Verbinding en verbondenheid

De snelheid waarmee we in deze tijd contacten met elkaar en de wereld kunnen leggen, is ongekend. Contacten zijn allang niet alleen maar fysiek en nabij. Meer en meer zijn bepaalde contacten van louter 'virtuele' aard. Wat betekent dat voor de aard van onze contacten met elkaar en de verbindingen die daaruit al dan niet voortkomen? Hoe kunnen wij de verbondenheid die wij als mensen nodig hebben tot stand blijven brengen en blijven ervaren? Hoe verhouden wij ons tot elkaar in een wereld waarin de toegang tot informatie schier onbeperkt is, terwijl daaruit tegelijkertijd het ferme risico voortkomt dat we - letterlijk en figuurlijk - verdwalen in de netwerken die we aldus met elkaar vormen of kunnen vormen? Kennen onze verbindingen nog altijd dezelfde diepgang? Is dat eigenlijk nodig? En met wie zijn we verbonden? Hoe krijgt verbondenheid gestalte?

Eeuwenlang hebben we gestreden voor vrijheid. Vrijheid is een hoog goed. Maar hoe kunnen we ons met behoud van vrijheid verbinden met elkaar? Juist in deze tijd is het wegblijven van verschansingen, het zoeken naar wat ons verbindt en het op constructieve wijze met elkaar in dialoog blijven van wezenlijk belang. Hoe kunnen onze verbindingen en de daaruit voortkomende verbondenheid ons helpen om elkaar werkelijk te blijven vinden?

In het seizoen 2015-2016 onderzoeken we op tal van manieren de verbindingen die we hebben: met elkaar, met andersdenkenden en andersgelovigen, met filosofen en litteratoren, met dat wat ons overstijgt en met wat we ten diepste zelf zijn.

bron: http://cliparts.co/clipart/2486603

1

openingszondag Vrijheid in Verbondenheid 6 september 10.30 uurkerkdienst met na-programma‘Sta in de vrijheid!’ is de lijfspreuk van de Remonstranten. Rond het jaar 50 schrijft Paulus al over deze vrijheid. Hij verzet zich tegen de knellende banden van wetten en regeltjes en roept zijn lezers op te staan ‘in de vrijheid waarmede Christus ons vrijgemaakt heeft.’ Het is juist het geloof dat vrij maakt. Dit lijkt tegenstrijdig met het woord religie, dat immers (etymologisch) wel wordt afgeleid van het Latijnse woord religare dat ‘verbinden’ betekent. Gaat geloof niet over verbinding?

Vrijheid en autonomie zijn belangrijk. Maar ook verbinding en de daaruit voortvloeiende verbondenheid. We kunnen niet zonder verbindingen. Als kind zijn we afhankelijk van onze ouders, als volwassenen van elkaar. We gaan vele verbindingen aan: met elkaar, met mensen, met taal, met ons lichaam, met dat wat ons overstijgt.

Ook binnen de gemeente zijn we als geloofsgemeenschap met elkaar verbonden. Dezelfde apostel Paulus heeft daar een prachtig beeld voor: het lichaam. De gemeente, zo schrijft hij, is als een lichaam dat bestaat uit vele onderdelen. Zonder elkaar kunnen ze niet, alleen samen komen ze tot bloei. Dat dit lastig is, wordt ook duidelijk in de brieven van Paulus. Hij verzet zich heftig tegen het ontstaan van (sub)groepen in de gemeente. Verbinding blijkt nog niet zo eenvoudig.

Deze zondag openen we het seizoen rond het thema ‘verbinding en verbondenheid’ met een feestelijke kerkdienst en een kort na-programma. Er is ook een programma voor de kinderen.

programma10.30 uur kerkdienst rond verbinding (en niet-verbinding) in de geloofsgemeenschap

de beide predikanten11.30 uur introductie jaarthema Uytenbogaertprogramma en gemeente11.45 uur koffie en lunch12.30 uur verbonden met elkaar: workshops (zie onder)13.15 uur afsluiting

de workshops 1. Verbonden met mens en maatschappij – met ds Reinhold PhilippWat delen we met elkaar? Die vraag kregen twee elkaar onbekende mensen voorgelegd. Al pratend probeerden ze te ontdekken wat hen met elkaar verbond. Ze kwamen tot verassende inzichten – ze bleken veel meer met elkaar te delen dan gedacht. De Remonstrantse Broederschap liet enkele van deze ontmoetingen filmen en zette ze op youtube. Eén van hen was de rapper Usf. Speciaal voor de Remonstranten schreef hij een rap ter gelegenheid van Pinksteren: ‘… een individu, tegelijkertijd op zoek naar wij. Ben op zoek naar de plek welke verbindt. Op zoek naar mezelf, omdat geloof daar begint. ..’

2

In de workshop stellen we ons de vraag: met wie voelen we ons en zijn we verbonden?

2. Verbonden met taal – met Ingrid de BonthCommunicatie is een voorwaarde voor verbondenheid. In een taal kun je je thuis voelen. Je kunt met behulp van taal (en overigens ook met b.v. beeld en geluid) gedachten en gevoelens verwoorden waardoor een ander die kan verstaan of invoelen. Een bijzondere vorm van taal wordt gehanteerd door dichters. Juist door onvermoede verbanden te leggen creëren zij nieuwe verbondenheid. Het samen lezen van gedichten schept een band – en levert vaak nieuwe inzichten op. Een workshop waarin gedichten worden gelezen en wordt gereflecteerd op poëzie.

3.Verbonden met dat wat ons overstijgt – met ds Marina SlootmansReligie is verbinding, in het bijzonder verbinding met ‘dat wat ons overstijgt.’ De Remonstrantse geloofsbelijdenis van 2006 stelt dat ‘ons bestaan niet voltooid wordt door wie we zijn en wat we hebben maar door wat oneindig groter is dan wij kunnen bevatten.’ Heel bewust werd in 2006 gekozen voor ‘ons’ en ‘wij.’ Het gaat over dat wat we sámen kunnen geloven en zeggen vanuit het geloof. Hoe lastig en ingewikkeld dat ook is. Geloof is allerindividueelst (‘Geloof begint bij jou’), maar tegelijk is geloof iets van de gemeenschap (‘Wij beseffen en aanvaarden’). Hoe staan wij in die verbinding met God en de geloofsgemeenschap? Wat verbindt ons daar – en wat scheidt ons?

4. Verbonden met het lichaam – met Alex Lammertsma De meest basale verbinding die we kennen is die met het eigen lichaam. Tegelijkertijd hebben en zijn we een lichaam. Nooit kunnen we om het lichaam heen. Door te ademen en te zingen kun je je bewust worden van deze verbinding. Tijdens de workshop wordt een klanksculptuur gemaakt. Dat is een geleide improvisatie met geklonken ritmes en een vrije melodielijn; alles uiteraard zonder tekst en zonder noten!

toegang: gratis

3

Familiebanden in de bijbel: haat, liefde en nijdmaandag 14 september, 12 oktober, 9 november en 14

december 14.30 -16.00 uurcursus rond bijbelverhalen met ds Marina Slootmans

Met je familie ben je onlosmakelijk verbonden. Binnen families is echter sprake van haat, liefde en nijd. De bijbelse families laten beide zien: de verbondenheid met elkaar, zowel tussen generaties als tussen leeftijdgenoten, als de haat en de nijd. Verhalen over broedertwist lijken bijna kenmerkend voor het Oude Testament. Tegelijk lijkt het Nieuwe Testament vraagtekens te zetten bij familiale bloedbanden. Over Jezus wordt bijvoorbeeld het volgende verhaal verteld:

Intussen waren zijn moeder en zijn broers aangekomen. Ze stuurden iemand naar binnen om hem te halen. Zelf bleven ze buiten wachten. Er zat een groot aantal mensen om hem heen, en die zeiden tegen hem: ‘Uw moeder en uw broers staan buiten en zoeken u.’Hij antwoordde: ‘Wie zijn mijn moeder en mijn broers?’ Hij keek de mensen aan die in een kring om hem heen zaten en zei: ‘Jullie zijn mijn moeder en mijn broers. Want iedereen die de wil van God doet, die is mijn broer en zuster en moeder.’ (Marcus 3:31-35)

In deze cursus van vier middagen worden oudtestamentische en nieuwtestamentische banden onderzocht.

maandag 14 september: Kaïn en Abel (Genesis 4)maandag 12 oktober: Tamar, Amnon en Absalom (de kinderen van David) (2 Samuel 13)maandag 9 november: broederlijke strijd om de liefde van een vader (de verloren zoon) (Lucas 15)maandag 14 december: de nieuwe familie (o.a. Marcus 3, fragmenten uit de brieven van het Nieuwe Testament)

toegang: gratis

4

Tamar en Amnon

bron: http://libertyforcaptives.com/2013/05/05/unspeakable-hurt-dysfunctional-families-and-recovering-from-abuse/

5

Chagall, Kaïn en Abel. bron: http://www.galerie.chrudim.cz/chagall_025_kain_a_abel.jpgFamiliebanden in romans

woensdag 23 september en dinsdag 20 oktober 20.00 uur

In het literaire genre van de familieroman staan hele families centraal. Het biedt de schrijver gelegenheid om de banden tussen familieleden, soms over generaties heen, te onderzoeken. Soms is er continuïteit tussen de generaties, maar nog vaker zijn er spanningen tussen de verschillende leden van een gezin of familie. En toch is er iets, de familieband, die mensen met elkaar verbindt. Bekende voorbeelden van familieromans zijn Die Buddenbrooks van Thomas Mann uit 1901, De boeken der kleine zielen van Louis Couperus (1901-1903), The Forsyte Saga van John Galsworthy uit 1922 en Joseph und seine Brüder van Thomas Mann (1933-1943).

Louis Couperus: Haags schrijver over families met Petra Teunissen-Nijsse

woensdag 23 september‘Zoo ik ièts ben, ben ik een Hagenaar,’ schreef Louis Couperus (1863-1923). Als schrijver beheerste Couperus vele literaire genres, waaronder poëzie, psychologische romans, cultuursprookjes, historische romans, reisverslagen, columns en familieromans. Niet alleen woonde Couperus tussen perioden dat hij in het buitenland verbleef, in Den Haag, de stad komt ook voor in een aantal belangrijke romans van zijn hand, zoals Eline Vere en De boeken der kleine zielen. Dit laatste boek draait om de verschillende leden van de familie Van Lowe. De familie wordt gevolgd vanaf het moment dat Constance van Lowe na een schandaal en een echtscheiding terugkeert naar Den Haag. Couperus laat de lezer kennismaken met een familie, met de onverbrekelijke band tussen familieleden, én met de jaloezie en onmin die er kunnen zijn. En dat alles meesterlijk beschreven.

Mw. drs Petra Teunissen-Nijsse is neerlandica. Zij was vanaf de oprichting in 1993 betrokken bij het Louis Couperus Genootschap, o.a. als bestuurslid, voorzitter (2009-2014) en redactielid van Couperus cahier. Het genootschap is erop gericht liefhebbers van het werk van Louis Couperus bij elkaar te brengen en stimuleert wetenschappelijk onderzoek naar het leven en het oeuvre van de auteur. Petra Teunissen-Nijsse heeft een eigen tekstbureau: In Orde Tekst en advies.

toegang: € 5,00

6

bron: http://inordetekstenadvies.nl/wie

bron: http://inordetekstenadvies.nl/verhaal

7

bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Louis_Couperus

De Jozef Romans van Thomas Mann met Eric Corsiusdinsdag 20 oktober

Een literaire prestatie van formaat leverde Thomas Mann (1875-1955) met de tetralogie Jozef en zijn broers (1933-1943), waarin hij in zijn eigen woorden ‘zonder pathos en religieuze gloed’ verhaalt over de bijbelse levens van Jakob en Jozef (Genesis 37-50). Inspiratie voor het werk vormde een uitspraak van Goethe, die deze verhalen ooit prees, maar ze te kort noemde en aangaf behoefte te voelen ze tot in detail uit te schrijven.

‘Tief ist der Brunnen der Vergangenheit.’ Zo beginnen de Jozefromans. Nauwkeurig beschrijft Mann de geschiedenis van Jakob (de vader van Jozef) in het eerste deel: Die Geschichten Jaakobs. In het volgend deel, Der junge Joseph, wordt de ijdelheid en het nog onbestemde ‘Sendungsbewusstsein’ van de jonge Jozef beschreven. Hoe zeer Mann het bijbelse verhaal uitwerkt, is duidelijk in het omvangrijke derde deel, Joseph in Ägypten. Dit is gebaseerd op slechts 22 bijbelse verzen (Genesis 39). Het beschrijft Jozefs carrière in het huis van Potifar en het conflict met dienst vrouw. In het laatste deel van de tetralogie, Joseph der Ernährer, legt Jozef de dromen van de pharao – Echnaton in Manns roman – uit en verenigt hij zich weer met zijn broers.

Deze romans laten veel zien van wat mis kan gaan in een familie, maar ook leren de verhalen ons hoe sterk familiebanden zijn.

8

De inleider, Eric Corsius (1964), heeft samen met een groep leden en vrienden van de Remonstrantse Gemeente Eindhoven de volledige cyclus van Jozef-romans van Thomas Mann gelezen. Zelf is Corsius een groot liefhebber van het werk van Mann. Van beroep is hij theoloog en personeelsadviseur en momenteel als zodanig werkzaam bij de kloosterorde van de redemptoristen. Op een weblog (http://www.ericcorsius.nl/) verkent hij de speelruimte op het gebied van theologie, werk, politiek, kunst en maatschappelijke vragen – en wat er verder nog bijkomt. Hij is vriend van de Remonstranten.

toegang: € 5,00

Eric Corsius

herkomst afbeelding: http://www.ericcorsius.nl/about-2/

Thomas Mann in 1929herkomst afbeelding: http://nl.wikipedia.org/wiki/Thomas_Mann

9

eerste druk van het vierde deel

herkomst afbeelding: http://de.wikipedia.org/wiki/Joseph_und_seine_Br%C3%BCder

10

Kennismaken met Remonstrantenmaandag 28 september, 26 oktober en 16 november 20.00

uur

Wat is nu typisch Remonstrants? En bestaat dat eigenlijk wel? Wat verbindt Remonstranten met elkaar? Er is een geloofsbelijdenis (maar die hoeven individuele remonstranten niet te onderschrijven), er is een gedeelde traditie/geschiedenis, er zijn gedeelde waarden, zoals de eigen verantwoordelijkheid en de nadruk op vrijheid en verdraagzaamheid.

In deze cursus onderzoeken we wat ons met elkaar verbindt. Voor wie meer wil weten over de Remonstranten, hun gewoonten, waarden en traditie is deze introductiecursus.

maandag 18 september: wij geloven…. – met ds Reinhold Philippover de geloofsbelijdenis en de beginselverklaring

maandag 26 oktober: wij hebben een verleden (en een toekomst) – met ds Marina Slootmans

over herkomst en toekomst van de Remonstrantenmaandag 16 november: wij staan voor … - met ds Reinhold Philipp en ds Marina Slootmans

over gedeelde waarden en beginselen

toegang: gratis

11

Muziek van de Verbindingzaterdag 3 oktober, 31 oktober, 28 november, 20 februari,

19 maart en 30 april 10.30 -12.30 uureen cursus over cantates van Bach met Hans Jacobi

Bachs kerkelijke muziek verbond zijn lokale gemeenschap met de eeuwenoude christelijke tradities en de Bijbelse verhalen. Het was gebruiksmuziek van hoog niveau, maar niettemin gebruiksmuziek. Ondanks die tijdelijke en plaatselijke bestemming herkennen nog steeds velen – gelovig of niet – zich in de emotioneel complexe dialoog van Bachs cantate Selig ist der Mann, voor het eerst uitgevoerd in Leipzig op de Tweede Kerstdag van 1725. Voor de bijeenkomsten van de cursus zijn steeds twee cantates gekozen. De keuze hangt samen met de kalender van het kerkelijke jaar. Er is zoveel mogelijk gezocht naar cantates met bekende en geliefde aria's.

Hans Jacobi studeerde orgel en kerkmuziek aan het conservatorium. Zijn docenten waren o.a. Jan Jongepier en Bert Matter. Hij studeerde tevens muziekwetenschap in Utrecht. Sinds 1994 is hij organist van de Remonstrantse Gemeente in Den Haag.

zaterdag 3 oktoberVergnügte Ruh, beliebte Seelenlust BWV.170 (6e zondag na Trinitatis)Mein Herze schwimmt im Blut BWV.199 (11e zondag na Trinitatis)

zaterdag 31 oktoberGeist und Seele wird verwirret BWV.35 (12e zondag na Trinitatis)Ich will den Kreuzstab gerne tragen BWV.56 (19e zondag na Trinitatis)

zaterdag 28 novemberSelig ist der Mann BWV.57 (Tweede Kerstdag)Ich habe genug BWV.82 (Opdracht van Christus in de tempel)

zaterdag 20 februari Ich bin vergnügt in meinem Glücke BWV.84 (Zondag Septuagesima)Sehet, wir gehn hinauf gen Jerusalem BWV.159 (zondag Quinquagesima)

zaterdag 19 maartMatthäus-Passion BWV.244

zaterdag 30 aprilBleib bei uns, denn es will Abend werden BWV.6 (Tweede Paasdag)Am Abend aber desselbigen Sabbats BWV.42 (Beloken Pasen)

toegang: gratis

12

afbeeldingen:

bron: http://www.josephabrahammusic.com/

13

Bladeren in het liedboekzondag 4 oktober en 6maart 10.30 uur

kerkdiensten rond het (nieuwe) liedboek

Willem Vogel en Tera de Marez Oyens: twee Nederlandse componisten van wereldklasse

zondag 4 oktoberSamen met onder andere Bernard Huijbers, Frits Mehrtens en Antoine Oomen behoren Willem Vogel en Tera de Marez Oyens tot de top van Nederlandse componisten die muziek schreven voor gemeentezang. Van Willem Vogel zijn 96 melodieën opgenomen in het Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 2013, van De Marez Oyens slechts zes, maar hieronder wel het bekende ‘Een mens te zijn op aarde’ (tekst Huub Oosterhuis, Lb 807). Het Compendium van achtergrondinformatie bij de 491 gezangen uit het Liedboek voor de Kerken (1977) beschreef Vogel als componist van ‘kerkelijke gebruiksmuziek’ die gekenmerkt werd door ‘doelgerichtheid en een onmiskenbaar artistiek niveau’ (p. 1263). De Marez Oyens heeft naast haar bijdragen aan het Nederlandse lied ook orkestweken en elektronische muziek geschreven.

Onder leiding van Hans Jacobi zullen in deze kerkdienst verschillende liederen van Vogel en De Marez Oyens gezongen worden. Voorganger is ds Marina Slootmans.

toegang: gratis

Willem Vogel (1920-2010)herkomst afbeelding: http://orgelconcerten.ncrv.nl/componist/willem-vogel

14

Tera de Marez Oyens (1932-1996)herkomst afbeelding: http://www.terademarezoyens.nl/nl/biografie.html

Een rijke traditie uit het Duitse taalgebied zondag 6 maart

“Ich steh’ vor Dir mit leeren Händen, Herr”. Sommige liederen van Huub Oosterhuis zijn in het Duits vertaald en worden in Duitse kerkdiensten gezongen. Al veel langer hebben van oorsprong Duitse liederen, van onder andere Maarten Luther, Ignaz Franz of Paul Gerhardt toegang gevonden tot het Nederlandstalige taalgebied. Velen zullen bekend zijn. Anderen zijn minder bekend.

Onder leiding van Hans Jacobi zullen in deze kerkdienst verschillende liederen uit deze rijke traditie gezongen worden. Voorganger is ds Reinhold Philipp.

toegang: gratis

bron: http://www.eennieuwliedboek.nl/het-liedboek/

15

Paul Gerhardt

bron: http://postzegels.pimbuwalda.nl/_schilderijen/02(7).jpg

16

Aan tafel met …. vrijdag 9 oktober en 6 november 18.00-20.30 uurEten en praten, lezing en maaltijd

Wie kent niet het plezier van samen eten en samen praten? Aan tafel ontstaan vaak de mooiste gesprekken. Samen eten kan symbolische waarde hebben. Niet voor niets is het avondmaal een belangrijk ritueel in het christendom. Het avondmaal verbindt mensen van toen, nu en straks met elkaar. Immers, de maaltijd wordt gevierd in herinnering aan Jezus, door mensen van nu en als verbeelding van hoop en toekomst. Maar vaker dan dat we avondmaal vieren, eten we met vrienden, familie en gezin. Vaak is het hét moment om elkaar te spreken. Soms heeft ook een gewone maaltijd trekken van een ritueel. We wensen elkaar ‘eet smakelijk’, danken de kok voor het heerlijke eten en elkaar voor het gezelschap.

Een maaltijd met inleiding en gesprek, dat is Aan tafel met. Let op: voor deze activiteit is opgave verplicht.

Aan tafel met Maaike de Haardt vrijdag 9 oktoberProf. dr Maaike de Haardt is hoogleraar Religie en gender aan de Radboud Universiteit Nijmegen en verbonden aan de universiteit van Tilburg. Haar inaugurele rede (1999) heette ‘Kom, eet mijn brood.’ In 2008 hield zij een lezing voor het Soeterbeeckprogramma over ‘Zeg me wat je eet… Over voedsel, identiteit en religie’. Uit het begin van deze lezing:

Eten is in, niet alleen vandaag op dit universiteitsfestival, maar in onze hele cultuur is een grote belangstelling voor alles wat met voedsel te maken heeft. U krijgt daar vandaag een uitgebreid voorproefje van. Ik zal het met u hebben over de wijze waarop eten en alles wat daarmee samenhangt in hoge mate geritualiseerd is, ook al staan we daar doorgaans helemaal niet bij stil. Eten heeft veel, zo niet alles te maken met wie we zijn, het heeft te maken met onze identiteit, ook in religieus opzicht. (http://www.ru.nl/soeterbeeckprogramma/terugblik/terugblik-2008/verslagen-teksten/lezing_maaike_de/)

In haar boek Raam op het zuiden. Religie en spiritualiteit van het alledaagse (2013) besteedt De Haardt ook aandacht aan de plaats waar het eten voorbereid wordt: de keuken. In dit boek geeft zij ook een indrukkende analyse van de film Babette’s Feast (1987) van Gabriel Axel, naar een novelle van Karen Blixen uit 1958.

toegang: € 15,00

let op: opgave vóór 2 oktober is verplicht. U kunt zich aanmelden via de administratie van de kerk (070-325 07 79 of remondenhaag@hetnet.nl).

17

let op: het minimaal aantal deelnemers is 10

herkomst afbeelding: http://radboud.academia.edu/MaaikedeHaardt

Aan tafel met Jezus en zijn volgelingen met Reinhold Philippvrijdag 6 november

De eerste christenen ‘braken het brood bij elkaar thuis en gebruikten hun maaltijden in een geest van eenvoud en vol vreugde’. Het bij elkaar komen van gelovigen voor bezinning en gebed, maar ook voor het breken en delen van brood (en wijn) is zo oud als het christendom zelf. In vrijzinnige kringen is het avondmaal echter vaak het ‘stiefkind’ van de eredienst. De kerkdiensten hebben bij Remonstranten over het algemeen een vrij cerebraal karakter: veel woorden en lange en leerzame overdenkingen. Bij Jezus en zijn volgelingen speelde de gezamenlijke maaltijd een belangrijke rol. Jezus zat of lag vaak aan tafel met leerlingen en vrienden, maar ook met farizeeën en tollenaars, met uit de gemeenschap uitgestotenen en onreinen, met vreemdelingen en zondaars. Zijn volgelingen kwamen rond de tafel bijeen. Zij braken het brood en deelden de wijn ter nagedachtenis aan Jezus.

Zou een geloofsgemeenschap die in de traditie van Jezus wil staan niet ook veel meer en vaker de ‘open tafelgemeenschap’ van Jezus in praktijk moeten brengen waar iedereen mag aanschuiven ongeacht achtergrond of geloof? Een avond over de betekenis van de maaltijd in de evangeliën en de vroegchristelijke kerk. Er wordt uiteraard begonnen met een gezamenlijke maaltijd.

toegang: € 15,00

let op: opgave vóór 30 oktober is verplicht. U kunt zich aanmelden via de administratie van de kerk (070-325 07 79 of remondenhaag@hetnet.nl).

let op: het minimaal aantal deelnemers is 10

18

Ugolino da Siena, Laatste avondmaal

herkomst afbeelding: https://eenkoudkunstje.wordpress.com/2014/04/17/witte-donderdag/

19

Geloven te Voet zaterdag 24 oktober, 9 januari 11.00 uur

zondag 17 april 12.00 uurwandelen en bezinning met ds Marina Slootmans

Wie wandelt, wordt zich niet alleen meer bewust van de natuur om hem (of haar) heen, maar ook van een aantal innerlijke processen. Zo ontstaat er verbinding met de natuur én met het eigen lichaam, het eigen hart en het eigen hoofd. Soms ervaren mensen iets van eenheid; verschillen verdwijnen.

Zowel filosofen en schrijvers als theologen wandelen. Rousseau en Wordsworth verkenden hun omgeving te voet en lieten zich erdoor inspireren. Al wandelend ontwikkelden zij hun filosofie en poëzie. Wandelen was voor hen, net als voor religieuzen, theologen en gelovigen, een manier om ‘het hoofd leeg te maken.’

In navolging van hen gaan ook wij op pad: wij geloven te voet. Lichaam en geest worden beide gevoed met fysieke beweging én voedsel voor de geest.

Tijdens de wandeling zijn er momenten van bezinning, stilte en inkeer. De wandelingen duren (exclusief pauze) zo’n twee uur. In principe is het vertrekpunt bij de kerk, maar een enkele keer verzamelen we op een ander punt. Zie daarvoor Op de Hoogte.

Voor alle wandelingen geldt: er is een lunchpauze, een lunch mag u zelf meenemen.

Op 17 april is de wandeling aansluitend aan de kerkdienst die als thema heeft ‘Op het duin.’

toegang: gratiseventueel vervoer per auto of openbaar vervoer is op eigen kosten.

Sorghvliet

20

herkomst afbeelding: http://krant.telegraaf.nl/krant/enverder/venster/reizen/reis.Nederland/reis.Zuidholland/reis.991120stadsparksorghvliet.html

eigen foto MS

21

Diensten met poëzie, kunst en/of muziekzondag 25 oktober, 14 februari, 17 april 10.30 uur

bijzondere kerkdiensten rond een thema met Ingrid de Bonth, Nini Jonker, Hans Jacobi en Marina Slootmans

Familiebanden: poëzie en beeld zondag 25 oktober

De banden tussen familieleden zijn vaak zeer sterk, niet alleen tussen ouders en kinderen, maar ook tussen broers en zussen. In schilderijen en gedichten wordt iets van die onverbrekelijke band getoond. In de kunst vormen familieportretten een apart genre. Dichters vinden hun eigen bijzondere woorden voor hun band met hun moeder, kind of kleinkind. Met aandacht voor schilderijen van onder andere Charley Toorop en Jan Sluijters en gedichten van onder andere Toon Tellegen en Ida Gerhardt.

Met Ingrid de Bonth, Nini Jonker en ds Marina Slootmans

Taal die verbindt: Liefde in de poëzie zondag 14 februari

Op Valentijnsdag speciale aandacht voor de Liefde met een hoofdletter. Van het Hooglied tot Liselotte Gerritsen wordt de Liefde bezongen, zowel in haar fysieke als spirituele kracht. De Liefde overstijgt ons, vervaagt grenzen en verbindt mensen met elkaar en met ‘dat wat ons overstijgt’ (Remonstrantse Belijdenis 2006).

Met Ingrid de Bonth en ds Marina Slootmans

Op ’t Duin: poëzie, kunst en muziekzondag 17 april

Op ’t Duin is de plek waar de Remonstrantse kerk staat. Al eeuwen lang inspireren de duinen dichters, schilders en componisten. Als plek waar gewerkt en geleefd wordt én als plek van ongerepte natuur. Zon en wind hebben vrij spel in de duinen. De duinen vormen een landschap dat verandert, verstuift, afkalft en weer groeit. De blik van beeldend kunstenaars, dichters en componisten op het duin is veelzijdig en wellicht net zo aan verandering onderhevig als het landschap van de duinen zelf. In deze dienst is er onder andere aandacht voor het Panorama Mesdag en voor werk van Jan Toorop. Ook zal Hans Jacobi enkele eigen composities ten gehore brengen. Na de dienst is er een wandeling van Geloven te Voet (zie p.@@)

Met Ingrid de Bonth, Nini Jonker, Hans Jacobi en ds Marina Slootmans

personaliaIngrid de Bonth-Weekhout is jurist en neerlandica met een grote voorliefde voor poëzie. Zij studeerde af op de hekeldichten van Vondel en promoveerde op

22

boekencensuur in de Noordelijke Nederlanden in de zeventiende eeuw. In het dagelijks leven is zij werkzaam als vice-voorzitter van Lucas Onderwijs, een onderwijsbestuur voor primair en voortgezet onderwijs.

Nini Jonker is kunsthistorica. Tussen 1972 en 1999 heeft zij gewerkt bij de afdeling Educatie in het Gemeentemuseum Den Haag. Zij heeft samen met Hans Jacobi aan vele Woord-, beeld- en klankdiensten van Johan Goud meegewerkt.

Hans Jacobi studeerde orgel en kerkmuziek aan het conservatorium. Zijn docenten waren o.a. Jan Jongepier en Bert Matter. Hij studeerde tevens muziekwetenschap in Utrecht. Sinds 1994 is hij organist van de Remonstrantse Gemeente in Den Haag.

toegang: gratis

23

Charley Toorop, Drie generaties

bron: http://collectie2008.boijmans.nl/nl/work/2345%20(MK)

Panorama Mesdag (detail)

bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Panorama_Mesdag

24

Wij geloven… zondag 15 november en 5 juni 10.30 uurtwee kerkdiensten over de belijdenis: een splijtzwam of een teken van verbondenheid?

In 2006 namen de Remonstranten een nieuwe belijdenis aan die begon met de woorden ‘wij beseffen en aanvaarden’. In die belijdenis probeerden ze te verwoorden wat zij op dat moment geloofden. Twee jaar ervoor hadden 10 remonstrantse theologen in het boek Wij geloven – wat geloven wij? een voorzet in de vorm van ‘een proeve van belijden’ gegeven. Het voorstel om tot een nieuwe belijdenis te komen werd zowel met ontzetting als met enthousiasme begroet. Er was verzet: hoe kun je nu vastleggen wat je gelooft? Is het risico dat mensen gebonden worden aan een belijdenis niet te groot? Is niet de vrijheid waar we als remonstranten zo aan hechten in gevaar als neergelegd wordt wat we samen geloven? Ook werden er vragen gezet bij de tekst zelf. Waren dit wel de juiste woorden of moest het toch anders?

Uiteindelijk is een aangepaste versie van de proeve in 2006 door de remonstranten aangenomen. We zijn nu 10 jaar verder. Hoe kijken we nu aan tegen de belijdenis? Is het een splijtzwam geworden of is het een teken van verbondenheid? Deze vragen onderzoeken we in twee kerkdiensten:

zondag 15 november met ds Reinhold Philippzondag 5 juni met ds Marina Slootmans

toegang: gratis

Wij beseffen en aanvaarden….

25

Mijn kijk op God woensdag 25 november en dinsdag 5 april 20.00 uur

Welke kijk hebt u op God en wat daarmee samenhangt: godsdienst, gelovigen? Deze vraag leggen we sinds een paar jaar voor aan bekende en minder bekende Nederlanders. Deze vraag lokt bij spre(e)k(st)ers én luisteraars persoonlijke ontboezemingen uit. Mensen met verschillende achtergronden, verbonden met verschillende tradities, gelovig en ongelovig, gingen de sprekers van dit jaar voor. Voor remonstranten, die de markt opgaan met de leuze ‘Geloof begint bij jou’, is een persoonlijke verantwoording van geloof vanzelfsprekend, voor anderen (vaak) niet. Wie het aandurft om zijn of haar kijk op God en wat daarmee samenhangt te laten zien, zal merken dat dit boeiende gesprekken en nieuwe vormen van verbondenheid oplevert.

Mijn kijk op God met Samira Bouchibti woensdag 25 novemberHoe sta ik tegenover de Islam en moslims? Bouchibti is de dochter van een vrome moslima. Ze werd in het Marokkaanse Fez geboren waarna ze in Haarlem opgroeide. In haar boek De islam, de moslims en ik (2012) vertelt ze openhartig over haar jeugd als Marokkaanse immigrant in Nederland en over het leven van haar ouders hier en in Marokko. Tegelijk maakt ze zich sterk voor een ‘’duurzame’ islam.’ In een eerdere publicatie, De moslim bestaat niet (2005), interviewde ze verschillende moslims in haar zoektocht naar antwoorden: wanneer ben je een moslim en waarom? Wat betekent het om in Nederland moslim te zijn?

Bouchibti, zelf moslima, is schrijfster en adviseur integratie en inclusie. Regelmatig schrijft zij opiniestukken in de krant.

toegang: € 5,00

herkomst afbeelding: http://samirabouchibti.nl/

26

Mijn kijk op God met Marianne van Praagdinsdag 5 april

Marianne van Praag is sinds 2012 rabbijn van de liberaal-joodse gemeente Beth Jehoeda in Den Haag. Van Praag (1956) was een van de eerste vrouwelijke liberaal joodse rabbijnen in Nederland met een rabbinale bevoegdheid. Over haar werk zegt ze:

Ik doe in principe hetzelfde als een predikant of pastoor. Ik ga voor in diensten, ik ben er bij hoogtijdagen en laagtijdagen, bij overlijden, ik geef les, bezoek zieken, begeleid het moment waarop een meisje bat mitswa of een jongen bar mitswa wordt, als ze 12 of 13 worden. Ik geef spirituele leiding. Noem het een soort lijm, om alles aan elkaar te plakken. Ik ben vooral mens voor de mensen, een luisterend oor (Kerk in Den Haag 30 januari 2013).

En op de vraag ‘wat wilt u graag overdragen?’ antwoordde ze in hetzelfde interview:

Het belang van respect en empathie. De joodse mystiek helpt daarbij. Joodse mystiek is een manier om de Tora en de wereld te begrijpen. De kern van het leven, alle levensvragen, worden beantwoord in de Tora. Je moet die verhalen leren lezen; de Bijbel is geen geschiedenisboek, maar een blauwdruk van het leven. Wat wordt er bedoeld? Daar gaat het om in de joodse mystiek.

Mensen zeggen vaak: de Bijbel, het Heilige Boek, staat vol oorlog, doodslag en verkrachting. Is dat dan heilig? Nee, de mens is goed en slecht, zo is hij geschapen. Hij heeft zelf de keuze hoe hij handelt. Verkeerd kiezen geeft niet, als je er maar van leert en het de volgende keer niet nog eens doet.

Ik vind het belangrijk om jezelf en anderen te zien zoals je bent en zoals hij of zij is. Accepteer dat, en wees er voor de ander. Wees mens met andere mensen (Kerk in Den Haag 30 januari 2013).

toegang: € 5,00

herkomst afbeelding: http://denhaagfm.nl/2014/05/31/haagse-rabbijn-bij-gay-pride-amsterdam/

27

28

Verbonden met dat wat ons overstijgt: God, de kerkwoensdag 2 december en dinsdag 12 januari 20.00 uur

Religie komt van het woord religare dat Latijn is voor verbinden. Betekent dit dat religie automatisch leidt tot verbinding? En is deze verbinding dan bevrijdend of beklemmend? En met wie of wat ben je dan verbonden? In deze serie van twee avonden wordt de verbinding met de geloofsgemeenschap/kerk en de verbinding met God onderzocht.

De kerk als verbindende en uitsluitende factor met Peter Nissen

woensdag 2 decemberIn 2013 verhuisde Peter Nissen van de Rooms Katholieke Kerk naar de Remonstrantse Broederschap. Van zijn verhuizing legde hij door middel van artikelen in de krant publiekelijk verantwoording af. In de jaren daarvoor was hij op de grenzen van het instituut kerk gestuit:

Als je eigen geloof en dat van je kerkgemeenschap zo uit elkaar gaan groeien, dan gaat het wringen. Je kunt dan blijven proberen je eigen kerk te veranderen. Maar dat is niet erg realistisch bij een wereldkerk met de omvang van de rooms-Katholieke Kerk. En het is ook de vraag of je dat mag willen. Als ik niet meer kan geloven in wat mijn kerk mij te geloven voorhoudt, moet ik dan proberen die kerk te veranderen of kan ik dan beter zelf in kerkelijk opzicht verhuizen, hoe pijnlijk die verhuizing ook kan zijn? (GOD-deeltje Kerk p. 8 (2014))

Dat juist hij het GOD-deeltje Kerk mocht schrijven, bood hem de gelegenheid te schrijven over de kerk. En dit terwijl hij overgestapt was van een kerk waar het instituut zeer belangrijk is naar een kerkgenootschap ‘dat zichzelf niet zo belangrijk vindt:’

Het gaat niet om de kerk, het gaat om datgene waar zij voor staat: troost, bemoediging, solidariteit, uitdaging, gemeenschap, verbondenheid, compassie.

Nissen is hoogleraar Spiritualiteitstudies aan de Radbouduniversiteit Nijmegen en predikant in de Remonstrantse Gemeente Oosterbeek.

toegang: € 5,00

29

herkomst afbeelding: http://www.trouw.nl/tr/nl/6924/Theologisch-elftal/article/detail/3264474/2012/06/01/Zelfverbranding-van-Tibetanen-chantage-of-ultieme-zelfopoffering.dhtml

Thomas van Kempen en de mystiek van de moderne devotie met John Batist

dinsdag 12 januari, 20.00 uurDe 'Moderne Devotie’ is een spirituele beweging uit de veertiende eeuw die ontstond omdat mensen kritiek hadden op misstanden onder de geestelijkheid en in de kerkelijke leiding. De initiatiefnemers bestonden uit geestelijken én leken. Ze leefden in gemeenschap van tafel en goederen zonder een formele kloostergelofte af te leggen. Zij noemden zich de 'Broeders en Zusters van het Gemene (=gemeenschappelijke) Leven'. Dit alles sprak Thomas van Kempen zeer aan. Thomas was in 1379 geboren en dankt zijn naam aan zijn geboorteplaats die dicht bij Venlo ligt. Hij was een stille, teruggetrokken monnik die las, mediteerde en teksten ter overdenking schreef. Pas op latere leeftijd voelde hij zich spiritueel zover, dat hij jonge mannen die wilden toetreden tot het klooster, durfde vormen en opleiden. Als een soort handboek voor de nieuwe kloosterlingen schreef Thomas zijn beroemde boek Navolging van Christus. Maar wat hij schreef bleek ook steeds meer mensen buiten het klooster aan te spreken. Tot op de dag van vandaag hebben miljoenen christenen zich door dit boek laten inspireren.

John Batist nam eind juni 2011 als pastoraal werker afscheid van de Antonius Abtparochie in Scheveningen. De tuinderszoon uit Naaldwijk bekwaamde zich na zijn schooltijd eerst als bloemsierkunstenaar. Na de sociale academie werkte hij bij de kinderbescherming. Als pastoraal werker werkte hij in Roosendaal, Rijswijk en Schevingen waar hij vele inleidingen over mystiek heeft verzorgd.

30

toegang: € 5,00

herkomst afbeelding: http://thomasakempiszwolle.nl/cms/index.php/thomas-a-kempis/weetjes.html

31

Diensten met muziek zondag 13 december 10.30 uur

vrijdag 25 maart 19.30 uurIn Diensten met muziek laten we ons leiden door cantates en orgelwerken van Johann Sebastian Bach. Zo mogelijk wordt er aangesloten bij de cantates die door Hans Jacobi besproken zijn in de cursus Muziek van de verbinding (zie p. @@@). Met medewerking van musici.

zondag 13 december (2e Advent) In deze dienst aandacht voor de cantates Selig ist der Mann BWV.57 (geschreven voor tweede Kerstdag) en/of Ich habe genug BWV.82 (geschreven voor 2 februari, de opdracht van Christus in de tempel). De cantates worden op 28 november in de cursus Muziek van de verbinding besproken.

voorganger is ds Reinhold Philipp

Goede Vrijdag 25 maart De Mattheuspassion van Bach ontroert velen. Oorspronkelijk geschreven voor Goede Vrijdag is er geen beter moment in het jaar om naar delen van deze muziek te luisteren. De Mattheuspassion wordt op 19 maart in de cursus Muziek van de verbinding besproken.

Voorganger is Marina Slootmans.

toegang: gratis

32

bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Johann_Sebastian_Bach

33

Het bijbelse verbond maandag 18 januari, 15 februari, 14 maart, 11 april en 23

mei 14.30 -16.00 uur

cursus rond bijbelverhalen met ds Reinhold Philipp

In de Bijbel is 'verbond' een concept dat de onderlinge verhoudingen beschrijft tussen God en de mensen met wie Hij een (bijzondere) relatie heeft. In een verbond regelen twee partijen hoe ze met elkaar omgaan en welke toezeggingen ze aan elkaar doen. Een verbond tussen God en mensen (zoals het Oude en het Nieuwe Verbond) is een kader waarbinnen gelovigen hun relatie met God kunnen onderhouden, individueel of als groep. God gaat een relatie aan met mensen en andersom. In de Bijbel is regelmatig sprake van verbondstrouw en ontrouw. Er zijn verwijten en uitingen van berouw, maar ook beloften en verwachtingen. Het ooit gesloten verbond is het fundament van de hoop waaruit alle generaties leven. Dit oude verbond krijgt in het Nieuwe Testament een nieuwe dimensie.

In deze cursus van vijf middagen worden oudtestamentische en nieuwtestamentische teksten onderzocht waar sprake is van een verbond.

maandag 18 januari: het verbond met Adam en Noach (Genesis 1-2 en 8-9)maandag 15 februari: het verbond met Abraham (Genesis 12, 15, 17, 21-22)maandag 14 maart: het verbond met Mozes (Exodus 19-24; Deuteronomium 4-5)maandag 11 april het verbond verbroken (Jesaja, Jeremia, Hosea) maandag 23 mei: het nieuwe verbond (Matteus 26:28 en Hebreeën 8)

toegang: gratis

34

Mozes

bron: http://www.studio1001.nl/page4/page12/page12.html

35

Verbonden met het leven zondag 24 januari, 10.30 uurkerkdienst rond liederen die verbonden zijn met ons leven met ds Marina Slootmans

Er is muziek die het hart raakt. Er is muziek die onlosmakelijk verbonden is met bepaalde momenten in ons leven. Om die liederen draait het in deze dienst. Enkele gemeenteleden vertellen over liederen die voor hen betekenis hebben gekregen omdat ze klonken of gezongen werden op een bijzonder moment van hun leven.

In samenwerking met de liturgiecommissie.

toegang: gratis

36

Individu en gemeenschap volgens filosofenmaandag 25 januari, 8 februari en 23 februari 20.00 uur

Typisch voor het filosofisch denken van onze tijd is de spanning tussen de waarden van het individu en die van de gemeenschap. Velen van de oudere generatie zijn opgegroeid met de sociale idealen van de zestiger en zeventiger jaren: solidariteit, rechtvaardigheid, een egalitaire samenleving. In onze tijd domineren individualistische idealen: geluk, liefde, zelfontplooiing. Over de verhouding tussen deze beide polen gaat het op deze drie avonden die worden ingeleid door Johan Goud.

Johan Goud was jarenlang als predikant verbonden met de Remonstrantse Gemeente Den Haag en het Uytenbogaertcentrum. Naast het predikantschap was Johan Goud verbonden aan verschillende universiteiten, als laatste als hoogleraar religie en zingeving in literatuur en kunst aan de Universiteit van Utrecht.

maandag 25 januari: Rechtvaardigheid en liefde, met bijzondere aandacht voor Paul Ricoeurmaandag 8 februari: Vrijheid en geweld, met bijzondere aandacht voor Sartre en Camusmaandag 22 februari: Ik en Jij, met bijzondere aandacht voor Buber en Levinas.

toegang: € 5,00 per avond

37

bron: http://www.uu.nl/nieuws/nrc-handelsblad-interviewt-johan-goud-over-remonstrantisme

Paul Ricoeur

38

bron: http://www.buzzquotes.com/paul-ricoeur-quotes

39

Filmcafézaterdag 6 februari en 21 mei, 16.00 uur

film, nagesprek en maaltijd met ds Reinhold Philipp

Die Wand (2012) zaterdag 6 februariEen vrouw gaat een weekend doorbrengen in de jachthut van haar nicht. Er blijkt zich iets onverklaarbaars te hebben voorgedaan: het dal is door een glazen wand afgescheiden van de rest van de wereld. In gezelschap van een hond, een koe en een kat gaat zij hard aan het werk om te overleven. En zij vervreemdt van zichzelf: om niet gek te worden en grip te houden op de tijd schrijft zij. Zal haar isolement ooit worden doorbroken?

toegang: € 15,00

let op: opgave vóór 30 januari is verplicht. U kunt zich aanmelden via de administratie van de kerk (070-325 07 79 of remondenhaag@hetnet.nl).

let op: het minimaal aantal deelnemers is 10

Agora (2009) zaterdag 21 meiDe Griekse wiskundige, filsosoof en astronoom Hypatia probeert in het Alexandrië van de vierde eeuw na Christus de raadselen van de sterren op te lossen. Zij vertegenwoordigt de voice of reason in de nadagen van het Romeinse Rijk, een samenleving op de rand van verval. Om haar heen woedt een escalerend conflict tussen Grieks-Romeinse polytheïsten en christenen dat zal leiden tot de verbranding van de legendarische bibliotheek. De strijd tussen religie en ratio is van alle tijden en zeer actueel.

toegang: € 15,00

let op: opgave vóór 14 mei is verplicht. U kunt zich aanmelden via de administratie van de kerk (070-325 07 79 of remondenhaag@hetnet.nl).

let op: het minimaal aantal deelnemers is 10

40

bron: http://www.moviescene.nl/p/147976/die_wand_-_recensie

bron: http://www.imdb.com/title/tt1186830/

41

Het verbond op de proef gesteld: de Stille Week zondag 20 tot zaterdag 26 maart

Trouw en verraad, hosanna en ‘kruisig hem’ liggen dicht bij elkaar in de week voor Pasen. Van Palmzondag tot Stille Zaterdag wordt stil gestaan bij de gebeurtenissen die leidden tot de dood van Jezus. Een week voor zijn dood juichten de inwoners van Jeruzalem hem nog toe als ware hij een koning. Maar spoedig veranderde hun ‘hosanna’ in ‘kruisig hem.’ Hoe kon trouw en support zo snel omslaan in haat en afkeer? Wie zich eerst verbond met hem, laat hem nu in de steek. Het verbond werd hard op de proef gesteld. Hoe kun je trouw blijven als het gevaarlijk wordt? Hoe kun je trouw blijven aan elkaar? Hoe kun je trouw blijven aan jezelf? Hoe kun je trouw blijven aan God, aan dat waar je voor staat?

zondag 20 maartPalmzondag: kerkdienst 10.30 uur

met ds Reinhold Philippmaandag 21 maart meditatief moment met ds Slootmans

12.00 uurmet aansluitend een eenvoudige lunch

dinsdag 22 maart diaconale lunch 12.00 uur

met een vertegenwoordiger van een diaconale organisatiewoensdag 23 maart meditatief moment met ds Slootmans

12.00 uurmet aansluitend een eenvoudige lunch

donderdag 24 maart Witte Donderdag: kerkdienst met avondmaal 19.30 uur

met ds Reinhold Philippvrijdag 25 maart Goede Vrijdag: Dienst met muziek (zie p. @@@)

19.30 uurmet ds Marina Slootmans

zaterdag 26 maart Stille Zaterdagstilte! – geen activiteiten in de kerk

toegang: maandag, dinsdag en woensdag een vrijwillige bijdragedonderdag en vrijdag gratis

42

Onderweg naar Pinksteren maandag 11 april, 25 april en 9 mei 20.00 uur

Een snelcursus Remonstrants belijden in drie avonden. Aan de hand van de in 2014 verschenen GOD-deeltjes worden verschillende geloofsthema’s belicht. Maar het gaat niet alleen om wat ooit over iets gezegd is. Christa Anbeek heeft in haar inaugurele rede Aan de heidenen overgeleverd (2013) aangetoond dat achter elk geloofsthema levensvragen zitten. Op die manier ontstaat een wisselwerking tussen traditie en het eigen leven.

maandag 11 april: GOD-deeltjes Mens en Geest met ds Marina Slootmansmaandag 25 april: GOD-deeltjes God en Jezus met ds Reinhold Philippmaandag 9 mei: GOD-deeltjes Kerk en Toekomst met ds Reinhold Philipp en ds Marina Slootmans

toegang: gratis

bron: http://www.vrijzinnig.nl/assen/actueel/nieuws/item/het-schrijverscollectief-%E2%80%A6.html

43

Verbeelde verbondenheid met Frank Bosmandinsdag 19 april 20.00 uur

Hoe krijgen verbinding en verbondenheid gestalte in moderne media als films en videogames? Op deze vraag zal Frank Bosman proberen een antwoord te formuleren. Bosman (1978) is een rooms-katholiek cultuurtheoloog, bekend om zijn spraakmakende mening over cultuur, theologie en geloof. Hij is een graag geziene gast op diverse radio- en televisieprogramma’s, maar ook in de kranten en op diverse internetsites. In 2011 werd Bosman uitgeroepen tot de eerste ‘meest spraakmakende theoloog‘ van het land.

Bosman is werkzaam aan de Tilburg School of Catholic Theology (Universiteit van Tilburg) als programmacoördinator van LUCE/Centrum voor Religieuze Communicatie. Op 29 februari 2014 verdedigde hij zijn proefschrift met de titel ‘De klanken van Byzantium. Over de klanktheologie van Hugo Balls Byzantinisches Christentum‘.

Als cultuurtheoloog analyseert Bosman ‘de tijden’ zoals deze zich tonen in bijvoorbeeld films en videogames.

toegang: € 5,00

herkomst afbeelding: https://frankgbosman.wordpress.com/over/

44

Vrijheid en ge(ver)bondenheid: Uytenbogaertlezing met Boris van der Ham

zaterdag 28 mei 16.00 uur

Staan vrijheid en verbondenheid op gespannen voet met elkaar? Of kunnen autonomie en gemeenschapszin samen gaan? Deze spannende vragen leggen we voor aan Boris van der Ham. Van der Ham is voorzitter van het Humanistisch Verbond én heeft remonstrantse wortels. Van 2002 tot 2012 was hij lid van de Tweede Kamer.

Op dit moment is hij ondernemer, spreker en schrijver. Met grote regelmaat verzorgt hij lezingen over economie, onderwijs, social-media, democratie, vrijheid van meningsuiting en Europa.

toegang: € 5,00

herkomst afbeelding: http://borisvanderham.nl/biografie

45