VELOV-VELON congres Groningen12 maart 2013Wim van de Grift

DE PRESTATIES VAN ONZE LEERLINGEN

DE VAARDIGHEDEN VAN ONZE LERAREN EN

DE GEVOLGEN VOOR LERARENOPLEIDERS

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De gevolgen voor onze leraren4. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren5. De gevolgen voor het opleiden van leraren

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Een standaarddeviatie hoger bij wiskunde gaat later gepaard met 12% meer inkomen (Mulligan, 1999; Murnane, Willet, Duhaldeborde & Tyler, 2000; Lazear, 2003)

Een standaarddeviatie hoger bij geletterdheid gaat later gepaard met 9% meer inkomen(Voor Nederland geldt zelfs bijna 15%) (Hanushek & Zhang, 2006)

Leerlingprestaties en inkomen

Leerlingen die leraren hebbendie een standaarddeviatie beter zijn bereiken 10% tot 25% meer leerwinst(Aaronson, Barrow & Sander, 2007; Brandsma & Knuver, 1989; Bosker & Witziers, 1996; Hanushek & Rivkin, 2010; Houtveen & Van de Grift, 2007a; 2007b; Kane & Staiger, 2008; Rivkin, Hanushek &. Kain, 2005; Roeleveld, 2003; Rockoff, 2004; Wijnstra, Ouwens & Béguin, 2003)

Vaardigheid leraren en leerlingprestaties

Leerlingen die leraren hebbendie een standaarddeviatie beter zijn gaan later per jaar gemiddeld 20.000 dollar meer verdienen(Hanushek, 2011)

Vaardigheid leraren en later inkomen

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren4. De gevolgen voor het opleiden van leraren5. Wat kunnen we doen?

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Gem. prest. van onze 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% zwak prest. 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% excellent prest. 15-jarigen (PISA 2000-2009)

% leerlingen dat naar HAVO of VWO gaat

1990 2000 2006 2007 2008 2009 201005

101520253035404550

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De gevolgen voor onze leraren4. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren5. De gevolgen voor het opleiden van leraren

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Niveauverhoging in ons onderwijsstelsel

• Vijftien jaar geleden ging minder dan eenderde (32%) van de leerlingen naar HAVO of VWO, nu is dat al bijna de helft (44%) (Inspectie van het Onderwijs, 2010; OECD, 2012, 37)

Gevolg:• Heterogenere groepen in de hogere

onderwijssoorten (meer havisten in vwo, meer mavisten in havo, meer kb-leerlingen in mavo)

• Concentratie van zwakke leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo (minder kb-leerlingen in de basisberoepsgerichte leerweg)

Resultaten onderzoek Heterogeniteit & llingprestaties

• Zwakke leerlingen hebben baat bij heterogene groepen

• Als men zwakke leerlingen in homogene groepen onderbrengt, gaan hun prestaties dalen

• (Hoog)begaafde leerlingen hebben baat bij homogene groepen

• Als men (hoog)begaafde leerlingen in heterogene groepen onderbrengt, gaan hun prestaties dalen

Kulik & Kulik (1982); Lou, Abrami, Spence, Poulsen, Chambers, et al. (1996); Slavin (1996); Betts & Shkolnik (2000); Boaler, Wiliam & Brown (2000); Hallinan, Bottoms, Pallas & Palla (2003); Reezigt, Houtveen & Van de Grift (2001); Wiliam & Bartholomew (2004); Corno (2008)

Conclusie Heterogeniteit & llingprestaties

Er is dus kennelijk een verband tussen • de toegenomen heterogeniteit in de hogere

vormen van voortgezet onderwijs en de afname van het percentage excellent presterende leerlingen

en tussen• de afgenomen heterogeniteit in de laagste

vorm van voortgezet onderwijs en de toename van het percentage zwak presterende leerlingen

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De gevolgen voor onze leraren4. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren5. De gevolgen voor het opleiden van leraren

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Aanbod en vraag matchen niet

• Door vergrijzing gaan de komende jaren veel ervaren leraren het beroep verlaten (OCW, 2009)

• Er zijn te weinig beginnende leraren om deze ervaren leraren te vervangen

• In het voortgezet onderwijs geeft nu al 19% van de leraren een of meer vakken onbevoegd (Bokdam, Berger, Van Oploo & Volker, 2011)

Vaardigheden lrn en arbeidservaringsjaren

klimaa

t

lesorg

a nisa

tie

instru

c-tie

activ

e ren

lln

strate

gieë

n

differ

en-tia

tie

betro

k ken

heid

lln1

2

3

4

onvoldoende

voldoende

goed

De vaardigheid gaat dalen in de populatie• Wanneer een grote groep zeer ervaren leraren

het beroep gaat verlaten, en• een kleine groep startende leraren op hetzelfde

bekwaamheidsniveau als nu afstudeert

dan gaat (behalve bij het activeren van leerlingen) het vaardigheidsniveau van de lerarenpopulatie dalen

Er zijn dan minder leraren die • leerlingen kunnen leren hoe ze iets moeten leren

en die• hun onderwijs kunnen afstemmen op verschillen

tussen leerlingen

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De gevolgen voor onze leraren4. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren5. De gevolgen voor het opleiden van leraren

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Er is meer onderwijs op maat nodig

Leraren in hogere onderwijssoorten moeten meer aandacht besteden aan • adequaat inspelen op verschillen tussen

leerlingen en• gericht stimuleren van (hoog)begaafde

leerlingen ter voorkoming van onderprestatie

Leraren in lage onderwijssoorten moeten meer aandacht besteden aan• bewaken dat hun leerlingen in elk geval de

minimumdoelen bereiken

Leraren in Nederl. Vlaand. en Nedersaksen (2007)

klimaat instructie organisatie afstemmen leerstra tegieën0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Leraren in Nederl. Vlaand. en Nedersaksen (2013)

klimaat instructie organisatie afstemmen leerstra tegieën1

2

3

4

onvoldoende

voldoende

goed

Wat kunnen lerarenopleiders doen?

We kunnen • de instroom en het rendement van de

lerarenopleidingen vergroten

• het niveau van startbekwaamheid omhoog brengen

• beginnende leraren eerder op topniveau brengen

Dat is moeilijk, maar het kan

1. Het economisch belang van goede leraren2. De prestaties en het onderwijsniveau van onze

leerlingen3. De gevolgen voor onze leraren4. De vaardigheden van onze leraren en het tekort

aan ervaren leraren5. De gevolgen voor het opleiden van leraren

5a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen5b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau5c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen5d Beoordelen en feedback geven

Wat komt er aan de orde?

Leraren werden geprofessionaliseerd voor• technisch lezen (BAO) (Houtveen & Van de Grift, 2012) • technisch lezen (SBAO) (Houtveen, Van de Grift &

Brokamp, submitted)• begrijpend lezen (BAO) (Houtveen & Van de Grift,

2007)• rekenen/wiskunde (BAO) (Houtveen, Van de Grift &

Creemers, 2004)

Aanpak voor professionalisering van leraren

Gedurende 2 jaar, 2 keer per jaar

• Observatie door vakdidacticus daarna feedback en afspraken over verbeterpunten

• Observatie door speciaal getrainde collega daarna feedback en afspraken over verbeterpunten

• Overleg in het lerarenteam onder leiding van de vakdidacticus over de resultaten en de voortgang van zowel leerlingen als als leraren

• Hulp bij het maken van een interventieplan voor leerlingen die achterop gekomen waren

Aanpak voor professionalisering van leraren

De leraren in de experimentele groep groeiden in 2 à 3 jaar gemiddeld bijna een hele standaarddeviatie in hun vaardighedenDat is ongeveer evenveel als de achterstand die de beginnende leraar heeft op de leraar met 15 jaar ervaring!

Na correctie voor verschillen in voormeting, sekse, intelligentie, etniciteit en leeftijd, intelligentie boekten de leerlingen uit de experimentele groepen een kwart tot tweederde standaard deviatie meer leerwinst dan de leerlingen in de controlegroepenVolgens onderwijseconomen levert dat later 5% meer inkomen!;)

Aanpak voor professionalisering van leraren

Een voorbeeld: de beoordeling van Isolde

Coach ‘Isolde heeft zich goed ontwikkeld. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij een goede leraar wordt.

Tutor ‘Ja, zij heeft inderdaad een doelmatig klasmanagement, maar bij de laatste les die ik van haar zag waren er veel leerlingen die na de uitleg niet wisten wat ze moesten doen en haar lessen hebben nog maar weinig structuur.’

Vakdi dacti cus

‘Ja, en ik heb nog niet gezien dat ze haar leerlingen stimuleert om over oplossingen na te denken en ze ging in de laatste les die ik van haar zag ook niet na of de leerlingen de opdracht wel goed uitvoerden.’

Oor deel?

Is Isolde nu startbekwaam of niet?

1 voorlopigenormering

234

56

klimaat zorgt voor wederzijds respect 7 halverwege opleiding89

1011

organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren

12

131415161718

uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen

19 startende leraar

20

activeren zorgt voor interactieve instructie 21 1-5 jr ervaring2223 6-15 jr ervaring

gemiddelde leraar16-20 jr ervaring

242526272829

leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak

30

31

afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen

32

Raschschaal voor de ped. did. vaardigh. van leraren

toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen -5.57 1 voorlopigenormeringgeeft duidelijke uitleg van de leerstof -1.94 2

zorgt voor ontspannen sfeer -1.78 3ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen -1.05 4geeft feedback aan de leerlingen -.99 5zorgt voor een ordelijk verloop van de les -.95 6

klimaat zorgt voor wederzijds respect -.85 7 halverwege opleidingzorgt voor doelmatig klassenmanagement -.76 8geeft goed gestructureerd les -.71 9bevordert dat leerlingen hun best doen -.67 10gebruikt leertijd efficiënt -.67 11

organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren -.50 12stelt vragen die leerlingen tot denken aanzetten -.42 13betrekt alle leerlingen bij de les -.12 14verduidelijkt bij de aanvang van de les de lesdoelen -.12 15hanteert werkvormen die leerlingen activeren -.04 16duidelijke uitleg van didactische hulpmiddelen en opdrachten .16 17stimuleert leerlingen om over oplossingen na te denken .16 18

uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen .23 19 startende leraarstimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen .36 20

activeren zorgt voor interactieve instructie .65 21 1-5 jr ervaringmoedigt kritisch denken van leerlingen aan .65 22bevordert het toepassen van het geleerde .71 23 6-15 jr ervaringlaat leerlingen hardop denken .81 24 gemiddelde leraarleert leerlingen hoe complexe problemen te vereenvoudigen 1.26 25 16-20 jr ervaringgaat na of de lesdoelen werden bereikt 1.32 26

stimuleert het gebruik van controle activiteiten 1.54 27leert leerlingen oplossingen checken 1.57 28stemt de instructie af op relevante verschillen tussen leerlingen 1.79 29

leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 1.82 30biedt zwakke leerlingen extra leer-en instructietijd 1.86 31

afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 2.26 32

Gesprek over de beoordeling van Isolde

Coach ‘Isolde heeft zich goed ontwikkeld. Ik heb er alle vertrouwen in dat zij een goede leraar wordt.

score

Tutor ‘Ja, zij heeft inderdaad een doelmatig klasmanagement, maar bij de laatste les die ik van haar zag waren er veel leerlingen die na de uitleg niet wisten wat ze moesten doen en haar lessen hebben nog maar weinig structuur.’

8

<12<9

Vakdi dacti cus

‘Ja, en ik heb nog niet gezien dat ze haar leerlingen stimuleert om over oplossingen na te denken en ze ging in de laatste les die ik van haar zag ook niet na of de leerlingen de opdracht wel goed uitvoerden.’

<18

<12Oor deel?

We weten nu dat de vaardigheidsscore van Isolde 8 is, maar is Isolde nu startbekwaam of niet?

toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen -5.57 1 voorlopigenormeringgeeft duidelijke uitleg van de leerstof -1.94 2

zorgt voor ontspannen sfeer -1.78 3ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen -1.05 4geeft feedback aan de leerlingen -.99 5zorgt voor een ordelijk verloop van de les -.95 6

klimaat zorgt voor wederzijds respect -.85 7 halverwege opleidingzorgt voor doelmatig klassenmanagement -.76 8 score Isoldegeeft goed gestructureerd les -.71 9

de zone van de naaste ontwikkeling

van Isolde

bevordert dat leerlingen hun best doen -.67 10gebruikt leertijd efficiënt -.67 11

organisatie gaat tijdens verwerking na of leerlingen opdrachten goed uitvoeren -.50 12stelt vragen die leerlingen tot denken aanzetten -.42 13betrekt alle leerlingen bij de les -.12 14verduidelijkt bij de aanvang van de les de lesdoelen -.12 15hanteert werkvormen die leerlingen activeren -.04 16duidelijke uitleg van didactische hulpmiddelen en opdrachten .16 17stimuleert leerlingen om over oplossingen na te denken .16 18

uitleg gaat tijdens instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen .23 19 startende leraarstimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen .36 20

activeren zorgt voor interactieve instructie .65 21 1-5 jr ervaringmoedigt kritisch denken van leerlingen aan .65 22bevordert het toepassen van het geleerde .71 23 6-15 jr ervaringlaat leerlingen hardop denken .81 24 gemiddelde leraarleert leerlingen hoe complexe problemen te vereenvoudigen 1.26 25 16-20 jr ervaringgaat na of de lesdoelen werden bereikt 1.32 26

stimuleert het gebruik van controle activiteiten 1.54 27leert leerlingen oplossingen checken 1.57 28stemt de instructie af op relevante verschillen tussen leerlingen 1.79 29

leren leren vraagt leerlingen na te denken over strategieën bij de aanpak 1.82 30biedt zwakke leerlingen extra leer-en instructietijd 1.86 31

afstemmen stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen 2.26 32

1. Omdat meer leerlingen naar hogere vormen van voortgezet onderwijs gaan

2. komen de leerlingprestaties onder druk3. Dat vraagt van leraren meer onderwijs op maat4. Daar komt bij dat relatief veel ervaren leraren

het onderwijs gaan verlaten5. en een te kleine groep beginners gaat starten6. Als we de kwaliteit op peil willen houden moet

de startbekwaamheid omhoog7. en moeten beginnende leraren eerder naar de

top van hun vaardigheden gebracht worden

Wat was er aan de orde?

Als we dit allemaal niet zouden willen dan kunnen we ook proberen ons onderwijssysteem selectiever maken door minder leerlingen de kans te geven in een hoge onderwijssoort hun diploma te halen, dan• worden de hogere onderwijssoorten homogener

en de lagere onderwijssoorten heterogener• hoeven leraren minder onderwijs op maat te

leveren en • gaan in de populatie de gemiddelde

leerlingprestaties omhoog (denk aan de sheet over heterogeniteit en leerlingprestaties)

Als we dit allemaal niet zouden willen dan Er is weinig kans dat ons onderwijssysteem selectiever zal worden

Scholen zullen juist een ‘kansenbeleid’ gaan voeren, want …

De instroom van 12-jarigen in het VO

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020165000

170000

175000

180000

185000

190000

195000

200000

205000

210000

1. Het economisch belang van goede leraren2. Wat gebeurt er met onze leerlingen?

2a De prestaties van onze leerlingen2b Het onderwijsniveau van onze leerlingen2c De gevolgen voor onze leraren

3. Wat gebeurt er met onze leraren?3a De vaardigheden van onze leraren 3b Het tekort aan ervaren leraren3c De gevolgen voor onze lerarenopleiders

4. Wat kunnen we doen?4a Vergroting van instroom en rendement van de opleidingen4b Verhoging van het startbekwaamheidsniveau4c Beginnende leraren eerder naar topniveau brengen

Wat komt er aan de orde?

Laten we nu maar een borrel nemen!

Afstand tussen starters en ervaren leraren

onvoldoende

voldoende

goed

klimaat lesorga nisatie

instruc-tie

active ren lln

strate gieën

differen-tiatie

betrok kenheid

lln

1

2

3

4

Res. experimenten Houtveen c.s. (in effect sizes)Resutaten experimenten van: Houtveen & Van de Grift, (2012); Houtveen, Van de Grift & Brokamp (submitted); Houtveen & Van de Grift (2007); Houtveen, Van de Grift & Creemers (2004)

Lezen SBAO

Aanv. lezen

Begr lezen

Rek. . 

Effectieve instructietijd (minuten per week) .54 1.47  Klassemanagement .33 -.07 2.22  Scheppen van een exploratief leerklimaat .91 .51Stimuleren van vertrouwen in eigen kunnen 1.19 1.67 .27Directe instructie 2.50 .52 1.47  Intensiveren van de les en activeren van leerlingen 1.13 .42 2.44  Doelen stellen .44 .73 1.88 .30  Monitoren leerlingvorderingen .53 .95 1.10 -.07  Reflectie op eigen onderwijs .04 1.78 .27Afstemmen van de instructie op verschillen 1.45 .59  Extra leertijd voor zwakke leerlingen .99 1.26  Pre-teaching van zwakke leerlingen .88  Re-teaching van zwakke leerlingen .09  Extra individuele hulp voor zwakke leerlingen .50Hergroeperen van leerlingen 1.05  Handelingsplannen maken .00 .27 3.10 1.38  Overleg met collega’s over vorderingen leerlingen .04 1.33 1.12Extra leerwinst van leerlingen in de exp. groep 1.44 .28;.62 .36 .52