1

Verbrede Impulsregeling 2018 - 2022

Klimaatadaptatie in de Stad

UITVOERINGSRICHTLIJNEN en -KADERS

Vastgesteld door het college van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden op 14 februari 2017 Auteurs: Goos Boelhouwer Michael de Burger DM 1079262

2

Samenvatting

Verbrede Impulsregeling 2018-2022: Samen werken aan een klimaatbestendige regio.

Op 14 december 2016 heeft het algemeen bestuur de Verbrede Impulsregeling goedgekeurd (DM# 1125487). Daarbij is de motie aangenomen om een evaluatie bij de Voorjaarsnota 2018 te maken én met partijen af te spreken om te rapporteren door een fotoverslag met context. Wat is de verbrede Impulsregeling? Het waterschap wil meer bijdragen aan oplossingen voor de stedelijke waterproblematiek van nu en later. We gaan samen met partijen (gemeenten en institutionele terreinbeheerders) nadenken over wat nu de problemen en oplossingen zijn en hoe de klimaatverandering invloed heeft op het stedelijk gebied. Daarnaast willen we de Impulsregeling uitbreiden om ook het doel van de themaprogramma’s Omgaan met wateroverlast (waaronder realisatie wateropgave wateroverlast en voorkomen van schade door piekbuien) en Watertekort (waaronder voorkomen van nadelige effecten van uitzonderlijke hitte en droogte) mee te financieren. (Bron: Voorjaarsnota 2016)

Wat is het budget? Het budget voor de Impulsregeling vanuit het begrotingsprogramma “Gezond Water” bedraagt nu € 300.000 per jaar. In de voorjaarsnota 2016 is aanvullend budget vrijgemaakt vanaf 2018 van € 150.000 vanuit het begrotingsprogramma “Beperken gevolgen klimaatverandering”. Als dekking voor de bijdragen is een totaal bedrag van € 450.000 in de exploitatiebegroting van de afdeling WB opgenomen. Jaarlijks kunnen partijen maatregelen (uitvoeringsprojecten) indienen waarbij klimaatadaptatie het overkoepelende thema is (ook wel ruimtelijke adaptatie genoemd). Bij de regeling ligt de focus op wat samen bereikt kan worden, in plaats van wat de wettelijke taak van elke overheid of maatschappelijke organisatie is.

Wat is de procedure? De verbrede Impulsregeling loopt van 2018 tot en met 2022. In 2017 kunnen gemeenten al voor de verbrede Impulsregeling aanvragen indienen, die in 2018 worden uitgekeerd. Naast gemeenten kunnen institutionele terreinbeheerders (zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten) gebruik maken van de regeling, als zij via hun eigen projecten effectief kunnen bijdragen aan het realiseren van de Wateropgave Wateroverlast in het landelijk gebied. Jaarlijks stelt het college de toekenning van de financiële bijdrage aan de partijen vast. De hoogheemraden (gebiedsportefeuillehouders) tekenen met de partijen een samenwerkings-overeenkomst.

Foto: atelier groen blauw.

3

Aanleiding De aanleiding is de Voorjaarsnota 2016

Het waterschap gaat meer bijdragen aan oplossingen voor de stedelijke waterproblematiek van nu en later. We gaan samen met de andere stedelijke stakeholders nadenken over wat nu de problemen en oplossingen zijn en hoe de klimaatverandering invloed heeft op het stedelijk gebied. Met de impulsregeling stedelijk water draagt het waterschap al twee jaar [inmiddels drie] succesvol bij aan gezamenlijke doelen van gemeenten en waterschap rond gezond water en genieten van water. Deze regeling breiden we uit om ook het doel Omgaan met wateroverlast, waaronder voorkomen van schade door piekbuien en voorkomen van nadelige effecten van uitzonderlijke hitte en droogte mee te financieren. Deze laatste doelstellingen gelden niet alleen voor het stedelijk gebied, maar ook voor het landelijk gebied. Het budget voor de impulsregeling bedraagt nu € 300.000 per jaar. In deze voorjaarsnota is aanvullend budget vrijgemaakt vanaf 2018 van € 150.000. In de tweede helft van 2016 krijgt het algemeen bestuur hierover een voorstel, in 2017 kunnen gemeenten en andere partijen dan voor de uitgebreide regeling aanvragen indienen. Bij de regeling ligt de focus wat samen bereikt kan worden in plaats van wat de wettelijke taak van elke overheid of maatschappelijke organisatie is.

Vaststelling Verbrede Impulsregeling door het algem een bestuur Op 14 december 2016 heeft het algemeen bestuur de Verbrede Impulsregeling goedgekeurd (DM# 1125487). Besloten is om: 1. In te stemmen met de “Verbrede Impulsregeling”, zoals aangekondigd in de Voorjaarsnota 2016 en de

Begroting 2017. Deze regeling is een verbreding van de vastgestelde Impulsregeling Kwaliteitswater in de Stad (verbeteren waterkwaliteit en ecologie, genieten van water) met de thema’s:

a. Omgaan met Wateroverlast (wateropgave en piekbuien, bewustwording) b. Omgaan met Watertekort (droogte, hitte, bewustwording).

2. Het college op te dragen om de benodigde uitvoeringsrichtlijnen uit te werken en vast te stellen, waaronder het jaarlijks toekennen van de bijdrage. Verbreding van de bestaande Impulsregeling Om doelmatig, eenduidig en efficiënter te werken met diverse stimuleringsregelingen, stelt het waterschap één financiële regeling in met de overkoepelende naam: “Verbrede Impulsregeling”. In dit document beschrijven we de kaders en richtlijnen voor deze regeling. De verbreding van de Impulsregeling leidt niet tot de integratie van alle financiële bijdrageregelingen die het waterschap ter beschikking heeft. Andere regelingen blijven bestaan, zoals de Groen-blauwe Diensten met agrarische Collectieven, de regelingen “Stimulering derden aanpak diffuse emissies” en “Blauwe Burgerinitiatieven”. Doelgroep is vooral gemeenten, ook institutionele t erreinbeheerders in landelijk gebied De regeling is bedoeld voor gemeenten én institutionele terreinbeheerders in het landelijk gebied (zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten), die gelegen zijn in het beheergebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. De genoemde partijen kunnen jaarlijks hun maatregelen indienen. Terreinbeheerders in het landelijk gebied kunnen alleen uitvoeringsmaatregelen indienen die specifiek betrekking hebben op de realisatie van de Wateropgave Wateroverlast (deze wateropgave is door het waterschap in het landelijk gebied berekend en wordt jaarlijks bijgesteld). In de praktijk blijkt dat samenwerking met stedelijke stakeholders vooral plaatsvindt met gemeenten. In dit document wordt daarom de term “gemeenten” gebruikt. Andere stakeholders in het stedelijk gebied, zoals NGO’s en private partijen nodigen we uit om via (en samen met) een gemeente maatregelen in te dienen.

4

Referenties en eerdere bestuursbesluiten Waterkoers In de Waterkoers 2016-2021 staat beschreven dat we onze doelen en opgaven niet alleen kunnen realiseren. Het waterschap wil samen doelen realiseren:

• Een impuls aan de samenwerking met gemeenten geven aan doelmatiger werken en gezamenlijke uitvoeringsprogramma’s opzetten;

• Verbeteringen in de stedelijke leefomgeving realiseren, o.a. in de beleving van schoon, maar ook mooi water;

• Verminderen van de negatieve effecten van toenemende verstedelijking en klimaatverandering;

• Vergroten van maatschappelijk draagvlak van het werk van het waterschap door meer zichtbaar te zijn in de stad.

Meer informatie: http://waterschaponline.nl/hdsr/menu.php Coalitie Ruimtelijke Adaptatie Het waterschap en gemeenten willen samen werken aan de gevolgen van klimaatverandering Hogere temperaturen in de stad, heftige buien en meer kans op droogte kunnen het leven in de stad ontwrichten. Nu al maatregelen nemen is nodig om in 2050 een klimaatbestendige leefomgeving te hebben, conform de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. De afgelopen jaren blijkt dat hevige buien en langdurige droogte zich nu al voor doen. Het nemen van maatregelen in de stad ter verbetering van de leefomgeving is vooral een taak van de gemeente als beheerder van de openbare ruimte. We willen gemeenten stimuleren om klimaatmaatregelen te nemen en problemen te voorkomen. Het college van het waterschap heeft op 16 maart 2016 het Plan van Aanpak ondertekend met de titel “Wij werken aan een waterrobuuste en klimaatbestendige regio Utrecht”. Negen overheden, waaronder het waterschap, zijn koplopers op het gebied van klimaatadaptatie en verklaarden aan de slag te gaan met het doel De bebouwde omgeving is in 2050 klimaatbestendig. Dit is conform de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie. Het gaat om: • Wateroverlast (extreme regen, water in de openbare ruimte, veenweideproblematiek) • Veiligheid (gevolgenbeperking van overstroming, meerlaagsveiligheid) • Hitte (warme nachten, inclusief volksgezondheid, mobiliteit, recreatie) • Droogte (watertekort, inclusief waterkwaliteit en bodemdaling) Meer informatie: www.hdsr.nl/ruimtelijkeadaptatie Thema Gezond Water: bestaande Impuls Kwaliteitswater in de Stad. Het algemeen bestuur van het waterschap heeft op 19 december 2012 de visie Kwaliteitswater in de stad vastgesteld (DM 513487) met daarin de ambities van het waterschap voor het stedelijk oppervlaktewater. Om de waterkwaliteit in de stad een impuls te geven is in de Voorjaarsnota 2013 vastgelegd dat hiervoor jaarlijks een bedrag van € 300.000 vrij wordt gemaakt. De Europese Kaderrichtlijn Water vormt hierbij het kader. Vanaf 2014 wordt jaarlijks een bijdrage van totaal € 300.000 aan gemeentelijke maatregelen vastgesteld. Het algemeen bestuur heeft op 30 september 2015 het KRW-maatregelenpakket 2016-2021 vastgesteld, waarin de Impulsregeling als een van de tien maatregelen is opgenomen in de 2e uitvoeringsperiode van de Kaderrichtlijn water. Het budget voor het jaar 2017 is in juni 2016 door het college al toegekend aan diverse maatregelen van gemeenten. Het nemen van maatregelen in de stad ter verbetering van de waterkwaliteit is een taak van zowel het waterschap als van de beheerder van

5

de openbare ruimte, de gemeente. De gemeenten en het waterschap werken vanuit het Water Innovatie Netwerk (Winnet) als enkele jaren samen in de afvalwaterketen en het stedelijk water. Meer informatie: http://www.hdsr.nl/impuls Thema Omgaan met Wateroverlast: Synergiebudget realisatie Wateropgave Wateroverlast en Omgaan met piekbuien. Het algemeen bestuur van het waterschap heeft op 6 juli 2016 het Programma Omgaan met Wateroverlast vastgesteld (DM 1042463). Twee strategieën zijn van toepassing voor dit thema. Strategie A5 Het benutten van synergiekansen met terreinbeheerders en Strategie B3; Beperken schade door extreme neerslag. Het waterschap heeft een inspanningsverplichting om inundaties in het oppervlaktewater-systeem te voorkomen. Het watersysteem is nog niet geheel op orde volgens de norm van de provinciale waterverordening. Het gebied dat daardoor een huidige wateropgave wateroverlast (WW) heeft is minder dan 0,8% van het beheergebied en ligt alleen in het landelijk gebied. Realisatie van deze WW door anderen draagt bij aan de bewustwording en doelmatige investering. Daarnaast voelt het waterschap een maatschappelijke verantwoordelijkheid om wateroverlast door grote regenbuien (hoosbuien, piekbuien, zomerbuien) in het stedelijk gebied te voorkomen in samenwerking met gemeenten. Meer informatie: www.destichtserijnlanden.nl/omgaanmetwateroverlast Thema Omgaan met Watertekort (i.o.) Binnen het waterschap wordt binnenkort een nieuw programma gestart om: • De droogte-opgave te actualiseren • Maatregelen om toekomstige problemen met watertekort te realiseren, waaronder ook “slim

watermanagement”. • Een pilot waterbeschikbaarheid Eiland van Schalkwijk uit te voeren. En dit alles af te stemmen met het Deltaprogramma Zoetwater (Platform West Nederland), waaronder het project KWA+. Meer informatie: http://www.hdsr.nl/beleid-plannen/kleinschalige-(kwa)/ Resumé In onderstaande tabel is te zien welke soort maatregelen van toepassing zijn op welk thema uit de bestuurlijke programma’s.

Bijdrage aan thema: Ruimtelijke adaptatie maatregelen:

Omgaan met Wateroverlast

Gezond Water

Omgaan met Watertekort (i.o.)

Verbeteren waterkwaliteit en ecologie in stedelijk gebied

Realisatie Wateropgave Wateroverlast in het landelijk gebied

Verminderen gevolgen piekbuien in stedelijk gebied

Verminderen gevolgen water tekort, droogte en hitte in stedelijk gebied

Versterken van de beleving van en bewustwording over water

6

Wat zijn de processtappen?

Indienen van maatregelen: • De Verbrede Impulsregeling start in 2017 met het indienen van aanvragen voor het

kalenderjaar 2018 en loopt in principe tot en met 2021 (de tijdshorizon van de Waterkoers). Waarbij de in 2021 toegekende maatregelen door gemeenten worden uitgevoerd in het jaar 2022.

• De regeling is bedoeld voor Gemeenten én grondbezitters in het landelijk gebied die gelegen zijn in het beheergebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Deze partijen kunnen jaarlijks hun maatregelen indienen.

• Het indienen van maatregelen kan op basis van de inhoudelijke thema’s. Zie de inhoudelijke kaders en de beoordelingscriteria voor een toelichting. Het gaat om:

• Elk jaar voeren de regiobeheerders een overleg met alle gemeenten in het beheergebied om

te inventariseren welke gemeenten ambities en mogelijkheden hebben om samen met het waterschap te werken. Met deze gemeenten wordt gekeken welke maatregelen in aanmerking kunnen komen voor de Impulsregeling.

• Het waterschap heeft in het landelijk gebied verschillende gebiedsprocessen lopen (planvorming watergebiedsplannen, peilbesluiten en ruimtelijke plannen, beheerzaken bespreken, projecten om knelpunten oplossen). We sluiten aan bij deze processen en hebben overleg met de institutionele terreinbeheerders in het landelijk gebied voor de realisatie van de Wateropgave Wateroverlast (die alleen in het landelijk gebied ligt).

• We maken gebruik van bestaande samenwerkingsverbanden (o.a. Winnet en de Coalitie Ruimtelijke Adaptatie). Hiermee kunnen knelpunten die uit al uitgevoerde onderzoeken (bv. Ecoscans in het kader van WINNET) worden aangepakt met maatregelen die in aanmerking kunnen komen voor de Impulsregeling.

• De partijen dienen de maatregelen in bij het waterschap met behulp van een format. Dit is dezelfde procedure als de bestaande Impulsregeling, maar dan aangevuld met de nieuwe thema’s.

• Nieuw is dat het waterschap vraagt om een fotoverslag met context. Oftewel: hoe ziet de situatie er nu uit, wat gaat er gebeuren aan uitvoeringsmaatregelen en hoe ziet het eindresultaat eruit?

1. Gezond Water - Verbeteren waterkwaliteit en ecologie in stedelijk gebied

Budget € 300.000,= (bestaande regeling)

2. Omgaan met Wateroverlast: - Realisatie Wateropgave Wateroverlast in het landelijk

gebied

Budget € 150.000,= (verbreding)

- Verminderen gevolgen piekbuien in stedelijk gebied 3. Omgaan met Watertekort:

- Verminderen gevolgen water tekort, droogte en hitte in stedelijk gebied

1,2,3: - Versterken van de beleving van en bewustwording over water Maakt deel uit van beide budgetten

7

Beoordelen en vaststellen van maatregelen: • Een beoordelingsgroep van het waterschap beoordeelt en prioriteert de ingediende

maatregelen op basis van criteria (zie verderop in dit document) en op basis van eigen prioriteit.

• We maken bij de beoordeling geen onderscheid in prioritering in sectorale of integrale maatregelen.

• De beoordelingsgroep is samengesteld uit medewerkers die kennis hebben van de waterthema’s. Afhankelijk van de ingediende voorstellen, worden de deskundige medewerkers betrokken.

• De beoordelingsgroep maakt een voorstel over de maatregelen waar het waterschap een bijdrage aan levert en hoe hoog deze bijdrage is.

• Indien de beoordelingsgroep niet tot een voorstel kan komen, zal samen met afdelingshoofden van WB en OSA en in overleg met de beoordelingsgroep tot een ander proces worden gekomen om wel tot een gedragen voorstel te komen.

• Na ambtelijke beoordeling binnen het waterschap, stelt het College uiteindelijk de toekenning van de financiële bijdrage aan de gekozen maatregelen vast via een collegevoorstel .

• Met de partijen sluit het waterschap na goedkeuring een samenwerkingsovereenkomst (SOK). De SOK wordt ondertekend door de gebiedsportefeuillehouders van het waterschap en bestuurder van de andere partij.

Na de ondertekening, uitvoeren en procesafspraken: • Met het ondertekenen van de SOK gaat de partij akkoord met de bepalingen uit de

overeenkomst. Het gaat onder andere over onderstaande richtlijnen met betrekking tot de uitvoering.

• In de samenwerkingsovereenkomst is opgenomen dat een fotoverslag door de partij te wordt opgesteld over:

A. Hoe ziet de huidige situatie er uit en wat zijn de knelpunten? B. Welke maatregelen zijn uitgevoerd en op welke manier? C. Hoe ziet de nieuwe situatie er uit en is het knelpunt zichtbaar opgelost?

Het doel van dit verslag is om te laten zien wat er gerealiseerd is. In bepaalde gevallen zal realisatie van een opgelost knelpunt niet direct tot zichtbare resultaten leiden. Het is niet de bedoeling om dan achteraf de financiële bijdrage niet te verlenen.

• In de samenwerkingsovereenkomst staat aangegeven op welke manier de oplevering gebeurd. Dit gebeurt bij voorkeur in aanwezigheid van beide partijen. Voor maatregelen met een kleine impact kan ook de veldbeheerder de uitvoering opnemen en bespreken met de gemeente.

• Op basis van deze “oplevering” wordt de afgesproken financiële bijdrage betaald. • Indien de maatregel een ander beheer en onderhoud vergt (zoals de aanleg van een

natuurvriendelijke oever of hemelwatervoorzieningen) dan moeten daar beheerafspraken over worden gemaakt. In de SOK nemen we dit dan op als randvoorwaarde.

• Monitoren van het effect enkele jaren na uitvoering voert het waterschap niet uit binnen het kader van deze regeling. Uiteraard kan, maar dan buiten deze regeling om, het waterschap zelf of samen met de partij het effect monitoren.

• De partij die de maatregelen uitvoert (of opdrachtgever is voor de aannemer) draagt in principe de risico’s . Het waterschap draagt niet bij in exploitatietekorten.

• Het waterschap en de partij versturen bij voorkeur een persbericht wanneer de SOK is getekend.

• De partij die een bijdrage van het waterschap ontvangt, communiceert tijdens uitvoering over de samenwerking met het waterschap, bijvoorbeeld door de hoogheemraad te betrekken bij de start of oplevering, het plaatsen van een informatiebord of bouwbord of vermelding op de website.

• Over de communicatie door de partijen rondom de uitvoering van een maatregel, maken we in de SOK procesafspraken.

8

• Na afloop rapporteert het waterschap over de uitgevoerde maatregelen en wordt het college en het algemeen bestuur geïnformeerd.

• De toegekende maatregelen presenteren we op de bestaande webpagina www.hdsr.nl/impuls

Jaarlijkse planning: Hieronder volgt de globale planning van een “Impuls-cyclus”. Indien nodig kan hier van worden afgeweken, behalve dat de deadline voor de financiële afronding vast ligt. Indien dit relevant is voor de initiatiefnemers worden zij hiervan op de hoogte gebracht. Voor het jaar 2017 zullen we waarschijnlijk afwijken van deze planning, omdat de nieuwe Impulsregeling nog breed moet worden gecommuniceerd en gemeenten hun maatregelen moeten definiëren. Lopend kalenderjaar 30 mei deadline indienen voorstellen, inclusief afstemming initiatiefnemer en

regiobeheerder.

juni/juli het waterschap beoordeelt de ingediende maatregelen en selecteert op ambtelijk niveau de maatregelen waar het aan zal bijdragen en voor welk bedrag

augustus het college besluit welke maatregelen voor welk bedrag een bijdrage krijgen (collegebesluit)

augustus het besluit wordt ambtelijk bekend gemaakt aan de betreffende initiatiefnemers.

najaar het waterschap (de gebiedsportefeuillehouder) tekent de SOK met een bevoegde vertegenwoordiger (veelal een wethouder) van de andere partij (b.v. tijdens een regulier bestuurlijk overleg).

najaar het algemeen bestuur wordt op de hoogte gesteld via een informatiebrief en de toekenning staat op de website www.hdsr.nl/impuls

Volgend kalenderjaar jan-dec Initiatiefnemer voert de maatregel uit, houdt het waterschap op de hoogte en

bespreekt eventuele afwijkingen. Na afronding (foto-)rapportage leveren en verzoek doen om bijdrage.

Daaropvolgend kalenderjaar 30 maart Deadline om maatregel financieel af te ronden zomer Het waterschap rapporteert over de uitgevoerde maatregelen najaar Het algemeen bestuur wordt op de hoogte gesteld via een informatiebrief.

9

Wat zijn de financiële kaders? In de vastgestelde begroting 2017 en de meerjarenraming is voor 2017 € 300.000 en voor de jaren 2018 t/m 2021 € 450.000 opgenomen.

Bestaande Impulsregeling waterkwaliteit in de stad

> 2017

Verbrede impulsregeling 2018-2022

Doelstellingen (cq programma’s uit de begroting 2017 en meerjarenramingen)

Gezond water Gezond water:

Beperken gevolgen klimaatverandering

Bedrag per jaar € 300.000 € 300.000 € 150.000 Gebied Stad Stad Stad en land • De Verbrede Impulsregeling loopt van 2018 tot en met 2022 (waarbij de

uitvoeringsmaatregelen die in 2021 zijn toegekend, in 2022 worden uitgevoerd door de partijen). In 2017 kunnen partijen al voor de Verbrede Impulsregeling aanvragen indienen, die in 2018 worden uitgekeerd.

• Het budget van totaal €450.000 is als volgt opgebouwd: o € 300.000 per jaar uit begrotingsprogramma Gezond Water o € 150.000 per jaar uit begrotingsprogramma Beperking gevolgen klimaatverandering

• Afhankelijk van de kwaliteit en type ingediende voorstellen van maatregelen kan het waterschap afwijken van de onderverdeling tussen Gezond Water en Beperken gevolgen klimaatverandering, bijvoorbeeld als een van de budgetten is uitgeput en in het andere budget nog middelen aanwezig zijn

• Als dekking voor de bijdragen in het kader van de Impulsregeling is vanaf 2018 een bedrag van in totaal € 450.000 in de exploitatiebegroting van de afdeling Waterbeheer opgenomen.

• Het exploitatiebudget is beschikbaar voor maatregelen van partijen in wateren en op gronden die gelegen zijn in het beheergebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

• Alleen de uitvoeringskosten van maatregelen kunnen worden opgevoerd voor financiering. Uitgangspunt is dat dit in principe alles is dat onder de aanneemsom wordt verstaan, exclusief BTW. Overige kosten, zoals het schrijven van bestekken en directievoering vallen buiten de regeling. Voor specifieke gevallen kan anders besloten worden.

• De kosten voor maatregelen zoals het waterschap opneemt in samenwerkingsovereenkomst zijn inclusief BTW.

• In principe wordt uitgegaan van een 50%-50% verdeling tussen de partij en waterschap van de watergerelateerde kosten van maatregelen binnen de aangegane overeenkomsten.

• Op basis van maatwerk kan het waterschap afwijken van deze verdeling door minder dan 50% bij te dragen. Dit wordt dan in de betreffende samenwerkingsovereenkomst onderbouwd.

• Voor het graven van extra waterberging in het kader van het realiseren van de wateropgave wateroverlast gelden andere regels over de bijdrage van het waterschap. Het uitgangspunt is dat het waterschap € 5,- per m2 gegraven water betaalt, of 100% van de uitvoering indien de maatregel direct bijdraagt aan de realisatie van de WW. Het gaat daarbij om het extra gegraven water, bovenop een eventuele verplichte realisatie van waterberging voor watercompensatie en/of dempingen bij ruimtelijke ontwikkelingen of projecten van derden.

• Indien een maatregel niet of deels wordt uitgevoerd, wordt een deel van het beschikbare budget door het waterschap niet uitgegeven. In dat geval wordt in eerste instantie gekeken of het vrijgekomen bedrag nog aan een ingediende nieuwe maatregel of aan een bestaande maatregel kan worden toegekend in datzelfde kalenderjaar. Is dit niet mogelijk, vervalt het vrijgekomen bedrag naar de algemene middelen.

10

• Het waterschap deelt ten behoeve van eigen administratie en doelindicatoren de ingediende maatregelen in de categorieën

o Programma Gezond Water (budget € 300.000) o Programma Beperken gevolgen klimaatverandering (budget € 150.000)

• De beoordelingsgroep deelt de maatregelen in categorieën in. Zij mag hier in schuiven en integrale maatregelen toekennen. In de praktijk moet blijken of beide categorieën worden overvraagd. Dan bekijkt de beoordelingsgroep hoe noodzakelijk het is om een bepaalde indeling in categorieën te maken.

• Indien een maatregel vertraging oploopt en niet in het lopende jaar uitgevoerd kan worden, kan het waterschap maximaal uitstel verlenen tot het eerste kwartaal van het volgende kalenderjaar. Binnen die termijn moet ook de maatregel financieel afgehandeld zijn.

• Indien een maatregel nog verder vertraging oploopt, komt in principe de bijdrage te vervallen. Indien er echter gegronde redenen zijn, bijvoorbeeld overmacht, en het voor beide partijen aannemelijk is dat de maatregel op afzienbare termijn alsnog conform de afspraak wordt uitgevoerd, kan hiervan worden afgeweken De uiterste termijn daarvoor is de 2e bestuursrapportage van het waterschap.

• In de samenwerkingsovereenkomsten komt een clausule voor het geval de uitvoering van een maatregel vertraging oploopt en niet in het lopende jaar kan worden uitgevoerd.

• Toekenning van de financiële bijdragen gebeurt op basis van de ondertekende samenwerkingsovereenkomst: De initiatiefnemer meldt dat het een maatregel heeft uitgevoerd. Het waterschap controleert of de maatregel voldoet aan wat over de maatregel is afgesproken in de SOK. Indien akkoord dient de initiatiefnemer een factuur in ter hoogte van de bijdrage van het waterschap. Indien gedeeltelijk akkoord, zal het waterschap naar rato de bijdrage bijstellen. Het waterschap vraagt dan om een creditnota of vraagt een nieuwe factuur. De initiatiefnemer mag in overleg meerdere maatregelen opbossen en tegelijk factureren.

• De bijdrage van het waterschap is een vast bedrag en is een eenmalige bijdrage. Het waterschap draagt niet bij in de exploitatie van het project van de andere partij. Als een maatregel alsnog duurder blijkt uit te vallen, is dit in het nadeel van de initiatiefnemer. Andersom, als een maatregel goedkoper uitvalt, is dit een voordeel voor de initiatiefnemer.

Tabel: Samenvatting financiële aspecten en verdeelsleutel

Doelstellingen Verdeelsleutel

Gezond Water • Bijdrage aan verbeteren waterkwaliteit, ecologie in

overige wateren. • Voorkomen problemen bij droogte en hitte • vergroten van de beleving van water

50-50% van de uitvoeringskosten (stedelijk gebied)

Omgaan met Wateroverlast • Bijdrage aan realisatie Wateropgave Wateroverlast

(WW) in het landelijk gebied • Voorkomen wateroverlast door extreme neerslag

(piekbuien) in stedelijk gebied • vergroten van bewustwording omgaan met

wateroverlast.

Realisatie Wateropgave Wateroverlast: €5,= per m2 gerealiseerde waterberging in wateropgave gebieden of 100% betaling van uitvoeringskosten (landelijk gebied) Bijdrage maatregelen piekbuien: 50-50% van de uitvoeringskosten voor maatregelen voor piekbuien en bewustwording (stedelijk gebied)

Omgaan met Watertekort (i.o.) • Voorkomen problemen bij droogte en hitte

50-50% van de uitvoeringskosten (stedelijk gebied)

11

Wat zijn de beoordelingscriteria? Hieronder staan criteria om de ingediende maatregelen te beoordelen. Een deel van lijst is een aanzet voor een aanvraagformulier, bijvoorbeeld de naam en locatie en initiatiefnemer. De criteria zelf hebben geen “ranking” (prioriteit). De financiële en inhoudelijke kaders zijn leidend en daarnaast zijn aanvullende criteria opgesteld. LET OP: dit is geen aanvraagformulier!

Maatregel Naam, omvang (m2, aantallen etc) en locatie. A.u.b. met kaart.

Initiatiefnemer Overheid, particulier en/of in samenwerking met andere partijen?

Beschrijving maatregel Geef een korte omschrijving van de maatregel. Bijvoorbeeld: Wat is de omvang, m2, aantallen etc. Wat is de aanleiding?

Referenties oplossing knelpunt

Besproken met regiobeheerder? Zo ja wanneer? Is het knelpunt bekend of herkenbaar? A.u.b. referenties (ecoscan, wijkwaterplan, etc)

Financiering 1. Totale kosten van de maatregel? A.u.b. onderverdeling in kostenposten. A.u.b. aangeven excl BTW en incl. BTW aangeven.

2. Gevraagde bijdrage incl BTW? Noot: de bijdrage die het waterschap opneemt in de samenwerkingsovereenkomst zijn inclusief BTW.

Planning Termijn en zekerheid van uitvoering.

Partners Wie is penvoerder, wie is betrokken?

Beschrijving bijdrage aan Ruimtelijke adaptatie:

Kwaliteitswater in de Stad In hoeverre draagt de maatregel bij aan het verbeteren van: a) de ecologische waterkwaliteit b) fysische-chemische waterkwaliteit c) Voorkomen hittestress d) Omgaan met langdurige droogte

Wateropgave Wateroverlast Maatregelen die bijdragen aan het realiseren van de wateropgave wateroverlast. In hoeverre draagt het bij aan het: a) Voorkomen van wateroverlast vanuit oppervlaktewater (inundatie) b) Omgaan met wateroverlast door piekbuien

Beleving van en bewustwording over water(overlast)

Is er aandacht voor de beleving van water(kwaliteit) en/of wateroverlast voor de bewoners? Zo ja, op welke manier?

Effect op onderhoud en beheer

Heeft de maatregel effect op vermindering van jaarlijkse kosten van beheer en onderhoud?

Impact en mate van samenwerking met andere partijen

a) Aantal mensen (woningen, woonwijken) die baat hebben b) Hoeveelheid oppervlaktewater dat baat heeft? c) Initiatief van bewoners? Samen opgesteld met NGO’s,

grondeigenaren, andere gemeenten, provincie?

Mate van innovatie Betreft het een innovatieve maatregel of is het een maatregel die bewezen is in de praktijk?

Foto verslag 1. Foto’s van huidige situatie / knelpunt bijvoegen bij de aanvraag. 2. Wanneer en op welke manier worden foto’s van de uitvoering

gemaakt? 3. Wanneer en hoe worden foto’s gemaakt van na de uitvoering?

Communicatie Op welke wijze wordt gecommuniceerd (bv. Bouwbord, informatiebord, website, eerste steen, openingshandeling)

12

Aan wat soort maatregelen draagt het waterschap graag aan bij? Het waterschap ziet in bepaalde stedelijke gebieden problemen en knelpunten die kunnen (moeten) worden aangepakt door andere partijen. Als andere partijen deze ambitie hebben, dan is dit onderdeel bij de beoordeling van de voorgestelde maatregelen. We willen dus op een flexibele manier en op basis van samenwerking maatregelen kunnen realiseren met het budget dat jaarlijks beschikbaar is. • We kiezen ervoor om geen monitoring, onderzoeken en planvorming te financieren met deze

Impulsregeling. Voor monitoring en onderzoeken gaan we er vanuit dat er al de nodige informatie beschikbaar is in de vorm van meetgegevens, uitgevoerde ecoscans in WINNET-verband. Zowel aanvullende metingen, onderzoeken als planvorming zullen uit andere middelen kunnen worden gefinancierd of moeten met eigen uren worden uitgevoerd.

• Regulier onderhoud van een van beide partijen valt ook buiten deze regeling. Zie de bijlage voor taakverdeling beheer en onderhoud in primair en tertiair water.

• Het jaarlijks beschikbaar te stellen budget wordt wél aangewend voor het realiseren van uitvoeringsmaatregelen en communicatie-maatregelen direct gerelateerd aan de inhoudelijke thema’s. De focus ligt op activiteiten in stedelijk gebied en tertiair water.

Ter illustratie volgt hieronder een niet-uitputtende lijst van mogelijke acties en maatregelen die naar voren kwamen tijdens het opstellen van deze notitie en opgedane ervaringen van afgelopen jaren naar aanleiding van de Impulsregeling Kwaliteitswater in de Stad. Voorbeelden van maatregelen voor de doelstelling Ge zond Water in relatie met ruimtelijke adaptatie Bijdrage aan verbeteren waterkwaliteit, ecologie. Voorkomen problemen bij droogte en hitte en vergroten van de beleving van water. - Graven extra water voor beleving, doorstroming,

berging, voorkomen hitte - Duikers verwijderen, hoger leggen, meer lucht geven,

korter maken t.b.v. doorstroming - Bouwen van nieuwe gemalen, duikers, inlaten of

stuwen t.b.v. doorspoeling - Vervangen van duikers door bruggen - Uitzetten van (kratten met) mosselen - Bestrijden van kroos - Herinrichting oevers voor structurele verbetering, bv

met een natuurvriendelijke oever of plas-draszone - Vispassages aanleggen - Vervangen begroeiing langs water door geschikt groen,

zodat er minder bladval komt, maar wel schaduw in zomer dat verhitting tegengaat

- Voorlichten en informatie in de buurt over “eendjes voeren” en hondenpoep

- Aanbrengen beplanting / drijvende bakken in grote wateren (singels, grachten)

- Plaatsen van beluchters in grote wateren - Opknappen van poelen en plassen - Vijvers amfibievriendelijk maken - Plaatsen van een vuilwaterstation - Plaatsen van een vuilrooster bij een kunstwerk

13

Voorbeelden van maatregelen voor de doelstelling Om gaan met Wateroverlast in relatie met ruimtelijke adaptatie: Bijdrage aan realisatie Wateropgave Wateroverlast (WW) Voorkomen wateroverlast door extreme neerslag (piekbuien) en vergroten van bewustwording ruimtelijke adaptatie.

- Graven waterberging in de

peilgebieden (landelijk gebied) waar het waterschap een wateropgave wateroverlast heeft berekend.

- Graven waterberging in boezemgebieden (in landelijk of stedelijk gebied)

- Graven waterberging om water vast te houden in stedelijk gebied.

- (Mede-)realisatie van een maatregel die het waterschap in haar gebiedsplan heeft staan.

- Bijdrage aan voorkomen wateroverlast door piekbuien door aanpassingen in de openbare ruimte.

- Het afkoppelen van hemelwater van de riolering door de gemeente mits aangetoond is dat deze maatregelen bijdragen aan het voorkomen van wateroverlast en niet onder bestaande afspraken of beheer van het rioolstelsel vallen.

- Voorlichting omgaan met extreme neerslag, wat te doen bij wateroverlast. - Het vergroten van een duiker, om de water- aan en afvoer te verbeteren en om de

waterkwaliteit en ecologie te verbeteren. - Vergroten bewustwording klimaatproblemen

Voorbeelden van maatregelen voor de doelstelling Wa tertekort in relatie met ruimtelijke adaptatie Bijdrage aan droogte-opgave, omgaan met watertekort en vergroten van bewustwording ruimtelijke adaptatie. - Realisatie waterberging voor droge seizoenen

door derden. - Voorkomen hitte en droogteproblemen door

vasthouden van water, verbeteren doorstroming - (Mede-)realisatie van een maatregel die het

waterschap in haar gebiedsplan heeft staan. - Vergroten bewustwording klimaatproblemen. - Meekoppelkansen met werk van het waterschap

m.b.t. de Kleinschalige Wateraanvoer. Zie http://www.hdsr.nl/beleid-plannen/kleinschalige-(kwa)/maatregelen/

14

Welke risico’s zien we? • Gemeenteraadsverkiezingen in 2018 kunnen zorgen voor onduidelijkheid in de planningen en

uitgaven binnen de gemeenten. Daardoor kunnen uitvoeringsmaatregelen niet vooraf ingediend worden, of kunnen in het uitvoeringsjaar een andere prioriteit krijgen.

• Onduidelijke / te weinig communicatie over de (verbreding van de) Impulsregeling en dus weinig aanmeldingen.

• Te weinig capaciteit bij de partijen om plannen voor te bereiden. • Er moet al budget bij partijen op de begroting staan om een maatregel uit te voeren. De

initiatiefnemer moet het gehele bedrag voorfinancieren en krijgt van het waterschap budget achteraf.

• Onzekerheid vooraf of het waterschap überhaupt zal bijdragen aan de maatregel en hoe groot deze bijdrage dan zal zijn, maakt het voor partijen lastig om dit in hun begroting voor het volgende jaar op te nemen.

• Het risico van meer- en minderwerk ligt volledig bij initiatiefnemer en wordt dus niet gedeeld met het waterschap.

Op welke manier communiceren we de Impulsregeling? We maken een publieksvriendelijke samenvatting van de Verbrede Impulsregeling. Deze presenteren we in onze nieuwsbrief en de website. Daarnaast communiceren we de Verbrede Impulsregeling via de bestaande samenwerkingsnetwerken Winnet en Coalitie Ruimtelijke adaptatie en in de overleggen van de watersysteembeheerders met gemeenten en terreinbeheerders in het landelijk gebied. De gemeenten (het management van de gemeenten) worden formeel elk jaar schriftelijk uitgenodigd om maatregelen in te dienen. Daarnaast kunnen de hoogheemraden in de reguliere bestuurlijke overleggen de Impulsregeling benoemen. De toegekende maatregelen zullen worden gepubliceerd op de webpagina www.hdsr.nl/impuls Via de eigen website communiceren we de ondertekening van een diverse samenwerkingsovereenkomsten en vragen de andere partijen dit ook te doen. We vragen de gemeente om de bijdrage van het waterschap kenbaar te maken en de start of afronding van een maatregel met een hoogheemraad uit te voeren. Het waterschap zal op de website de fotoverslagen plaatsen dat door de gemeenten is gemaakt van het maatregelen. Dit geeft meteen een mooi overzicht en draagt bij aan de beeldvorming. Deze “foto-voorwaarde” nemen we op in de SOK.

Op welke manier kan het bestuur de voortgang volgen?

• Jaarlijks krijgt het college een bestuursvoorstel met daarin de toekenning van de budgetten aan de ingediende maatregelen.

• Jaarlijks blikken we ook terug op de gerealiseerde maatregelen. Deze terugblik voegen we als bijlage toe aan het bestuursvoorstel voor college.

• Het collegebesluit en de terugblik worden in een informatiebrief ter kennisgeving aangeboden aan het algemeen bestuur.

• In de BURAP’s wordt door het college verantwoording afgelegd over de uitvoering van deze Impulsregeling.

15

Bijlage Overzicht taakverdeling beheer en onderhoud waterga ngen.

Act iviteit Primaire en secundaire watergang

Tertiaire watergang

Bagger-onderhoud watergangen Waterschap aangrenzende eigenaren (gemeente of particulieren)

Ontvangstplicht bagger

Verspreiding over aangrenzende percelen (gemeente of particulieren)*1

Verspreiding over aangrenzende percelen (gemeente of particulieren) *1

Groen-onderhoud nat profiel

Waterschap Aangrenzende eigenaren (gemeente of particulieren)

Groen-onderhoud droog talud

Eigenaren / Waterschap *2 Aangrenzende eigenaren (gemeente of particulieren)

Onderhoud peilregelende kunstwerken (stuwen)

Waterschap Waterschap of vergunninghouder

Onderhoud overige kunstwerken (duikers)

Eigenaren Eigenaren

Onderhoud doorstroomprofiel kunstwerken

Waterschap Eigenaren / gebruikers

Onderhoud beschoeiingen Eigenaren *3 Eigenaren / gebruikers

Bereikbaarheid oevers garanderen (onderhoudsstrook)

Eigenaren *4 Eigenaren

Kroos verwijderen *5 Waterschap Eigenaren

Zwerfvuil verwijderen Waterschap Eigenaren (incl. gemeente)

Kadavers verwijderen Waterschap Eigenaren (incl. gemeente)

Verwijderen woekerende exotische waterplanten

Waterschap is verantwoordelijk voor verwijderen kleine waternavel *6

Waterschap is verantwoordelijk voor verwijderen kleine waternavel *6

Toelichting *1 Conform artikel 5.23 van de Waterwet. Voor onderhoudsspecie waarvan de kwaliteit voldoet aan de

Maximale Waarden voor verspreiden van baggerspecie over het aangrenzend perceel geldt de ontvangstplicht. (Besluit Bodemkwaliteit). Voor percelen in stedelijk gebied, of voor percelen waar het niet wenselijk is om bagger te ontvangen, worden maatwerkafspraken gemaakt.

*2 Conform Legger waterschap. In deze Legger kunnen afwijkende afspraken opgesteld zijn. Het beleid voor natuurvriendelijke oevers is opgenomen in de Nota oeverbeheer (HDSR).

*3 Het waterschap onderhoudt de beschoeiing als die onderdeel van een vooroever is, of vlakbij kunstwerken ligt. Met de gemeente Utrecht zijn andere afspraken gemaakt. Daar onderhoudt het waterschap alle beschoeiingen in primaire watergangen.

*4 Onderhoudsstrook 5 meter breed voor hoofdwatergang. Waterschap kan handhavend optreden indien beheer en onderhoud niet meer mogelijk is door obstakels.

*5 Bij significante achteruitgang van waterkwaliteit en indien doelmatige maatregelen te treffen zijn.

*6 Incidenteel verwijdert het waterschap ook andere woekerende exotische waterplanten, maar alleen bij particulieren en niet bij andere overheidspartijen, landgoederen of grote natuurbeheerders.