Verbinden van formele en sociale netwerken...2 Verbinden van formele en sociale netwerken Ieder...

Verbinden van formele en sociale netwerkenHoe sociale netwerken en professionals elkaar kunnen versterken

Brochure in het kader van het project ‘Verbinding Netwerkorganisaties’

in de zorg voor jeugd in de regio FoodValley

Jeugd FoodValley

DJZ_FV_SocialeNetwerken_A5_10.indd 1 18-05-15 11:30

2 Verbinden van formele en sociale netwerken

Ieder gezin maakt deel uit van allerlei sociale verbanden. Deels zijn dat georganiseerde, of formele sociale verbanden zoals een voetbalclub, vereniging of religieuze instelling. Voor een ander deel zijn dit niet-georganiseerde, of informele sociale verbanden.

Binnen al deze sociale verbanden vindt interactie plaats en een deel daarvan kan worden gezien als ‘sociale steun’. Bijvoorbeeld een uurtje oppassen, een geleende aanhanger of een goed gesprek over opvoeden. De omvang van het netwerk en de mate waarin er een beroep op wordt gedaan verschilt per gezin.ieder gezin heeft sociale verbanden

gezin

Informele sociale

buren - kennissen - vrienden - fa

mili

e

verbanden

Formele sociale

scouting - jongerenwerk - religieuze organisaties - opbouwwerk

- ver

enig

inge

n - s

portc

lubs

verbanden

Formele hulp

CJG

- gezinsvoogd - schuldhulpverlening - thuisbegeleiding - maatsc

happelijk

wer

k - j

eugd

hulp

Gezinnen en hun sociale netwerk

Professionele steun vult sociale steun aan

Ieder gezin heeft sociale verbanden


Jeugd FoodValley 3

Koers bepalen

Sociale steun wordt volop aangemoedigd en is in diverse nieuwe wettelijke kaders zoals de WMO, de Jeugdwet en de Participatiewet opgenomen. Gemeenten kunnen effectievere steun organiseren door formele hulp te verbinden aan sociale verbanden. Als hulpmiddel voor het expliciteren van beleidskeuzes op dit gebied zijn hieronder vier keuzegebieden en een aantal daarbij te maken afwegingen beschreven. Ieder keuzegebied is weergegeven als een continuüm, waar een gemeente zichzelf op kan plaatsen.

professionals vormen een extra hulpbron

JEUGDHULP

sociale en professionele steun versterkt elkaar

JEUGDHULP

Naast hun sociale verbanden vormen professionals een tweede hulpbron voor ouders en jeugd. Het ene gezin doet makkelijk een beroep op profes-sionele hulp, terwijl de ander zo veel mogelijk hulp zoekt binnen het eigen netwerk. In alle geval-len geldt dat het sociale netwerk – hoe klein ook – er al is als een professional instapt en blijft wanneer deze hulp weer stopt.

Wanneer een vorm van jeugdhulp wordt ingeschakeld komen professionele hulp en sociale steun elkaar tegen. In dat contact kunnen nieuwe mogelijkheden ontstaan. Want professionals kunnen sociale steun faciliteren en ondersteunen. En sociale steun of vrijwillige inzet kan op haar beurt professionals helpen het rendement van hun werk te vergroten.

Sociale en professionele steun versterken elkaar

Professionals vormen een extra hulpbron



Keuze 1: Gemeenten investeren in informele sociale verbanden en stimuleren sociaal contact.

Informele sociale verbanden ontstaan ´vanzelf´. Op het schoolplein, tijdens het wachten bij zwemles of in de buurtspeeltuin. Sommigen zijn van mening dat gemeenten dit soort verbanden niet kunnen of hoeven te beïnvloeden. Anderen zeggen dat je dit wel degelijk kunt stimuleren. Bijvoorbeeld door een mamacafé te faciliteren of zorgaanbieders te vragen om lotgenotencontact te organiseren.

Steun door informele sociale verbanden kan ook worden gestimuleerd door met zorgaanbieders af te spreken dat het sociale netwerk altijd via een werkende methode ingeschakeld wordt bij het maken en uitvoeren van een ondersteuningsplan. Werkende methodes zijn bijvoorbeeld FamilieNetwerkBeraad of Eigen Kracht Conferenties.

Een derde punt in dit kader is dat mensen uit het sociale netwerk, die zich zorgen maken of zorg verlenen, terecht kunnen bij een professional. Zodat de professional aanvullend hulp kan bieden, of steun of tips kan geven zodat het sociale netwerk weer verder kan. Sommige gemeenten vinden dat de wet hierin voldoende heeft voorzien. Als een omstander een vermoeden van kindermishandeling heeft, kan hij of zij bij Veilig Thuis/AMHK om advies vragen of een melding doen. Andere gemeenten vinden dit niet voldoende en willen dat ook in andere situaties dan vermoedens van kindermishandeling een omstander terecht kan bij een professional, bijvoorbeeld bij het wijkteam of het CJG. Het oppakken van meldingen van derden vraagt een doordenking op privacy – mag een hulpverlener met een buurvrouw praten over de zorgen die ze heeft over de opvoeding in het buurgezin? – en uitstekende communicatieve vaardigheden.

Gemeente stimuleert sociale verbanden

Gemeente maakt afspraken met zorgaanbieders over het betrekken van het sociaal netwerk

wel niet

wel niet


Jeugd FoodValley 5

Keuze 2: Gemeenten investeren in formele sociale verbanden als bron van sociale steun

Een gemeente kan verenigingen stimuleren om sociale steun binnen de eigen gelederen te bevorderen en/of zich in te zetten voor de bredere gemeenschap. Een voorbeeld zou kunnen zijn dat vrijwilligers van een sportvereniging actief meehelpen om overlastgevende jongeren betere mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding te bieden. Of dat wordt samengewerkt met kerken en moskeeën om iets te doen voor kinderen in armoedesituaties.

Een andere of aanvullende mogelijkheid is dat gemeenten in de inkoopvoorwaarden voor professionele zorgaanbieders opnemen dat de zorgaanbieder moet samenwerken met formele sociale verbanden zoals verengingen. Een voorbeeld: Een gezinscoach uit een sociaal wijkteam is betrokken bij een jongetje met een gedragsstoornis uit een gezin waar veel speelt. Voetbal is zijn lust en zijn leven, maar op de training is hij moeilijk te hanteren en hij mist veel wedstrijden. Dankzij de samenwerkingsafspraken van de gemeente met jeugdhulp en verenigingen krijgt de voetbalclub tips van de jeugdhulpverlener in het omgaan met het gedrag van dit jongetje, zodat hij op de club kan blijven. Ouders van het team bieden aan om hem op zaterdag op te halen en weer thuis te brengen, zodat hij vaker bij de wedstrijd kan zijn.

Gemeente regelt dat betrokkenen uit het sociale netwerk met al hun vragen terecht kunnen bij professionals en niet

alleen bij vermoedens van kindermishandeling

Gemeente ziet het als haar taak om informele steun binnen formele sociale verbanden te bevorderen

Gemeente geeft zorgverleners de opdracht om samen te werken met formele sociale verbanden

wel niet

wel niet

wel niet



Keuze 3: Informele steun maakt deel uit van het aanbod van organisaties

Gemeenten kunnen van zorgverleners vragen om vrijwilligers een actieve rol te geven in hun hulpaanbod. Wijkteams kunnen vormen van vrijwillige inzet organiseren. Zorgverleners kunnen een ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers ontwikkelen of samenwerken met Stichting Present voor concrete hulp aan gezinnen waar zij zelf geen mogelijkheden voor hebben.

Keuze 4: Professionele en vrijwillige inzet zijn uitwisselbaar

Kan de vrijwilliger het werk van betaalde professionals overnemen? In deze actuele discussie klinken diverse opvattingen en visies door die van invloed zijn op de beleidskeuzes van een gemeente. Door vrijwilligers betaald werk over te laten nemen kan een flinke bezuinigingsslag ingeboekt worden. Maar zijn er wel genoeg vrijwilligers te vinden? En is de kwaliteit dan wel voldoende gegarandeerd? Door te werken met opgeleide vrijwilligers kan de kwaliteit gewaarborgd worden, maar dan kost vrijwilligerswerk wel geld, zoals bij Home-Start het geval is. Een ander inzicht dat meespeelt is dat uit onderzoek blijkt dat mensen graag op vrijwillige basis bijdragen aan de samenleving, mits het aansluit bij waar hun hart naar uit gaat. Het kunnen volgen van de eigen drijfveren is bij vrijwilligerswerk vele malen belangrijker dan bij betaald werk. “Je kan ze niet voor ieder karretje spannen”, zoals Evelien Tonkens, hoogleraar burgerparticipatie, zegt. Tot slot zijn velen ook van mening dat hulp en ondersteuning door een vrijwilliger een waarde bevat die bij een betaalde dienst niet aanwezig is.

Als een gemeente van mening is dat vrijwilligers en betaalde professionals in bepaalde vormen van hulp uitwisselbaar zijn, dan zal deze gemeente een ander beleid voeren dan wanneer de gemeente van mening is dat dit niet zo is.

Gemeente geeft zorgverleners de opdracht om in hun werk vrijwilligers in te zetten

wel niet

Vrijwilligers en professionals zijn uitwisselbaar

wel niet


Jeugd FoodValley 7

De gemeente Vrijbaan heeft haar koers bepaald. Als uitgangspunt is gesteld dat sociale verbanden een zeer belangrijke en krachtige hulpbron zijn, waar je maar beperkt invloed op hebt maar wél goed mee moet samenwerken. Er wordt daarom niet actief in formele en informele sociale verbanden geïnvesteerd. Wel moeten zorgverleners aantoonbaar inzetten op het betrekken van het sociaal netwerk, waarbij oog moet zijn voor formele en informele sociale verbanden. Er mag daarbij ook tijd besteed worden aan het opbouwen en onderhouden van contacten met het lokale sociale netwerk. Mensen vanuit deze netwerken kunnen met al hun vragen terecht bij het wijkteam of het CJG, niet alleen bij Veilig Thuis/AMHK bij (vermoedens van) kindermishandeling. Vrijbaan heeft ervoor gekozen zorgverleners vrij te laten in het al dan niet betrekken van vrijwilligers. Maar als zij daarvoor zouden kiezen, zal de gemeente dat met extra belangstelling volgen. Want op de vraag of professionals en vrijwilligers uitwisselbaar zijn, is voor het lokale jeugdbeleid in deze gemeente nog geen duidelijk antwoord.

“ik heb niemand, ik ken niemand, niemand kan me helpen”

Bron: Essay ‘Eigen Kracht ontkracht’, Jos vd Lans (de Groene Amsterdammer, 9 oktober 2014)

‘Eigen kracht’ wordt wel eens als afvinklijstje ingezet: Wat kan de cliënt zelf en waarvoor is extra hulp nodig? Dit denkraam kan leiden tot het ongewenste effect dat formele en informele hulp tegen elkaar worden uitgespeeld.

Ouders en jeugd leren: “Ik moet de hulp die ik zelf kan organiseren verzwijgen, anders kan ik de hulp van een professional wel vergeten…”



Informele steun versterken

Hoe kan een gemeente die daarvoor kiest sociale steun versterken? Dat kan door te investeren in formele en informele sociale verbanden. Van beiden worden in dit hoofdstuk een aantal mogelijkheden genoemd.

A. Versterk sociale steun via informele sociale verbanden

Gemeenten kunnen zorgverleners faciliteren om sociale steun via informele sociale verbanden te versterken. Gezinnen kunnen bijvoorbeeld extra behoefte hebben aan sociale steun rond levensgebeurtenissen als geboorte of verhuizing. Of wanneer een gezin voor een extra uitdaging komt te staan doordat bij een gezinslid de diagnose autisme wordt vastgesteld. Drie manieren om sociale steun binnen niet-georganiseerde sociale verbanden te faciliteren:

1. Verwijs ouders gericht naar elkaar door

Professionals van de JGZ, wijkteam of CJG kunnen sociaal contact faciliteren door mensen, vragen en ideeën gericht met elkaar te verbinden. Bijvoorbeeld via een online sociale marktplaats, sociale media of het gericht met elkaar in contact brengen van gezinnen. Daarbij kan sprake zijn van mutual support: wederzijdse steun tussen gezinnen in vergelijkbare situaties. Maar het kan ook gaan om ‘service delivery’: het koppelen van gezinnen met ‘sociale overwaarde’ aan gezinnen met een hulpvraag.

In een kleine gemeente met ongeveer 7.500 gezinnen wonen ongeveer 500 eenoudergezinnen en 250 gezinnen met een kind met ADHD en 50 gezinnen met een kind met een beperking. Hoe kan de gemeente eraan bijdragen dat deze gezinnen met al hun kennis en ervaring ook elkaars hulpbron kunnen zijn?


Jeugd FoodValley 9

2. Faciliteer groepsgewijs informeel contact

Een Open Coffee, Centering Parenting groep of opvoedworkshop zijn voorbeelden van activiteiten waarbij ouders elkaar groepsgewijs kunnen ontmoeten. Het is bekend dat uit cursussen rond zwangerschap en geboorte veel warme contacten tussen jonge ouders voortkomen. Dit type activiteiten kan voor gezinnen veel waarde hebben. Gemeenten kunnen hier een stimulerende of faciliterende rol in vervullen.

3. Zet een werkende methode voor 1-op-1 contact in

Er zijn veel programma’s ontwikkeld waarin gezinnen met een hulpvraag en vrijwilligers aan elkaar verbonden worden. Home-Start en Moeders informeren Moeders zijn daar voorbeelden van. Gemeenten kunnen budget vrijmaken om deze georganiseerde vorm van vrijwillige inzet met professionele ondersteuning mogelijk te maken.

B. Versterk sociale steun via formele sociale verbanden

Gemeenten kunnen er ook voor kiezen om het potentieel aan informele steun via formele sociale verbanden te versterken. Hier geeft het feit dat er al de nodige ‘infrastructuur’ aanwezig is binnen bijvoorbeeld een school, club of vereniging een belangrijke meerwaarde. De vraag is hoe het potentieel daarvan verder ontsloten kan worden. Twee manieren om informele steun via formele sociale verbanden te versterken zijn:

1. Werk actief samen met formele sociale verbanden

Creëer een infrastructuur waarin zorgverleners en formele sociale verbanden elkaar kennen, kunnen bereiken en regelmatig kunnen ontmoeten. Een wijkteam kan hulpbronnen vinden binnen het verenigingsleven. Een school is een prachtig podium om als CJG preventieactiviteiten te organiseren. In een project voor meiden over loverboys en weerbaarheid kan een moskee een geschikte organisatie zijn om mee samen te werken.

Zorg dat zorgverleners in de wijk en vertegenwoordigers van deze verbanden elkaar regelmatig ontmoeten en/of weten te vinden. Wissel ideeën en dilemma’s uit en benut elkaars netwerk. Let bij de hulp aan gezinnen op de rol van school of vereniging: zij kunnen hulp bieden, maar ook hulp nodig hebben.



2. Ondersteun initiatieven om nieuwe verbanden te organiseren

Regelmatig ontstaan er op initiatief van ouders nieuwe sociale initiatieven. Bijvoorbeeld een speelgoedbank, mamacafé of ‘Family Factory netwerk’. Dan ontstaat vaak de vraag op welke manier de gemeente daarbij betrokken is. Praktische ondersteuning in de vorm van een locatie, hulp bij publiciteit of een klein activiteitenbudget is vaak al heel versterkend.

In de Achterhoek werkt een aantal gemeenten samen aan het ondersteunen van sociale initiatieven. Zo is een aantal pleegouders een netwerk van pleeggezinnen gestart. Het doel is ervoor te zorgen dat pleegouders elkaar kennen en samen ervaringen uitwisselen. Als zij dat nodig vinden, wordt er ook aan de bel getrokken bij de gemeenten of pleegzorgorganisaties.

Het bleek voor de initiatiefnemers lastig te zijn om de eerste bijeen-komsten echt te gaan organiseren. Vooral een locatie vinden viel niet mee. Het CJG bood uitkomst: zij stelden hun ruimte beschikbaar en zorgden meteen ook voor een spreker en een interessant thema.


Jeugd FoodValley 11

Professionals versterken

Tot dusver is in deze brochure vooral beschreven hoe professionals en gemeenten sociale steun kunnen versterken. Ouders en jeugd kunnen echter ook een belangrijke hulpbron zijn voor professionals. Wanneer ervaring, inzichten, ideeën en netwerken van ouders en jeugd actief door professionals worden aangesproken, kan dat veel opleveren. Onderstaande voorbeelden laten zien hoe dit er in de praktijk uit zou kunnen zien.

1. Een onlangs opgerichte organisatie heeft een cliëntenraad in het leven geroepen die graag proactief meedenkt. Ouders die zelf zorg hebben ontvangen voor hun kinderen wilden zó graag meedoen dat er een wachtlijst ontstond. De cliëntenraad komt maandelijks bijeen en de leden brengen zelf allerlei ideeën en plannen in. Dat heeft er al voor gezorgd voor dat de openingstijden zijn aangepast en dat ouders die een afspraak hebben per sms een herinnering krijgen.

2. Tijdens een netwerkbijeenkomst ontmoette een groep betrokken ouders en professionals elkaar. Professionals konden hun vragen en dilemma’s delen en de ouders dachten mee. Met resultaat: iedere professional haalde concrete tips en suggesties op. Zo boden ouders aan om mee te gaan naar een gesprek met buurtbewoners die klaagden over overlast van kinderen bij de speeltuin. Andere ouders wilden graag actief meedenken over de nieuwe website van het CJG. En het contact blijft: als professionals ergens tegenaan lopen kunnen ze altijd een beroep doen op (het netwerk van) deze groep ouders.

3. Een gemeente gebruikt de Week van de Opvoeding als impuls om de samenwerking tussen professionals en het vrijwillige veld te versterken. In iedere activiteit die wordt bedacht wordt actief door hen samengewerkt. Zo organiseert de hockeyclub een workshop positief coachen, waaraan een CJG-teamlid meewerkt. De ‘Mama’s club’ krijgt een lactatiekundige van de JGZ op bezoek en het Sociaal Wijkteam Jeugd werkt mee aan een feestmiddag van de Speelgoedbank.


Ouders en jeugd zoeken graag steun bij elkaar. Er is veel onderzoek dat laat zien dat het eigen netwerk voor de meeste gezinnen de belangrijkste hulpbron is. Daarnaast kunnen gezinnen ook een beroep doen op hulp van professionals.

Deze brochure gaat over de verbinding tussen sociale steun en het werk dat betaalde professionals doen voor jeugd en gezin. De vraag die centraal staat: op welke manier kunnen sociale steun en het werk van professionals elkaar versterken?

deJeugdZaak


Verbinden van formele en sociale netwerken...2 Verbinden van formele en sociale netwerken Ieder...

Documents

Transcript of Verbinden van formele en sociale netwerken...2 Verbinden van formele en sociale netwerken Ieder...