Veranderend sociaal domein1 Ontwikkeling zorg algemeen2 Betekenis voor de lokale schaal3 Belangrijke keuzes voor

gemeenten4 Tot slot5 Voorbeelden

Inleiding voor gemeenten 12 augustus 2013

Stoa Organisatieadviseurs, Willem Schoof

1. Cijfers zorg algemeen

Bron alle figuren: zorgbalans 2012

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Uitgaven zorgcbs definitie

1. ontwikkelingen zorg algem

een

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Groei trendmatig 2010-2040

• ruim 13% BBP wordt 22% 2040

• 23,5% 1,5 modaal wordt 35%

Bron: CPB

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Zorg in de gevarenzone

• Geen politieke ruimte om collectief uit te breiden (stijging arbeidskosten slecht voor de economie, verdringing andere collectieve uitgaven)

• Geen politieke ruimte om privaat (veel) uit te breiden

Voor veranderingen: geen instemming kiezers

1. ontwikkelingen zorg algem

een

2. Geld lijkt niet het eerste probleem

• Nyfer• ZonMw• Booz&Company• Gupta Strategists• Invoorzorg!• Reke

1. ontwikkelingen zorg algem

een

• Nyfer: Nederland kan 2,5% bbp (15 miljard) besparen zonder in te leveren op de kwaliteit.

• ZonMw: vindt projecten in elke sector waar kostenbesparingen kunnen worden behaald zonder verlies van kwaliteit.

• Booz&Co: besparing mogelijk van € 4 tot 8 miljard van de naar schatting € 30 miljard uitgaven in de curatieve zorg.

• Gupta: de VVT-sector kan 1 tot 2,8 miljard euro efficiencywinst boeken als alle instellingen zouden produceren tegen de kostprijs van de meest efficiënte zorgverlener.

• In voor zorg!: Organisaties in de langdurige zorg kunnen de zorgkosten per cliënt met 14 procent terugdringen.

1. ontwikkelingen zorg algem

een

3. De organisatie is deel van het probleem/de oplossing

NyferBooz&coEcorisLeeuwarden

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Nyfer, negatief

• De zorgsector is een conglomeraat van instellingen met ieder een eigen ………..

• Functies als zorgcoördinator….. worden soms/niet/niet helemaal ingevuld. Hangt af van goedwillendheid betrokkenen1)

• Financiering idem versnipperd

1): schatting RvZ ca 1 miljoen mensen met complexe problematiek

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Booz&Co, positief (ziekenhuis)

• Vermindering overbehandeling• Vergroten betrokkenheid patiënten bij

behandelkeuzes• Verbeteren organisatorische inrichting door:

– Integrale diagnostiek en behandeling– Integrale begeleiding chronisch zieken– Verschuiven/versterken eerste lijn– Concentratie gespecialiseerde monodisciplinaire

behandelingen

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Ecoris, buurtteams Utrecht 1. ontw

ikkelingen zorg algemeen

Frontlijnteams Leeuwarden

• Uit de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse blijkt dat 4 jaar frontlijnteam in Heechterp-Schieringen een positief maatschappelijk saldo heeft opgeleverd van ruim 2 miljoen euro.

• De grootste financiële winst is gelegen in het voorkomen van escalaties – en dus dure interventies - en het overbodig maken van inzet van andere hulpverleners.

1. ontwikkelingen zorg algem

een

4. De klant is deel van het probleem/de oplossing

• Leunend en steunend versus zelfregie, eigen verantwoordelijkheid, aanspreken/versterken eigen netwerk

• Preventie en meer zelf doen• Zie buurtteams Utrecht en frontlijnteams

Leeuwarden

1. ontwikkelingen zorg algem

een

Kanttekening

• Als het makkelijk was, was het al lang gebeurt:– Onderzoek 90-er jaren: omvang van de informele

zorg – mantelzorg en vrijwillige zorgverlening – vele malen groter dan die van de professionele hulp en dienstverlening (Movisie)

– Mensen zonder netwerk zijn niet voor niets zonder netwerk

– Jaren 50 zijn voorbij

1. ontwikkelingen zorg algem

een

5. Toch is ook geld een deel van de oplossing

M.n. voor ouderen/meer vermogenden:• Emeritus• Zaupair• Vermogen in ruil voor zorg

1. ontwikkelingen zorg algem

een

De Zaupair kost op jaarbasis circa € 36.000,-.

Dat is aanzienlijk minder dan de kosten in een verpleeg- of verzorgingshuis voor de cliënten die gebruik maken vaan ZZP 3 - 5, die inclusief huisvestingskosten gemiddeld € 62.500,- bedragen.

Uit: Rapport ouderenzorg, Kiwa Carity, 2013

6. Dus: zorg vraagt omOmvattende herstructurering waarbij trefwoorden zijn• verhoging interne effectiviteit/efficiency• meer samenhang en samenwerking, binnen en

buiten de zorg • andere verhouding burger-instelling-overheid:

– Verbetering zelfzorg– Versterking mantel- en vrijwilligerszorg

• meer preventie• meer privaat geld

1. ontwikkelingen zorg algem

een

• En dat is precies wat gaande is. Bezuinigingen nu alleen nodig omdat herstructurering zaak van lange adem is.

• Tegelijk:– Afbouw verzorgingsstaat– Opkomst nieuwe burger

1. ontwikkelingen zorg algem

een

II. Betekenis voor de lokale schaal

Bezien aan de hand van de opvattingen van twee belangrijke spelers: • Rijk• RvZ

Rijk• Cruciale uitvoerende rol gemeenten bij

samenhangende herstructurering van – Zorg– Jeugd– Participatie– Welzijn– Huisvesting (?)

II. betekenis voor de lokale schaal

• Inzet rijk in deelakkoorden - met GGZ, eerste lijn, tweede lijn - op versterking lokale positie en samenhang:– wijkverpleegkundige– geld en nadruk substitutie/anderhalve lijn– populatiegerichte bekostiging Met deze inzet verbindt rijk cure en care.Uitvoering zorgverzekeraars.

RvZ, regie aan de poort, 2012

De Raad ziet twee oplossingsrichtingen: • Ten eerste moet de gemeente de urgentie van

meervoudige problematiek lokaal zichtbaar maken, en is zij aan zet om de basiszorg lokaal te organiseren

• Ten tweede vormen wijkgerichte multidisciplinaire basiszorgteams de kern van de aanpak, met huisartsenzorg, verpleegkundige zorg en maatschappelijk werk als kerndisciplines.

II. betekenis voor de lokale schaal

Essentie

1. Gemeenten hebben niet alleen drie decentralisaties op hun bord, maar hebben een verantwoordelijkheid om het sociale domein opnieuw te organiseren: transitie én transformatie

II. betekenis voor de lokale schaal

2. Om dat goed te doen is ook verbinding cure-care noodzaak1) en dus coalitie met zorgverzekeraar onmisbaar

3. (en is meer invloed op corporaties gewenst)

1): Zuidzorg neemt gezondheidscentrum De Bolzen over. Gezondheidscentrum

Roerdomplaan schrijft welzijnsrecepten voor.

II. betekenis voor de lokale schaal

III. Belangrijke keuzes voor gemeenten

1. Positie gemeente op sturing en samenwerking

2. Breedte, hoogte, diepte en kleur sociaal domein

III. Belangrijke keuzes vooraf

1. Positiekeuze gemeente op sturing en samenwerking

Stade-model:Toepassing bij• Ontwikkeling• Toegang• Uitvoering

III. Belangrijke keuzes vooraf

2. Sociaal domein

1. Breedte2. Hoogte3. Diepte4. Kleur

III. Belangrijke keuzes vooraf

2.1. Breedte (horizontale samenwerking)

Wmo, jeugd, participatie, Wzv huisarts en wijkverpleegkundige? Samenlooponderzoek?

– ontwikkeling, toegang, uitvoering?– model: coordinator plus specialisten vs generalisten– mandatering (van indicatie tot bekostiging)– klantomvang (40.000 A’dam, 5.000 Venlo)– relatie teamleden en aanbieders

III. Belangrijke keuzes vooraf

2.2. Hoogte (eerste en anderhalve lijn)

Gemeente kan niet om keuze heen. Vereist samenwerking zorgverzekeraar.

III. Belangrijke keuzes vooraf

2.3. Diepte (nulde lijn en rol burgers)

• versterken eigen kracht/informele zorg (Rode Kruis vs Wehelpen.nl, Sharecare)

• uitgebreide dienstenstructuur• preventie• coöperaties/burgerinitiatieven (niche voor

kleinere gemeenten?)

III. Belangrijke keuzes vooraf

• clientvolgende bekostiging.De meerderheid van de Nederlanders wil graag zelf over zijn zorgbudget beschikken en hieruit de zorg thuis of in het verpleeg- of verzorgingshuis regelen en betalen. Uit: ‘Trendwatch Zorgconsument 2012’, Motivaction/ActiZ.

III. Belangrijke keuzes vooraf

2.4. Kleur: samenwerking met bedrijfsleven?

• buurtwerkbedrijf• buurtwasserij en strijkservice• preventieprogramma’s met fitness en lokale

supermarkten

III. Belangrijke keuzes vooraf

IV. Tot slot

• Dit type verandering niet insteken vanwege persoonlijke visies of algemene ideeën. Het moet genoeg opleveren om op te wegen tegen de grote en langdurige inspanning. Dus: MKBA opstellen, effecten uitonderhandelen en volgen.

IV. Tot slot

V. Voorbeelden

Eerste voorbeeld: Coalitie slimme zorg, een samenwerkingsverband in Eindhoven van zorggroep PoZoB, zorggroep DOH, verzekeraar CZ, verzekeraar VGZ en cliëntenorganisatie Zorgbelang Brabant. Het betreft 150.000 verzekerden van VGZ en 150.000 verzekerden van CZ die ingeschreven staan bij huisartsen van PoZoB en DOH in de omgeving van het Anna Ziekenhuis, het Maxima medisch Centrum en het Catharina Ziekenhuis. Samen genereren zij 660 miljoen aan zorguitgaven in de basisverzekering.

V. Voorbeelden

Vijf peilers onder slimme zorg:• Samenwerking: 1e, 2e lijn, lokale overheid, welzijn, GGD• Versterking 1e lijn: verwijzen, substitutie, bevorderen

zelfredzaamheid• Zorg op maat• Ontzorgen: zelfmanagement• Nieuwe economische prikkel: als totale zorgkosten

kunnen worden verminderd ontvangen verzekerden, verzekeraars en zorgverleners elk een derde van de besparingen.

V. Voorbeelden

Tweede voorbeeld: inkoopkader AWBZ wijknetwerken VGZ. Kenmerken:• Een wijknetwerk bestaat uit een zorgnetwerk en een

bewonersnetwerk met als spil een wijkteam• Samenstelling van het wijkteam (afh van wijk):

wijkverpleegkundige, opbouwwerk, huisarts• Wijkteam heeft budgetverantwoordelijkheid• Daarvoor heeft het wijkteam mandaat vanuit Wmo,

AWBZ en Zvw.

V. Voorbeelden

• Regievoerende/financierende partijen (gemeenten, zorgkantoor, verzekeraar) maken hiervoor afspraken (convenant)

• Het wijkteam pakt zelf hulpvragen van complexe aard op. De meer eenvoudige hulpvragen worden door het zorgnetwerk onder verantwoordelijkheid van het wijkteam opgepakt.

VGZ is nog in bespreking met gemeenten. Constructie levert o.a. juridische problemen.

V. Voorbeelden

Derde voorbeeld: de Bekkerie Venlo, een samenwerking van ondernemers en zorginstellingen:

– bakkerij– chocolaterie– VVV-bibliotheek– lunchroom/catering

Personeel o.a. vanuit zorginstellingen en participatietrajecten