Witteveen)

• 2015– Maatregelen uit Regeerakkoord– Nieuw pensioencontract: nominaal vs reëel – Nieuw financieel toezichtskader (FTK)

33

Kerncijfers ultimo 2012• Aantal deelnemers: Totaal 2.810.000 mln.

– Gepensioneerden: 780.000Ouderdomspensioen (incl. vroegpensioen)

529.000

Nabestaandenpensioen 202.000

Arbeidsongeschiktheidspensioen 49.000

– Slapers: 913.000– Actieven: 1.117.000

• Bezittingen: 281 miljard• Verplichtingen (obv 3-mnds rente van 2,43%): 292,2 miljard (nog zonder korting)

• Dekkingsgraad: 96,2%• Indexatieachterstand 9,0%

• Premiegrondslag: circa 35 miljard• Jaarlijkse premiebijdrage: circa 9,9 miljard (inclusief VPL inkoop)

• Jaarlijkse pensioenuitkering: circa 8,6 miljard

4

Persbericht 1 februari 2013 Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende verlaging 2014 van 1,6% Bezittingen nemen in 2012 toe met 35 miljard euro (rendement 13,7%) Waardering pensioenverplichtingen stijgt met 31 miljard euro Dekkingsgraad ultimo 2012 96% Langer leven heeft effect op dekkingsgraad van -1,8%

5

Recente en verwachte ontwikkeling dekkingsgraadconsequenties van een aantal maatregelen

verwacht tekort eind 2013: 1,6%

6

Premies 2012 en 2013Premies ABP burgers (in procenten) Premie

2012Premie 2013

Premie WG 2013

Premie WN 2013

OP/NP (exclusief herstelopslag) 20,9 21,9

Herstelopslag 3,2 3,2

Extra opslag tbv OP/NP voor bijdrage aan herstel 0,3

Subtotaal 24,1 25,4 17,78 7,62

Anw-compensatie (incl opslag voor bijdrage aan herstel) 0,3 0,3 0,075 0,225

AOP (gemiddeld, incl opslag voor bijdrage aan herstel) 0,3 0,4 0,3 0,1

Totaal 24,7 26,1 18,2 7,9

Totaal (uitgedrukt in salaris) 19,2 20,1 14,0 6,1

VPL premie (uitgedrukt in salaris) 3,9 4,0 1,6 2,4

7

2014Beperking fiscale ruimte pensioenopbouw (Witteveen)

8

Nieuw fiscaal kader 2014• Fiscaal kader (Witteveen): wijziging vanaf 1 januari 2014• bepaalt fiscale ruimte voor toekomstige pensioenopbouw• verhoging pensioenrichtleeftijd van 65 jaar → 67 jaar • verlaging opbouwpercentage met 0,1%

– voor ABP (lage franchise) van 2,05% naar 1,95%

• vernauwing totale fiscale ruimte pensioenopbouw ± 18%

2014

9

2015

Maatregelen uit Regeerakkoord

10

Maatregelen Regeerakkoord 2015?

• Verdere beperking fiscaal kader (Witteveen)– aftopping inkomensniveau tot € 100.000,-– verlaging maximaal opbouwpercentage met 0,4%

• Overige maatregelen– (versnelde) verhoging AOW-leeftijd– overbruggingsregeling– doorwerkbonus– partnertoeslag– AOW tegemoetkoming, …

2015

11

Aftopping inkomensniveau tot € 100.000,-

• Boven inkomensniveau van € 100.000 kan niet langer fiscaal gefaciliteerd voor aanvullend pensioen worden gespaard– Geldt zowel voor pensioenopbouw in 2e als 3e pijler – Betekent de facto een maximum pensioengevend salaris van

€ 100.000,-– Betreft ca. 1 tot 1,5% van de huidige ABP actieven populatie

• Risico’s: – Volgende verlaging van maximaal pensioengevend salaris

makkelijker– Draagvlak collectieve regeling wordt kleiner

2015

12Pensioenopbouw na 40 dienstjaren in euro’s van nu

Huidig2013

Witteveen 2014

Witteveen 2015

Salarissen10.9402,05%

10.9401,95%

10.9401,55%

€20.000 €7.429 €7.067 €5.617€25.000 €11.529 €10.967 €8.717€32.500 €17.679 €16.817 €13.367€40.000 €23.829 €22.667 €18.017€52.500 €34.079 €32.417 €25.767€60.000 €40.229 €38.267 €30.417

Gevolgen ABP regeling

2015

13

Gevolgen ABP regeling• Pensioenopbouw daalt dus in totaal met bijna 25%

– van 2,05% naar 1,55%• Bovendien gaat pensioenleeftijd van 65 naar 67 jaar

– hierdoor daalt de waarde nieuwe pensioenaanspraken met ca. 12%

• Berekeningen gaan uit van 40 jaar opbouw, maar:– gemiddelde pensioenopbouw binnen ABP is 28 jaar (en dalend) – dus 28 x 1,55 = 43% van gemiddeld salaris – komt overeen met ongeveer 30% van eindloon

• Raakt vooral jongeren, die aan het begin van de opbouw staan…

2015

14

Gevolgen voor premie?• lagere ruimte in fiscaal maximale opbouw hoeft niet

één op één te leiden tot lagere premie,• bijvoorbeeld vanwege:

– versterking financiële positie → verhoging zekerheid alle deelnemers, oud en jong

– verbetering pensioenregeling• verbetering partnerpensioen

– (5/14 → 5/7, risicobasis 65- → kapitaalgedekt 65-)• onvoorwaardelijke indexatie actieven

→ verhoging ambitie/zekerheid actieven– ………………..

2015

15

2015Nieuw pensioencontract: nominaal vs reëel

Nieuw financieel toezichtskader (FTK)

16

Naar een nieuw pensioencontract

Onaanvaardbaar premieniveau

Acceptabel premieniveau

Perceptie t.a.v. huidig contract

2015

17

Nominaal contract

Voorwaardelijkeindexatie

Nominale aanspraak “harder” dan toekomstige indexatie

Reëel contract

Voorwaardelijkeaanspraak

Binnen aanspraak geen verschil tussen nominale opbouw en indexatie

Ambitie

aanspraakOnvoorwaardelijke

2015

18 18

Reëel contractNominaal contract

Zekerheid

Indexatie-achterstand

Indexatie-achterstand

2015

1919

Tussenstap: van huidig naar nieuw nominaal contract

In nieuw FTK in elk geval overgang naar een aangepast nominaal pensioencontract.

Interpretaties obv hoofdlijnen nota FTK (30 mei 2012)

Overeenkomsten met huidig contract: Waardering verplichtingen met risicovrije rentecurve

Afstempelen blijft ultimum remedium

Premiestelling o.b.v. maximaal 10-jaars gemiddelde rente + solvabiliteitsopslag

2015

2020

Verschillen (o.b.v. hoofdlijnennotitie): Compleet contract, zowel bij lage als hoge dekkingsgraden

Hoger vereist eigen vermogen (van ca. 125% naar ca. 130%)

Introductie normdekkingsgraad (=100% reëel)

Afschaffen premiedemping o.b.v. verwacht rendement

Strenger herstelplan (“kruiend ijs”), mogelijk grotere schokken

12-maands middeling dekkingsgraad ipv 3-maands middeling rente

Tussenstap: van huidig naar nieuw nominaal contract

2015

2121

Nieuw nominaal en reëel contract: vergelijking

Nieuw nominaal contract

Nominaal sturen en indexatie

• Nominale thermometer

• Rekenrente VPV: risicovrije RTS + UFR

• Hogere verplichte buffer (± 5%-punt)

• Volledige indexatie bij 100% reëel

Transparantie over risico’s

• Complete indexatiestaffel

• Communicatie over koopkracht en risico’s

Reëel contract

Reëel sturen en indexatie

• Reële thermometer

• Rekenrente VPV: risicovrije RTS + UFR + looptijdafhankelijke risico-opslag + indexatieafslag

Transparantie over risico’s

• Evenredige spreiding schokken

• Communicatie over koopkracht en risico’s

2015

2222

Nieuw nominaal en reëel contract: vergelijking (2)

Nieuw nominaal contract

Verwerking schokken

• Onder 105%: binnen 3jr herstel

• Onder ± 130%: binnen 15jr herstel

• Nieuwe schokken binnen lopend herstelplan (geldt in feite ook voor huidig nominaal contract)

Verwerking levensverwachting

• Optioneel voor bestaande en nieuwe

opbouw

Reëel contract

Verwerking schokken

• Spreidingsperiode max. 10 jaar

• Nieuwe schokken opnieuw gespreid

• Geen staffel mogelijk

Verwerking levensverwachting

• Verplicht voor bestaande en nieuwe

opbouw

2015

2323

Nieuw nominaal en reëel contract: vergelijking (3)Nieuw nominaal contractPremiestelling

• Uitgangspunt: stabiliteit

• Kostendekkende premie

• Basis: maximaal 10-jaars gemiddelde risicovrije rente plus solvabiliteitsopslag

Reëel contractPremiestelling

• Uitgangspunt: stabiliteit

• Kostendekkende premie

• Basis: maximaal 10-jaars gemiddelde risicovrije rente minus indexatieafslag, plus risico-opslag, plus solvabiliteitsopslag

• Premiestelling nog onduidelijk in hoofdlijnennota• In principe arbitragevrij tussen reëel en nominaal contract

bij vergelijkbare ambitie vergelijkbare premie

2015

2424

Cruciale vraag: welk aspect van de nieuwe contracten heeft het grootste effect op de uitkomsten?

• Het stuurinstrument (reëel of nominaal)

• De striktheid van de herstelplannen

• De hoogte van de egalisatiereserve / buffers

Strikte herstelplanregels in de hoofdlijnennotitie hebben belangrijke impact

2015

Nieuw nominaal en reëel contract: vergelijking (4)

2525

Het nieuwe pensioencontract:zekerheid en generatie-effecten

Mogelijke definities zekerheid:

• Spreiding pensioenresultaat

• Kans op afstempelen en mate van afstempelen

• Kans op volledige indexatie

• Kans op een vervangingswaarde lager dan X%

• Kans op grote verschillen tussen generaties

• …

2015

26

-2.0%

-1.5%

-1.0%

-0.5%

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57 61 65 69 73 77 81 85 89 93

reeel

Nieuw FTK: discontovoet• Nominaal:

risicovrije RTS + UFR 20-60• RTS = rentetermijnstructuur• UFR = Ultimate Forward Rate

(toegroeiend naar 4,2%)

– Observatie: het renteniveau van 4,2% wordt niet bereikt

• Reëel:risicovrije RTS + UFR 20-60+ risico-opslag – indexatieafslagIndicatief:

• risico-opslag oplopend tot ca. 1,5%• indexatieafslag = bijv. 2,5%

– door vaste indexatieafslag blijft reële discontovoet in feite nominaal !

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

1 5 9 13 17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57 61 65 69 73 77 81 85 89 93

zero rente UFR curve uit Solvency IIRTS RTS + UFR

2015

27

Nieuw FTK, Aanpassingsmechanismen

LAM (levensverwachtingsaanpassingsmechanisme)

• nominaal contract: optioneel• reëel contract: verplicht

Doel: stijgende levensverwachting leidt niet tot hogere premies of lagere dekkingsgraad

Middel: aanpassing pensioenen (aanspraken en opbouw) bij wijziging van levensverwachting

aanspraken worden ‘zachter’ (of minder onvoorwaardelijk)

2015

28

Nieuw FTK, AanpassingsmechanismenRAM (rendementsaanpassingsmechanisme)

• alleen bij reëel contract

Doel: financiële schokken absorberen

Middel: schokken direct verwerken in pensioenen (opbouw en uitkeringen)

reële dekkingsgraad is altijd 100%– mogelijkheid om max. 10 jaar te spreiden– nieuwe schok mag weer over volgende periode worden verspreid– via egalisatiereserve extra demping mogelijk

aanspraken worden ‘zacht’ (of voorwaardelijk)

2015

29

Invaren • Inbrengen bestaande aanspraken in nieuw contract• Alleen relevant indien fonds overstapt op nieuw reëel contract

– of bij LAM voor bestaande pensioenen in nominaal contract• Zonder invaren duurt het jaren voordat nieuw contract effect heeft (ABP

heeft ca. € 280 mld pensioen in oud contract, jaarlijkse pensioenopbouw ca. € 7 mld)

• Bestaande pensioenen wijzigen van karakter door invaren– “onvoorwaardelijke” pensioenen worden voorwaardelijk – invaren maakt inbreuk op eigendomsrecht, echter gerechtvaardigd door

algemeen belang• Kabinet biedt mogelijkheid (maar geen wettelijk kader) voor sociale

partners om collectief (op fondsniveau) in te varen • Pensioenfondsen moeten eigen kritische afweging maken

Pilot SZW met PfZW, ABP zit in klankbordgroep met 7 andere pf-en

2015

30

ABP’s opvattingen bij nieuw pensioencontract• realistische keuze tussen nominaal en reëel

– veel dient nog nader ingevuld te worden– (pensioen)resultaten hangen sterk af van uitgangspunten en parameters

• passende discontovoet– voor nominaal en reëel contract

• verplichte invoering LAM (ook voor het nominaal contract)– generatieneutraal stelsel met evenwichtige verdeling lasten van langer

leven

• beperking juridische risico’s bij invaren– bijvoorbeeld door wettelijke verplichting

• minder mechanisch reëel contract– mogelijkheid om te sturen op (reële) ambitie (“geheugen”)– staffels mogelijk 2015

31

Vragen?