Verandering van Tijdperken:kantelt de Agribusiness mee?

Jan Rotmans

Hoorn, 29-11-2013

www.twitter.com/janrotmans

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperk

Kantelperiode

periode waarin heel veel tegelijk verandert

is zeldzaamheid in de geschiedenis

voorbeeld: eind 19de eeuw

moderniseringsproces fundament Nederland

onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw

Unieke Kanteling

1. weefsel van de samenleving verandert

2. structuur van de economie verandert

3. disruptieve technologische doorbraken

Indicaties voor Kantelperiode

-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt

-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid

-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop

-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht

-creatieve mensen breken door het systeem heen

-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar Samenleving 3.0

Horizontaal

Decentraal

Bottom-upKa

ntel

perio

de Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

Kantelfase

energiebedrijven vallen om

massale ontslagen in thuiszorg

welzijnsorganisaties verdwijnen

bouwbedrijven saneren op grote schaal

“ tempo waarin Europa windmolenparken

en zonnepanelen installeert, moet worden

vertraagd. De situatie is onhoudbaar ”

Gérard Mestrallet, CEO GDF/Suez

Samenleving 3.0

do it ourselves society

samenleving van onderop

participatiesamenleving

burgerkracht sociaal doe het zelven

Evolutionaire Revolutie

silo’s worden afgebroken

nieuwe instituties ontstaan

mensen breken door structuren heen

Sluipende Revolutie

creatieve, innovatieve burgers breken uit systeem

commerciële grootbedrijven van de markt

bureaucratische grootbedrijven van de staat

beweging van onderop vanuit passie en inspiratie

glocalisering

Waar zien we die verandering?

energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Economie 3.0

Crisis is Systemisch

crisis diep geworteld in ons economisch systeem

we lossen de echte oorzaak van crisis niet op

crisis keert in andere gedaante terug

ecologische crises zijn echte crises

Grondstoffen Crisis

tijd van makkelijk winbare grondstoffen is over

17 kritische aardmetalen worden schaarsscandium, neodymium, dysprosium, gadolinium, lanthanum

windmolens, elektrische auto’s, smartphones, zonnecellen

verwachte groei van deze metalen is > 1000%

hergebruiken van bestaande grondstoffen

Voordeel van het Nadeel

terug naar de kern op moderne manier

nieuwe soberheid

eruptie aan creativiteit en innovatie

menselijke schaal

Economie 3.0

CO2-arm

biobased kleinschalig

circulair

maatwerk bottom-up

nieuwe maakindustrie

Groene Economie

1. schoon en veilig schone producten, materialen en energie

2. circulair afval als grondstof voor nieuw producten: sluiten kringlopen

3. ‘bio-based’ groene grondstoffen als basis: planten & rest producten

mondiale economie rondom ‘clean tech industry’

snelst groeiende industrie ter wereld

2012: 300 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2011)

China 60 miljard Duitsland 45 miljardAmerika 40 miljardItalië 17 miljard

Nederland 2.5 miljard

Groene Economie is ‘booming’

snijdt dwars door (top)sectoren heen

nu nog 2-4% van de totale economie

in 2025 11 - 21% bij 15% groei per jaar

in 2030 22 - 43% bij 15% groei per jaar

Groene Economie in Nederland

Kiemen van Bio-Economie

http://www.agro-chemie.nl/assets/sites/3/Green-Chemistry-Campus-2.jpg

Green Chemistry Campus

pearl of the biobased economy

campus created by petrochemical company SABIC

SABIC opens their laboratories for entrepreneurs

results in biobased radical innovations

biopolymers, biobased building materials, bio natural colours

maakt papier van oud papier

C2C deels doorgevoerd

is duurzame koploper en in 2020 energieneutraal

wil pad inslaan van circulaire economie

papier van gras uit de regio [miscanthus]

kan groeien op mijnheuvels in Limburg

Van Houtum

nieuwe industriële revolutie

digitale revolutie in de maakindustrie

fundamentele verandering van:

hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt

álles kan op een pc worden gemaakt!

iedereen wordt producent

Nieuwe Maakindustrie

prosument: nieuwe macht, digitaal georganiseerd

prosument: wordt ontwerper, bouwer, fabrikant

prosument: maakt eigen huis, kleding, voedsel

van consument tot prosument tot fabricent

Consumenten worden Fabricenten

Wat betekent dit voor de agribusiness?

agribusiness wordt grondstoffen producent

voor de biobased economie

chemicaliën, materialen en energie

Agribusiness en Bio-economie

incrementele innovatie: dingen slimmer doen

proces innovatie: dingen efficiënter doen

radicale innovatie: dingen anders doen

Radicale Innovatie

Waanzin: steeds hetzelfde blijven doen en toch betere resultaten verwachten

Einstein

cross-overs nodig tussen:

- verschillende sectoren

- verschillende bedrijven

- verschillende mensen

- verschillende producten

Kruisbestuivingen Nodig

mensen die nieuwe paden verkennen

mensen die ‘out-of-the box’ denken

mensen die ongewoon doen

Koplopers & Kantelaars

w

Conclusie

economie ontwikkelen rondom zilte landbouw

– 125.000 ha landbouw in Nederland verzilt in 10-20 jaar– maakt gebruik van zouttolerante planten– traditionele en nieuwe (biologische) gewassen– duurzame, rendabele landbouw met zout kwelwater

zeeaster, zeekraal, zeekoolzilte bloembollenteeltcombinatie viskweek en zilte gewassen

Zilte Landbouw

w

Conclusie

w

Conclusie

w

Conclusie

Tuinen Achter de Duinen

verbinding tussen landbouw, lokale bevolking & Randstad

Duurzame voeding:

lokaal geproduceerdgezond

milieuvriendelijk geteeldlekker!

Vlas Economie

verf van lijnzaadolie van vlas

van glaswol naar vlaswol

AIRPORTFARM/VLASTEELT

-grote boerderijen: slimmer gebruiken van bestaande gewassen

aardappelen

-kleine proefboerderijen voor nieuwe gewassen

vlas, hennep, lupine

-kassencomplexen voor hoogwaardige gewassen

medicinale stoffen

-zeeboerderijen voor algen en zeewier

-

Boeren en Chemici

Waarom niet samenwerken?

elkaars reststromen gebruiken

elkaars energie en ruimte gebruiken

eendekroost als koeievoer gebruiken

Glastuinbouw en Melkveehouderij

Hoe kunnen we de transitie versnellen?

silo’s zitten transitie in de weg

Agriboard NHN vormt regime

LTO NNH vormt regime

bestuurlijke spaghetti

we vragen een kalkoen om zichzelf te slachten

Breek oude instituties af

regio is versnipperd

wordt te weinig samengewerkt

regionale samenwerking noodzakelijk

grote en kleine verhalen koppelen

Verbinden = Versnellen

niches hebben meer ruimte nodig

mentale, organisatorische, juridische ruimte

hybride combinaties zijn nodig

kleine en grote bedrijven

dwars door sectoren heen

Ruimte voor Radicale Innovatie

10 boeren met 10 chemische ingenieurs

10 glastuinbouwers met 10 melkveehouders

10 voedingsdeskundigen met 10 boeren

10 energiedeskundigen met 10 ruimte-experts

Radicale Experimenten

groot denken, klein doen

Noord Noord-Holland heeft unieke potentie

Grootste Groene Apotheker in Wereld

Groot Verhaal

stimuleren van nieuwe combinaties

grote bedrijven en kleine bedrijven

cross-sectorale samenwerking

ruimte bieden voor radicale innovatie

friskijkers, dwarsdenkers en kantelaars

Faciliterende Overheid

friskijker, dwarsdenker

‘we drinken teveel papegaaiesap’

w

Jacques Dekker

Ode aan Friskijkers en Dwarsdenkers

“ Op degenen die het anders zien. Die niet gek zijn op regeltjes en

geen respect hebben voor de stand van zaken. Je kunt ze napraten,

tegenspreken, ophemelen of omlaaghalen. Het enige wat je niet

kunt is om ze heen. Want zij versnellen transities en brengen

Nederland verder. En waar sommige mensen malloten zien, zien wij

genieën. Omdat de mensen die gek genoeg zijn om te denken dat

ze de wereld kunnen veranderen, degenen zijn die het doen. ”